|
Deputat Ülvi Quliyev Nəsimi rayonunda torpaq zəbt edib? - FOTOLAR
Digərlərinin ağlı ilə hərəkət edən Ermənistan - VİDEO
“Ermənistan müharibəyə təhrik edilir“ - DTX rəisi kəşfiyyat məlumatlarını açıqladı
Ərdoğan Qərbi belə mat etdi – Türk əsri başlayıb
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Bəxtiyar Əsgərov məsələsi Fuad Nəcəflini çətin duruma salıb - Naxçıvana ardı-arası kəsilməyən zənglər...
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
“Xocalı qurbanlarının qisasını aldıq!“ - Prezidentin Xocalıdakı çıxışı (FOTOLAR)
Yüz milyon büdcəsi olan Dövlət Fondunu kimlər idarə edir? - Araşdırma
MSK növbədənkənar prezident seçkilərinə yekun vurdu - İlham Əliyev 92,12 % səslə qalib oldu
Bir qərinəlik sədrin müəmması - Vahid Novruzovun Auditorlar Palatasında baş verənlərdən xəbəri yoxdur?
İrəvan bu istiqamətdən savaşa başlayacaq - Fransanın Azərbaycanla bağlı sensasiyalı planı (VİDEO)
Aralıq dənizi uğrunda savaşda Türkiyə geri çəkilmir – Vaşinqton Ankara ilə Təl-Əvivi eyni masa ətrafına oturtmağa çalışır
Tarix 06.07.19, 15:00 |
|
Ergün Diler
“Takvim”, Türkiyə, 04 iyul 2019-cu il
Bu gün daha dəqiq addımlarla irəliləyək. Məsələni böyük bir riyazi problem kimi həll etməyə çalışaq.
ABŞ öz davamlılığını təmin etmək üçün Çini durdurmağa və nəzarət altına almağa məcburdur. Bunun üçün ilk atdığı addım neftlə bağlı oldu. Venesuelanı qarışdırıb, hakimiyyəti ələ keçirmək istədi. Hədəf Çinin nəzarətdənkənar bir damla belə neft ala bilməməsi idi.
İran məsələsi də, Qaşıqçı qalmaqalı da bundan ayrı və müstəqil deyildi. ABŞ Çini “neftlə tərbiyə etmək” istəyirdi.
“Huawei”lə bağlı dava da bu məqsədə xidmət edir. Çin daha çox böyüməsin, nəzarətə alınsın ki, ABŞ böyük olaraq yaşaya bilsin. Bu balans belə qurulurdu.
Vaşinqtonda “Çini indi vurmasaq, sabah çox gec olacaq” deyən çox adam vardı. Tramp və komandası isə, sanki, Çinlə birlikdə “iki böyük” olma variantını seçirdi. Sıxıntı burada idi. Trampın əleyhdarları “Bundan bir addım sonra ABŞ adlı bir dövlət olmayacaq” deyərək bağırırdı. Gedən mübarizənin mahiyyəti qısaca bu idi.
Bu iki ayrı qütb hədəf seçdikləri hər bir ölkədə özünə yaxın güc tapırdı. İngiltərədə də, Almaniyada da, Türkiyədə də bu qütblərin hər birinə yaxın şəxslər, iş adamı da, siyasətçi də var idi.
Qütblər arasındakı toqquşma ABŞ-Çin balansının oturuşmaması üzündən idi. 2007-ci ildən bu yana Türkiyədə baş verən bütün sarsıdıcı hadisələrin arxa planında da bu reallıq dayanırdı. “Ergenekon”dan “Balyoz”a, oradan da 17-25 dekabr və 15 iyula qədər gedən yolda aparılan mübarizə əslində bu üzdən idi. Maraq mövzusu, “Türkiyə Qərb ittifaqındamı qalacaq, yoxsa günəşin doğuşunu təqib edib Avrasiyada qonaq olacaq?” idi. Savaşın səbəbi bu mövzu idi. Çünki dünyanın maliyyə və enerji siyasəti tamamilə dəyişəcəkdi. Bütün qurumlar və ölkələr bu yöndə düzüləcəkdi. Bu, böyük bir keçid olacaqdı. Sancı buradan qaynaqlanırdı. NATO-dan BMT-yə, BVF-dən Dünya Bankına qədər hər şey dəyişəcəkdi. İki böyük müharibə ilə meydana gələn qurumlara səssiz müharibə ilə son veriləcəkdi. Durumu qəbul edənlər və etməyənlər var idi. Mübarizə bütün sürətilə davam edirdi.
