Həmin qüvvələrə rəhbərlik edənlərdən biri olan, Birlik komandiri general-mayor, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı Kənan Seyidovun APA-ya müsahibəsini təqdim edirik:

─ Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrdə xidmət etməkdə, müharibə və döyüşlərdə adımın çəkilməsində qeyri-adi heç nə yoxdur. Ona görə ki, adından da göründüyü kimi onlar xüsusi hazırlanmış, xüsusi hazırlıq keçmiş hərbi qulluqçulardır. Təbii ki, biz də Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin bir mənsubu olaraq döyüşlərə qatıldıq və qarşımıza qoyulan tapşırıqların uğurla icra olunması üçün çalışdıq. Bütün xalqımız kimi, biz də cənab Ali Baş Komandanın əmrini gözləyirdik.

Təkcə hərbi hissədə yox, Qarabağımızın ərazisinə uyğun ərazilərdə məşqlərimiz, fəaliyyətlərimiz, planlamalarımız keçirilirdi. Və müharibə vaxtı hərbi komandanlığın əmrinə əsasən, biz ilk olaraq, təbii ki, ərazi baxımından ən çətin olan Murovdağ silsiləsi istiqamətində döyüşlərə başladıq. Komandanlıq tərəfindən qarşımıza qoyulmuş tapşırıqları yüksək səviyyədə yerinə yetirdik.

Təbii ki, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr dedikdə biz Xüsusi Təyinatlı ailəsi də olduğumuzu qeyd edirdik. Döyüşdə, yəni əməliyyatda bizim şəxsi heyətdən ayrı qalmağımız, bir-birimizə yardım etməməyimiz mümkün deyil. Çünki bizdə o ailə bağlılığı bizim bir-birimizdən ayrı olmağımıza, çətin məqamda yardım əli uzatmamağımıza qətiyyən imkan verməz. Biz Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr olaraq birlikdə hazırlaşmışıq, birlikdə xidmət etmişik və birlikdə döyüş yolu keçmişik.

Murovdağdan sonra komandanlığın göstərişi ilə istiqamət dəyişdirilib. Cənub istiqamətində fəaliyyətlərin icrasına başlanılıb və orada da ilk olaraq Cəbrayıl şəhərinin və ətraf kəndlərin işğaldan azad olunması tapşırığını almışıq. Bu əmri yüksək səviyyədə, taktiki üsullara, bütün normativlərə yeniliklər gətirərək, bəzən bir sutkada 20 km-dan artıq düşmənin dərinliyinə sızaraq, irəliləyib Cəbrayıl rayonunun bir neçə kəndini və Cəbrayıl şəhərini işğaldan azad edib komandanlığa məruzə etmişik.

─ Biz bu anı çoxdan gözləyirdik və torpaqlarımızın azad edilməsi üçün istənilən döyüş tapşırığını yerinə yetirməyə hazır idik. Cənab Ali Baş Komandanın əmrini sevinclə, ruh yüksəkliyi ilə qarşıladıq. Şəxsi heyətlə çiyin-çiyinə qarşıya qoyulan tapşırığı daha tez, daha çevik yerinə yetirmək üçün birlikdə həm vuruşmuşuq, həm də döyüşü idarə etmişik.

─ İnandırım Sizi ki, müharibə vaxtı hər hansı bir rütbə, vəzifə, orden, medal heç ağlımızdan keçmirdi. Yeganə fikrimiz, məqsədimiz düşməni darmadağın etmək, torpaqlarımızı işğaldan azad etmək, qalib gəlmək və bu sevinci xalqımıza yaşatmaq, cənab Ali Baş Komandanın əmrini uğurla yerinə yetirərək üzüağ, alnıaçıq geri dönmək idi. Əlbəttə ki, general rütbəsinə layiq görülmək hər bir əsgərin arzusudur. Bu sevinci yaşamaq çox gözəl bir hissdir. Bu sevinci ailəmizə yaşadan və bizləri təltif edən Cənab Prezidentə minnətdaram.

─ Bəli, həmin vaxt mən hospitalda müalicə olunurdum. Bir az soyuqlamışdım. Mövsümi xəstəlik olduğunu və səhhətimdə elə bir ciddi problem olmadığını nəzərə alaraq, müalicənin tez sona çatması və hospitaldan buraxılmağım üçün həkimlərə müraciətlər etdim. Həkimlər bir şərtlə evə buraxılmağıma icazə verdilər ki, ev şəraitində müalicəni davam etdirim. Təbii ki, mən belə etmədim və edə bilməzdim. Oradan çıxan kimi silah yoldaşlarımın yanına getdim.

