![]() |
|














“Manatın dəyər itirməsi gözləniləndir“ - İqtisadçı
Tarix 26.01.22, 16:45 |
|
22.jpg)
Son günlər manatın üzən məzənnəyə keçəcəyi ilə bağlı mediada və sosial şəbəkələrdə fikirlər səsləndirilir. Ötən həftə Prezident İlham Əliyev yerli telekanallara müsahibəsində manatın məzənnəsi ilə bağlı əvvəllər atılan addımlara toxunaraq demişdi ki, Mərkəzi Bank manatı sabit saxlaya bilmədi və biz 10 milyard dollar valyutanı itirdik.". AMB sədri Elman Rüstəmov 2021-ci ilin yekunlarına dair brifinqdə jurnalistlərin suallarını cavablandırarkən, - “biz manatı zorla tutub saxlaya bilmərik, manatın məzənnəsini inzibati yolla tənzimləmək mümkün deyil”, - açıqlamasını vermişdi. Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vahid Əhmədov isə manatın əvvəl-axır üzən məzənnə rejiminə keçiriləcəyini deyib. Yaxın vaxtlarda manatın tam üzən məzənnə rejiminə keçməsi gözləniləndirmi?
İqtisadçı Rəşad Həsənov ASTNA-nın suallarını cavablandırıb.
Sual: Rəşad bəy, son vaxtlar rəsmi açıqlamalardan belə anlaşılır ki, manat yaxın zamanda tam üzən məzənnə rejiminə keçəcək?
Cavab: Son günlər manatın məzənnəsi və üzən məzənnə rejiminə keçid və devalvasiya mövzuları ictimai müzakirələrin əsas mövzularından biridir. Amma bu gün faktiki olaraq real vəziyyətin təhlili onu göstərir ki, Azərbaycan hazırda üzən məzənnə rejiminə hazır deyil, eyni zamanda devalvasiya üçün ciddi əsaslar yoxdur. Təbii ki, gündəmi formalaşdıran müəyyən determinatorların olmasını demək olar. Region ölkələrində, əsas xarici ticarət tərəfdaşlarında milli valyutalarda baş verən proseslər, milli valyutaların dəyərsizləşməsi, digər tərəfdən xüsusilə də prezidentin çıxışında ifadə etdiyi fikirlər, həmçinin real valyuta bazarında bankların davranışları, onların təyin etdiyi məzənnələr, büdcə prosesi və valyuta bazarlarında ortaya çıxan nəticələr bu mövzunun müzakirələrini daha da aktuallaşdırıb. Amma bütün bunlara baxmayaraq birmənalı şəkildə qeyd etmək lazımdır ki, indiki şərtlər daxilində Azərbaycan hökumətinin devalvasiya qərarını qəbul etməsi heç bir halda real görünmür. Çünki bütün faktorlar manatın məzənnəsinin qorunub saxlanması istiqamətində bir konyuktur imkanlar formalaşdırır. Belə ki, həm tədiyyə balansının profisiti, ticarət saldosunun artıq olması və ən əsası neftin qiymətinin yüksək olması, neftin büdcədə nəzərdə tutulduğundan 60-70 faiz baha satılması bu istiqamətdə zərurəti minimumlaşdırır. Eyni zamanda bunun sosial fəsadları da ola bilər. Inflyasiya riski çox yüksəkdir. Devalvasiya inflyasiya risklərini kəskin şəkildə artıra bilər ki, bu da hökumətə lazım deyil.
Eyni zamanda onu da qeyd etmək lazımdır ki, hökumətin mesajlarından da onu oxumaq olur ki, indiki şərtlər daxilində manatın məzənnəsinin sabit saxlanması cəhdləri davam etdiriləcək. Məsələn, büdcə sənədinə baxmış olsaq, hökumət 2024-cü ildə belə manatın məzənnəsini ABŞ dolları ekvivalentində 1,70 manat götürməklə hesablamalar aparıb. Bu özü də müəyyən mənada hələlik devalvasiya imkanlarını məhdudlaşdırır. Üzən məzənnə rejiminə keçidlə bağlı düşünürəm ki, Azərbaycanda nə bank sektoru, nə vətəndaş, nə biznes, o cümlədən hökumət üzən məzənnə rejiminə hazırdır. Ilk dövrlərdə bu çox ciddi fəsadlara gətirib çıxara bilər. Bu isə öz növbəsində bütün bazar iştirakçıları üçün arzuolunmayan fəaliyyət mühiti formalaşdıracaq. Ona görə də üzən məzənnə rejiminə qısa müddətdə keçid hələlik gözlənilmir. Amma təbii üfüqdə hər zaman yeganə alternativ rejim üzən məzənnə rejimidir.
