![]() |
|














“Yastıq altındakı pullar”ın həcmi artır: nə bank, nə qızıl...
Tarix 21.05.24, 12:31 |
|

Ekspert əhalinin öz pullarını banklara əmanət etməsinə həvəsləndirilməsi üçün şərtləri açıqladı
Azərbaycanda banklardan kənarda nağd pulun həcmi yüksək olaraq qalır. Azərbaycan Mərkəzi Bankının məlumatına görə, 2023-cü ildə manatla pul bazası 19.6 faiz artaraq 20.9 milyard manat təşkil edib. İl ərzində pul bazasına Mərkəzi Bankın valyuta müdaxiləsi və vahid xəzinə hesabının qalığının dəyişimi artırıcı, sterilizasiya əməliyyatları isə azaldıcı təsir edən əsas amillər olub. Hesabat ilində manatla pul bazasının struktur elementi olan dövriyyədəki nağd pulun həcmi 17.3 milyard manata, manatla müxbir hesabların qalığı isə 3.5 milyard manata yüksəlib.
Nağd pulun (M0) manatla geniş pul kütləsində (M2) xüsusi çəkisi ötən ilə nəzərən əhəmiyyətli dəyişməyərək ilin sonuna 44.9 faiz təşkil edib. Lakin il ərzində nağd pulun həcmi 19,4 faiz artıb.
Bu ilin birinci rübündə manatla geniş pul kütləsinin həcmi 34 milyard 453 milyon manata, nağd pulun həcmi isə 15 milyard 435 milyon manata bərabər olub.
Onu da qeyd edək ki, son illərdə Azərbaycanda nağd dövriyyənin azaldılması, əməliyyatların qeyri-nağd, yəni bank yolu ilə həyata keçirilməsinin təmin edilməsi istiqamətində çoxsaylı addımlar atılıb. Dövlət qurumlarının göstərdiyi bütün xidmətlər üzrə ödənişlərin qeyri-nağd aparılması məcburi xarakter alıb. Eyni zamanda ticarət, səhiyyə və digər özəl sahələrdə ödənişlərin bank kartları vasitəsilə həyata keçirilməsini stimullaşdıran mexanizmlər tətbiq edilir. Mərkəzi Bankın statistikasına əsasən, 2023-cü ildə Azərbaycanda bank kartları ilə 88,1 milyard manat ödəniş edilib ki, bu da 2022-ci illə müqayisədə 56 faiz çoxdur. Bankının illik “Rəqəmsal Ödənişlər İcmalı”nda qeyd edilir ki, illik ödənişlərin 49 milyard manatlıq hissəsi nağdsız ödənişlərdir. Bu isə 1 il əvvələ nisbətən 2 dəfə çoxdur. Beləliklə, il ərzində ölkədaxili əməliyyatlarda nağdsız hesablaşmaların xüsusi çəkisi 12,4 faiz bəndi artaraq 55,6 faizə çatıb.
Kartlarla nağdsız ödənişlərin böyük hissəsi elektron ticarət əməliyyatlarının payına düşüb. Hesabat dövründə elektron ticarət əməliyyatlarının sayı 2,2 dəfə artaraq 563,4 milyon ədəd, ümumi məbləği isə 2,1 dəfə artaraq 39,2 milyard manat olub.
İl ərzində təsərrüfat subyektlərində POS-terminal vasitəsilə aparılan əməliyyatların sayı 2,1 dəfə artaraq 416,6 milyon ədəd, ümumi məbləği isə 68,5 faiz artaraq 9,8 milyard manat təşkil edib. O cümlədən POS-terminallarla aparılan təmassız ödənişlərin sayı illik müqayisədə 2,2 dəfə artaraq 401,1 milyon ədəd, ümumi məbləği isə 82,5 faiz artaraq 8,9 milyard manat olub.
AMB bildirir ki, ödəniş kartlarının artması bu ilin mart ayında nağdsız ödənişlərin həcminə müsbət təsir göstərib. Belə ki, ay ərzində ölkədaxili nağdsız əməliyyatların həcmi keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1.6 dəfə artıb. 2024-cü ilin mart ayı ərzində kartlar vasitəsilə həyata keçirilən ölkədaxili nağdsız ödənişlərin həcmi 5 milyard 697 milyon manat təşkil edib. Həyata keçirilən nağdsız ödənişlərin 4 milyard 737 milyon manatı elektron ticarətin payına düşür. Qalan məbləğin 952 milyon manatı POS-terminallar, 8 milyon manatı isə özünə xidmət terminalları vasitəsilə gerçəkləşdirilib. İlin əvvəlindən ödəniş kartları ilə nağdsız ölkədaxili əməliyyatların həcmi ölkədaxili kart əməliyyatlarının 61.7 faizini təşkil edib.