─ Şuşaya hücum əmrini Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr komandanı Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı cənab general-leytenant Hikmət Mirzəyevdən Çanaqçı yaşayış məntəqəsinin ətrafında olarkən aldıq. Tam təfərrüatı ilə tapşırığı aldıqdan sonra, əmrin icrası üçün fəaliyyətə başladıq. Əsas idarəetmə Topxana meşəsində, N yüksəkliyindəki mövqeyimizdən təşkil olunmuşdu və plana uyğun olaraq Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin Şuşaya hərəkəti, hücumun başlanması, davam etdirilməsi və Şuşa şəhərinin işğaldan azad olunması birbaşa oradan idarə olunub. Yəni ki, gördüyünüz o şəkillər doğrudur.

─ İlk növbədə qeyd edim ki, Şuşanın azad olunması planı çox mükəmməl idi. Düşmən bizi başqa bir istiqamətdə gözlədiyi halda biz düşmənin ağlına gəlməyən bir istiqamətdən Şuşaya daxil olmağa çalışdıq. Bəli, dağları aşaraq, sıldırım qayalarla qalxaraq Qarabağımızın tacı olan Şuşa şəhərimizə daxil olduq. Yaranmış vəziyyət və şərait istər-istəməz məcbur edirdi ki, biz düşmənlə çox yaxın, birbaşa təmasda olarkən döyüşə girək. Çünki hava şəraiti elə idi ki, uzaq təmasdan təbii ki, nə biz onları, nə də onlar bizi görə bilərdi. Ona görə də o şərait bizə imkan verdi ki, düşmənlə yaxın təmasda və bəzi hallarda da əlbəyaxa döyüşə girək. Bunu Şuşa işğaldan azad olunduqdan, döyüşlər bitdikdən sonra orada müşahidə edilən səhnələrdən görmək mümkün idi. Şuşada və Şuşa ətrafında çoxlu sayda – 1000-dən artıq düşmən hərbçisi məhv edilmişdi. Şəhər uğrunda gedən döyüşün mənzərəsinə baxanda bilmək olurdu ki, orada düşmənlə çox yaxın məsafədə təmas və əlbəyaxa döyüş olub.

─ Bu elə bir gözəl hissdir ki, bunu yaşamaq hər adama qismət olmur. Mən 1986-cı ildə Şuşada düşərgədə olmuşdum. Biz hamımız bilirik, Şuşa Qarabağın baş tacıdır, ora daxil olmaq, oranı düşməndən azad etmək bir tarixdir. Və oranı azad görmək hər bir Azərbaycan əsgəri üçün əvəz olunmaz hisslərdir. Biz, xüsusi təyinatlılar Şuşanın küçələrində bir-birimizi görəndə qucaqlaşır, görüşür, hətta sevincdən ağlayırdıq. O hissləri sözlə ifadə eləmək çox çətindir. Amma o qədər gözəl hisslər idi ki...

Cənab general fikrini tamamlayıb fəxarət dolu gülüşü ilə başını yellədi. Hiss olunurdu ki, gözlərinin önündə dediyi həmin epizodlar canlanır...

- ...Bu hislərin içində qürur, qalib Ordunun zabitinin məğrur duruşu, xalqın qarşısına üzü ağ, alnıaçıq baxmaq, cənab Müzəffər Ali Baş Komandanın verdiyi əmri, müqəddəs vəzifəni yerinə yetirən bir əsgər kimi qarşısında durub qürurla məruzə etmək vardır. Bu gözəl hisslərin təzahürü sözlə bitməz...

─ Həmin ərazidə, həqiqətən də, düşmənin “keçilməz Ohanyan səddi” dediyi mühəndis qurğuları var idi. Lakin zaman göstərdi ki, Vətən sevgisi ilə döyüşən Azərbaycan əsgərinin qarşısını heç bir sədd ala bilməz!

