![]() |
|














İranla Səudiyyəni bir-birinə qatı düşmən edən nədir?- Təhlil
Tarix 18.09.19, 12:11 |
|
767.jpg)
İran və Səudiyyə Ərəbistanı arasındakı münasibətlər yenidən pisləşib.
Bu ölkələr çoxdan bir-birlərini düşmən hesab edirlər, amma son vaxtlar vəziyyət daha da gərinləşib. Bəs, niyə?
Səudiyyə Ərəbistanı və İran niyə dil tapa bilmirlər?
İki güclü qonşu – Səudiyyə Ərəbistanı və İran regionda hegemonluq uğrunda mübarizə aparırlar.
Onilliklərdir davam edən bu qarşıdurmanı dini fikir ayrılıqları daha da sərtləşdirir. Bu iki ölkə islamdakı iki fərqli cərəyanı təmsil edir – İran əsasən şiələrdən ibarətdir, Səudiyyə Ərəbistanı isə sünnilərin lider ölkələrindən biri hesab olunur.
Dini fikir ayrılıqlarının mahiyyəti əhalinin böyük əksəriyyəti sünnilər və şiələr olan Yaxın Şərqin xəritəsində daha aydın görünür. Onlardan çoxu ya Səudiyyə Ərəbistanını, ya da İranı özlərinin mənəvi lideri sayır.
İslam dininin yarandığı Səudiyyə Ərəbistanı tarixən özünü islam dünyasının lideri hesab edib.
Ancaq 1979-cu ildə baş vermiş İran İslam İnqilabı nəticəsində regionda əsas məqsədi bu modeli digər ölkələrə də ixrac etmək olan teokratik dövlət meydana gəlib.
İki ölkə arasındakı münasibətlər son 15 ildə xüsusilə gərginləşib.
2003-cü ildə ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi koalisiyanın İranın əsas düşmənini – İraq lideri, sünni-ərəb Səddam Hüseyni hakimiyyətdən uzaqlaşdırması bu ölkənin regiondakı nüfuzunun artması və onun təsirini balanslaşdıracaq əks qüvvənin qalmamasıyla nəticələnib.
2011-ci ildə regionda etirazlar dalğası baş verdi, “Ərəb baharı” adı verilmiş proses regionda siyasi sabitliyin pozulmasına səbəb oldu. İran və Səudiyyə Ərəbistanı həmin etirazlardan yararlanaraq Suriya, Bəhreyn və Yəmən kimi ölkələrə təsir imkanlarını artırmağa çalışdılar. Bu, ölkələr arasındakı qarşılıqlı etimadsızlığı daha da gücləndirdi.
İranın opponentləri iddia edirlər ki, Tehran regionun aparıcı dövlətinə çevrilərək İrandan Aralıq dənizinə qədər olan əraziyə nəzarəti ələ keçirmək istəyir.
Vəziyyət niyə qəflətən pisləşdi?
İran bir çox parametrlərə görə regional mübarizədə önə çıxdığı üçün starteji qarşıdurma sərtləşir.
Suriyada İranın (və Rusiyanın) dəstəyilə prezident Bəşər Əsəd Səudiyyə Ərəbistanının yardım etdiyi müxalif qüvvələrin böyük qismini məğlub edə bilib.
Səudiyyəlilər ciddi-cəhdlə İranın artan təsirini məhdudlaşdırmağa çalışırlar. Gənc və impulsiv vəliəhd şahzadə Məhəmməd ibn Salamın – ölkənin faktiki liderinin militarist avantürizmi regional gərginliyi daha da artırır.
Hazırda o, Yəməndəki üsyançılarla vuruşur və bunu həm də İranın o ölkəyə ehtimal olunan təsirini yox etmək üçün edir. Artıq üç ildir ki, davam edən bu avantüra çox böyük maliyyə tələb edir.
Bundan başqa, ekspertlərin çoxunun qənaətinə görə, səudiyyəlilər İran tərəfindən dəstəklənən şiə qruplaşması “Hizbullah”ın əsas siyasi fiqur olduğu və silahlı qüvvələrə nəzarət etdiyi Livanda sabitliyi pozmaq üçün bu ölkənin baş nazirini istefaya məcbur edirlər.
Prosesdə xarici oyunçular da var. Donald Tramp administrasiyasının dəstəyi Səudiyyə Ərəbistanını ürəkləndirib, İranı ölümcül təhlükə hesab edən İsrail isə hansısa mənada səudiyyəlilərin İran təsirinə qarşı mübarizəsini dəstəkləyir.