Sual: Prezident yerli telekanllara son müsahibəsində manatın sabit saxlanması ilə bağlı əvvəllər atılan inzibati addımlara toxunaraq deyib ki, "Manatın qiymətdən düşməsi insanların rifah halına mənfi təsir göstərmişdi. Amma o addımı biz mütləq atmalı idik. Əgər biz o addımı atmasaydıq, bütün valyuta ehtiyatlarımızı xərcləyə bilərdik. Onsuz da bu addımın gecikməsi ona gətirib çıxarmışdı ki, Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatları böyük dərəcədə tükənmişdi. Təqribən 10 milyard dollar vəsait manatın sabit saxlanmasına istifadə edilmişdi. Nəticə etibarilə Mərkəzi Bank manatı sabit saxlaya bilmədi və biz 10 milyard dollar valyutanı itirdik". Bu vaxta qədər manatın sabit saxlanması üçün nə qədər vəsait xərclənib? Və ya başqa hansı inzibati metodlardan istifadə olunub?
Cavab: Təbii ki, prezidentin çıxışı müəyyən mənalarda qiymətləndirilməlidir. Ilk növbədə mənim başa düşdüyüm odur ki, artıq növbəti yeni bir bənzər situasiya yaranarsa, prezidentin mesajı ondan ibarətdir ki, hökumət 2015-ci ildə olduğu kimi davranmayacaq, manatın məzənnəsini saxlamaq üçün böyük resurslar xərcləməkdə maraqlı olmayacaq. Doğrusu, son illər manatın məzənnəsinin sabit saxlanması istiqamətində xərclənən vəsait yalnız Dövlət Neft Fondunun bazara çıxardığı valyutadır. 2016-cı ildən etibarən Mərkəzi Bankın strateji valyuta ehtiyyatları qismən artmağa başlayıb. Mərkəzi Bank birbaşa olaraq bazara valyuta intervensiya etmir. Hətta bazardan az da olsa valyuta çıxardığını da demək olar. Sterilizasiya prosesini zəif templə də olsa bəzi vaxtlarda həyata keçirib. Insanlar birmənalı şəkildə bilməlidir ki, manatın məzənnəsinin bu səviyyədə saxlanması üçün hər hansı xərcləmədən söhbət getmir.
O ki qaldı əlavə görülən işlərə, 2015-ci ildən sonra hökumətin məzənnə ilə bağlı davranışları nisbətən dəyişib. Hökumət mümkün qədər qeyri-rəsmi yollarla ölkədən çıxarılan valyutanın müəyyən maraqlar çərçivəsində qarşısını almağa çalışır. Eyni zamanda valyuta transferinin çərçivəsinə müəyyn dəyişikliklər edib. Bəyanetmə məsələsi və eyni zamanda ixracatçılarla bağlı tələblər sərtləşdirildi. Ixracatçılar məhsulu ölkədən çıxardıqdan sonrakı altı ay müddətində həmin məhsulu və onun dəyərini ölkəyə gətirməlidirlər. Bu özü də müəyyən mənada tənzimləyici addımlardan hesab edilir. Digər tərəfdən valyuta bazarının əsas iştirakçılarından olan valyuta dəyişmə məntəqələri bağlanıb və bu yolla müəyyən mərkəzdən idarəetmə sistemi formalaşdırmağa çalışdı. Bu siyasətdən ötən altı il ərzində vaz keçməyib. Iri satışları məhdudlaşdırmaq məqsədi ilə rəsmi gəlirlərin sübutu əsasında valyuta satışı mexanizmi tətbiq etməyə başlanılıb ki, bu da gizli iqtisadiyyatın valyutaya çıxışını müəyyən mənada məhdudlaşdırır. Təbii ki, burda qara bazarın formalaşması kimi faktorlar da var. Amma ümumilikdə bu istiqamətdə valyuta tələbini qismən neytrallaşdıra bilib. Eyni zamanda qeyri-rəsmi tapşırıqlarla ehtiyac olduqda bankların valyuta satışlarına müdaxilə etməklə bu istiqamətdə yaranan psixoloji təzyiqi neytrallaşdırmağa çalışıb.