Gedən mübarizənin mərkəzlərindən biri, bəlkə də, əsası Aralıq dənizi idi. Təqribən 2,5 milyon km2 sahəsi olan Aralıq dənizi yeni dünyanın ən özəl dənizidir. İndi əsas məsələ bu qədər böyük sahəyə yayılan neft və təbii qaza kimin hakim olacağıdır. Kritik bölgələrdə söz sahibi kim olacaq, son sözü kim söyləyəcək?
Beynəlxalq hüquqa görə, Türkiyə Aralıq dənizinin ən şanslı ölkələrindən biridir. Türkiyənin 55 500 km2, İsrailin 4 000 km2, Misirin isə 17 000 km2 sahədə kəşfiyyat aparma haqqı var. Beynəlxalq rəsmi sənədlər bunu təsdiqləyir. Elə əsas məsələ də burada başlayır.
Bölgədə 40-dan çox ölkənin hərbi gəmiləri haqq istəyir. Yeni Zellandiya belə, Aralıq dənizindən pay istəyir. Adama zarafat kimi gəlir, elə deyilmi? Amma həqiqət belədir.
Bu səbəblə, ABŞ Türkiyəni hədəf seçdi. Yeni dünyanın özəl dənizində mövcud olmaq istəyən ABŞ Türkiyənin bölgədəki gücünü azaltmaq istəyir. Bu gün Suriya və İraqda Türkiyə əleyhinə nə baş verirsə, onun səbəbi Ankaranın Aralıq dənizində olan şansıdır. Bunu görmək çətin deyil. Ancaq bunu israrla görməməzlikdən gələnlər var.
ABŞ, İsraildən istifadə edərək Türkiyə ilə anlaşmaq istəyir. Əgər Vaşinqton Ankara ilə Təl-Əvivi eyni masa ətrafına oturtmağı bacararsa, dünya başqa bir nöqtəyə yönlənəcək. Çünki Türkiyə ilə İsrailin böyük enerji anlaşması əldə etməsi Avropa və Rusiyanı plan xaricinə itələyəcək. İsrailin Cənubi Kiprlə bağladığı enerji sazişi özü ilə bərabər yeni sıxıntılar gətirdi. Əsas təbii qaz və neft ehtiyatlarının olduğu Şərqi Aralıq dənizində “boss” hazırda Türkiyə görünür. Ona görə də İsrail Türkiyə ilə anlaşmaq üçün Vaşinqtondan dəstək istədi.
Burada, heç kim görmək istəməsə də, İngiltərənin rolu çox önəmlidir. Bilənlər bilir. İsrailin arxasındakı əsil ağıl, əsil güc Londondur. Məncə, məsələnin həllinə Londonun oyundankənar duruma salınması ilə baxılması yalnış olardı. O da nəzərə alınmalıdır ki, İngiltərə uzun müddətdir Kiprdədir.
İsrail bir çox baxımdan Vaşinqtonla Londonu bir-birinə bağlayırdı. Vaşinqton Londonun təsirində qalırdı. Bu, sirr deyil. Bir çox hadisə zamanı bunu gördük. Ən azı, son illərədək durum belə idi. İndi İngiltərənin ABŞ-la əldə etdiyi Aralıq dənizi anlaşması başlamadan bitdi. Çünki Vaşinqton İngiltərədən daha çox səlahiyyət istədi. Bu da reallaşmadı. Əgər İngiltərə “Brexit”lə nəticələnən bir dövr yaşamazsa, Vaşinqton üçün əsil risk o zaman başlayacaq. İngiltərə də AB-də öz təsirini qorumaq üçün Aralıq dənizi qazına var gücü ilə girişəcək.
