|
Deputat Ülvi Quliyev Nəsimi rayonunda torpaq zəbt edib? - FOTOLAR
Digərlərinin ağlı ilə hərəkət edən Ermənistan - VİDEO
“Ermənistan müharibəyə təhrik edilir“ - DTX rəisi kəşfiyyat məlumatlarını açıqladı
Ərdoğan Qərbi belə mat etdi – Türk əsri başlayıb
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Bəxtiyar Əsgərov məsələsi Fuad Nəcəflini çətin duruma salıb - Naxçıvana ardı-arası kəsilməyən zənglər...
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
“Xocalı qurbanlarının qisasını aldıq!“ - Prezidentin Xocalıdakı çıxışı (FOTOLAR)
Yüz milyon büdcəsi olan Dövlət Fondunu kimlər idarə edir? - Araşdırma
MSK növbədənkənar prezident seçkilərinə yekun vurdu - İlham Əliyev 92,12 % səslə qalib oldu
Bir qərinəlik sədrin müəmması - Vahid Novruzovun Auditorlar Palatasında baş verənlərdən xəbəri yoxdur?
İrəvan bu istiqamətdən savaşa başlayacaq - Fransanın Azərbaycanla bağlı sensasiyalı planı (VİDEO)
Ərdoğanın kanal layihəsi və Montrö baryeri – “Bloomberg”
Tarix 19.04.21, 11:09 |
|
ABŞ-ın “Bloomberg” agentliyinin internet səhifəsində Türkiyə prezidenti Rəcəb Teyyub Ərdoğanın təşəbbüsü ilə irəli sürülən İstanbul kanalı layihəsi və bu layihə ətrafında ortaya çıxan əsas problemlər haqqında analitik məqalə dərc olunub. Məqalənin müəllifi Sinan Ülgəndir. Sinan Ülgən mərkəzi ofisi İstanbulda yerləşən İqtisadi və Xarici Siyasət Araşdırmaları Mərkəzinin (EDAM) rəhbəridir. O, həmçinin ABŞ-ın Karneqi Fondunun Brüsseldə yerləşən Avropa ofisinin tədqiqatçısıdır.
Novator.az saytı Sinan Ülgənin “Bloomberg”də dərc olunmuş məqaləsini ingiliscədən çevirərək oxucuların diqqətinə çatdırır.
Prezident Rəcəb Teyyub Ərdoğan dünyada irimiqyaslı layihələrin təşəbbüskarı kimi məşhurdur. Onun rəhbərliyi altında Türkiyə İstanbulda dünyanın ən böyük aeroportlarından, Asiyanı Avropa ilə birləşdirən ən böyük asma körpülərdən birini və Bosfor boğazının altında ən nəhəng tuneli inşa edib.
Tənqidçilər onu bu cür nəhəng layihələr həyata keçirməklə öz mövqeyini gücləndirməkdə qınasalar da, türk ictimaiyyəti layihələrin əksərini müsbət qarşılayıb.
Bu layihələrin heç biri Ərdoğanın sonuncu böyük təşəbbüsü qədər söz-söhbətə səbəb olmayıb. Söhbət Mərmərə dənizi ilə Qara dəniz arasında, Bosfor boğazına paralel şəkildə İstanbul kanalı adlı süni su yolunun inşasından gedir.
İstanbul kanalı layihəsi ekoloqları ciddi narahat edir. Onlar iddia edirlər ki, kanal İstanbulun təbii mühitini korlaya və içməli su anbarlarını dağıda bilər. Başqa bir qrup isə layihənin büdcəsinə diqqət çəkir. Türk hökuməti bu layihənin reallaşması üçün 12.7 milyard dollardan 25 milyard dollara qədər vəsait lazım olacağını bildirib.
Bu məqamda 1936-cı ildə imzalanmış Montrö Konvensiyasının taleyinə də nəzər yetirmək lazımdır. Konvensiya Bosfor və Dardanel boğazları vasitəsilə hərəkəti tənzimləyən beynəlxalq saziş rolunu oynayır.
Bugünlərdə Türkiyə parlamentinin sədri Mustafa Şəntopun Ərdoğanın sazişdən geri çəkilmək səlahiyyətinə malik olduğunu iddia etməsi ilə mövzu ətrafında müzakirələr pik həddə çatıb. Şəntop daha sonra açıqlama verərək sadəcə prezidentin səlahiyyətlərindən bəhs etdiyini və heç bir siyasi fikir səsləndirmədiyini bildirsə də, onun sözləri bir qrup sabiq türk admiralının Ərdoğanın ideyasına qarşı birgə bəyanat imzalaması ilə nəticələnib. Admirallar Qara dənizdə əmin-amanlığın qorunub saxlanmasında Montrö Konvensiyasının zəruri rol oynadığını deyiblər.
