|
Azərbaycanla Ermənistan razılaşdı: Qazaxın 4 kəndi qaytarılır
“Express Bank” iflas ərəfəsində - Şirkətlər bankdan 25 milyondan çox depoziti geri çəkiblər
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycandan çıxması prosesi başlayıb - VİDEO
Deputat Ülvi Quliyev Nəsimi rayonunda torpaq zəbt edib? - FOTOLAR
Digərlərinin ağlı ilə hərəkət edən Ermənistan - VİDEO
“Ermənistan müharibəyə təhrik edilir“ - DTX rəisi kəşfiyyat məlumatlarını açıqladı
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi terror hücumlarından necə xəbər tuta bilir? – ŞƏRH
Ərdoğan Qərbi belə mat etdi – Türk əsri başlayıb
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Bəxtiyar Əsgərov məsələsi Fuad Nəcəflini çətin duruma salıb - Naxçıvana ardı-arası kəsilməyən zənglər...
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
“Xocalı qurbanlarının qisasını aldıq!“ - Prezidentin Xocalıdakı çıxışı (FOTOLAR)
Təbiətin dəyişdiyi sərhəd xətləri: Dehli və Pekin dağlarda nəyin davasını aparır?
Tarix 17.06.20, 22:43 |
|
Ceyms Palmer, Ravi Aqraval
“Foreign Policy”, 16.06.2020
Gərginliyi azaltmaq üçün görülən son tədbirlərin ardınca Hindistan və Çin Bazar ertəsi, gecə sərhədləri boyunca ölümcül atışma aparıb. Toqquşmanın təfərrüatları hələ aydın olmasa da, 1975-ci ildən bəri bölgədə ilk ölüm halları qeydə alınıb.
Hindistan ordusu 1 zabit və 2 əsgərinin öldüyünü etiraf edib, sonrakı məlumatlara görə, 17 əsgərin yaralandığı təsdiqlənib.
Hər iki tərəf Çin əsgərlərinin də öldürüldüyünü təsdiqləyir, lakin dəqiq say bilinmir (Çin ənənəvi olaraq itki barədə məlumat vermək istəmir). Döyüşlər Ladaxda, sözün həqiqi mənasında, “yüksək keçidlər diyarı”nda baş verib.
Münaqişənin mənşəyi nədir?
1950-ci illərdə ilkin dostluğa baxmayaraq, Hindistan və Çin arasındakı münasibətlər Himalay sərhədinə görə sürətlə pisləşib. Əsasən ingilis tədqiqatçılarının təyin etdiyi sərhəd xətləri, Tibet, Sikkim, Butan və Nepal kimi Himalay krallıqlarının statusu ucbatından aydın deyil və mübahisəlidir.
1962-ci ildə Çinlə qısa müharibə olub. Çin Hindistanla yaranan mübahisələrində Pakistanı dəstəkləyir və Çinin “Bir kəmər-Bir yol” Təşəbbüsü, xüsusən də Çin-Pakistan İqtisadi Dəhlizi Hindistanın qorxularını artırır.
Hazırkı sərhədi rəsmi olaraq heç bir tərəf qəbul etmir, o, sadəcə olaraq “Nəzarət Xətti” adlanır. 2017-ci ildə Çin mühəndislərinin Butan-Hindistan-Çin sərhədindəki mübahisəli ərazidən keçərək yeni yol salmaq cəhdi Doklam yaylasındakı Çin və Hindistan əsgərləri arasında 73 günlük döyüşə səbəb olub. Doklamdan sonra hər iki ölkə sərhəd boyu yeni hərbi infrastruktur qurub. Məsələn, Hindistan, Nəzarət Xətti ilə əlaqəsini yaxşılaşdırmaq üçün yollar və körpülər tikib, atışma vəziyyətində təcili yardımı gətirmə qabiliyyətini kəskin şəkildə yaxşılaşdırıb. Bu il may ayının əvvəlində sərhəd boyu döyüş hər iki tərəfin yerli birlikləri artırmasına səbəb olub və o vaxtdan bəri çox sayda yüngül atışmalar baş verib.
Hər iki tərəf qarşı tərəfi dəfələrlə qəsdən sərhədi keçməkdə ittiham edib. Bazar ertəsi döyüşünə qədər diplomatiya yavaş-yavaş böhranı azaldırdı. Gələn həftə hər iki ölkə xarici işlər nazirlərinin virtual görüşü planlaşdırılmışdı.
Həm Çin, həm də Hindistanın etibarsız mediası var ki, bu da münaqişələri artıra bilər. Mətbuat fəndgirliyi eskalasiya üçün fürsətlər açır. 2019-cu ildə Hindistan və Pakistan arasında baş verən hava döyüşündən sonra hər iki tərəfin mediası öz ölkəsinin qalib gəldiyini iddia edib.
