AzFakt

Saleh Məmmədovun işçisindən 20 min dollarlıq toy hədiyyəsi - AAYDA sədrini hədəfə gətirdi

Sahib Məmmədov “mənbə” axtarışında - Sədrin bu istəyi AHİK-də baş verənləri təsdiqləyir...

Ramiz Mehdiyevin Rusiyaya yazdığı sensasiyalı məktub üzə çıxdı: nələr planlanırmış?

Əhmədzadənin yerinə Sultan-zadə - Adnan Əhmədzanin yerinə keçən Rüfət Sultan-zadə kimdir?

“360Marcom“ MMC KOBİA üçün niyə bu qədər önəmlidir? - ARAŞDIRMA

Şirvanda qeyri-müəyyənlik - İlqar Abbasov Mehdiyevin güdazına gedə bilər...

SOCAR-da dəyişiklik gözlənilir - Fərhan Əliyev vitse-prezident olacaq?

Yaxın vaxtlarda MSK-da “təmizlik” gözlənilir - Ramiz Mehdiyevin adamlarından

Dövlət Gömrük Komitəsində kürsü savaşı - Müavin və idarə rəisi Şahin Bağırovun yerinə göz dikib

Prezidentin açılışını etdiyi Hövsan stadionunda Ticarət Mərkəzi tikilir - İcazə sənədi yoxdur?

Anar Əlizadə Azərbaycanı tərk edib - Adı Adnan Əhmədzadə işində hallanırdı

Binəqədi rayonunda fərdi yaşayış evi obyektə çevrilib - Hacıbaba Babayevin saxta arayışı ilə...

Tendersiz 53 milyonluq sifariş! - AYNA-nın heyrət doğuran qanunsuzluğu üzə çıxdı

250 milyonluq dələduzluqda ittiham olunan azərbaycanlı iş adamı kimdir? - 11 şübhəli var

Vyetnamdan, Kolumbiyadan aldığımız nar... - Azərbaycana təsiri


Tarix 29.11.25, 17:34	Font ölçüsü : - / +

Belə bir vəziyyətdə əsas çıxış yolu emalı artırmaq və ixracına köklənməkdir

Azərbaycan uzun müddətdən sonra ilk dəfə olaraq Vyetnamdan nar idxalına başlayıb. Rəsmi məlumatlara görə, yanvar-sentyabr ayları arasında Azərbaycanın nar idxalı təxminən üç dəfə artaraq 146 200 dollar dəyərində, 71,23 tona çatıb. Əsas təchizatçılar Rusiya, Türkiyə, İran, Perudur. Bundan əlavə, uzun illərdən sonra ilk dəfə olaraq Vyetnamdan idxal qeydə alınıb: 200 dollar dəyərində 0,05 ton. Maraqlıdır ki, nar idxal etdiyimiz ölkələr arasında Kolumbiya və Cənubi Afrika Respublikası da var.

Maraqlıdır ki, Azərbaycan iri nar ixracatçısı ölkəsidir. Dövlət Gömrük Komitəsinin statistikasına əsasən, cari ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycandan 20 milyon 492.09 min dollar dəyərində 21 min 383.28 min tondan çox nar ixrac edilib. Bu, 2024-cü ilin müvafiq dövrünün göstəriciləri ilə müqayisədə dəyər ifadəsində 24.9 faiz və ya 4 milyon dollar, həcm baxımından isə 14.9 faiz və ya 2.7 min ton çoxdur. Ötən ilin ilk 10 ayında ümumi dəyəri 16 milyon 400 min dollar olar 18 min 606.38 ton nar ixrac edilmişdi.

