![]() |
|


8.jpg)











“Manatın dəyər itirməsi gözləniləndir“ - İqtisadçı
Tarix 26.01.22, 16:45 |
|
22.jpg)
Son günlər manatın üzən məzənnəyə keçəcəyi ilə bağlı mediada və sosial şəbəkələrdə fikirlər səsləndirilir. Ötən həftə Prezident İlham Əliyev yerli telekanallara müsahibəsində manatın məzənnəsi ilə bağlı əvvəllər atılan addımlara toxunaraq demişdi ki, Mərkəzi Bank manatı sabit saxlaya bilmədi və biz 10 milyard dollar valyutanı itirdik.". AMB sədri Elman Rüstəmov 2021-ci ilin yekunlarına dair brifinqdə jurnalistlərin suallarını cavablandırarkən, - “biz manatı zorla tutub saxlaya bilmərik, manatın məzənnəsini inzibati yolla tənzimləmək mümkün deyil”, - açıqlamasını vermişdi. Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vahid Əhmədov isə manatın əvvəl-axır üzən məzənnə rejiminə keçiriləcəyini deyib. Yaxın vaxtlarda manatın tam üzən məzənnə rejiminə keçməsi gözləniləndirmi?
İqtisadçı Rəşad Həsənov ASTNA-nın suallarını cavablandırıb.
Sual: Rəşad bəy, son vaxtlar rəsmi açıqlamalardan belə anlaşılır ki, manat yaxın zamanda tam üzən məzənnə rejiminə keçəcək?
Cavab: Son günlər manatın məzənnəsi və üzən məzənnə rejiminə keçid və devalvasiya mövzuları ictimai müzakirələrin əsas mövzularından biridir. Amma bu gün faktiki olaraq real vəziyyətin təhlili onu göstərir ki, Azərbaycan hazırda üzən məzənnə rejiminə hazır deyil, eyni zamanda devalvasiya üçün ciddi əsaslar yoxdur. Təbii ki, gündəmi formalaşdıran müəyyən determinatorların olmasını demək olar. Region ölkələrində, əsas xarici ticarət tərəfdaşlarında milli valyutalarda baş verən proseslər, milli valyutaların dəyərsizləşməsi, digər tərəfdən xüsusilə də prezidentin çıxışında ifadə etdiyi fikirlər, həmçinin real valyuta bazarında bankların davranışları, onların təyin etdiyi məzənnələr, büdcə prosesi və valyuta bazarlarında ortaya çıxan nəticələr bu mövzunun müzakirələrini daha da aktuallaşdırıb. Amma bütün bunlara baxmayaraq birmənalı şəkildə qeyd etmək lazımdır ki, indiki şərtlər daxilində Azərbaycan hökumətinin devalvasiya qərarını qəbul etməsi heç bir halda real görünmür. Çünki bütün faktorlar manatın məzənnəsinin qorunub saxlanması istiqamətində bir konyuktur imkanlar formalaşdırır. Belə ki, həm tədiyyə balansının profisiti, ticarət saldosunun artıq olması və ən əsası neftin qiymətinin yüksək olması, neftin büdcədə nəzərdə tutulduğundan 60-70 faiz baha satılması bu istiqamətdə zərurəti minimumlaşdırır. Eyni zamanda bunun sosial fəsadları da ola bilər. Inflyasiya riski çox yüksəkdir. Devalvasiya inflyasiya risklərini kəskin şəkildə artıra bilər ki, bu da hökumətə lazım deyil.
Eyni zamanda onu da qeyd etmək lazımdır ki, hökumətin mesajlarından da onu oxumaq olur ki, indiki şərtlər daxilində manatın məzənnəsinin sabit saxlanması cəhdləri davam etdiriləcək. Məsələn, büdcə sənədinə baxmış olsaq, hökumət 2024-cü ildə belə manatın məzənnəsini ABŞ dolları ekvivalentində 1,70 manat götürməklə hesablamalar aparıb. Bu özü də müəyyən mənada hələlik devalvasiya imkanlarını məhdudlaşdırır. Üzən məzənnə rejiminə keçidlə bağlı düşünürəm ki, Azərbaycanda nə bank sektoru, nə vətəndaş, nə biznes, o cümlədən hökumət üzən məzənnə rejiminə hazırdır. Ilk dövrlərdə bu çox ciddi fəsadlara gətirib çıxara bilər. Bu isə öz növbəsində bütün bazar iştirakçıları üçün arzuolunmayan fəaliyyət mühiti formalaşdıracaq. Ona görə də üzən məzənnə rejiminə qısa müddətdə keçid hələlik gözlənilmir. Amma təbii üfüqdə hər zaman yeganə alternativ rejim üzən məzənnə rejimidir.
