Skype və WhatsApp-da beynəlxalq görüntülü əlaqə bərpa olunub. Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi internet şəbəkəsi üzərindən təşkil olunan telekommunikasiya xidmətlərində bəzi problemlərin olmasına münasibət bildirib.

Nazilikdən verilən məlumatda qeyd olunub ki, ölkəmizdə uğurla keçirilən IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarının təhlükəsizlik tədbirlərinin tərkib hissəsi olaraq Azərbaycan ərazisində müvəqqəti olaraq internet şəbəkəsi üzərindən təşkil olunan telekommunikasiya xidmətlərinə (Skype, Viber, WhatsApp və s.) məhdudiyyətlərin tətbiqi səsli və görüntülü onlayn kommunikasiya proqramlarının istifadəsində müəyyən çətinliklər yaradıb: “Həmin dövrdə bir çox profilaktik tədbirlərin sırasında şəbəkənin sazlanması işləri də həyata keçirilib. Hazırda texniki yeniləmə işləri başa çatıb və vətəndaşlar bu kommunikasiya proqramlarından yerli və beynəlxalq əlaqələr üçün istifadə edə bilərlər”.

Bəs, görsən təhlükəsizlik tədbirləri baxımından Skype və WhatsApp xidmətlərinin məhdudlaşdırılması nə dərəcədə effektiv vasitədir? Xəbərdarlıq edilmədən bu addımın atılması istifadəçi hüquqlarının pozulması demək deyilmi?

Bu sualları cavablandıran Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz “Yeni Müsavat”a açıqlamasında bildirdi ki, bu məhdudiyyətin təhlükəsizlik məsələsi ilə bağlı olduğu öncədən bəlli idi: “Bu, bir aylıq məhdudiyyətin aradan qalxması münasibətilə internet istifadəçilərini təbrik edirəm. Artıq hər kəs bu internet xidmətlərindən beynəlxalq danışıqlar üçün istifadə edə bilər. Təbii ki, biz Azərbaycan İnternet Forumu olaraq öncədən məlumat vermişdik ki, bu müvəqqəti haldır və təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlıdır – baxmayaraq ki, dövlət qurumlarından rəsmi məlumat verilməmişdi, biz bununla bağlı cəmiyyətə müəyyən mesajlar vermişdik. Çox güman ki, beynəlxalq yarışların təşkilatçılarının əlində müəyyən razılaşmalar və informasiyalar olub ki, təhlükəsizlik məsələlərini daha güvənli formada həyata keçirmək üçün bu cür bu cür populyar resursların məhdudlaşdırılmasını məqsədəuyğun hesab ediblər. Hesab edirəm ki, onlar belə düşünüblər. Burada keçirilən tədbirlərin təhlükəsizliyinə cavabdeh olan yerli və beynəlxalq qurumlar da bu məsələ ilə bağlı razılaşıblar və bu addımı atıblar”.

Osman Gündüz onu da vurğuladı ki, beynəlxalq danışıqlarla bağlı bu xidmətlərin məhdudlaşdırılmasını başqa səbəblərlə bağlayanlar da var. Lakin bu doğru deyil: “Mən belə yazılara da rast gəldim ki, guya bu “Delta Telekom”un borcu ilə əlaqədardır. Ancaq mən əminəm ki, onunla bir əlaqəsi yoxdur. Bu məhdudiyyətlərdə maliyyə baxımından uduzan tərəf məhz həmin provayderdir. Çünki onların satdığı məhsul trafik idi, trafik yoxdursa onlar uduzurlar, gəlir qazanmırlar. Ona görə də mən hesab edirəm ki, həmin provayderləri bu işdə günahlandırmaq doğru olmazdı”.

Ekspert bu hadisədən mobil operatorların qazanclı çıxdığını təsdiqləsə də, qərarın onlarla bağlantılı olmadığını bildirdi: “Lakin o da faktdır ki, burada mobil operatorlar böyük qazanc əldə etdilər. Uzun müddət idi ki, mobil operatorlar səs və video-trafikindən qazanc əldə edə bilmirdilər. İnsanlar hamısı internet üzərindən danışırdırlar. Bu da mobil operatorlara ziyan idi. Ancaq bu bir aylıq məhdudiyyət səbəbindən xarici ölkələrlə əlaqə saxlayanlar, onun üzərindən biznes quranlar məcburən mobil operatorlarla əlaqə saxlamağa başladılar. Burada da tariflər çox yüksəkdir. Bu, Azərbaycandakı ən böyük problemlərdən biridir ki, beynəlxalq tariflər çox yüksəkdir. Bu yüksək tariflərə görə mobil operatorlar bu bir ayda böyük gəlirlər əldə etdilər. Bu danışmazdır. Amma bu məhdudiyyətlərin operatorların gəlir əldə etməsinə görə dövlət qurumları tərəfindən həyata keçirilməsi real deyil. İstifadəçiləri narahat edən əsas məsələ, bu kimi halların gələcəkdə təkrarlanmasıdır. Bu prosesdə düzgün olmayan məqam o idi ki, rəsmi qurumlar bu haqda istifadəçiləri öncədən məlumatlandırmadılar. Çünki insanlar bu xidmətlərdən yalnız danışıq üçün istifadə etmirlər, indi Azərbaycanda insanlar WhatsApp üzərindən biznes qurublar. Birdən-birə bu xidmətin qapadılması təhlükəsizlik baxımından anlaşılan olsa da, vətəndaşlar üçün problemlər yaradıb. Burada yeganə arzuolunmaz hal ondan ibarətdir ki, öncədən insanlara məlumat verməli idilər və vətəndaşlar alternativ vasitələr tapmalı idilər. Hesab edirəm ki, gələcəkdə hökumət bu cür məsələləri yoluna qoymalıdır. Çünki zaman-zaman Azərbaycanda bu cür beynəlxalq tədbirlər keçirilir. Bu tədbirlərin təhlükəsizliyində dövlət qədər cəmiyyət də maraqlıdır. Ancaq elə addımlar atılmalıdır ki, hökumətin beynəlxalq imicinə də xələl gəlməsin. Bəzi qurumlar var ki, Azərbaycana münasibəti birmənalı deyil. İndi onların da əlinə imkan düşüb ki, ölkəmizdə insan hüquqlarının pozulması ilə bağlı məsələ qaldırsınlar. Beynəlxalq hesabatlarda da bu məsələ qara siyahıya düşür və uzun zaman bunu hallandırırlar”.

Osman Gündüzün sözlərinə görə, beynəlxalq yarışlar ərəfəsində təhlükəsizliyin təmin olunması üçün bu kimi addımlar atılması effektiv yol deyil: “Hökumət bununla bağlı konsepsiya hazırlamalıdır. Doğrudanmı bu cür məsələlər effektivdir. Mən hesab edirəm ki, bu elə də effektiv yol deyil. Çünki internetdə alternativlər çoxdur. Təhlükəsizliyi pozmaq istəyən qüvvələr bu alternativlərdən istifadəni sadə vətəndaşlardan daha yaxşı bacarırlar. Əgər vəziyyət belədirsə, sadə istifadəçiləri narahat edəcək bu cür addım atmaq nə dərəcədə əhəmiyyətlidir? Bu məsələ araşdırılmalıdır və alternativ yollar tapılmalıdır. Hökumətin bu məsələdən daha az itki ilə çıxması üçün hansı addımların atılması hesablanmalıdır. Biz də Azərbaycan İnternet Forumu olaraq internet provayderlərlə, Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi ilə bu məsələlərdə əməkdaşlığa daim hazırıq”.