Aralıq dənizinin həqiqi dəyərini ilk anlayan da İngiltərə oldu. Hamının hadisədən uzaq olduğu bir vaxtda onların 3 önəmli hərbi gəmisi Kipr ətrafında lövbər saldı. Bu gəmilər ABŞ-ın hərbi gəmiləri ilə yaxın olmasalar da, bölgədə təsirli rol oynayırlar.
Türkiyənin xüsusilə Şərqi Aralıq dənizində İngiltərə ilə qarşı-qarşıya gəlməsini istəyən də Vaşinqtondur. Təbii, öz maraqlarına görə. Bu durum, əlbəttə, özü ilə bərabər ciddi nəticələr gətirə bilər. Yəni, oyun içində oyun qurulur. Zənginlik də, sui-qəsdlər də Türkiyənin ətrafındadır.
London artıq Kipr adası ilə bağlı geri addım atmayacaq. Vaşinqton da bunu anlayır. Ona görə də Vaşinqton İngiltərə ilə böyük ortaqlıq istəmir.
Kilid ölkə mövqeyində olan Türkiyənin anlaşmaq üçün necə bir yol izləyəcəyini isə bu gün heç kim anlamır. Türkiyənin hamı ilə oturması, danışması və öz bildiyin etməsi fikirləri əməlli-başlı qarışdırıb. I Dünya Müharibəsindən sonra torpaqlarını itirən bir dövlət indi, böyük oyunçulara rəğmən, masada yer tutmuş durumdadır. Və bu yer həddindən artıq önəmli bir nöqtədir.
Ankara həm “İpək yolu”nun önəmini, dəyərini, həm də Aralıq dənizinin vazkeçilməzliyini görür və bilir. Oyunu gördüyü üçün də böyük həmlələrlə irəliləyir. Əlbəttə, bu marşurutu tərsinə çevirmək istəyənlər, “Əvvəllər olduğu kimi, Qərblə yürüyək” deyənlər olacaqdır. Demək olar ki, bütün önəmli paytaxtlardakı ayrışma belədir.
Bu ayrışma, bölünmə AKP daxilində də, CHP daxilində də var. Və bu məktəblərin toqquşması İstanbul seçkilərində ortaya çıxdı. Sərmayənin “rəngi”ndən tutmuş ölkələrin marağına qədər olan hər bir şey açığa çıxdı. İki məktəb də Türkiyənin yönü uğrunda mübarizə aparmaqdadır.
Ancaq Ankara Avrasiya üçün qaza basdı, gedir. Türkiyə NATO mərkəzli əməliyyatlardan sonra bu ittifaqla nə qədər sağlam bir ortaqlıq edə bilərdi? Bu sualın cavabı Türkiyənin böyük güc balansını dəyişdirmək üçün meydana girməsinə yol açdı. Olan budur.
Qeyd: Ötən gün axşam saatlarında dünyada “qırmızı həyəcan” durumu yaşandı. Dedi-qodu baş alıb getdi. Rus sualtı qayığı yenə ABŞ tərəfindən vurulduğu üçün qayğı böyük idi. Hər kəs “Böyük müharibə qapıda” deyərək, tullanıb düşdü. Əllər tətikdə idi. ABŞ-ın Suriyadakı Tabka və Rümeylan bazalarına bir rus hücumunun olması ehtimalı Ağ Evi ayağa qaldırdı. Putinin soyuqqanlılığı savaşı önlədi. Ancaq gərginlik hələ çox yüksəkdir…
Şimal qütbündə keçirilən bir əməliyyatın əks-reaksiyası belə, deyəsən, bizim ətrafımızda olacaq. İndi Türkiyənin güc balansındakı rolunu düşünün.
