Mövzu ilə bağlı “Kaspi” qəzetinin yazısını təqdim edirik:

Bu il 100-cü ildönümünü keçirməyə hazırlaşan qardaş Türkiyə Cümhuriyyəti tarixinin ən ciddi sınağı ilə üzləşib. Dünya tarixinə “əsrin fəlakəti” kimi düşən faciə tək Türkiyənin deyil, ümumilikdə regionun gündəmini dəyişib. Ekspertlər hesab edirlər ki, təbii fəlakət Türkiyənin xarici siyasətinə də təsirsiz ötüşməyəcək. Məsələn, rəsmi Ankaranın İsveç və Finlandiyanın NATO-ya üzvlük məsələsində sərt mövqeyində yumşalma gözlənilir. Yunanıstan, Misir, Ermənistan və Suriya ilə münasibətlərdə də müsbət irəliləyişlər ola bilər. Bu ölkələr son vaxtlar Türkiyəyə qarşı ədalətsiz mövqeləri, düşmənçilikləri ilə seçiliblər. Amma zəlzələ zamanı inciklikləri arxa plana keçirərək Türkiyəyə yardım əllərini uzadıblar.

Sirr deyil ki, Türkiyə son illər Yaxın Şərq, Cənubi Qafqaz, Şimali Afrikada aktiv fəaliyyət göstərir. Türkiyəyə rəqib ölkələr həmin bölgələrdə mövqe qazanmağa çalışacaqlar. Lakin heç kim şübhə etmir ki, Türkiyə özünün strateji maraqlarından vaz keçməyəcək. Bəli, müvəqqəti geri çəkilmələr ola bilər, lakin müəyyən dövr üçün.

Ekspertlər hesab edirlər ki, yaranmış durumdan PKK terror təşkilatı və ona havadarlıq edən güclər yararlanmağa çalışacaqlar. Terror təşkilatı himayədarlarının dəstəyi ilə Suriya və İraqda təxribat zonasını genişləndirməyə can atmağa çalışa bilər. Beləliklə, Türkiyə indi çətin çağırışla üz-üzədir. Hökumət bir tərəfdən zəlzələnin nəticələrini aradan qaldırmalı, digər tərəfdən taleyüklü seçkilərə hazırlaşmalı, həm də formalaşdırdığı regional və beynəlxalq güc rolunu qoruyub saxlamalıdır.

Yardımlar və erməni xisləti

Türkiyəyə yardıma gələn ölkələrin insani davranışı, əlbəttə ki, təqdirəlayiqdir. Amma bu təşəbbüslərin hamısının səmimi olduğunu düşünmək sadəlövhlük olardı. Götürək elə Ermənistanı. Paşinyan hökuməti qardaş ölkəyə yardım göstərmək qərarı versə də, ölkə daxilində buna heç də müsbət münasibət olmadı. Sosial şəbəkələrdə hökuməti sərt tənqid edənlər oldu. Erməni mediası xüsusilə “türkün türkdən başqa dostu yoxdur” ifadəsini lağ obyektinə çevirməyə çalışır. Bu işdə Türkiyədə fəaliyyət göstərən erməni mediası, xüsusən də “Agos” qəzeti aktivlik göstərir. Qəzet hər nömrəsində bu səpgidə məqalələr dərc edir. Həqarətlə “Bəs deyirdiniz türkün türkdən başqa dostu yoxdur, gördünüz, ermənilər yardıma gəldilər” yazır. Təəssüf ki, “Agos” özünə digər media orqanlarında da həmfikirlər tapıb. Onlar da erməni yardımını fövqəl bir şey kimi qələmə verməyə çalışırlar.

Dostluq göstərdi, dostluq gördü

Türkiyə zəlzələdən əvvəl Yunanıstanla yaşanan problemlərə və Rusiya-Ukrayna müharibəsində tutduğu bitərəf mövqeyə görə Qərb dünyası tərəfindən haqsız tənqid edilirdi. Onun NATO-ya üzv olmağa çalışan İsveç və Finlandiyaya qarşı tətbiq etdiyi veto ilə əlaqədar gərginlik yaşanırdı. Kahramanmaraş zəlzələlərindən sonra bu gərginlik arxa plana keçmiş kimi görünür. Hətta Qərb ölkələri Türkiyəyə yardım üçün beynəlxalq konfrans keçirmək təşəbbüsü ilə də çıxış ediblər. Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayen və İsveçin baş naziri Ulf Kristerssonun “Türkiyə və Suriya xalqını dəstəkləmək üçün ianə konfransı çağırmaq” təşəbbüsünə Avropa Şurası da dəstək verib.

Bir faktı da qeyd edək ki, Türkiyə tarixən dünyanın hər hansı yerində baş verən fəlakətlərə kömək edən aparıcı ölkələrdən biri olub. Bu səbəbdən Qərb müttəfiqlərindən, qonşularından, İslam və Türk dünyasından, Afrika daxil hər yerdən yardım gördü. Necə deyərlər, dostluq göstərdi, dostluq gördü.

Zəlzələ İsraillə münasibətlərdə də mühüm dönüş nöqtəsi ola bilər. Zəlzələdən dərhal sonra hərəkətə keçən və Azərbaycandan sonra ən böyük heyəti Türkiyəyə göndərən İsrail, “Zeytun budağı” adlandırdığı humanitar yardım əməliyyatı ilə çox sayda insanın dağıntılar altından xilas edilməsinə kömək etdi. İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun başsağlığı mesajı da İsrailin uzatdığı dostluq əlinin bir nişanəsidir.

Zəlzələ diplomatiyası

Türkiyədə son günlər geniş müzakirə olunan məsələlərdən biri də “zəlzələ diplomatiyası”dır. Ölkə siyasiləri və ekspertlər deyirlər ki, yaranmış durumdan gərginlikləri azaltmaq və ikitərəfli münasibətləri inkişaf etdirmək üçün istifadə etmək vacibdir. Gərginlikləri həll etmək üçün qarşılıqlı iradə olmalı və diplomatiya sürət qazanmalıdır. Amma hamı bilməlidir ki, fəlakət həmrəyliyi bir müddət davam edəcək. Ümumilikdə bu, milli maraqlarla bağlı münaqişələri həll edə bilməz. Məsələn, Türkiyə Azərbaycan və Ermənistan arasındakı sülh prosesini heç vaxt bir kənarda qoymaz. Yunanıstanın adaları silahlandırması və 12 mil iddiası da gərginlik yaradan faktorlar kimi qalır. Amma təbii fəlakətdən sonra yaşanan müsbət meyillər bu gərginliklərin həllində müsbət rol oynaya bilər.