Bu qədər ixracın qarşısında Azərbaycan xaricdən narı hansı məqsədlə idxal edir? Azərbaycan Nar İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyasından “Yeni Müsavat”a verilən məlumata görə, ölkəyə nar idxalı yerli nar tükəndiyi dövrdə reallaşır. Belə ki, Azərbaycanda narın yetişmə dövrü sentyabr-oktyabr aylarını əhatə edir. Həmin dövrdə yığılan narı yalnız martın sonlarına qədər soyuducu anbarlarda saxlamaq olur. Ondan sonra bir sıra ictimai iaşə obyektlərin salatlar və ya məclislərdə süfrəyə qoymaq üçün yaranan nar tələbatı xaricdən idxal hesabına ödənilir.

Qeyd edək ki, son onillikdə nar Azərbaycanın qeyri-neft ixracının əsas məhsulları sırasında olub. Ölkədən nar həm təzə, həm də emal olunmuş formada ixrac edilir. Lakin nə ixracın həcmini yetərincə artırmaq, nə də coğrafiyasını genişləndirmək mümkün olmayıb. Ötən müddət ərzində dəfələrlə Azərbaycan narının Avropaya ixracının artacağı bildirilsə də, cari ilin 9 aylıq xarici ticarət statistikası ənənəvi alıcımız olan Polşadan o tərəfə keçə bilmədiyimizi göstərir. Rusiyanın nar ixracımızdakı 90 faizdən yuxarı payı olduğu kimi qalır, cüzi miqdarda Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ-yə ixracımız var.

Azərbaycan hökuməti nar əkinlərinə yönəlik subsidiyalaşmanı davam etdirir. İntensiv və damcı suvarma sistemi ilə təchiz olunan bağlara əkin subsidiyası verilir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Aqrar Subsidiya Şurasının qərarına əsasən, 2026-cı ildə 2021-ci ilin sentyabrın 1-dən 2025-ci il mayın 31-dək salınan və damcı suvarma sistemi ilə təmin olunmuş nar bağlarının hər hektarına 480,5 manat əkin subsidiyası veriləcək.

Bundan əlavə, Ağdam, Ağdərə, Cəbrayıl, Füzuli və Xocalı rayonlarının işğaldan azad edilmiş ərazilərində dəniz səviyyəsindən 150-650 metr aralığındakı hündürlükdəki yerləşən yerlərdə, habelə Mərkəzi Aran, Mil-Muğan, Şirvan-Salyan, Gəncə-Daşkəsən və Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonlarında, bir torpaq sahəsində (parseldə) və ya bir neçə torpaq sahəsindən (parseldən) ibarət vahid ərazidə salınan və sahəsi ən azı 1 hektar (işğaldan azad edilmiş ərazilərdə minimum 3 hektar) olan və 1 hektara minimum 650 ədəd tingin əkildiyi intensiv nar bağlarına 3000 manat (işğaldan azad edilmiş ərazilər üzrə 3700 AZN) əkin subsidiyası veriləcək.

Bundan əlavə, 2026-cı ildən ilk dəfə olaraq meyvə şirəsi (konsentrat və s.) istehsalı üçün emal müəssisələrinə təhvil verilən narın hər tonuna 28,1 manat məhsul subsidiyası ödəniləcək.

Göründüyü kimi, dövlət intensiv suvarma sisteminin tətbiqini stimullaşdırmaq üçün subsidiyalaşmada diferensial yanaşma tətbiq edir. Yeri gəlmişkən, damcı suvarma sisteminin alınıb quraşdırılmasına da dövlət dəstəyi nəzərdə tutulur. Belə sistemlərin dəyərinin 40 faizi dövlət tərəfindən qarşılanır, qalan 60 faiz üçünsə güzəştli kredit ayrılır.

Dövlətin subsidiyalaşdırması nar bağlarının sürətli artımını təmin edib. Ölkə üzrə nar bağlarının sahəsi 2021-ci ildəki 22 622,2 hektardan 2024-cü ildə 23 306,3 hektara qədər artıb.