Tərcümə Strateq.az-ındır
Xəbərin oxunma sayı : 499
Analiz
Xəbərlər
-
Nəsrindən bikini və əzələ şousu - Fotolar
-
Zinəddin Zidan axır ki, razılıq verdi - Bu klubu çalışdıracaq
-
Azərbaycana qaytarılan dörd kəndin sakinləri danışdılar - VİDEO
-
Səs-küy salıb, qonşularını narahat edənləri hansı cəza gözləyir? – HÜQUQİ İZAH
-
Məktəb direktoru icra başçısına müavin təyin olundu - FOTO
-
Ağdaş sakininin adına şirkət açıldı, 105 min manat vergi borcu gəldi - VİDEO
-
Banklar 3 ayda faizlərdən nə qədər qazanıblar? – Tam siyahı
-
“Qərb Zelenskini aradan götürəcək” – Medvedev
-
Abel Məhərrəmov və xanımı məhkəməyə verildi - Torpaq qalmaqalı
-
İsmayıllının bu kəndinin sakinləri alış-verişə atla gedirlər - VİDEO
-
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olundu - DETALLAR
-
Rusiya və Azərbaycan prezidentləri Moskvada görüşəcək - Bu tarixdə
-
Uşaqlara peyvənd vurulacaq - Nazir əmr imzaladı
-
Nazir generalları topladı, yeni tapşırıqlar verdi - DİN-də kollegiya iclası (FOTOLAR)
-
“Hakimiyyət hücumun arxasında İsrailin dayandığını gizlədir“ - İran rəsmisi
-
Xüsusi təyinatlı təhsil müəssisələrinə qəbul davam edir - VİDEO
-
Evlənmək istəyənlər psixoloji müayinədən keçməlidirlər? - VİDEO
-
Bəzi rayonlarda yağış yağacaq, dolu düşəcək - XƏBƏRDARLIQ
-
İran və Türkiyə XİN başçıları arasında telefon danışığı olub - FOTO
-
Maliyyə Nazirliyindən büdcədən vəsait alan qurumlara MÜRACİƏT
-
FHN əməliyyat görüntüləri yayıb - VİDEO
-
Azərbaycan Prezidenti Almaniyaya səfər edəcək - Şoltsla danışıqlar aparacaq
-
“Rusiya hərbi əməliyyatları dayandırmayacaq” - Lavrov
-
Şirkət rəhbərinə hökm oxundu - Bu nazirliyin vəsaitini mənimsəmişdi
-
Üzərinə həbs qoyulmuş əmlaklar... - Prezident qanuna dəyişikliyi təsdiqlədi
-
Azərbaycanla Ermənistan razılaşdı: Qazaxın 4 kəndi qaytarılır
-
Dollar neçəyə olacaq? – 3 günlük rəsmi məzənnəni açıqlandı
-
“İsrail və İran fərqli şeylər deyir“ - Ərdoğan
-
“Özəl məktəblərdə təhsil haqları kosmik rəqəmlərə çatıb” - Deputat
-
Azərbaycanda 22 yaşlı oğlan qadının üzərinə benzin tökərək yandırıb - RƏSMİ
-
20 min manat borca görə qəssab HƏBS EDİLDİ
-
Deputat nazirliyin fəaliyyətini tənqid etdi: “Özündən qanun düzəldib...”
-
Azərbaycanda marketlərdə 19 manata satılan kərə yağı Rusiyaya 9,6 manata ixrac edilir – RƏSMİ
-
Hal şahidləri əvəzinə videoçəkiliş: İXM-ə dəyişiklik edilir
-
Bakı Fransız Liseyi fəaliyyətini dayandırır - RƏSMİ
-
Megastore və Hiperstore-nin saxta rəqabət oyunları - Onları külli miqdarda cərimə gözləyir...