Mütəxəssislərə görə, əldə edilən nəticələri yüksək qiymətləndirmək mümkün deyil. Bildirilir ki, burada əsas rolu əhalinin öz pulunu banklara etibar etməməsi oynayır: insanların mühüm hissəsi pensiya və maaşlar karta köçən kimi gedib pulu hesabdan çıxarır, alış-verişlərini nağd qaydada həyata keçirməyə üstünlük verirlər. Əhalinin banklara etibar etməməsini isə bir çox ekspertlər bankların bağlanması hallarının çox olması ilə izah edirlər. Onların fikrincə, son zamanlar bir-birinin ardınca bağlanan banklar insanlarda onlara olan güvəni azaldıb. Bu səbəbdən də bir çox vətəndaşlar pullarını evdə saxlamağa üstünlük verirlər. Bəziləri qızıl almağa üstünlük verir. Belə hesab edilir ki, qızıl gələcək üçün ən yaxşı yatırımdır. Mütəxəssislərin fikrincə, ən sərfəli investisiya daşınmaz əmlak sahəsidir. Daşınmaz əmlak, obyekt alınması, ev alınması, torpaq sahəsi alınması və s. gələcəkdə ən azından vətəndaşlar üçün itkinin olmamasına, yəni itki ilə üzləşməməsi baxımından daha məqsədəuyğun yatırım hesab edilir. Yeri gəlmişkən, Azərbaycan vətəndaşları ötən ay Türkiyədə 54 mənzil alıb. Əksəriyyət isə pulu xarici valyutada saxlamağa üstünlük verir. Bu faktlar həm də onu gstərir ki, 2015-ci il devalvasiyası qorxusu hələ də keçməyib.
Mütəxəssislər hesab edirlər ki, “yastıq altında” böyük həcmdə nağd pulun saxlanılması real sektorun maliyyələşdirilməsi baxımından arzuolunan deyil. Çünki potensial olaraq həmin pulların çox hissəsinin banklar vasitəsilə iqtisadiyyata yönəldilməsi mümkündür. Evlərdə saxlanılan nağd pulun həcminin çox olması banklara inamın artırılması istiqamətində işlərin daha da sürətləndirilməsini prioritetləşdirir. Bu kontekstdən, zəif bankların bağlanması deyil, onların konsolidasiyası, yəni birləşdirilməsi mexanizminə ehtiyac var. Bu, nağd vəsaitlərin banklar vasitəsilə real sektora yönəlməsinə gətirib çıxara bilər.

Rəşad Həsənov
İqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov bildirir ki, banklardankənar pul kütləsinin artması heç də arzuolunan hal deyil: “Lakin son iki ildə bunu dəstəkləyən obyektiv faktorlar var: həm fiskal ekspansiya, həm inflyasiyanın yüksək həddə çatması, həm də 2023-cü ildə bir neçə bankın bağlanması qərarları banklara olan inamın nisbətən azalmasına, əmanətlərin həcminin artma sürətinin düşməsinə gətirib çıxarıb. Bunun nəticəsində əmanət qoyuluşlarında 10 faiz artım olsa da, M0 - banklardan kənarda olan vəsaitlərin həcmi daha sürətlə artdı. Nəzərə almaq lazımdır ki, inflyasiyanın yüksək səviyyəsi cibdə daha çox nağd pulun saxlanmasını stimullaşdırır. Çünki iqtisadiyyatın strukturunda kölgədə qalan hissəsinin payı hələ də yüksək olaraq qalır. Bu da nağd vəsaitlərə tələbi artıran amillərdən biri kimi çıxış edir”.