İsrail İranın nəzarət etdiyi suriyalı silahlıların öz sərhədlərinə yaxınlaşacağından ehtiyat edir.
2015-ci ildə İranın nüvə proqramının məhdudlaşdırılmasıyla bağlı beynəlxalq razılaşmaya ən aktiv etiraz edən ölkələr İsrail və Səudiyyə Ərəbistanıydı. Onlar iddia edirdilər ki, tələb olunan tədbirlər kifayət deyil və özünə lazım olan anda İran nüvə silahı istehsal edə biləcək.
Regionda kim kiminlə dostluq edir?
Yaxın Şərqin strateji xəritəsi sünni və şiələrin parçalandığını nümayiş etdirir.
Səudiyyə Ərəbistanının müttəfiqləri arasında bu sünni ölkələr var – BƏƏ, Küveyt, Bəhreyn, Misir və İordaniya.
İranın müttəfiqi isə Suriya hökumətidir. İran tərəfindən dəstəklənən şiə qrupları, o cümlədən, “Hizbullah” təşkilatı əsasən sünni müxalif qüvvələrlə silahlı qarşıdurmada əhəmiyyətli rol oynayıblar.
Əsasən şiələrdən ibarət İraq hökuməti də İranın yaxın müttəfiqidir.
Nə qədər paradoksal olsa da, İraq cihad qruplşaması olan “İslam dövləti”nə qarşı mübarizədə ona yardım edən Vaşinqtonla da yaxın münasibət saxlayır.
Soyuq müharibənin ekvivalenti
Baş verənlər SSRİ və ABŞ arasında uzun illər davam etmiş soyuq müharibənin ekvivalentinə bənzəyir.
İran və Səudiyyə Ərəbistanı bir-biriylə müharibə etmir, amma onlar tərəfindən dəstəklənən qüvvələr regiondakı silahlı konfliktlərdə iştirak edirlər.
Növbəti nümunə Suriyadır. Səudiyyə Ərəbistanı İranı Yəməndə Husi qruplaşmasına ballistik raketlər verməkdə ittiham edir. Raketlər Səudiyyə Ərəbistanın ərazisi üzərindən atılmışdı, bu hadisə iki ölkə arasındakı söz müharibəsini daha da alovlandırmışdı.
İranı Səudiyyənin neftini daşıyan gəmilərin keçdiyi Fars körfəzinin strateji baxımdan vacib hissələrində mütəmadi olaraq güc nümayiş etdirməkdə də günahlandırırlar.
Dünya müharibəsi təhlükəsi varmı?
İndiyə qədər Ər-Riyad və Tehran ancaq vasitəçilərin əliylə bir-birinə qarşı vuruşublar. Bu ölkələrdən heç biri digəriylə açıq konfliktə hazır deyil. Ancaq Husilərin paytaxta və ya Səudiyyə Ərəbistanındakı böyük sənaye müəssisəsinə istiqamətlənmiş hücumu bu balansı poza bilər.
Bu hücumlardan sonra Tehran və Ər-Riyad arasındakı qarşıdurmada yeni situasiya yaranıb. Hər iki ölkənin dəniz sərhədinə malik olduğu Fars körfəzində baş vermiş son insidentdəki kimi, gərginliyin artması daha geniş və çoxtərəfli konfliktin yaranmasına gətirib çıxara bilər.
ABŞ və Qərb ölkələri üçün bu körfəzdə naviqasiya imkanı olduqca vacibdir, ona görə də beynəlxalq ticarət üçün böyük əhəmiyyət daşıyan körfəzin bloklanması təhlükəsini yaradacaq istənilən konflikt amerikalı hərbçiləri də cəlb edəcək.
ABŞ və müttəfiqləri İranı çoxdan Yaxın Şərqdə destabilizasiya yaradan ölkə hesab edirlər. Səudiyyə Ərəbistanı isə bu ölkəni getdikcə daha tez-tez ekzistensial təhlükə olaraq görməyə başlayıb və belə görünür ki, vəliəhd şahzadə İranın təsirinin artmasına mane olmaq üçün lazım gələn hər şeyi etməyə hazırdır.