-
Dövlət Xidmətinin vəzifəli şəxslərinin maaşı artırılır - BU QƏDƏR
-
Saxlanılan tiktokerlər nə edirmişlər? - ARAŞDIRMA
-
Onlar pensiyaya daha tez çıxacaq - Yeni qanun
-
“Ukraynaya dəstək artırılmalıdır“ - Donald Tramp
-
Naxçıvanda 120 milyon manatdan çox maliyyə pozuntusu - Bəzi materiallar DTX-yə göndərilib
-
Bakıda evdə partlayış: Ölən var
-
Fransanın növbəti diplomatları Azərbaycandan qovulub - “Observer Online“ yazır
-
“Ən çox ciddi nöqsan sahəsi satınalmalar və tender fəaliyyətidir“ - Deputat
-
Xocavənddə fermada xeyli sayda partlayıcı qurğu və maddə aşkarlanıb - FOTO
-
“Putin indi Finlandiyaya fokuslanıb“ - Von der Leyen
-
Kəmaləddin Heydərovdan yüksək vəzifəyə təyinat - FOTO
-
Hərbi Dəniz Qüvvələri Xəzər dənizində taktiki təlimdə - VİDEO
-
Hər 100 manatdan 51 manatı ərzağa xərclənir – 3 ayda yeyib-içməyə 7 milyard xərclənib
-
Rusiyada kütləvi tədbirlər ləğv edildi - 1 mayda yürüşlər və 9 may paradı olmayacaq
-
Ağdərə-Ağdam avtomobil yolunun inşasına başlanıldı - FOTO/VİDEO
-
Milli Məclisin növbəti iclası başlayıb - Gündəlikdə 14 məsələ var
-
Güclü maqnit qasırğası gözlənilir: Ən təhlükəli günlər açıqlandı
-
Hansı hallarda qonşulara vurulan zərəri sığorta şirkəti ödəyir? - ARAŞDIRMA
-
Şəmkirdə yerin altından tapılan saraydan GÖRÜNTÜLƏR - VİDEO
-
Rusiya Ukraynaya aviazərbələr endirib - Ölən və yaralananlar var
-
“Bu yaxınlarda parlament seçkisi olacaq” - Deputat
-
Xocalı aeroportu Azərbaycanın nəzarətinə keçir - VİDEO
-
Orta məktəblər üçün olan dərsliklər yenilənir? - VİDEO
-
Yaylaqda vəzifəli şəxs çobanın arvadına sataşdı - Qətlin TƏFƏRRÜATI
-
Kosmik silahlara malik ölkələr - Siyahıya ABŞ başçılıq edir
-
Sülhməramlılara məxsus hərbi texnikalar qatarlarla Rusiya yolunda - VİDEO
-
Dubayda su altında qalan avtomobillər Azərbaycana gətirilə bilər - İDDİA + VİDEO
-
Qayalar yarılaraq Kəlbəcərə qaz xətti çəkilir - VİDEO
-
Verilən bütün vədlər hər zaman yerinə yetirilir
-
Həbsxanada evlənən müğənni: “Heç kimin bacarmadığını etmişəm“
-
Arda Güler üçün rəsmi təklif gəldi:“Sevilya”nın heyətində oynayacaq?
-
“NATO ölkələri Ukraynanı altı “Patriot” sistemi ilə təmin edə bilər” - Şolts
-
Qobustanın problemlərlə dolu kəndi: “Burada beş-altı adam qalmışıq”
-
Bakıda məmur olmaq istəyən qadına qarşı DƏLƏDUZLUQ
-
“Yaxın Şərqdə genişmiqyaslı münaqişə təhlükəsi mövcuddur” - Quterreş
-
Binə sakini: “Elə bil Somalidə yaşayırıq”
-
Keçmiş məmur 43 milyon manat dəyərindəki əmlaklarını geri almaq istəyir - MƏHKƏMƏ
-
Röya Ayxan ailə quracaq - Toya hazırlaşır (VİDEO)
-
Dövlət məktəblərində servis xidməti yaradılır? - RƏSMİ + VİDEO
-
Rusiya sülhməramlılarına vida: Ermənistan yeni şəraiti necə dəyərləndirəcək? - FOTO
-
“ABŞ və müttəfiqləri İrana qarşı sanksiyalar tətbiq edir“ - Bayden
-
“Dönər bıçağı ilə atamın ayağını kəsəcəyini dedi” - TƏFƏRRÜAT
-
Uşaqlar neçə yaşdan sonra idmanla məşğul olmalıdırlar? - VİDEO