Ekspertin sözlərinə görə, əmanətlərin artım sürətindəki zəiflik bankların əllərində olan likvid vəsaitləri yerləşdirməyə şərait olmamasından irəli gəlir: “Uzun müddət boyunca banklar malik olduqları yüksək həcmdə likvid vəsaitləri yerləşdirməyə çətinlik çəkdilər. Bankların əllərində likvid vəsait varsa, nədən stimullaşdırıcı vasitələrlə əlavə əmanətlər cəlb etsinlər ki? Mərkəzi Bank bu izafi likvidliyi aradan qaldırmaq üçün xeyli addımlar atdı, nəticədə bu ilin əvvəlindən bank əmanətlərinin cəlbediciliyi artdı. Lakin hesab edirəm ki, burada əsas stimullaşdırıcı real iqtisadiyyatın artımıdır. Real iqtisadiyyat inkişaf edərsə, banklar likvid vəsaitləri rahatlıqla və güvənlə yerləşdirə bilərsə, onda əmanət şərtləri getdikcə daha cəlbedici olacaq, beləliklə də nağd pul kütləsi azalacaq. Burada həmçinin bank sektorunun özündə sağlam rəqabət mühitinin formalaşdırılması amili də mühüm rol oynayır”.

Pərviz Heydərov
İqtisadçı-ekspert Pərviz Heydərovun sözlərinə görə, əhalinin öz pullarını banklara əmanət etməsinə həvəsləndirilməsi üçün şərtlər var: “Ölkəmizdə sərbəst vəsaitlərin banklara cəlb olunması sahəsində və yaxud da belə qeyd edək ki, əmanət yerləşdirilməsi sahəsində stimullaşdırıcı amillər deməzdim ki, qənaətbəxş səviyyədə deyil. Ən azından onu nəzərə çatdırım ki, manatla əmanət yerləşdirilməsi üzrə banklar kifayət qədər yüksək faiz təklif edirlər. İndikindən artıq divident vədi banklar üzrə kredit faizlərinə təsir edə bilər. Sadəcə olaraq, burada başqa səbəblər var. Bunlardan birincisi, banklara inam məsələsidir. Ölkədə bank sektoruna əhalinin inamı və etibarı tələb olunan səviyyədə deyil. Son illər ərzində bu sahədə vəziyyət hələ xeyli yaxşılaşıb. Bununla belə, sektorda həddindən artıq təmərküzləşmə, ölkədə fəaliyyət göstərən bankların 5-6-sı istisna olmaqla, hər an bağlanma təhlükəsinin olması və sair, etibarı azaldır. Bundan əlavə, manatın dəyərinə də inam möhkəm deyil, devalvasiya gözləntisi həmişə söhbət mövzusu sayılır bizdə. Hərçənd son illər ərzində manatın dəyərinə də inam xeyli dərəcədə yaxşılaşıb. Ancaq bu inam kövrək xarakter daşıyır. İkincisi, inflyasiyanı da nəzərə almaq lazımdır. Manatın alıcılıq qabiliyyətinin ildən-ilə enməsi də banklara vəsait yerləşdirilməsinə maraqsızlıq yaradan səbəblər sırasındadır... Şərt o deyil ki, devalvasiya baş versin. Bank depozitləri də inflyasiyaya uğrayır. Yəni demək istədiyim odur ki, banklardan kənarda olan manatın həcminin artmasında bunun da rolu var”.
Ekspert qeyd edir ki, banklar dollarla əmanətlərə çox az faiz təklif edir: “Buna görə də əhali əlinə keçən pulu dollara çevirib evdə saxlamağı, yaxud daşınmaz əmlaka yatırmağı daha üstün tutur. Bu vəziyyəti dəyişmək üçün həssas davranış tələb olunur: bir tərəfdən əmanət faizlərini artırmaq kredit faizlərini də artıracaq, digər tərəfdən, dollarla əmanətləri stimullaşdırmaq başqa bir təhlükə yaradacaq. Bu baxımdan, bankların bağlanmasını dayandırıb, onların fəaliyyətinin sağlamlaşdırılmasına, bank sektorunda real və azad rəqabət mühitinin yaradılmasına ehtiyac var. Daha bir addım qiymətli kağızlar bazarının inkişafı, fond birjasında ticarət olunan qiymətli kağızları təklifini artırmaq olar. SOCAR kimi digər gəlirli şirkətlərin də fərdi şəxslər üçün əlçatan olan qiymətli kağızlarının dövriyyəyə buraxılması nağd pulların real iqtisadiyyata investisiyasına imkan yaradar”.
Xəbərin oxunma sayı : 502
Sosial
Xəbərlər
-
İlham Əliyev Milli Qurtuluş Günü ilə bağlı paylaşım edib - FOTO
-
Azərbaycanda Milli Qurtuluş Günüdür qeyd olunur
-
Bəzi tibb müəssisələrinin avadanlıqları yenilənəcək - 7 milyon ayrıldı
-
“İranın nüvə silahı varsa, heç bir sülh ola bilməz“ - Tramp
-
Aygün Kazımova və Zülfiyyə Xanbabayevanın maraqlı ifası - Video
-
Yerli avtomobillərə maraq azalıb - Səbəb nədir?