Bu artım bəzi rayonlarda daha yüksək olsa da, bəzi rayonlarda nar bağları azalıb. Məsələn, Ağdam rayonunda 2021-ci ildə 97,5 hektar nar bağı olub, 2022-ci ildə 314,8 hektara, 2023-cü ildə 379 hektara, 2024-cü ildə isə 380,2 hektara qədər artıb. Goranboy rayonunda nar sahələri bu dövrdə 560 hektardan 737,5 hektara, Sabirabadda 1296,5 hektardan 1872,3 hektara, Salyanda 338,1 hektardan 390,6 hektara çatıb. Lakin narın vətəni sayılan Göyçayda bu meyvə bağları 3709 hektardan 3384 hektara, Ağsuda 2324 hektardan 2206 hektara qədər azalıb.

Nar istehsalı isə 2021-ci ildəki 185 295,6 tondan 2024-cü ildə 192 748,6 tona qədər artıb. O cümlədən bağlar azalsa da, Ağsuda istehsal 9258 tondan 9357,5 tona, Goranboyda 4814,6 tondan 6601,4 tona, Samuxda 2042,8 tondan 2187,9 tona, Ağcabədidə 2199,6 tondan 2632,6 tona, Ağdamda 1142 tondan 1598,5 tona, Bərdədə 2391 tondan 2639 tona, Ağdaşda 4128,5 tondan 7578,1 tona, Hacıqabulda 10079 tondan 10654,6 tona, Salyanda 3269,5 tondan 3417,3 tona, Sabirabadda 13675,2 tondan 14285 tona, Şəmkirdə 14011,5 tondan 14971 tona, Ucarda 9843 tondan 10186,7 tona, Saatlıda 5587,3 tondan 8781,1 tona, Tovuzda 1562,5 tondan 1764,4 tona qədər artıb.

Göyçayda nar istehsalı son 3 ildə 42 651,6 tondan 38 085,4 tona, Qazaxda 1490,7 tondan 1305,3 tona, Cəlilabadda 762 tondan 19,6 tona düşüb.

Göyçayda nar bağlarının və istehsalının azalması Rusiyada yaşayan milyarder Fərhad Əhmədova məxsus “Aznar” nar email müəssisəsinin fəaliyyətini dayandırması ilə bağlıdır.

Rəsmi məlumata əsasən, 2023-cü ildə ölkə üzrə ümumi nar istehsalı 190,5 min ton təşkil edib ki, bu da 2022-ci illə müqayisədə 2 faiz çoxdur. Nar istehsalının əsas hissəsi Mərkəzi Aran və Mil-Muğan iqtisadi rayonlarında cəmləşib. Belə ki, bu rayonlarda müvafiq olaraq 92 min ton və 29 min ton məhsul yığılıb. 2024-cü ildə ölkə xaricə 29,8 milyon ABŞ dolları dəyərində nar ixrac edib. Son beş ildə (2020-2024-ci illərdə) nar ixracının ümumi dəyəri 145,8 milyon ABŞ dollarına çatıb.

Təzə narla yanaşı, onun emal olunmuş məhsulları da beynəlxalq bazarlarda sabit tələbatla qarşılanır. Nar şirəsi, nar şərabı, nar arağı, nar sirkəsi, nar likörü və digər nar məhsulları xarici ölkələrə ixrac olunan əsas qeyri-neft məhsulları sırasındadır. 2020-2024-cü illərdə bu kateqoriyada məhsulların ixrac dəyəri 10 milyon ABŞ dollarından çox olub.

2024-cü ilin statistik göstəricilərinə əsasən, Azərbaycanda 130-dan çox şirkət nar ixracı ilə məşğul olub. Report-un məlumatına görə, ixracın əsas hissəsi bir neçə iri şirkətin payına düşür: ilk dörd ixracatçının ümumi bazar payı 20 faiz təşkil edir.