Ağdam və Füzulinin işğalına və işğal altında saxlanılmasına Ermənistan ordusu hələ Birinci Qarabağ döyüşlərində də çox böyük önəm vermişdi. Vətən müharibəsində də belə idi. Çünki düşmən yaxşı bilirdi ki, Şuşaya gedən ən qısa yol məhz Füzuli şəhərindən keçir. Bu baxımdan Füzuli rayonunun həm böyük rayon olması, həm də orada düşmən hərbi hissələrinin çoxluğu, düşmən qüvvələrinin sıxlığı bu istiqamətdə qanlı döyüşlərin olacağına, hər iki tərəfdən itkilərin də çox olacağına zəmin yaratmışdı. Füzulidə çox ağır döyüşlər getdi. Lakin düşmən bizdən qat-qat çox itkilər verdi. Çünki biz qərarlı idik, qalib gələcəyimizə əmin idik. Biz bilirdik ki, Şuşaya gedən yol məhz Füzulidən və Xocavəndin kəndlərindən keçir. Ona görə də Şuşaya gedən yolun üzərindəki Füzuli şəhəri mütləq şəkildə düşməndən tezliklə azad edilməli, oradakı düşmən qüvvələri geri çəkilməyə imkan tapmadan məhv edilməli idi. Təbii ki, bu qanlı döyüşlər zamanı itkilərin olması labüd idi.

─ Baxmayaraq ki, işğaldan azad olunan ərazilərdə artıq böyük infrastruktur quruculuğu işləri gedir, bu gün istənilən şəxs, hətta hərbçi olmayan bir adam da ora getsə, həmin səddi görüb, orada düşmən tərəfindən 28 il ərzində nə dərəcədə hazırlıq işlərinin görüldüyünü görə və dərk edə bilər. Sözün əsl mənasında, taktiki normativləri qat-qat aşan, bir neçə vallar, istehkam qurğuları qurulmuşdu. İstənilən texnikanın keçməsi, hətta piyadaların belə keçməsini çətinləşdirən çox böyük işlər görülmüşdü. Yəni düşmən ciddi hazırlaşmışdı. Döyüş mövqeləri, uzun müddətli atəş nöqtələri, dəmir-betonlar qurğular vasitəsilə möhkəmləndirilmişdi, vallar və tank əleyhinə xəndəklər hazırlanmışdı, partlayan və partlamayan maneələr qurulmuşdu, mühəndis-istehkam qurğuları gücləndirilmiş, hakim yüksəkliklərdə kamera sistemi qurulmuşdu. Təsəvvür edin ki, o sədlərin qorunması üçün düşmən çoxlu sayda tank əleyhinə vasitələr də yerləşdirmişdi. Bu da istər-istəməz həmin maneələrin keçilməsi, dəf edilməsi zamanı istifadə olunan texnikanın və şəxsi heyətin hərəkətini çox çətinləşdirirdi. Hücuma keçən qüvvələrin vurulmasını, qarşısının alınmasını asanlaşdırırdı. Bütün bunlara baxmayaraq, əzm, iradə, qərarlılıq, fədakarlıq, cəsarət sayəsində həmin “Ohanyan səddi” Azərbaycan əsgəri tərəfindən qısa zamanda darmadağın edildi və ərazilərimiz azadlığına qovuşdu.

─ Bildiyiniz kimi müharibənin ilk günlərindən tabeliyimdəki əsgərlərlə birgə o torpaqları qarış-qarış gəzib, addımlamışıq. Gördüyümüz mənzərə, müşahidələrimiz göstərir ki, işğal dövründə ermənilər Hadrut və Şuşada ən çox məskunlaşdığı üçün oranı dağıntılara məruz qoymayıblar. Amma qalan bütün böyük şəhər və kəndlərimizi yerlə yeksan ediblər, daş-daş üstə qoymayıblar. Uzun illər ərzində ermənilər işğal edilmiş torpaqları dağıdıb talan ediblər. Yaşayış məntəqələrimizin hamısı ermənilər tərəfindən xarabalığa çevrilmişdi. Siz doğru qeyd etdiniz ki, erməni işğalçıları yalnız söküb, dağıdıb, talan edib, istehkamlar qurmuşdular.

─ Döyüş nizamnaməsində müharibə zamanı maddi-texniki təminatın çatdırılması məsələsi də əks olunub, bu da döyüşə hazırlıq prosesinin ayrılmaz bir hissəsidir. Təminatın vaxtlı-vaxtında çatdırılması döyüşün gedişatına və nəticələrinə təsir edə biləcək vacib bir amildir. Çətin relyefli ərazilərdə irəliləyən, hərəkət edən əsgərin qidası, silah-sursatı, bütün ehtiyat vasitələri vaxtlı-vaxtında çatdırılmalıdır. 44 günlük Vətən müharibəsi dövründə bu iş yüksək səviyyədə təşkil olunmuşdu. Bizim hərəkət istiqamətlərimizə texnikaların gedişi üçün imkan olmadığı üçün döyüşün aparılması üçün bütün lazımi vasitələr xüsusi təyinatlılar çiyinlərində daşıyıb, çatdırırdı. Eyni zamanda, yaralı və şəhidlərin təxliyəsi də xüsusi yaradılmış bölmələr tərəfindən təmin edilmişdi.