-
“Kainat“ kafesi Yasamal rayon sakinlərini təngə gətirib - VİDEO
-
Təzə qarpız yükünün altından yüzlərlə kiloluq narkotik necə tapılıb? - VİDEO
-
“İranın nüvə obyektlərinə hücum fəlakətli ola bilər“ - Çin XİN
-
Putin Ukrayna ilə danışıqları davam etdirməyə hazır olduğunu tədiqləyib - İyunun 22-dən sonra
-
Kərə yağı yenə bahalaşacaq: Görün neçəyə olacaq
-
Avtobus zolaqlarının statusu dəyişir? - Tıxaclara təsiri
-
Ərdoğan İlham Əliyevə zəng edib - İsrailin İrana hücumu müzakirə olunub
-
İcra başçısının qalmaqallı nümayəndəsi həbs edilib - SƏBƏB
-
Azərbaycanlı aktrisa boşana bilmir: “Üçüncü həyat yoldaşıyam...“
-
“İran-İsrail münaqişəsinə görə Ukrayna üçün əlavə risklər yaranıb“ - Zelenski
-
Tibb məntəqələrinə görə xəstəxana rəhbəri cərimləndi - Vüqar Qurbanov problemi həll etmir?
-
Sabahdan ödənişsiz çimərliklər fəaliyyətə başlayır - FOTOLAR
-
“İsrailin hücumu dayanmadan ABŞ-la danışıqlar mənasızdır“ - İran XİN
-
Ad və soyadda dəyişiklik etmək üçün nə edilməlidir? - AÇIQLAMA
-
Ceyhun Bayramovla Hakan Fidan danışdı - Nələr müzakirə olunub?
-
Binə qəsəbəsində narkotacir saxlanıldı - FOTO
-
Vəhdət Partiyasının növbədənkənar qurultayı keçirilib - Adəm İsmayıl Bakuvi sədr seçildi
-
Nazir onların “Son zəng”ində iştirak etdi - FOTOLAR
-
17 yaşlı Umud 51 yaşlı qohumunu toyda niyə bıçaqlayıb? - TƏFƏRRÜAT
-
Azərbaycan və İran XİN rəhbərləri danışdı - Nələr müzakirə olunub?
-
Bank kartlarından oğurluq edildi - MƏBLƏĞ
-
“Zümrüd Residence“də bədbaxt hadisə - 8 yaşlı uşaq öldü
-
ABŞ Rusiya neftinin qiymət tavanının azaldılmasını dəstəkləmir - “Bloomberg“
-
Jurnalistlərin övladları məzun oldu - FOTOLAR
-
Sahil Babayevdən daha bir təyinat - Elnur İbrahimov da yola salındı
-
İsrail İranın 9 nüvə alimini öldürüb - ADLAR
-
Ermənistanın sabiq baş naziri ev dustaqlığına alındı - milyonlarla bağlı ittihamlar
-
Birinci sinfə neçə uşaq qəbul olunub? - Açıqlandı
-
İsrailin zərbəsindən sonra bina uçdu - 60 sakin öldü
-
Xəzər dənizi ayırıcı deyil, birləşdirici faktordur - Hikmət Hacıyev
-
Bu müəllimlərin maaşı artacaq - RƏSMİ
-
İsrail İranın daha 2 generalını öldürüb - Rəsmi açıqlama
-
Sertifikasiya imtahanında iştirak edəcək müəllimlərin NƏZƏRİNƏ!