Neft müəssisələrinə hücum Səudiyyə Ərəbistanının bu qarşıdurmadakı zəif tərəfini göstərmiş oldu. Ancaq müharibə başlasa, bu, kimlərinsə planına görə yox, müxtəlif şərtlərin bir araya gəlməsi nəticəsində baş verəcək.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Tramp administrasiyasının regionla bağlı dəqiq hədəflərinin olmamasından həvəslənən səudiyyəlilər fəallıq göstərirlər və regiondakı gərginlik həm də buna görə artır. (BBC azeri)
Xəbərin oxunma sayı : 484
Analiz
Xəbərlər
-
Çoxmərtəbəli binalarda səs izolyasiyasına niyə diqqət edilmir? - VİDEO
-
Bağçalara qəbul başlayır - Proses necə keçiriləcək?
-
Abortla bağlı yeni qanun qəbul edilə bilər - VİDEO
-
Qərb Ukraynaya silah tədarükünü bərpa edib - Zelenski
-
Xocalı girovlarının ifadələri: Dəhşətli faktlar ortaya çıxdı
-
Mingəçevir sakinlərin nəzərinə: Bəzi ərazilərdə qaz olmayacaq
-
“Yadıma düşmür ki, nəvaxtsa mən onu söyüm...“ - Zülfüqarov Məmmədyarova cavab verdi
-
Kolumbiya üsyançılarının sayı artır - hökumət narahatdır
-
Masallıda 24 yaşlı oğlan xalası qızı ilə münasibətdə oldu: anası və atasına isə... - TƏFƏRRÜAT
-
“Azəriqaz”da absurd təyinat…- Nəqliyyat mühəndisi maliyyə sektorunda
-
15 mini icra başçısının sürücüsünə vermək adı ilə aldı - Sahibkarın başına iş gəldi
-
Baş prokuror Nərimanovda vətəndaşları qəbul etdi - Fotolar
-
“Qaçqınkom“un tenderi şübhələr yaratdı: “SS-İnşaat“ kimindir?
-
Əli Əsədov İqtisadi Şuranın üzvlərini topladı - Müzakirə
-
Natiq Cəfərli quru sərhədlərinin bağlı qalmasını tənqid etdi - “Belə də iş olar?!”
-
“Stomatoloq.Mehemmed” necə pasiyentləri implant edir? - Araşdırma
-
Dövlət Miqrasiya Xidməti əməkdaşlarının geyim forması dəyişdi - Fərman
-
Biləcəridə şəhid ailəsinin evini dağıtdılar - FOTOLAR
-
Serftifikasiyadan kəsildi, məktəbə texniki işçi kimi düzəlmək istədi - Dələduzluğun qurbanı oldu
-
Pekin düşmənlərinə qarşı “kiber-arılar“ yaradır - SENSASİNON DETALLAR
-
Əhalinin banklardakı əmanətləri 15 milyard manatı keçib - Statistika
-
Bakıda avtomobil ehtiyat hissələri mağazasının faəliyyəti dayandırıldı - VİDEO
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 3 günlük məzənnəni açıqladı
-
Nikahların sayı artıb, boşanmalar azalıb - Doğulanların və ölənlərin sayı isə...
-
Mənzil qiymətləri niyə sürətlə artır? - Bazara təsir edən amillər
-
Dənizçi pasportu almaq istəyən 181 nəfəri belə aldadıblar - DƏLƏDUZLUQ İŞİ
-
“Putin Ukraynada uzunmüddətli müharibəyə hazırlaşır“ - “Financial Times“
-
Növbəti dörd gündə havanın maksimal temperaturu 41 dərəcə olacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
“Veysəloğlu“ Şirkətlər Qrupunun elan etdiyi “Qida Təhlükəsizliyi Ayı”na yekun vuruldu - FOTOLAR
-
Sosial yardım məbləğində artımlar olacaq? - Deputat
-
PKK silahları təhvil verməyə başladı - FOTOLAR/VİDEO
-
Xocalıda girov götürülmüş qadın: Yaşyarımlıq oğlum başından qəlpə xəsarəti aldı
-
Bosniyalı müsəlmanların qətli - Srebrenitsa soyqırımından 30 il ötür
-
Azərbaycanda orta aylıq əmək haqqı 9 % artıb - Rəsmi
-
Prezident daha bir fərman imzalayıb - Şübhəli əməliyyatlarla bağlı
-
Lisey və gimnaziyalara qəbul - 200 şagirdin nəticəsinin əlavə araşdırılmasına zərurət yaranıb
-