─ “Aprel döyüşləri”ni həmişə qürurla yad edirəm. Komandanlıq tərəfindən hərbi hissəmizə qoyulan bütün tapşırıqlar yüksək səviyyədə yerinə yetirilib. Biz illər boyu yorulmadan, usanmadan keçdiyimiz təlimlərin, məşğələlərin, dərslərin bəhrəsini gördük, əhəmiyyətini dərk etdik. İşğalçıların keçilməz hesab etdikləri “Ohanyan səddi” bizim qətiyyətimiz, iradəmiz qarşısında tab gətirmədi. “Aprel döyüşləri”ndə əldə etdiyimiz uğurlar özümüzə inamımızı artırdı, biz daha möhkəm, daha güclü olduq. “Aprel döyüşləri” də çox ağır və gərgin idi. Yaralanmağıma baxmayaraq, döyüş meydanını tərk etmədim, döyüş yoldaşlarım Vüqar Yusifov, Murad Mirzəyev, Raquf Orucov və bir çox hərbi qulluqçularımızla bir səngərdə döyüşdük. O səngərdəki döyüş yoldaşlarımın bir neçəsi şəhid oldu, mən isə sağ qaldım. Tam səmimiyyətlə deyə bilərəm ki, bu acı həqiqət məni sarsıtdı. Sonralar bir çox ağsaqqallarla söhbət zamanı təəssüflə qeyd etdim ki, mənə şəhidlik qismət olmadı. Onlar isə “Nə bilirsən, bəlkə, Allah-Təala səni gələcəkdə daha böyük sınaqlara çəkmək üçün qoruyub saxlayıb” dedilər. Bu sözlər təsəlli üçün deyilməmişdi, uzaqgörənlikdən irəli gəlirdi. Sən demə, irəlidə bizi daha böyük sınaq, daha böyük zəfər yolu gözləyirmiş...

─ Biz düşməndən azad edilmiş səngərdə yerləşmişdik. Növbəti hücum fəaliyyətinin idarəetməsini təşkil edirdik. Düşmənin qəfil atəşinə məruz qaldıq. Təsəvvür edin, səngərin içərisinə eyni anda düşmən tərəfindən tankdan və bütün atıcı silahlardan, artilleriyadan, minaatanlardan dəhşətli atəş açılırdı. Cəld, operativ tədbirlər görmək lazım idi, vəziyyətin təhlilinə vaxt yox idi. Həm də səngərdəki döyüş yoldaşlarımın yaralanmasını, şəhid olmasını gördüm. Dərhal komandanlığa məruzə etdim. Tapşırıq aldıqdan sonra tanklardan, artilleriya vasitələrindən istifadə etməklə düşmən istiqamətinə manevr etdik və qarşı tərəfin qüvvələrini məhv etdik.

─ Murovdağ silsiləsindəki Camışdağ zirvəsindən başladıq. Komandanlığın bütün tapşırıqları tam dəqiqliklə icra edilmişdir. Daha sonra Cəbrayılın ətraf kəndləri, Cəbrayıl şəhəri, Hadrut qəsəbəsi, Füzuli şəhəri, Füzuli, Xocalı, Xocavəndin kəndləri istiqamətində döyüşdük və zəfər yolumuzun son nöqtəsi, tacı Şuşa şəhəri oldu.

─ Qeyd etməliyəm ki, idarəetmənin döyüşlərdə, müharibə zamanı rolu, əhəmiyyəti danılmazdır. İdarəetmə mərkəzləşmiş qaydada həyata keçirildiyi üçün, qoşunlarımız əlaqəli şəkildə irəliləyirdi. Belə ki, dağlıq, meşəlik ərazilərdə rabitə vasitələri ilə bağlı yarana biləcək problemləri qabaqlayaraq, öncədən bütün zəruri tədbirləri görmüşdük. Əlaqə saxlamaq üçün xüsusi rabitə qurğuları saz vəziyyətdə idi, ehtiyat hissələri də nəzərə alınmışdı. Nəticə etibar ilə idarəetmədə heç bir problem yaşamadıq.