-
Aqrar sektorun dayanıqlı inkişafına mühüm töhfə
-
Azərbaycana minik avtomobilləri hansı ölkələrdən və neçəyə gətirilir? – Siyahı
-
“Rabitəbank” kiçilir: 70 milyon geri çəkilib
-
Vergi ödəyicilərinin nəzərinə - VİDEO
-
Türkiyənin 14 əyalətində FETÖ əməliyyatı - 60 şübhəli şəxs saxlanıldı
-
Bakıda narkokuryerdən beş kiloqram narkotik götürülüb - VİDEO
-
Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradıldı, direktoru təyin edildi - FOTOLAR
-
Üç rayonda ağaclar qanunsuz kəsilib - Təbiətə 13 min manatdan çox ziyan dəyib
-
Əfv olunanlar arasında niyə qadınlar azdır? - Komissiya üzvündən açıqlama
-
Rəqsanə İsmayılovanın əmlaklarına həbs qoyulub? - AÇIQLAMA + VİDEO
-
Qubad İbadoğluya yekun ittiham elan edildi - İstintaq bitir
-
“Azərbaycan satıcısı hələ də əlini lazımi şəkildə yuya bilmir” - Qoşqar Təhməzli
-
“Xalq Bank”ın kapitalı 8%-dən çox azalıb - Kredit və depozit portfeli kiçilib
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
“Qərb Cənubi Qafqazı hərbiləşdirməyə davam edir“ - Rusiya XİN
-
8 min manatlıq spirtli içki oğurladı, saxlanıldı - VİDEO
-
Avtomobillərin şüşəsini tündləşdirmək neçəyə başa gəlir? - VİDEO
-
Regionların inkişafı dövlətimizin iqtisadi siyasətinin əsasıdır
-
Keçid balları qaldırılır? - VİDEO
-
Baş nazirdən motosikletlərlə bağlı QƏRAR
-
“Azərbaycanlıların Ermənistana qaytarılması üçün böyük həcmdə işlər görülməlidir“ - Zaxarova
-
Polis qanunsuz miqrasiyaya qarşı keçirilən tədbirlərlə 21 əcnəbini saxlayıb - VİDEO
-
Bakının Türkan qəsəbəsindəki məhəllədə 30 ildir qaz yoxdur - VİDEO
-
Şirvan kanalının əhəmiyyəti göz önündə olacaq
-
Təhsil Nazirliyi tender keçirmədən 2 milyonu Ramiz Mehdiyevin oğlunun şirkətinə verdi – Təfərrüat
-
“Ermənistana yalnız Qərbin əlində alət rolu verilir” - Zaxarova
-
345 məktəbdə yoxlama aparıldı - 55 nəfər işdən çıxarıldı
-
İcra Hakimiyyətindən narazı qalan fermer söyüş söydü - Həbs edildi
-
Türkiyə-Rusiya Monitorinq Mərkəzi də bağlanır - Türkiyə Milli Müdafiə Nazirliyi
-
Azərbaycan “Laçın” hücum təyyarələrini havaya qaldırdı - VİDEO
-
Bu il I siniflərə qəbulda tətbiq olunacaq YENİLİKLƏR - RƏSMİ
-
Sabah Bakıda 27 dərəcə isti olacaq - PROQNOZ
-
40-a yaxın bağça müdiri işdən çıxarılıb: 200-nə töhmət verilib
-
“Victory Construction Group“ MMC məhkəməyə verildi - Öhdəliyi yerinə yetirmədiyinə görə
-
“Amaras monastırında monitorinqlər aparılıb” - Dövlət Xidməti
-
Bakıda viza fırıldağı - Şirkət rəhbərlərinə cinayət işi açıldı
-
Prezident yeni nazir müavini təyin etdi - Foto + DOSYE
-
Şəxsiyyət vəsiqələri ilə bağlı yenilik - VİDEO
-
Azərbaycanlı aktrisa yeni sevgilisi ilə görüntüləndi - FOTO/VİDEO
-
Rusiyada işləyən azərbaycanlıların nəzərinə: Rus dili imtahanında dəyişikliklər olacaq
-
“Başlıbel sakinləri kütləvi şəkildə qətlə yetirilib, bəziləri diri-diri yandırılıb“ - Ombudsman
TOP 10
ARXİV