Sual: İnzibati yollarla manatı nə qədər qoruya bilərlər?
Cavab: Əlbəttə ki, inzibati yollar yalnız dünya bazarında neftin qiymətinin yüksək olduğu dövrlərdə, bazarın özünün təminetmə imkanlarının olduğu dövrlərdə qismən təsiredicidir. Bu davamlı və dayanıqlı mexanizm deyil. Heç bir zaman da bu yanaşma ilə uzunmüddətli valyuta, məzənnə siyasəti həyata keçirmək mümkün deyil. Amma bu günki şərtlər daxilində hökumətin mövcud diktə məzənnə siyasətini davam etdirməsi üçün imkanlar nisbətən daha əlverişliddir. İlk ciddi risklərdə, xüsusilə xarici fluktasiyalarda dünya bazarında neft və qazın qiymətinin kəskin ucuzlaşması hallarında Azərbaycan yeni bir devalvasiya təzyiqi ilə üzləşmiş olacaqdır. Əslində bu istiqamətdə hökumət gecikir. Siyasəti təkmilləşdirməli, manatın məzənnəsini tənzimlənən məzənnə olsa belə mərhələli şəkildə yumşaltmaqla, xüsusən region ölkələrində, əsasən xarici ticarət tərəfdaşlarında baş verən dəyişikliklərə uyğunlaşdırma istiqamətində kiçik də olsa addımlar atmalıdır ki, növbəti ciddi risklərdə, təzyiqlərdə kəskin devalvasiya zərurəti yaranmasın. Eyni zamanda biznes, vətəndaş, bank, hökumət bu prosesi mərhələli şəkildə keçməklə ciddi itkilərlə üzləşməsin.
Sual: Belə anlaşılır ki, manat dəyər itirə bilər.
Cavab: Manatın dəyər itirməsi istənilən halda gözləniləndir. Manat bu gün də real dəyərini itirir. Manat sadəcə ABŞ dollarına münasibətdə nominal dəyərini qoruya bilir. İnflyasiya gedir, ABŞ dollarının özü dəyər itirməkdədir. Bu mərhələli şəkildə manatın dəyərsizləşdirməsi prosesinə aparır. Nominal dəyər itirməyə gəldikdə isə, bu özü də çox böyük təzyiqdir. İstənilən halda manat perspektivdə xarici valyutalar qarşısında dəyər itirə bilər.
Sual: Vəziyyəti normallaşdırmaq üçün çıxış yolları nələrdir?
Cavab: Bir sıra istiqamətlərdə, o cümlədən administrativ, institusional, iqtisadi sahələrdə addımlar atılmalıdır. Mərkəzi Banka güvən gücləndirilməli, müstəqilliyinə inam artırılmalıdır. Hökumət mövcud kommunikasiya imkanlarından daha dürüst istifadə etməlidir. Yəni daha çox informasiya verməlidir. Öz məzənnə siyasətində açıq olmalıdır. İqtisadi faktorlar yenidən gözdən keçirilməlidir. İxrac istiqamətli təşəbbüslərin dəstəklənməsi, yerli istehsalın rəqabətliliyinin artırılması, neftdən asılılığın minimuma endirilməsi əsas tələblər olmalıdır. Həmçinin maliyyə-bank sektorunda bir sıra addımlar atılmalıdır. O cümlədən manatla əmanətlərin və depozitlərin qorunması mexanizmləri daha da gücləndirilməlidir.