Bütün bunlar Ərdoğanın öz kabinetini və əsas vəzifəli şəxsləri bir araya yığaraq növbədənkənar iclas keçirməsi ilə nəticələnib. Bəyanatı imzalayan şəxslərdən on nəfəri həbs olunub. Prezident administrasiyasının ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri onları dövlət çevrilişinə səbəb ola biləcək fikir səsləndirməkdə günahlandırıb.
Ərdoğan Montrö Konvensiyasından geri çəkilmək niyyətinin olmadığını açıqlayıb. Lakin o, sazişin tətbiq etdiyi reallıqlar fonunda öz kanal arzusunu necə həyata keçirəcəyini də izah etməyib.
Pandemiyanın səbəb olduğu çətin situasiyada dövlət resurslarının tükənməsinin qarşısını almaq üçün İstanbul kanalı “tikinti-yiyələnmə-idarə” investisiya modeli əsasında inşa olunacaq. Lakin lazımi investisiyaları cəlb etmək üçün özəl podratçı gəlirin külli miqdarda olacağını sübut etməlidir. Konvensiya isə buna imkan vermir.
Konvensiyanın şərtlərinə görə, Türkiyə gəmilərin Dardanel və Bosfor boğazlarında üzməsinin qarşısını ala bilməz. Başqa sözlə desək, o, gəmiləri İstanbul kanalından istifadə etməyə məcbur edə bilməz. Türkiyəyə yalnız gəmilərin keçməsi üçün nominal xidmət haqqı tətbiq etməyə icazə verilir.
Hazırda bir gəminin keçidi üçün xidmət haqqı təxminən 4500 ABŞ dollarına bərabərdir. Yalnız tranzit haqqının əhəmiyyətli dərəcədə sərfəli olması İstanbul kanalından istifadəni stimullaşdıra bilər. Amma qiymət fərqinin Türkiyənin xeyrinə olması üçün kanalda hərəkət edən gəmilərin sayı da çox olmalıdır.
Mövcud tendensiyalar isə tam əksini göstərir: ötən on il ərzində, xüsusilə yeni boru kəmərlərinin inşası nəticəsində Bosforda hər il hərəkət edən gəmilərin sayı azalaraq 53 mindən 38 minə düşüb. Getdikcə daha çox ölkə karbohidrogenlərdən asılılığı azaltmağa çalışdığına görə tanker daşımalarının da azalmağa doğru gedəcəyi gözlənir.
Maliyyə məsələsinə gəlincə, Türkiyə kanalın tikintisi və istismara verilməsi üçün dövlət xəzinəsindən zəmanətlər verə bilər. Lakin belə bir addım Ankaranın 270 milyard dollara çatan xarici borcunun ciddi şəkildə artması ilə nəticələnəcək.
Digər bir həll yolu Montrö Konvensiyasından geri çəkilmək və tranzit gəmilərini yeni kanaldan istifadəyə məcbur etməkdir. Bu isə həm ölkə daxilində, həm də diplomatik münasibətlərdə siyasi problemlərə yol aça bilər.
1936-cı ildə Montrö Konvensiyasının imzalanmasını Türkiyədə çoxları tarixi nailiyyət hesab edir. Onlar o vaxt gənc cümhuriyyətin öz su yolları üzərində suveren nəzarəti ələ keçirməsini və Birinci Dünya müharibəsindən sonra böyük güclərin yeritdiyi beynəlxalq mandata son qoymasını müsbət qarşılayırlar. Türklərə qürur verən bu konvensiyadan geri çəkilmək millətçi bir prezident üçün heç də asan olmayacaq.
Montrö Konvensiyası indiyədək Türkiyə üçün Qara dənizdə konfliktləri diplomatik yolla həll etməyin bir vasitəsidir. Konvensiya sahilyanı olmayan ölkələrin Türkiyə boğazlarından keçən hərbi gəmilərinə ciddi tonnaj məhdudiyyətləri qoyur. 2008-ci ildə Rusiya-Gürcüstan münaqişəsinin qızğın vaxtında Ankara Montrö Konvensiyasına əsaslanaraq ABŞ donanmasının “Mercy” və “Comfort” xəstəxana gəmilərinin Türkiyədən keçməsinə icazə vermədi. Konvensiya həmçinin Rusiyanın qarşısında tələb qoyur ki, Moskva öz donanma gəmilərinin isti dənizlərdən keçəcəyini əvvəlcədən xəbər versin.