Problemləri çətinləşdirən dünyanın ən uzun işarələnməmiş sərhəd xəttinin fiziki olaraq dəyişən təbiətidir; qar, yağış, qayalıqlar və ərimə, xüsusən iqlim dəyişikliyi dağları bərbad hala gətirdiyi üçün xəttin haradan keçdiyini demək qeyri-mümkündür.
Keçmişdə oxşar zorakılıqlar olubmu?
1975-ci ildə Çin sərhədçiləri Hindistan patrulunun pusqusuna düşəndən bəri sərhəddə ölüm və ya atəş olmayıb. Lakin 1960-cı illərin sonlarında, “Mədəni İnqilab”ın yüksəklişi dövründə həm Hindistan, həm də Sovet İttifaqı ilə qarşıdurmalar baş verib. Hindistanla Sikkim-Tibet sərhəddində qısa, lakin qanlı toqquşmada yüzlərlə ölü və yaralı olub. Sovet sərhədində, Ussuri çayı boyunca döyüşdə də eyni sayda ölü vardı, ancaq gərginliklər Hindistanla müqayisədə daha yüksək dərəcədə artıb və o, ən yüksək səviyyəli diplomatiya ilə yatırılıb.
Hindistan, “hər iki tərəfin” vəziyyəti pisləşdirməyə çalışdığını açıqlayıb, ancaq Çini sərhədi pozmaqda və iki tərəf arasındakı son razılaşmalardan imtina etməkdə günahlandırıb. Çinin təpkisi daha təhdidkardır: o, Hindistanı “hər iki tərəfin də iddia etdiyi” ərazidə – Ladaxdakı Qalvan vadisində “qəsdən fiziki hücumlar başlatmaqda” günahlandırıb.
2017-ci ildə Doklam böhranı müvəffəqiyyətlə ləğv edildikdən və Çinin Uhan şəhərində Çin prezidenti Si Zinpinlə Hindistanın baş naziri Narendra Modi arasında baş tutan zirvə görüşündən sonrakı hadisələr asanlıqla nəzarətdən çıxa, Bazar ertəsi atışmasından doğan ölümlərin ardınca intiqam hissi yarana bilər. Koronavirus Çində onsuz da siyasi qeyri-müəyyənlik yaradıb və “döyüşçü-canavar” diplomatiyasının yeni təcavüzkar formasına səbəb olub. Çinli səlahiyyətlilər üçün təvazökarlıq və təmkin getdikcə təhlükəli hala gəlir.
Hindistan tərəfində Pekinin subqitəni mühasirəyə alması barədə artan əsəbilik var. Çin Pakistanı əsas müttəfiq sayır; son illərdə Hindistandan uzaqlaşan Şri Lanka və Nepalda da onun təsiri artır və Pekin Banqladeşə böyük infrastruktur sərmayəsi yatırıb. Bu arada, 1960 və 70-ci illərdə Hindistanla Çinin son iki ölümcül toqquşmalarından bəri çox şey dəyişib. Bu gün Çinin ÜDM-i Hindistanın ÜDM-indən 5 dəfə çoxdur və müdafiəyə 4 qat daha çox vəsait xərcləyir.
Son toqquşmadan sonra, məsələn, hindular, Çin mallarını boykot etmək üçün səfərbər olublar. Hindistanın “Google Play Store”-da qısa müddətə “Çin Proqramlarını Sil” («Remove China Apps») tətbiq edilir.
Gərginliyin artması Çindəki hindliləri də riskə atıb. Koronavirus böhranına görə sayları bir qədər azalsa da, ölkədə əhəmiyyətli hindu biznes və tələbə icması mövcuddur. Doklam böhranı zamanı Pekin polisi hinduların evlərini izləyib.
Gərginləşən böhran mütləq tam müharibə demək deyil. Amma sərhəd boyunca aylarla davam edən atışmalar və qəzəbli mübadilə demək olar ki, daha çox ölümlə nəticələnə bilər. Əlbəttə, əsl atəş mübadiləsi ola bilər. Amma Himalay bölgəsindəki şərtlər hərbi hərəkətləri ciddi şəkildə məhdudlaşdırır: qoşunların hündürlükə uyğunlaşması üçün iki həftəyə qədər vaxt lazımdır, maddi-texniki təchizat və hava əlaqəsi həddindən artıq məhduddur.