Sual: Prezident yerli telekanllara son müsahibəsində manatın sabit saxlanması ilə bağlı əvvəllər atılan inzibati addımlara toxunaraq deyib ki, "Manatın qiymətdən düşməsi insanların rifah halına mənfi təsir göstərmişdi. Amma o addımı biz mütləq atmalı idik. Əgər biz o addımı atmasaydıq, bütün valyuta ehtiyatlarımızı xərcləyə bilərdik. Onsuz da bu addımın gecikməsi ona gətirib çıxarmışdı ki, Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatları böyük dərəcədə tükənmişdi. Təqribən 10 milyard dollar vəsait manatın sabit saxlanmasına istifadə edilmişdi. Nəticə etibarilə Mərkəzi Bank manatı sabit saxlaya bilmədi və biz 10 milyard dollar valyutanı itirdik". Bu vaxta qədər manatın sabit saxlanması üçün nə qədər vəsait xərclənib? Və ya başqa hansı inzibati metodlardan istifadə olunub?
Cavab: Təbii ki, prezidentin çıxışı müəyyən mənalarda qiymətləndirilməlidir. Ilk növbədə mənim başa düşdüyüm odur ki, artıq növbəti yeni bir bənzər situasiya yaranarsa, prezidentin mesajı ondan ibarətdir ki, hökumət 2015-ci ildə olduğu kimi davranmayacaq, manatın məzənnəsini saxlamaq üçün böyük resurslar xərcləməkdə maraqlı olmayacaq. Doğrusu, son illər manatın məzənnəsinin sabit saxlanması istiqamətində xərclənən vəsait yalnız Dövlət Neft Fondunun bazara çıxardığı valyutadır. 2016-cı ildən etibarən Mərkəzi Bankın strateji valyuta ehtiyyatları qismən artmağa başlayıb. Mərkəzi Bank birbaşa olaraq bazara valyuta intervensiya etmir. Hətta bazardan az da olsa valyuta çıxardığını da demək olar. Sterilizasiya prosesini zəif templə də olsa bəzi vaxtlarda həyata keçirib. Insanlar birmənalı şəkildə bilməlidir ki, manatın məzənnəsinin bu səviyyədə saxlanması üçün hər hansı xərcləmədən söhbət getmir.
O ki qaldı əlavə görülən işlərə, 2015-ci ildən sonra hökumətin məzənnə ilə bağlı davranışları nisbətən dəyişib. Hökumət mümkün qədər qeyri-rəsmi yollarla ölkədən çıxarılan valyutanın müəyyən maraqlar çərçivəsində qarşısını almağa çalışır. Eyni zamanda valyuta transferinin çərçivəsinə müəyyn dəyişikliklər edib. Bəyanetmə məsələsi və eyni zamanda ixracatçılarla bağlı tələblər sərtləşdirildi. Ixracatçılar məhsulu ölkədən çıxardıqdan sonrakı altı ay müddətində həmin məhsulu və onun dəyərini ölkəyə gətirməlidirlər. Bu özü də müəyyən mənada tənzimləyici addımlardan hesab edilir. Digər tərəfdən valyuta bazarının əsas iştirakçılarından olan valyuta dəyişmə məntəqələri bağlanıb və bu yolla müəyyən mərkəzdən idarəetmə sistemi formalaşdırmağa çalışdı. Bu siyasətdən ötən altı il ərzində vaz keçməyib. Iri satışları məhdudlaşdırmaq məqsədi ilə rəsmi gəlirlərin sübutu əsasında valyuta satışı mexanizmi tətbiq etməyə başlanılıb ki, bu da gizli iqtisadiyyatın valyutaya çıxışını müəyyən mənada məhdudlaşdırır. Təbii ki, burda qara bazarın formalaşması kimi faktorlar da var. Amma ümumilikdə bu istiqamətdə valyuta tələbini qismən neytrallaşdıra bilib. Eyni zamanda qeyri-rəsmi tapşırıqlarla ehtiyac olduqda bankların valyuta satışlarına müdaxilə etməklə bu istiqamətdə yaranan psixoloji təzyiqi neytrallaşdırmağa çalışıb.