“Yaşayış minimumu haqqında” qanun dəyişib - Fərman
-
Magistraturanı bitirənlər bu qədər maaş alacaq - SİYAHI
-
“Bakinski raboçi”, “Respublika” və “Xalq qəzeti”... - Prezident bu nəşrlərlə bağlı fərman verdi
-
İlham Əliyev Mariam Kvrivişvilini qəbul etdi - FOTO
-
Pakistanda avtobusa silahlı hücum olub - 9 nəfər öldürülüb
-
Milli Onkologiya Mərkəzinə 650 min manat ayrılıb - SƏRƏNCAM
-
Bakıda dəfn mərasimində DƏHŞƏT: Oraqla qardaşının BAŞINI KƏSDİ
-
20 avtobus marşrutu müsabiqəyə çıxarılır - SİYAHI
-
Köhnədir, oturacaqları sınıqdır - 50 nömrəli avtobusdan ŞİKAYƏT
-
Bakı zənginlərinin qumar oynadığı məkan: “Ağ klub“un aqibəti necə oldu? (VİDEO)
-
ABŞ-nin NATO müttəfiqləri Amerika silahlarının Ukrayna üçün əvəzini ödəyəcəklər - Tramp
-
Sumqayıtda əliliyi olan şəxslər üçün quraşdırılan panduslar yarımçıq qaldı - VİDEO
-
İsrail yaxın vaxtlarda bir neçə ərəb dövləti ilə sülh sazişi imzalaya bilər - Netanyahu
-
Azərbaycan 103 ölkəyə ixrac, 153 ölkədən idxal edib - Statistika
-
Bazarlarda satılan şaftalıların üzərinə boya vurulur? - VİDEO
-
Azərbaycanda əhalinin yanacaq xərclərinin nə ilə bağlıdır? - VİDEO
-
“Ciyər axşamı”ndakı qanlı davanın səbəbi bilindi - Məclis sahibi də etiraz edib
-
Prezident İlham Əliyevin Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfəri başa çatıb - FOTOLAR
-
Vətən müharibəsinin iştirakçısı arvadını öldürüb? - Valideynlər danışdı
-
Metroda ən çox sərnişin bu stansiyalardan istifadə edir - SİYAHI
-
“AtaSığorta” kibertəhlükəsizlik tələblərini pozub - AMB xəbərdarlıq etdi
-
Bakının ən bahalı və ucuz mənzilləri - Sotu 350 min AZN olan torpaq sahəsi
-
Sərxoş sürücü polisə tabe olmadı - İçkili maşın sürməsini belə izah etdi
-
Romada Ukrayna toplantısı: Zelenski Marşall Planı təklif edir
-
“Dedi ki, qardaşı Kürdəxanıda rəisdir” - Restoranda ağlayan qadın aldadılıb
-
Fərid Əhmədov pakistanlı həmkarı ilə görüşdü - Fotolar
-
Bu imtahanın keçirilmə qaydaları dəyişdirildi - Keçid balı artırılıb
-
Kiyevə göndərilən dron səfirliyimizin yaxınlığına düşüb - Fotolar
-
DİN-də kollegiya iclası: Vilayət Eyvazov yeni tələblər qoydu - FOTO
-
Ən çox şikayət edilən sığorta şirkətlərinin - Siyahısı
-
Lavrov və Rubio arasında görüş olub - Nə müzakirə edilib?
-
Bakı metrosunda ən çox hansı stansiyadan istifadə edilir? - SİYAHI
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
“Nar” tədbirdə rəsmi telekommunikasiya tərəfdaşı kimi iştirak etdi - Fotolar
-
Azərbaycanlı “Vaqner”çilər həbs olundu - DTX-dən əməliyyat
-
Məhşur blogerin “Papağ” restoranları “Cart to card” sistemi işləyir? - Vergidən yayınma……
-
İlham Əliyevlə Paşinyan nələri müzakirə ediblər? - Rəsmi açıqlama
-
Cərrah Elçin Bayramov qonşularına təzyiq göstərir - “Heç kimdən qorxmuram...“
-
Azərbaycan kənd təsərrüfatında fəlakət göstəriciləri: Əkin sahələrinin zərəri 90% artdı
-
İşdən çıxarılan məktəb direktorlarının 20 faizi vəzifəsinə bərpa olunub - Nazir
-
Özünü “vəkil“ kimi təqdim edən Səbiyyə Panəliyevanın dələduzluğu davam edir - ŞİKAYƏT
-
Azərbaycanla Ermənistan bu məsələlərdə razılığa gəldi - Görüşün nəticələri
-
Yağış yağacaq, külək əsəcək - Sabahın havası
-
Xocalıda yaralanan şəxs: Bacımın meyitini üç gün sonra götürə bildim, qardaşım isə...