Xəbərin oxunma sayı : 1066
İqtisadiyyat
Xəbərlər
-
Polis Maştağada xüsusi əməliyyat keçirib - VİDEO
-
Xocalı kərpic zavodunun açılışı oldu - FOTOLAR
-
Azərbaycanlı müəllim Mədinədə öldü - Bəqi qəbiristanlığında dəfn edildi
-
“FS Club Badam”da kisəçi işləyən şəxs müştərinin başına oyun açdı - ŞOK TƏFƏRRÜAT
-
Prezident Xocalıda bu ailənin qonağı oldu - FOTOLAR
-
Bakının bu ərazisi plana düşdü: Söküntü işlərinə başlanılır
-
Fərhad Əhmədovdan gəmisinin həbsdən azad olunması üçün 6 milyon dollar rüşvət istənilib - MƏHKƏMƏ
-
Ağdamda tarixi məscidin binasının bərpadan sonra açılışı oldu - Fotolar
-
Bakı aeroportunda əməliyyat: brilyant qaşlar aşkar edildi
-
Futbol qaydalarında inqilab: Penalti və VAR dəyişir
-
Ağdam şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbin binasının açılışı olub - Fotolar
-
Bakıda 39, rayonlarda 41 dərəcə isti olacaq - Sabahın havası
-
Naxçıvan “respublika“ statusunda qalmalıdırmı? - Zahid Orucdan maraqlı mesajlar
-
Prezident Ağdamda açılışda iştirak etdi - FOTOLAR
-
İtkin şəhidimiz Xaçmaz rayonunda dəfn olundu - Fotolar
-
Qərb payızda ölkədə sabitliyi pozmağa cəhd göstərəcək - Gürcüstan parlamentinin sədri
-
Vəhdət Partiyası toplantı keçirdi:Sədr tapşırıqlar verdi
-
“İlin ilk yarısında cinayətlərin sayı əhəmiyyətli dərəcədə azalıb” - Hərbi prkuror
-
Sakinlər qəzalı vəziyyətə düşmüş evlərin yarısının sökülməməsindən narazıdırlar - VİDEO
-
Rusiyanın növbəti gecə hücumları – Ukrayna isə Moskvanı hədəfə alıb
-
50 minə qəbir yeri satan şöbə müdiri həbs edilibmiş - Hökm oxundu
-
Bakıda dayanacağın işığı kəsilib, sərnişinlər çətinlik çəkirlər - VİDEO
-
Ələsgər Məmmədlinin səhhəti pisləşib - Tanınmış şəxslər Prezident İlham Əliyevə müraciət edib
-
Güzəştli şərtlərlə Qarabağda da ev almaq mümkün olacaq - VİDEO
-
Piylənmə ilə bağlı xərçəng ölümləri kəskin artıb - ARAŞDIRMA
-
Sənədsiz evlərlə bağlı dəyişiklik - VİDEO
-
Bu, Rusiya üçün son müddətdir – Ağ Ev
-
Neftimizi hansı ölkələrə və neçəyə satmışıq? - Tam siyahı
-
Yeni binalarda kombi olmayacaq? - Açıqlama
-
Əliyevlə Berdiməhəmmədov Şuşada nahar ediblər - FOTOLAR
-
“Suriyanın bölünməsinə icazə verməyəcəyik“ - Ərdoğan
-
Paytaxtın bu rayonlarında qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
“Mandarin” bağçasında uşaq yıxılıb xəsarət aldı - Niyə nəzarət olunmur?
-
“Aİ öz maliyyə yardımı ilə Ermənistanı asılı vəziyyətə salmağa çalışır“ - Zaxarova
-
“Çinə vizasız rejim tələbə axınını artıracaq“ - Ekspert Aisa Aslanova
-
İsmayıllı rayonunda örüş sahəsində hotel tikilir - Sakinləri narazılıq edirlər
-
“Trampla dronlarla bağlı meqasövdələşməni nəzərdən keçiririk“ - Zelenski
-
Batma təhlükəsi ilə üzləşənlər belə xilas edildi - VİDEO
-
II və III qrup üzrə qəbul imtahanının nəticəsi açıqladı:kimlərin nəticəsi ləğv edilib?