─ Bizim döyüş əməliyyatlarımız gözlənilməz, sürətli olduğu üçün düşmən təşvişə düşmüşdü. Amma üçtərəfli razılaşma əsasında işğalçıların tərk etdiyi ərazilərdə belə hallar baş vermişdi, yəni ermənilər torpaqlarımızı minalayıb tərk edirdilər. Lakin döyüşlər zamanı, bizim döyüş istiqamətlərdə onların belə təxribatlar törətməyə vaxtı və fürsəti olmadı.

─ Heç kimə sirr deyil ki, düşmən atəşkəs razılaşmasına ciddi əməl etmirdi, tez-tez mövqelərimiz və yaşayış məntəqələrimizi atəşə məruz qoyurdu. Əlbəttə ki, əsgər və zabitlər sona kimi irəliləmək, torpaqlarımızın işğalçılardan azad edilməsini arzu edirdi. Şükür Allaha ki, o da bizə qismət oldu.

Cənab generalın da razılığı ilə söhbətimizi ayaq üstə davam etdiririk.

─ İlk növbədə qeyd etməliyəm ki, bu yüksək və məsuliyyətli vəzifəyə təyin olunmağım mənim üçün çox qürurvericidir. Təyin olunduğum ilk gündən döyüş hazırlığının, qoşun xidmətinin, nizam-intizamın daima yüksək səviyyədə saxlanılması məsələlərinə diqqət yetirir, Vətən müharibəsinin və xüsusi təyinatlıların təcrübəsindən bəhrələnirik. Birliyin yüksək döyüş hazırlığına nail olması, ən peşəkar səviyyədə fəaliyyət göstərməsi, cənab Ali Baş Komandanın əmrini hər an icra etməyə hazır olması və qarşıya qoyulan bütün tapşırıqları uğurla yerinə yetirməsi üçün əlimizdən gələni edirik.

─ İlk növbədə onu deyə bilərəm ki, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrdə xidmət edən bütün hərbi qulluqçular ordudan xüsusi seçilirlər. İmtahandan uğurla keçənlər kursa cəlb olunur. Kurs kifayət qədər çətin və mürəkkəbdir. Kursu uğurla bitirən hərbi qulluqçular xüsusi hazırlığa cəlb olunurlar. Uzunmüddətli təlimlər bu döyüşçülərin professional döyüşçü kimi yetişməsinə xidmət edir. Təbii ki, bunun bəhrəsini biz müharibə zamanı gördük. Onlar həm fiziki hazırlıq, həm peşəkarlıq səviyyəsinə görə digərlərindən fərqlənirlər.

─ Mən hüquq fakültəsində bu sahəyə marağım olduğu üçün, ikinci təhsil kimi oxumuşam. Uşaqlıqdan hüquqa maraq göstərirdim. Orta məktəbi 1992-ci ildə bitirdim. Artıq 1988-ci ildən Azərbaycanda məlum hadisələr baş vermişdi, ictimai-siyasi vəziyyət çox gərgin idi. O vaxt mən hərbçi olmaq qərarına gəldim. 1992-ci ildə Bakı Ali Birləşmiş Komandanlıq məktəbinə imtahan verdim. Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrdə xidmət edən zaman hüquqşünas ixtisasına yiyələndim. Yəni hərbi xidmətdə olduğum müddətdə qiyabi təhsil almışam.

─ Belə bir ifadə var: “Sülh arzulayırsansa, müharibəyə hazır ol”. Mən Azərbaycan Ordusunun generalı kimi, ancaq onu deyə bilərəm ki, Ordumuzun gücü, qüvvəsi daima yüksək olmalıdır, ayıq-sayıq olmalıyıq, arxayınlaşmamalıyıq.

Son 200 illik tariximizdə bizim belə bir möhtəşəm qələbəmiz olmamışdı. Ali Baş Komandanın rəhbərliyi altında xalqımızın ən böyük arzusu gerçəkləşdi. Əldə etdiyimiz qələbə cəmiyyətimizdə, xüsusən də gənc nəslin nümayəndələri arasında ruh yüksəkliyi yaratdı, Vətənə, doğma torpağa sevgini daha da artırdı. Xalqımızın qəhrəman övladlarının, Vətən yolunda canından-qanından keçənlərin şücaətini, igidliyini daima yüksək tutaraq, təbliğ etməliyik. Bu bizim şanlı tariximizdir.