-
Generalın nömrəsini axtaran müəllimin başına oyun açdılar - DƏLƏDUZLUQ İŞİ
-
İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan arasındakı görüş başa çatdı - FOTO
-
“Bakı və İrəvanın sülh sazişi imzalaması regiona sabitlik gətirəcək“ - Peskov
-
Miras üstündə mübahisələrə son qoyulur? - Qanun dəyişdi, qaydalar yeniləndi
-
“Polisləri görüb qışqırmağa başladım” - Qız qaçıran 3 nəfər niyə azadlığa buraxıldı?
-
Bahalaşan və ucuzlaşan məhsullar açıqlandı - SİYAHI
-
“Atlant” sahibi ilə kürəkəni məhkəmədə üz-üzə - 14 milyon kimin cibindədir?
-
“Təxminən 20 min uşaq bağçadan kənarda qalacaq“ - Nazir
-
Zelenskidən Rusiyaya xəbərdarlıq: “Sərt reaksiya olacaq!”
-
I və IV ixtisas qrupları üzrə imtahan keçiriləcək - DİM-dən xəbərdarlıq
-
Arvadını öldürmək istəmişdi - 15 il həbs verildi
-
Məhbus ailələrinin Tolikə qarşı şikayətinə baxılır - Məhkəmə qapalı keçirilir
-
Trampdan daha bir qalmaqallı qərar - Braziliyaya 50% rüsum tətbiq etdi
-
Azərbaycan məktəblərində rus bölmələri bağlanır? - Rəsmi cavab
-
Kamran Əliyev Zaqatalada vətəndaşları qəbul edəcək - Bu tarixdə
-
Bağ evi almaq müşkülə çevrilib: Hansı ərazilərdə qiymətlər od tutub yanır?
-
Yol polisindən yağışlı hava ilə bağlı - Müraciət
-
Bakıda iş adamının 2 villasını soydular - Yarım milyon manat oğurlandı
-
Kredit borcu olanların NƏZƏRİNƏ - Manatın məzənnəsi dəyişərsə...
-
Ağdərədə mina partladı - Xəsarət alan var
-
İlham Əliyevlə Paşinyanın görüşü başladı - FOTO/VİDEO
-
Fahreddin Altun vəzifəsindən azad edildi - Yeni TƏYİNAT
-
Direktor və müavinlər... - Daha bir kollecdə yeni təyinatlar olub
-
Əhali Prezidentin fəaliyyətini yüksək qiymətləndirir - SORĞU
-
Böyük Britaniya və Fransa bəyannamə imzalayacaq - Nüvə sahəsində
-
Klublararası Dünya Çempionatı: PSJ "Real"ı darmadağın edərək finala çıxdı
-
Qeydiyyatdan keçmədən də Qarabağa gedə bilərsiz - Bu dəfə 5 gün
-
Abşeronda şok hadisə:Oğul anasını yandıraraq öldürdü - VİDEO
-
“İplik“ fabrikindən 10 minlik oğurluq - Gözətçilər saxlanıldı
-
Sabah bu ərazilərdə 4 saat işıq olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
“Bu müharibədə diplomatiya tükənib” - Merts məyusdur
-
Azərbaycanda neçə nikah müqaviləsi bağlanıb?
-
Usta Natiq birdən-birə necə “vəzifəli şəxs” olub? - TƏFƏRRÜAT
-
Sabah bəzi rayonlarda şimşək çaxacaq, dolu düşəcək - Xəbərdarlıq
-
“Türkiyədə prezident seçkiləri 2028-ci ildə keçiriləcək“ - Ərdoğan
-
Bakıda ŞOK cinayət - 13 yaşlı qızın intim videolarını yaydı, həbs edildi
-
Prezident İlham Əliyev BƏƏ lideri ilə görüşdü - Fotolar
-
Avropada on gündə 2300 nəfər dünyasını dəyişib - İstilərə görə
-
Bu kəndlərdəki evlər təmir olunacaq - 30 milyona yaxın vəsait ayrıldı
-
Ərdoğandan İmamoğlu ilə bağlı təklifə reaksiya - “Xeyirli olar...”
TOP 10
ARXİV