Sual: İnzibati yollarla manatı nə qədər qoruya bilərlər?
Cavab: Əlbəttə ki, inzibati yollar yalnız dünya bazarında neftin qiymətinin yüksək olduğu dövrlərdə, bazarın özünün təminetmə imkanlarının olduğu dövrlərdə qismən təsiredicidir. Bu davamlı və dayanıqlı mexanizm deyil. Heç bir zaman da bu yanaşma ilə uzunmüddətli valyuta, məzənnə siyasəti həyata keçirmək mümkün deyil. Amma bu günki şərtlər daxilində hökumətin mövcud diktə məzənnə siyasətini davam etdirməsi üçün imkanlar nisbətən daha əlverişliddir. İlk ciddi risklərdə, xüsusilə xarici fluktasiyalarda dünya bazarında neft və qazın qiymətinin kəskin ucuzlaşması hallarında Azərbaycan yeni bir devalvasiya təzyiqi ilə üzləşmiş olacaqdır. Əslində bu istiqamətdə hökumət gecikir. Siyasəti təkmilləşdirməli, manatın məzənnəsini tənzimlənən məzənnə olsa belə mərhələli şəkildə yumşaltmaqla, xüsusən region ölkələrində, əsasən xarici ticarət tərəfdaşlarında baş verən dəyişikliklərə uyğunlaşdırma istiqamətində kiçik də olsa addımlar atmalıdır ki, növbəti ciddi risklərdə, təzyiqlərdə kəskin devalvasiya zərurəti yaranmasın. Eyni zamanda biznes, vətəndaş, bank, hökumət bu prosesi mərhələli şəkildə keçməklə ciddi itkilərlə üzləşməsin.
Sual: Belə anlaşılır ki, manat dəyər itirə bilər.
Cavab: Manatın dəyər itirməsi istənilən halda gözləniləndir. Manat bu gün də real dəyərini itirir. Manat sadəcə ABŞ dollarına münasibətdə nominal dəyərini qoruya bilir. İnflyasiya gedir, ABŞ dollarının özü dəyər itirməkdədir. Bu mərhələli şəkildə manatın dəyərsizləşdirməsi prosesinə aparır. Nominal dəyər itirməyə gəldikdə isə, bu özü də çox böyük təzyiqdir. İstənilən halda manat perspektivdə xarici valyutalar qarşısında dəyər itirə bilər.
Sual: Vəziyyəti normallaşdırmaq üçün çıxış yolları nələrdir?
Cavab: Bir sıra istiqamətlərdə, o cümlədən administrativ, institusional, iqtisadi sahələrdə addımlar atılmalıdır. Mərkəzi Banka güvən gücləndirilməli, müstəqilliyinə inam artırılmalıdır. Hökumət mövcud kommunikasiya imkanlarından daha dürüst istifadə etməlidir. Yəni daha çox informasiya verməlidir. Öz məzənnə siyasətində açıq olmalıdır. İqtisadi faktorlar yenidən gözdən keçirilməlidir. İxrac istiqamətli təşəbbüslərin dəstəklənməsi, yerli istehsalın rəqabətliliyinin artırılması, neftdən asılılığın minimuma endirilməsi əsas tələblər olmalıdır. Həmçinin maliyyə-bank sektorunda bir sıra addımlar atılmalıdır. O cümlədən manatla əmanətlərin və depozitlərin qorunması mexanizmləri daha da gücləndirilməlidir.
Xəbərin oxunma sayı : 1066
loading...
İqtisadiyyat
Xəbərlər
-
İnstaqramda bu gün nələr paylaşdılar? - FOTOLAR
-
Heç nədən yüzlərlə milyon... - Mbappeni saxlamaq üçün PSJ nələr edir?