Ciddi hərbi münaqişə vəziyyətində əksər təhlilçilər Çin ordusunun üstünlüyə sahib olacağına inanırlar. Amma 1979-cu ildə Vyetnamın işğalından bəri müharibə aparmayan Çindən fərqli olaraq, Hindistan Pakistanla müntəzəm döyüşlər aparır və daha təcrübəli hərbi qüvvəyə malikdir.
Münaqişənin daimi həlli varmı?
Çin 1990 və 2000-ci illərdə Rusiya və digər sovet varisi dövlətlərlə sərhəd ərazilərin kütləvi mübadiləsi yolu ilə həll edib. Lakin Himalay ərazi mübahisələri daha həssasdır və onu həll etmək çətindir.
Bir tərəfdən, sərhədlər boyu yüksəkliklərə nəzarət gələcək münaqişələrdə hərbi üstünlük verir. Resurs problemləri, xüsusən də su çox vacibdir: 1.4 milyard insan Himalayla qidalanan çaylardan çəkilən sudan asılıdır. Şimal sərhədi boyunca genişlənən ikitərəfli qarşıdurmalardan fərqli olaraq bu münaqişədə bir çox tərəf iştirak edir: Nepal, Butan, Çin, Pakistan və əlbəttə, Hindistan. Bunun üzərinə Hindistanın sancmalarına uyğunlaşan Çinin artan gücünü və millətçiliyini əlavə edin, uzunmüddətli həll perspektivləri cılız görünür.
Tərcümə: Strateq.az
Xəbərin oxunma sayı : 1354
Analiz
Xəbərlər
-
Alimpaşa Məmmədov vurduğu ziyandan 185 min manat ödəyib
-
“İstəyirəm həyat yoldaşım mənə qulaq asanda utanmasın” - Aysun İsmayılova
-
Sabah Rəfahda hərbi əməliyyat başlaya bilər - İsrail nəşrindən şok iddia
-
“Nar” voleybol üzrə ölkə çempionlarını təbrik edir - FOTOLAR
-
Sabah Binəqədidə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
Zəngilan, Cəbrayıl və Qubadlı sakinlərinə şad xəbər - VİDEO
-
Əfv Komissiyasının növbəti iclası keçirilib - Müraciətlərin sayı 300-ü keçib
-
Xankəndidə tələ partlayıcı qurğular aşkarlanıb - VİDEO
-
Bakıda restoran sahibləri cəzalandırıldılar - RƏSMİ
-
Naxçıvanda 10 aydan çoxdur ki, maaş ala bilməyən işçilər etiraz etdilər - VİDEO
-
30-a yaxın israilli general HƏMAS-ın girovluğundadır – KİV
-
Şuşaya köç başlayır - Tarix açıqlandı
-
Moskvada sərgidə qənimət götürülmüş NATO tankı nümayiş etdiriləcək - VİDEO
-
Üç ayda 170 avtomobil yanıb: FHN əsas səbəbləri açıqladı
-
Bakı Sağlamlıq Mərkəzində maşınqayırma texnikumunu bitirən şəxs anju edir? - İDDİA/VİDEO
-
“Azərbaycan parlaq gələcəyini inamla qurur“ - Sadıq Japarov
-
Bakıda dələduz şəbəkə peyda olub – Mənzilləri, obyektləri kirayələyib...
-
100 milyon da son hədd deyil - İlham Əliyev
-
ABŞ-nin Rusiyadakı səfirliyi zəhərlənmədən ehtiyat edir - SƏBƏB
-
“Ermənistan özü işğalı sonlandırmağa qərar verdi“ - Elçin Əmirbəyov
-
Respubilkanın sabiq baş pediatırı intihar edib - Prokurorluqdan açıqlama
-
Azərbaycan-Qırğızıstan sənədləri imzalanıb - FOTO
-
Tanınmış iş adamı deputat olacaq? - İDDİA
-
Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdi - VİDEO
-
Roza Zərgərli pedaqoji fəaliyyətə başlayıb - VİDEO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan Dövlətlərarası Şurasının 2-ci iclası keçirilib - FOTOLAR
-
Benzinlə qadını yandıran şəxs vəzifəli şəxsin oğludur - Yeni faktlar
-
Prezidentdən Allahverən İsmayılovla bağlı – Sərəncam
-
Bakıda təhlükəli vəziyyət: 130-dan çox yaşı olan bina hər an uça bilər (VİDEO)
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentlərinin məhdud tərkibdə görüşü olub - FOTO
-