Konvensiyadan geri çəkilsə Türkiyənin öz ərazisindəki boğazlardan keçən gəmilərə nəzarət etmək iqtidarında olub-olmayacağı bilinmir. Çünki bu halda çox güman ki, başqa ölkələr adi dəniz qanunlarına istinad edib öz gəmilərinin sərbəst hərəkətinə imkan verilməsini tələb edəcəklər.
Deyəsən, nəhəng layihələr Türkiyə prezidentinə prestijdən çox problem gətirəcək.
Xəbərin oxunma sayı : 901
Analiz
Xəbərlər
-
Saxlanılan tiktokerlər nə edirmişlər? - ARAŞDIRMA
-
Onlar pensiyaya daha tez çıxacaq - Yeni qanun
-
“Ukraynaya dəstək artırılmalıdır“ - Donald Tramp
-
Naxçıvanda 120 milyon manatdan çox maliyyə pozuntusu - Bəzi materiallar DTX-yə göndərilib
-
Bakıda evdə partlayış: Ölən var
-
Fransanın növbəti diplomatları Azərbaycandan qovulub - “Observer Online“ yazır
-
“Ən çox ciddi nöqsan sahəsi satınalmalar və tender fəaliyyətidir“ - Deputat
-
Xocavənddə fermada xeyli sayda partlayıcı qurğu və maddə aşkarlanıb - FOTO
-
“Putin indi Finlandiyaya fokuslanıb“ - Von der Leyen
-
Kəmaləddin Heydərovdan yüksək vəzifəyə təyinat - FOTO
-
Hərbi Dəniz Qüvvələri Xəzər dənizində taktiki təlimdə - VİDEO
-
Hər 100 manatdan 51 manatı ərzağa xərclənir – 3 ayda yeyib-içməyə 7 milyard xərclənib
-
Rusiyada kütləvi tədbirlər ləğv edildi - 1 mayda yürüşlər və 9 may paradı olmayacaq
-
Ağdərə-Ağdam avtomobil yolunun inşasına başlanıldı - FOTO/VİDEO
-
Milli Məclisin növbəti iclası başlayıb - Gündəlikdə 14 məsələ var
-
Güclü maqnit qasırğası gözlənilir: Ən təhlükəli günlər açıqlandı
-
Hansı hallarda qonşulara vurulan zərəri sığorta şirkəti ödəyir? - ARAŞDIRMA
-
Şəmkirdə yerin altından tapılan saraydan GÖRÜNTÜLƏR - VİDEO
-
Rusiya Ukraynaya aviazərbələr endirib - Ölən və yaralananlar var
-
“Bu yaxınlarda parlament seçkisi olacaq” - Deputat
-
Xocalı aeroportu Azərbaycanın nəzarətinə keçir - VİDEO
-
Orta məktəblər üçün olan dərsliklər yenilənir? - VİDEO
-
Yaylaqda vəzifəli şəxs çobanın arvadına sataşdı - Qətlin TƏFƏRRÜATI
-
Kosmik silahlara malik ölkələr - Siyahıya ABŞ başçılıq edir
-
Sülhməramlılara məxsus hərbi texnikalar qatarlarla Rusiya yolunda - VİDEO
-
Dubayda su altında qalan avtomobillər Azərbaycana gətirilə bilər - İDDİA + VİDEO
-
Qayalar yarılaraq Kəlbəcərə qaz xətti çəkilir - VİDEO
-
Verilən bütün vədlər hər zaman yerinə yetirilir
-
Həbsxanada evlənən müğənni: “Heç kimin bacarmadığını etmişəm“
-
Arda Güler üçün rəsmi təklif gəldi:“Sevilya”nın heyətində oynayacaq?