-
Pullu yol nə vaxt hazır olacaq? - VİDEO
-
Dövlət sifarişi ilə filmlərin çəkilməsi zamanı pozuntular aşkarlanıb
-
Putin qubernatora qəzəbləndi: “Qulaq as…”
-
Bu il istehlak bazarında kəskin bahalaşma var - VİDEO
-
Cozef Bayden İlham Əliyevi təbrik etdi
-
“Sülhməramlılar“dan daha bir təxribat - İndi də tariximizə qənim kəsiliblər - VİDEO
-
“Lotu Quli“nin adından istifadə...- 12 milyonluq əmlak ələ keçirən şəxsə cəza istənilib
-
Ermənilər ABŞ səfirini ölkədən qovmaq istəyirlər: “Treysi, get!”
-
Məktəblərin yaxınlığında satılan təhlükə: Uşaq içən kimi xəstələnir - Video
-
Xına qoymaq adı ilə qonşuya çağırılan 15 yaşlı qızı belə oğurlayıblar - TƏFƏRRÜAT
-
Jurnalist Qadir İbrahimli dəfn olundu - FOTOLAR
-
“Bakı İrəvandan öhdəliklərin yerinə yetirilməsini gözləyir” - Əli Əsədov
-
“Azov” alayının komandiri: “Mariupolun müdafiəsi dayandırıldı” - VİDEO
-
“Nar” yerli İKT peşəkarlarının yetişməsinə dəstək olur
-
Şəkidə kənd yolları niyə düzəldilmir? - VİDEO
-
Azərbaycana qar yağdı - FAKTİKİ HAVA
-
Yoluxma sayı açıqlandı - Koronavirus statistikası
-
Vilyam Hacıyev məktəb tikintisinə ayrılan pulun 181 min manatını mənimsəyib? - MƏHKƏMƏ
-
“Niyə dar günümdə yanımda olmadın?“ - Manafdan Vasifə
-
““Meymun çiçəyi“nə qarşı vaksinasiya mövcuddur“ - TƏBİB
-
“Türkiyəyə güzəştə gedəcək” – Ərdoğanın hansı tələbləri yerinə yetiriləcək?
-
Azərbaycanda Milli Müdafiə Universiteti yaradılıb – RƏSMİ
-
Komandanlıq çaşqın durumda - Rusiya Mariupoldakı qüvvələrini çıxarır
-
Azərbaycanda “Meymun çiçəyi” virusuna yoluxan var? - Açıqlama
-
Bu pomidorlarda təhlükəli zəhər olur - Diqqət
-
“Ali rəhbərlik Mariupolun müdafiəsini dayandırmaq əmri verib” - “Azov”un komandiri
-
Füzulidə peşə liseyi tikiləcək - SƏRƏNCAM
-
Çavuşoğlu və xanım həmkarı arasında şok dialoq - Otaqda gərgin müzakirə
-
Yağış yağacaq, duman olacaq - PROQNOZ
-
Azərbaycanda iki sahədə xidmət haqları 50 faiz artırıldı - QƏRAR
-
“Vilyam Hacıyev 30 min manat istədi, mübahisəmiz düşdü“ - Təhsil şöbəsinin sabiq müdiri
-
Buçada rusiyalı hərbçilərin cinayətlərinin yeni sübutları - FOTO/VİDEO
-
“Ünvanlı sosial yardım dayandırılsın, uşaq pulu verilsin” - Deputat
-
DTX qanunsuz silahlı birləşmələrdə fəaliyyət göstərmiş azərbaycanlını həbs etdi - FOTO
-
Tovuzda tonlarla yun həyətlərdə qalıb - VİDEO
-
5 il əvvəl törədilən qətlin üstü açılıb - Saxlanılan var
-
Brüsseldə daha bir Əliyev-Paşinyan görüşü olacaq – Avropa İttifaqının növbəti cəhdi
-
“Səhiyyə modulları tədricən fayda paketinə daxil ediləcək“ - Nazir
-
“Müharibənin son mərhələsi başlayıb“ - Zelenski
-
Jurnalist Qadir İbrahimli vəfat edib
-
Bakıda müəmmalı hadisə: Oynamaq üçün həyətə düşən üç bacı itkin düşüb
-