-
Son 10 ildə azərbaycanlılar Türkiyədən 11 mindən çox mənzil alıblar - Statistika
-
“Atlant”ın sahibinin adı keçən cinayət işi: 90 min manatlıq mülki iddia qaldırıldı
-
İranda tragikomik olay - Pezeşkianın korteji yolda qaldı
-
Dilqəm Məhərrəmov lisenziyası olmadığı halda Aysunu necə əməliyyat edib? - VİDEO
-
EXPARGO-nun gətirdiyi uşaq qidası zay çıxıb - Şikayət
-
“İsrailin Suriya hücumlarını qətiyyətlə qınayırıq, dəstək verməyə hazırıq” - Türkiyə MN
-
Əliyev və Berdiməhəmmədov Mehmandarovların malikanə kompleksində - FOTOLAR
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Bakıda bu ilin altı ayı üzrə 7 min 549 cinayət qeydə alınıb - Baş Prokurorluq
-
ABŞ İrandakı nüvə obyektlərindən cəmi birini sıradan çıxara bilib - Kəşfiyyat məlumatı yayıldı
-
Prezident “Dostluq” adlı atı Berdiməhəmmədova hədiyyə etdi - Fotolar
-
İsrail Dəməşqdə Baş Qərargaha dron zərbəsi endirdi - Şiddətli döyüşlərdə yüzlərlə insan ölüb
-
“Dəyənəklə, yumruq və təpiklə döyürdülər” - Əsirlikdə olan şəxs
-
Prezident Berdiməhəmmədovla Yuxarı Gövhər Ağa məscidini ziyarət edib - Fotolar
-
Tramp 150-dən çox ölkəyə məktub göndərməyə hazırlaşır - Yeni tarifərlə bağlı...
-
Mbappe ilə bağlı araşdırmalar aparılır - Polisə rüşvət verib?
-
Naxçıvanda 41 dərəcə isti qeydə alınıb - Faktiki hava
-
İlham Əliyev və Berdiməhəmmədov Şuşada olublar - Fotolar
-
Bakı və Abşeronda ucuz evi haradan almaq olar? - VİDEO
-
Daşaltı kəndinin fonunda - FOTOLAR
-
Sabah 41 dərəcə isti olacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Aİ Rusiyaya qarşı 18-ci sanksiyalar paketini təsdiqləyə bilmir - Səbəb aşıqlandı
-
Dağıdılmış yerlərə baxdılar... - FOTOLAR
-
Laçında meşə yanğınına görə 3 nəfər məsuliyyətə cəlb olunub - BİRGƏ MƏLUMAT
-
Berdiməhəmmədov Füzuliyə getdi, Prezident qarşıladı - Fotolar
-
“Suriya döyüşməyə hazırdır” - Əhməd Əl Şaraa
-
Müğənniliyə başlayan dırnaq ustasının qazancı mübahisə yaratdı - efirdə dava düşdü
-
Rusiyada döyüşlərə məcburi cəlb edilən azərbaycanlılar nə etməlidirlər? - VİDEO
-
“Evlərimizdə çatlar əmələ gəlib“ - MTK binanın qarşısında qaraj tikir?
-
Min bir dərdin dərmanı - Gündə 1 stəkan için
-
Suriyadakı toqquşmalarda 356 nəfər ölüb - Nə baş verir?
-
Kəngərliyə növbəti köç karvanı yola salındı - FOTOLAR
-
Zelenski Ukraynanın yeni hökumətinin namizədlərini açıqlayıb - SİYAHI
-
Bakı-Sumqayıt yolundakı piyada keçidi bərbad vəziyyətdədir - VİDEO
-
“Həyatımın bir dövrünü bağladım” - İradə İbrahimova
-
PSJ finalda kabusuna dönən futbolçuya elçi düşdü - Razılaşsa, tarixə düşəcək
-
Vaşinqton İsrail və Suriya arasında gərginliyin yaxın saatlarda azalacağını gözləyir - Marko Rubio
-
Azərbaycanda mənzillər nə qədər bahalaşıb? - Qiymətlər açıqandı
-
Klinika direktoru arvadını buna görə güllələyib - Təfərrüat
-
Salyanda əqli qüsurlu qıza qarşı seksual zorakılıq edilib - Dəhşətli cinayətin təfərrüatı
-
Miqrantlar Rusiyaya daxil olarkən məcburi peyvənd oluna bilər - SƏBƏB
-
Azərbaycanda güclü zəlzələlər olacaq? - VİDEO
-
Nərimanov rayonunda aparılan tikintidə təhlükəsizlik qaydaları pozulur - VİDEO
-
ABŞ İsrailin Suriyaya endirdiyi zərbələrdən narahatdır - Rubio
-
Bakıda görünməmiş dələduzluq: Tanışının telefonu oğurladı, anasına yazdı...