-
“NATO ölkələri Ukraynanı altı “Patriot” sistemi ilə təmin edə bilər” - Şolts
-
Qobustanın problemlərlə dolu kəndi: “Burada beş-altı adam qalmışıq”
-
Bakıda məmur olmaq istəyən qadına qarşı DƏLƏDUZLUQ
-
“Yaxın Şərqdə genişmiqyaslı münaqişə təhlükəsi mövcuddur” - Quterreş
-
Binə sakini: “Elə bil Somalidə yaşayırıq”
-
Keçmiş məmur 43 milyon manat dəyərindəki əmlaklarını geri almaq istəyir - MƏHKƏMƏ
-
Röya Ayxan ailə quracaq - Toya hazırlaşır (VİDEO)
-
Dövlət məktəblərində servis xidməti yaradılır? - RƏSMİ + VİDEO
-
Rusiya sülhməramlılarına vida: Ermənistan yeni şəraiti necə dəyərləndirəcək? - FOTO
-
“ABŞ və müttəfiqləri İrana qarşı sanksiyalar tətbiq edir“ - Bayden
-
“Dönər bıçağı ilə atamın ayağını kəsəcəyini dedi” - TƏFƏRRÜAT
-
Uşaqlar neçə yaşdan sonra idmanla məşğul olmalıdırlar? - VİDEO
-
Aqrar sektorun dayanıqlı inkişafına mühüm töhfə
-
Azərbaycana minik avtomobilləri hansı ölkələrdən və neçəyə gətirilir? – Siyahı
-
“Rabitəbank” kiçilir: 70 milyon geri çəkilib
-
Vergi ödəyicilərinin nəzərinə - VİDEO
-
Türkiyənin 14 əyalətində FETÖ əməliyyatı - 60 şübhəli şəxs saxlanıldı
-
Bakıda narkokuryerdən beş kiloqram narkotik götürülüb - VİDEO
-
Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradıldı, direktoru təyin edildi - FOTOLAR
-
Üç rayonda ağaclar qanunsuz kəsilib - Təbiətə 13 min manatdan çox ziyan dəyib
-
Əfv olunanlar arasında niyə qadınlar azdır? - Komissiya üzvündən açıqlama
-
Rəqsanə İsmayılovanın əmlaklarına həbs qoyulub? - AÇIQLAMA + VİDEO
-
Qubad İbadoğluya yekun ittiham elan edildi - İstintaq bitir
-
“Azərbaycan satıcısı hələ də əlini lazımi şəkildə yuya bilmir” - Qoşqar Təhməzli
-
“Xalq Bank”ın kapitalı 8%-dən çox azalıb - Kredit və depozit portfeli kiçilib
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
“Qərb Cənubi Qafqazı hərbiləşdirməyə davam edir“ - Rusiya XİN
-
8 min manatlıq spirtli içki oğurladı, saxlanıldı - VİDEO
-
Avtomobillərin şüşəsini tündləşdirmək neçəyə başa gəlir? - VİDEO
-
Regionların inkişafı dövlətimizin iqtisadi siyasətinin əsasıdır
-
Keçid balları qaldırılır? - VİDEO
-
Baş nazirdən motosikletlərlə bağlı QƏRAR
-
“Azərbaycanlıların Ermənistana qaytarılması üçün böyük həcmdə işlər görülməlidir“ - Zaxarova
-
Polis qanunsuz miqrasiyaya qarşı keçirilən tədbirlərlə 21 əcnəbini saxlayıb - VİDEO
-
Bakının Türkan qəsəbəsindəki məhəllədə 30 ildir qaz yoxdur - VİDEO
-
Şirvan kanalının əhəmiyyəti göz önündə olacaq
-
Təhsil Nazirliyi tender keçirmədən 2 milyonu Ramiz Mehdiyevin oğlunun şirkətinə verdi – Təfərrüat
-
“Ermənistana yalnız Qərbin əlində alət rolu verilir” - Zaxarova
-
345 məktəbdə yoxlama aparıldı - 55 nəfər işdən çıxarıldı
-
İcra Hakimiyyətindən narazı qalan fermer söyüş söydü - Həbs edildi
-
Türkiyə-Rusiya Monitorinq Mərkəzi də bağlanır - Türkiyə Milli Müdafiə Nazirliyi
-
Azərbaycan “Laçın” hücum təyyarələrini havaya qaldırdı - VİDEO
-
Bu il I siniflərə qəbulda tətbiq olunacaq YENİLİKLƏR - RƏSMİ
-
Sabah Bakıda 27 dərəcə isti olacaq - PROQNOZ
-
40-a yaxın bağça müdiri işdən çıxarılıb: 200-nə töhmət verilib
-
“Victory Construction Group“ MMC məhkəməyə verildi - Öhdəliyi yerinə yetirmədiyinə görə
-
“Amaras monastırında monitorinqlər aparılıb” - Dövlət Xidməti
-
Bakıda viza fırıldağı - Şirkət rəhbərlərinə cinayət işi açıldı
-
Prezident yeni nazir müavini təyin etdi - Foto + DOSYE
-
Şəxsiyyət vəsiqələri ilə bağlı yenilik - VİDEO
-
Azərbaycanlı aktrisa yeni sevgilisi ilə görüntüləndi - FOTO/VİDEO
-
Rusiyada işləyən azərbaycanlıların nəzərinə: Rus dili imtahanında dəyişikliklər olacaq
-
“Başlıbel sakinləri kütləvi şəkildə qətlə yetirilib, bəziləri diri-diri yandırılıb“ - Ombudsman
-
Aytən Səfərovanın keçirdiyi qəza ilə bağlı yeni detallar - Günah kimdə olub? + VİDEO
-
“Rusiya qalib gələrsə, Üçüncü Dünya müharibəsi başlayacaq“ - Ukraynanın Baş naziri
-
Bakıda bu ərazini də sökürlər - Mülkiyyət sahibləri narazıdır + VİDEO
-
Antarktidanın sirləri üzə çıxdı: İnanılmaz kəşf
-
Lənkəranda məktəbli qıza atasının dostu təcavüz etdi: “Anana oxşayırsan...”