Lənkəran kəndlərini birləşdirən yolda sürüşmə aktivləşib - VİDEO
-
ABŞ Ukraynaya dağıdıcı silahları verməkdən ehtiyat edir - VİDEO
-
Paytaxtda tıxac olan yolların SİYAHISI
-
Ginnessin Rekordlar Kitabına düşən futbolçular - İnanılmaz faktlar
-
Ukrayna Rusiya tanklarının qəbiristanlığına çevrilir - FOTOLAR
-
Qonşu ilə xəyanət, bağışlanma, pozulan tövbə... - Qatil ərdən şok ifadələr
-
“İrəvan Moskvanın təhriki ilə Brüsseli neytrallaşdırır” - “Caliber”in şərhi
-
Elman Rüstəmovun qızının borcu 15 milyona çatır – FOTOFAKT
-
Prezident Administrasiyasının şöbələrindən biri ləğv edilib
-
Azərbaycan daha 14 ölkədən uçuşlara icazə verdi - Rəsmi
-
Xoşqədəm Hidayətqızının həbsi tələb olunur - Xüsusi ittiham qaydasında məhkəməyə verildi
-
DTX və Baş Prokurorluq birgə əməliyyat keçirdi - İmtahan suallarını satanlar həbs edilib
-
Azərbaycanda donor bankı yaradılıb - Transplantasiya həyata keçirəcək mütəxəssislər hazırlanır
-
Əfv Komissiyasının iclası keçirilib - 500-dən çox müraciətə baxılıb
-
Azərbaycan Qiymətləndiricilər Cəmiyyəti konfrans keçirəcək - Mayın 20-də
-
Bakı Təhsil İdarəsində keçmiş müavinlərini direktor təyin etdirən kimdir? - FOTO
-
“Türkiyə təbii qazın 50 %-ni Rusiyadan alır“ - Rəcəb Tayyib Ərdoğan
-
Orqanizmin funksiyalarının 30 faizədək pozulması hallarında əlillik müəyyən edilməyəcək
-
“Patı” məsələsini qabardanda üstümüzə gəlirlər - Deputatdan məmurlara sərt ittihamlar
-
“Şuşa mədəniyyət paytaxtıdır” - ICESCO-nun Baş direktoru
-
Dövlət əmlakının özəlləşdirilməsi ilə bağlı qanunda dəyişiklik TƏSDİQLƏNDİ
-
Kəlbəcər istiqamətində atışma - Müdafiə Nazirliyi məlumat yaydı
-
“Azərbaycandan Həcc ziyarətinə getməklə bağlı müəyyən dəyişikliklər edilib“ - QMİ sədri
-
“Hazırda Azərbaycan mediası ciddi islahatlar dönəmini yaşayır“ - Əhməd İsmayılov
-
Balıqçıların nəzərinə: Rüsum tələb olunacaq
-
Yoluxma sayı açıqlandı - Koronavirus statistikası
-
“İsveç əsl terror yuvasıdır” - Ərdoğan
-
Kəmaləddin Heydərov türkiyəli nazirlə görüşdü - FOTO/VİDEO
-
Maşın almaq istəyənlərə şad xəbər: Hansı avtomobillərə güzəşt ediləcək? - VİDEO
-
Paytaxtda yağış, rayonlarda dolu gözlənilir: Sabahın hava proqnozu
-
“Rusiya yüksək səviyyəli komandirləri işdən çıxarıb” - Britaniya kəşfiyyatı
-
Akademiyada vəzifə saxtakarlığı: Cinayət işi başlanıb
-
“Hüseynbəyli Ülkər Hüseyn qızı adlı şəxs üzvümüz deyil” – Vəkillər Kollegiyası
-
Bakıda intihara cəhd edən jurnalistin son vəziyyəti AÇIQLANDI
-
Məşhur “Fantaziya” hamamı sökülür? - AÇIQLAMA
-
Jurnalist Qadir İbrahimli reanimasiyaya yerləşdirilib
-
“Ukraynaya döyüşmək üçün gəlməmişəm” – Müsavat başqanının müavini deputata cavab verdi
-
İlham Əliyev akademiyaya yeni rektor təyin etdi - FOTO
-