-
İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov “Sea Breeze”də olublar - FOTOLAR
-
“Tramp başa düşür ki, Putin ona yalan danışır” - Zelenski
-
Gül kollarının alınması məxfi məlumatdır? - Şabranda müəmmalı tender
-
Dini Komitə 800 min manata portal açır - “Amin“
-
İsrail ordusu Dəməşqə yeni zərbə endirdi - Ölənlər var + Video
-
Beyləqanda “Qərbi Azərbaycan İrsi” kitabının təqdimat mərasimi - Fotolar
-
Adəm Məmmədov həbsdə qaldı - “Zon”a köçürüləcək
-
“Ermənistanda ikinci dövlət olmayacaq“ - Paşinyan
-
“Daşınmaz əmlakın dövlət reyestri haqqında” qanuna edilb - Fərman
-
“UNEC”in Sevda adlı müəllimi “Porshe”sindən düşərək vətəndaşı hədələdi - VİDEO
-
Marqarin idxalı kəskin artıb - Marketlərdə 2,6 dəfə baha satılır
-
Bakıda qadın güllələndi - Klinika direktoru olan həyat yoldaşı saxlanıldı
-
Prezident İlham Əliyev bəzi qanunlara dəyişikliyi təsdiqləyib - Detallar
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Bu prospektdə yol hərəkətinin təşkili dəyişdi - Fotolar
-
Leyla Əliyeva Atabayeva ilə bir arada - FOTOLAR
-
Prezident ipoteka krediti ilə bağlı fərman imzaladı - Qayda dəyişdi
-
Beyləqanda qadın qətlə yetirilib - 23 yaşlı oğlan saxlanılıb
-
Sumqayıtda 67 kq narkotik dövriyyədən çıxarılıb - İki nəfər saxlanılıb
-
Mərkəzi Klinikanın həkimi əməliyyat etdiyi xəstəni qəbul etmədi - Kişi 8 gün sonra öldü
-
“Ermənistanın KTMT-dən çıxma ehtimalı daha yüksəkdir“ - Paşinyan
-
“270 nəfərlik müəssisədə 700 nəfər məhbus var” - Qadın kalonundan şikayət
-
Zelenski Trampdan narazıdır - “Bayden dövründə yardım daha güclü idi”
-
Rəsmi sənəddə qeyri-rəsmi ünvan: “Elmar marketin yaxınlığı...”
-
Magistraturaya qəbul imtahanında dəyişiklik gözlənilir - DİM rəsmisi
-
Şəmkir rayonunda maye qazdoldurma məntəqəsinin istismarı dayandırıldı - VİDEO
-
General vəzifədən azad edilib? - DSX xəbəri təkzib elədi
-
7 ildir ev alıblar, amma çıxarış yoxdur - VİDEO
-
“Az-Lead” şirkətin 1,7 milyon borcu var - “İndart Holding” də borclanıb
-
Sosial şəbəkələrdə dərman tövsiyə edənləri bu cəza gözləyir - VİDEO
-
Ünvanlı yardım alanların sayında 20 minlik artım - İqtisadçı əsas səbəbi açıqladı
-
Türkiyədə meşə yanğınları şiddətlənib - Çanaqqala və Tekirdağda kəndlər təxliyə edildi
-
Bu il ali məktəblərə qəbul planı 90 faizdən artıq dolacaq - DİM sədri
-
İlham Əliyevin Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla görüşü oldu - FOTO
-
“Melissa park” tikinti şirkəti ilə sakinlər arasında münaqişə yaşanır - Kim haqlıdır?
-
Naxçıvanda sahibkarların bank hesabları kəskin azaldı - Talıbovdan sonrakı bir ayda nə baş verib?
TOP 10
ARXİV