Hökumət rəsmiləri bildirirlər ki, Azərbaycanın qeyri-neft ixracını stimullaşdırmaq məqsədilə dövlət tərəfindən bir sıra təşviq proqramları həyata keçirilir. İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Agentliyi (AZPROMO) bu sahədə aktiv rol oynayaraq, nar və nar məhsullarının beynəlxalq sərgilərdə və yarmarkalarda nümayişini təşkil edir.

İxrac coğrafiyasının genişlənməsi yolunda əsas problemlər sırasında ilk yerlərdə Azərbaycanın Avropa Birliyi ilə əməkdaşlıq sazişinin olmaması, eyni zamanda Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzvlüyün baş tutmamasıdır. Bundan əlavə, potensial ixrac bazarları olan ölkələrə ixracı asanlaşdırılan dövlətlərarası sənədlərin qəbulunda da ciddi ləngimə var. Məsələn, dünyanın ən böyük istehlakçısı olan Çinə nar ixracı hələ də mümkün olmayıb. Buna səbəb Çinlə Azərbaycan arasında qida təhlükəsizliyi sahəsində anlaşma sənədinin imzalanmamasıdır. Bu sənəd olmadığı şəraitdə hər bir kənd təsərrüfatı məhsulunun Çinə ixracı üçün AQTA tərəfindən çoxsaylı prosedurlardan keçilmə tələb olunur. İndiyədək meşə fındığı, zeytun yağı və daha bir neçə məhsulun ixracına dair sertifikatlaşma mümkün olub.

Belə bir vəziyyətdə əsas çıxış yolu narın emalını artırmaq və emal məhsullarının ixracına köklənməkdir. Hazırda Azərbaycanda nardan emal yolu ilə müxtəlif məhsullar əldə edilir: nar şirəsi, nar konsentratı, narşərab, nar turşusu, nar çaxırı, limonad, kompot, nar yağı və s. Bu məhsulların bir çoxunun Avropa, ABŞ, Körfəz ölkələrinə ixracı kiçik həcmlərlə də olsa həyata keçirilir.

Göyçayda fəaliyyət göstərən “Aznar”ın fəaliyyəti dayandığına görə nar emalı sahəsində iki böyük müəssisə qalıb. Ağsu rayonunda yerləşən “Az-Granata” MMC-nin ixracatında əsas yeri nar şirəsi və nar konsentratı tutur. MMC öz məhsullarının dünyanın 20-dən artıq ölkəsinə ixrac edildiyini bildirir.

Biləsuvar rayonunda yerləşən “Azərsun Kənd Təsərüffatı Məhsulları” MMC 2012-cü ildən “Saville” nar şirəsi məhsullarının istehsalına başlayıb. MMC bəyan edir ki, “Saville” nar şirələri NFC şirə kateqoriyasına aid olaraq, soyuq sıxma üsulu ilə istehsal olunaraq artıq 40-dan çox ölkədə istehlakçıların etibarını qazanıb.

Dövlət Statistika Komitəsinin xarici ticarət statistikasında nar məhsullarının ixracı ayrılıqda göstərilmədiyinə görə ixracın coğrafiyası və dəyəri barədə hansısa məlumat əldə etmək mümkün deyil. Lakin təcrübə göstərir ki, hər hansı məhsulun xammal deyil, emal olunaraq satılması daha çox gəlir əldə etməyə imkan verir.

Onu da qeyd edək ki, 1 litr nar şirəsi istehsal etmək üçün 2,20 kq təzə nardan istifadə olunur. Bir litr narşərab almaq üçün isə 15 kq nar lazımdır.

Ölkədə istehsal olunan 185 min ton civarında narın ən yaxşı halda 30 min tonu ixrac olunur. Qalan həcmlərin emalı üçün güclər yaradılarsa, bu, nar istehsalının və istehsalçıların qazancının daha da artmasına, həmçinin ixrac gəlirlərinin çoxalmasına gətirib çıxarar...

“Yeni Müsavat"

Xəbərin oxunma sayı : 73