“Rusiyanın danışıqlara ehtiyacı olduğunu görmürük” - ABŞ rəsmisi
-
Prezident İlham Əliyev türkiyəli naziri qəbul etdi - VİDEO
-
Azərbaycanda müəllim şagirdi döydü: Araşdırma başladı - VİDEO
-
“Ermənistanda bu gün də qisasçılıq meylləri var“ - QMİ sədri
-
Rəşad Dağlı təhdid olunduğu üçün üzr istəyib? - VİDEO
-
“Paşinyan cinayətkar polisləri 6,5 milyon dollar mükafatlandırıb” - Vitse-spiker
-
“Rusiya ordusu təxribat və kəşfiyyat qruplarından isitifadə edir“ - Ukrayna BQ
-
Hulusi Akar azərbaycanlı qazilərlə görüşdü - FOTO
-
“ABŞ Finlandiya və İsveçə lazımi mesajları çatdıracaq” - Cavuşoğlu
-
Rusiyaya güzəştə getmək və sülh danışıqları aparmaq mümkün deyil - Zelenskinin ofisi
-
Tanınmış qazi-jurnalist İNTİHARA cəhd etdi: Vəziyyəti kritikdir
-
“Azərbaycan-Ermənistan razılaşmalarını dəstəkləyirik“ - Aİ nümayəndəsi
-
Mustafa Kamal Atatürkün doğum günüdür
-
Azərbaycanlı məşhurların bahalı geyimləri və aksessuarları - SİYAHI
-
Bakıda icra məmuru qadın vəkili döyüb - FOTO
-
“Finlandiya və İsveçin NATO-ya üzvlüyü ilə bağlı haqlı narahatlıqlarımız var” - Çavuşoğlu
-
Azərbaycanda nazir müavininin sevgilisinə görə dava düşdü –Tədbirdə
-
Hərbi qulluqçular icbari narkoloji müayinədən keçəcək - Rəsmi
-
“Biz donora çevrilmişik, özümüz kredit ayırırıq“ - Prezident İlham Əliyev
-
Siyavuş Novruzovu narahat edən məqamlar: “Bir çox qurumlar iş yox, şou göstərir”
-
Azərbaycan millisinin baş məşqçisi:“Bakıda Tanrı kimi yaşayıram“
-
Bakıda Azərbaycan-Litva biznes forumu keçirilib - Prezidentlərin çıxışı + FOTOLAR
-
“Kapital Bank”ın Qəbələ filialında qalmaqal – “Dedi, get hara şikayət edirsən et”
-
Foto və videoları ilə şantaj edilən qız özünü öldürdü
-
Azərbaycan və Litva prezidentləri mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər - FOTOLAR
-
“Terrorçuları bizə verməyəcəksiniz, ancaq bizdən NATO üzvlüyü istəyəcəksiniz?” - Ərdoğan
-
Nazirliyə yeni səlahiyyət verildi - FƏRMAN
-
Putin Donbasdakı qoşunları öz nəzarətinə götürüb - “The Telegraph”
-
Bu şəxslər cərimələnəcək - Yeni qayda
-
“Araz Naxçıvan“a texniki məğlubiyyət verildi - “Xan Lənkəran“ finalda
-
Uyğur rayonunda hər 25 nəfərdən biri terror ittihamı ilə məhkum edilib
-
"DİN və DTX-nin peşəkarları bu işə cəlb olunub" - Kamran Əliyev
-
“Miss Azerbaijan 2022“nin qalibi: “İndi gözəllik standartları dəyişib“
-
Güclü külək əsəcək, yağış yağacaq - Xəbərdarlıq
-
“O vaxt Basayev və Xəttabı məhv edə bilərdim” - Kadırov
-
Azərbaycanda son sutkada 5 nəfər koronavirusa yoluxub - 1 nəfər ölüb
-
2 900-ə yaxın hərbçiyə əlillik təyin edildi - FOTO
-
Dünən Şəmkirdə yanan ev sabiq deputata məxsusdur: “Olur belə hallar”
-
Azərbaycanda nə üçün siqaret qıtlığı yaranıb? - VİDEO
TOP 10
ARXİV