Deputatın tikdiyi binanın əyilməsi ilə bağlı xəbərdarlıq: Komissiya yaradılması təklif edildi
-
“NATO-nun Finlandiyadakı təlimləri təxribat xarakterlidir” - Zaxarova
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentlərinin məhdud tərkibdə görüşü başladı
-
Qırğızıstan Prezidentinin rəsmi qarşılanma mərasimi olub - FOTOLAR +VİDEO
-
AMEA-da yeni şöbələr yaradılıb - Kadr təyinatları olub
-
Sadır Japarov Bakıya gəldi - FOTO
-
Qeyri-neft sektorunun inkşafı və Dövlət İnvestisiya Şirkətinin batırdığı sərmayələr... - I yazı
-
Bakıda taksilər gediş haqqı qiymətini qaldırdı - VİDEO
-
“Made in Karabakh”: Şərablarımız yenidən dünyaya ayaq açır - VİDEO
-
Sabiq deputatın qardaşı oğlunun 350 min vergi borcu var - Ramiz Mehdiyevin qohumudur
-
Hadrut yenidən qurulur - Ən son görüntülər
-
Baş nazir iclas keçirib - Holdinqin İdarə Heyətinə tapşırıqlar verilib
-
“Rusiya yaxın günlərdə Ukrayna ərazisinə hücumları gücləndirəcək“ - ABŞ institutu
-
Yağış yağıb, şimşək çaxıb - FAKTİKİ HAVA
-
“Sənəd masama qoyulan kimi onu imzalayacağam” - Bayden
-
Beyləqanda dəhşətli cinayət: Ferma sahibi toyuq hinində çobanın arvadına təcavüz etdi
-
Keyfiyyətsiz gün eynəklərinin qorxunc fəsadları - VİDEO
-
Masazırda vətəndaşa məxsus torpaq sahəsi zəbt edilərək ev tikilir - İDDİA + VİDEO
-
Dünyada ABŞ-dən narazılıq artır - QLOBAL SORĞU
-
"35 ildir Aygünü sevmişəm" - Faiq Ağayev
-
“Britaniya sənayesi müharibə rejiminə keçir” - Sunak
-
Sumqayıtda 28 ailənin bir qaz sayğacı var: Limit necə hesablanır?
-
“Üçüncü dünya müharibəsi artıq gedir” - Podolyak
-
Rusiya müdafiə nazirinin müavini saxlanılıb - Külli miqdarda rüşvət görə
-
MDB-nin fond birjaları üçün yeni dövr: Azərbaycan və Özbəkistan yol açır
-
Şirkət işçilərin hüquqlarını pozdu: 20 min cərimələndi
-
“BAM-ın gücü 12 ildə 3 dəfə artıb“ - Putin
-
“Vətəndaş nikahı qanunsuzdur“ - Spiker
-
“ABŞ Ukraynaya 1 milyardlıq hərbi yardım paketi hazırlayır” – “Reuters”
-
Bu gün toyları olacaqdı - Heç biri həyatda deyil...
-
İran hakimiyyəti ölkə əhalisinə divan tutur - VİDEO
-
Sabah bəzi ərazilərdə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
Qrunt suları Binə qəsəbəsinin sakinlərinin evlərinə doldu - VİDEO
-
Ərdoğan iqamətgahında uşaqlarla görüşdü - Fotolar
-
“Bəzi ölkələr Azərbaycana qarşı soyuq müharibəyə başlayıblar“ - Prezident
-
Rusiya-Azərbaycan münasibətləri qarşılıqlı məmnunluq doğurur
-
Azərbaycanda “Sığorta ödənişinin verilməsi Qaydası” dəyişdi - QƏRAR
-
Mikayıl Cabbarov səyyar vergi yoxlaması haqda qərar imzaladı - Dəyişiklik
-
“Ukrayna müharibə başlayandan yarım milyon hərbçisini itirib“ - Şoyqu
-
İcra Hakimiyyəti sabiq nazirdən 133 minə “BMW 520i” alır – Bazardakı qiymətdən 17,5 min bahadır
-
Şahin Bağırovu Bakı Şəhər Baş Gömrük İdarəsinə buraxmayıblar - TƏFƏRRÜAT
-
“Türkiyədə yeni konstitusiya ilə bağlı proses başlayır” - Numan Kurtulmuş
-
“Ermənistan “Dağlıq Qarabağ”ın sülh sazişində olmamasına razılaşıb” - Prezident
-
Xankəndi şəhərindəki tibb müəssisəsində ilk körpə dünyaya gəlib - FOTOLAR
-
Qubadlıda sərhədçilər üçün yaşayış binası istifadəyə verilib - FOTO/VİDEO
-
Xətai rayonunda səkini zəbt edərək qanunsuz parklanma yeri saldılar - VİDEO
-
Üç ayda xaricə 25 min ton alma satmışıq – Qiyməti nə qədər bahalaşıb?