-
“Çin ABŞ-ni məğlub etmək üçün ordu yaradır“ - Amerikalı nazir
-
Təlim zamanı sürücüyə yazılan cəriməni kim ödəməlidir? - VİDEO
-
İsrail Pasxa bayramından əvvəl İrana cavab verməyəcək - ABC
-
Bakı-Quba yolunda bildirişsiz dairə təhlükə mənbəyinə çevrilib - VİDEO
-
Yenidən qurulan Qarabağdan son görüntülər - VİDEO
-
Başlıbel qətliamından 31 il ötür
-
Bu gün instaqramda olanlar - Fotolar
-
“Real“dan zəng gələndə iki dəfə fikirləşmədim“ - Cud Bellingem
-
“Türkiyə olaraq üçüncü ölkələrin öz münaqişələrini bölgəyə gətirməsini istəmirik” - Hakan Fidan
-
Paytaxt sakinini həkim yox, texniki işçi əməliyyat edib? - Ağılasığmaz İDDİA
-
Bayden Trampı geridə qoydu - SORĞU
-
Urmiya gölünün son peyk görüntüsü - FOTO
-
Sosial şəbəkələrdə satılan soyuq silahlarla bağlı DİN-dən açıqlama - VİDEO
-
Pakistanda güclü yağışlar: Ölənlərin sayı 65-ə çatıb
-
Rusiyadan gətirilən dondurulmuş toyuq məhsulunda salmonella aşkarlandı - AQTA
-
Bir, üç və beş qəpiklərdən istifadə hansı səviyyədədir? - SORĞU + VİDEO
-
Azərbaycanda ucuzlaşan ərzaq məhsulları hansılardır? - VİDEO
-
MN-dəki doqquz milyonluq mənimsəmə ilə bağlı növbəti MƏHKƏMƏ
-
Rusiya parlamentinin komitə sədrinin müavini: “Hazırda Qarabağda sülhməramlılar lazım deyil”
-
İran vətəndaşı tərəfindən narkokuryerliyə cəlb olunan dəstə üzvü ələ keçdi - VİDEO
-
Bu halda Rusiyaya qalib gəlmək şansımız yoxdur - Zelenski
-
Vüqar Qurbanov işdən çıxardığı müavinə yeni vəzifə verdi - FOTO
-
Xiyarın qiyməti dəyişməyib, pomidorun qiyməti 4,3% bahalaşıb – Rəsmi
-
Ceyhun Bayramov AQEM-in baş katibi ilə görüşüb - FOTO
-
“Dövlətin yürütdüyü siyasətə güvənməliyik” - Ramin Əhmədov
-
Avropa Komissiyasının rəhbəri: “Rusiyaya görə hərbi büdcə xərclərimizi 20 faiz artırmışıq”
-
Yer kürəsində güclü maqnit qasırğası müşahidə olunacaq - Xəbərdarlıq
-
Sülhməramlıların Qarabağdan çıxmasının yeni görüntüləri – VİDEO
-
“Bank Avrasiya”nın xalis mənfəəti 23% azalıb - Kredit portfeli kiçilib
-
Azərbaycanda bu futbol oyununa külli miqdarda pul qoyulub - UEFA
-
Prezident İlham Əliyev Şuşa ilə bağlı sərəncam imzalayıb
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
TOP 10
ARXİV