-
“Fransa, Hindistan və Yunanıstan Ermənistanı bizə qarşı silahlandırır, biz gözləyə bilmərik“ - Prezident
-
Münasibətlərimizin inkişafına yeni təkan verəcək görüş
-
Binəqədidə sürücülük məktəbi ilə bağlı ilginc iddia - “Asan“ yolla sürüclük kursu arayışı almaq olur?
-
“Nar” Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi - FOTOLAR
-
Azərbaycanla Ermənistan arasında ilk sərhəd dirəyi quraşdırıldı - FOTO
-
“Biz dörd kənd məsələsini heç vaxt yaddan çıxarmamışıq” - İlham Əliyev
-
“Narkotik artıq məktəblərə yol tapıb“ - Siyavuş Novruzov
-
“İndi bizim sülh sazişinin necə olması ilə bağlı ümumi anlayışımız var“ - Azərbaycan lideri
-
Ceyhun Bayramov Çexiyanın Baş naziri ilə görüşüb - FOTO
-
Binəqədidə yol problemi: “Yağış yağanda şəhərə çıxmaq mümkün deyil”
-
Ümid edirəm ki, Ermənistan düzgün yolu seçər - Ərdoğan
-
Şimali Koreyadan nüvə əks-hücum təlimi – FOTOLAR
-
Azərbaycan-Rusiya əlaqələri daha da güclənəcək
-
Rayonlara yağış yağacaq, dolu düşəcək - Sabahın havası
-
“Paşinyan dedi ki, mən gedirəm, sonra torpağın əsil sahibi İlham Əliyev özü gələcək” – Zahid Oruc
-
Serenay Sarıkaya ilk dəfə sevgilisi ilə əl-ələ görüntüləndi - FOTOLAR
-
Uşaq bağçasında mənimsəmə - Cinayət işi açıldı
-
Masallıda narkotiklərin satışı ilə məşğul olanlar saxlanılıblar - FOTO
-
Əsgərovların bankında problemli kreditlər 2 dəfədən çox artdı - TƏFƏRRÜAT
-
Tavuşda gərgin vəziyyət: “Yerkrapa” üzvləri maşını etirazçıların üzərinə sürdülər
-
Bakıda məktəblilərə siqaret satanlar cərimələniblər - FOTO/VİDEO
-
“65 yaşıma qədər işləmək istəyirəm” - Mourinyo
-
Dünyada müdafiə xərcləri tarixi rekord həddə çatıb - SİYAHI
-
Azərbaycan və Ermənistan arasında delimitasiya prosesi başladı - RƏSMİ
-
Röyal Sarıməmmədov Pirallahının icra başçısı olmaq üçün hərəkətə keçib? - İDDİA
-
Bu qaydanı pozan sürücülər 200 AZN cərimələnəcək - RƏSMİ
-
Milli Məclisin növbəti iclası başlayıb - Gündəlikdə 18 məsələ var
-
AMEA-nın qarşısındakı parkda oturacaqlar niyə yoxa çıxıb? - AÇIQLAMA/FOTO
-
İsrail İrana atdığı raketi özü məhv edib - “The New York Times”
-
Gürcüstan bazarında böhran - Azərbaycanda hansı avtomobillər ucuzlaşacaq?
-
Şirvan-Salyan Regional Təhsil İdarəsinin müdiri barəsində cərimə protokolu tərtib edilib - FOTO
-
Arxektura komitəsində “göydələn biznesi“ - Ramin Abdullayev hər ay onlarla mənzilə necə sahiblənir?
-
“İranda etnik azərbaycanlılar ayrı-seçkiliyə məruz qalır“ - Dövlət Departamenti
-
Bəzi bölgələrə yağış, Şahdağa sulu qar yağıb - FAKTİKİ HAVA
-
Qərb ölkələrində “Çin casusu” xofu: Beş nəfər həbs olundu
-
Həyət evlərinin satışında yaranan durğunluğun səbəbi nədir? - VİDEO
-
Ərli qadınla subay oğlanın şok hərəkəti: - “Rayona getdik, kənddə axşam...“
-
Kanalizasiya suyu aylardır küçəyə axır - ŞİKAYƏT + VİDEO
-
Son günlər turşulardan zəhərlənmə halları artıb: SƏBƏB NƏDİR?
-
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola düşdü - FOTOLAR
-
Lətifənin fərqli tərzi - Fotolar
-
Ev telefonlarına olan tələbat niyə azalıb? - VİDEO
-
Prezident İlham Əliyevin Rusiyaya işgüzar səfəri başa çatıb
TOP 10
ARXİV