-
Beyləqanda bazar yandı - 13 nəfər tüstüdən zəhərləndi
-
Təl-Əvivdə böyük dağıntılar var - FOTOLAR
-
Bulvarda dənizə düşən şəxs belə xilas edildi - VİDEO
-
Həkim sevgilisini videoları ilə şantaj edənə hökm oxundu - Deputatlığa namizəd olubmuş
-
İran bu ölkələri vuracağını bəyan etdi - “Yeni hədəflərə çevriləcəklər...“
-
Cənub sərhədlərində radiasiya çirklənməsi aşkar edilmədi - Rəsmi
-
“ABŞ ilə nüvə dosyesi üzrə danışıqlar mənasızlaşıb“ - XİN
-
Bəzi rayonlara yağış yağıb, külək güclənib - FAKTİKİ HAVA
-
Zərbələrdən sonra Təl-Əvivdə yaşayış binası çökdü - VİDEO
-
İranın uranı 60 faizə qədər zənginləşdirdiyi zavod məhv edilib - MAQATE
-
Bu gün Azərbaycanda “Son zəng” qeyd edilir
-
“Xoşbəxt deyiləmsə, heç kim sevinməsin” - İradə İbrahimova
-
SEPAH “Əsl vəd-3” əməliyyatına başlandığını elan etdi - VİDEOLAR
-
İki İsrail qırıcısı vuruldu - İsrailin qadın pilotu əsir götürüldü
-
Xətai sakinləri tullantı qablarının çoxluğundan şikayət edir - VİDEO
-
Smart tipli sayğaclar niyə dəyişdirilir? - Gizli plan üzə çıxdı
-
“İsrailin hücumu cavabsız qalmayacaq“ - Xamenei xalqa müraciət etdi
-
AYNA şikayət etdi - “Uber Azərbaycan” cəzalandırıldı
-
Elçin Quliyevin 27 yaşlı oğluna polkovnik-leytenant rütbəsi verilib? - DSX-dan açıqlama
-
İcra Hakimiyyəti 22 km-lik yolun işıqlandırılması layihəsinə 131 min xərcləyəcək - TENDER
-
Məşhur İran generalının öldürüldüyü xəbəri yayıldı - Qasim Süleymaninin varisi idi
-
Türk iş adamına məxsus taksi şirkətinin vergi borcu var - Külli miqdarda
-
Dişləyərək qulağını qoparıb - Qohumların torpaq davasının TƏFƏRRÜATI
-
Bakıda tanınmış həkim narkotacir kimi saxlanıldı - Rəsmi
-
“İran rəsmiləri nüvə sazişi bağlamaq üçün zəng edir“ - Tramp
-
“Space TV”yə xəbərdarlıq edildi - “Maşa və ayı”ya görə
-
“Etnik azərbaycanlıların İrana agent kimi yerləşdirilməsi iddiaları absurddur” - Hikmət Hacıyev
-
Agentlik bir daha xəbərdarlıq etdi - “Son zəng“lə bağlı
-
İsrail İranın bu şəhərlərini də bombalayıb - 78 nəfər həlak olub, 329 nəfər yaralanıb
-
Bu rayonda xəstəxana tikilir - Layihəsi 597 minə hazırlanacaq
-
Komitənin 18,6 minə ofis icarəyə götürdüyü Günel Abdullayeva kimdir?
-
Paytaxtın bu yolları iki gün bağlı olacaq - SİYAHI
-
“Toyda heç kimə bakal atmamışam” – Kəmalə Günəşli
-
Vilayət Eyvazov Gürcüstan DİN başçısı ilə görüşdü - FOTOLAR
-
Hikmət Hacıyev Çexiya rəsmiləri ilə görüşdü - FOTO
-
Kəlbəcər, Laçın, Ağdərə və Xocalıda yeni milli parklar yaradılacaq - Vüqar Kərimov
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 4 günlük məzənnəni açıqladı
-
Bəzi çaylardan sel keçəcək - XƏBƏRDARLIQ
-
“Netanyahu və onun qətliam şəbəkəsi...“ - Ərdoğan
-
Xəstəxanalarda qiymətlər bahalaşıb - Dövlət Statistika Komitəsi
-
Bir manata görə “parkovşik“lər dalaşdı: Birinin çənəsi sındı
-
Azərbaycanda 3 milyon vətəndaşı əhatə edən artımlar: Sosial rifaha xidmət edən güclü sosial siyasət
-
“Rusiya qoşunlarının mövcudluğuna son qoymaq niyyətində deyilik“ - Paşinyan
-
Nərimanov rayonunda qanunsuz tikintilərə Manaf Manafov nəzarət edir? - İDDİA
-
“İran nüvə sazişi şansından istifadə etmədi“ - Tramp
-
Arayik və digərlərin məhkəməsi davam edir - İttihamlar təsdiqlənir
-
“Necə deyə bilərsən ki, işlətmədiyin qaza görə pul ödəməlisən?!“ - Deputat
-
“Sionist rejim bu gün etdiyi əməllərdən peşman olacaq“ - Pezeşkian
-
Daxili İşlər Nazirliyindən “Son Zəng”lə bağlı MÜRACİƏT
-
Azərbaycanda illik inflyasiya məlum olub - RƏQƏMLƏR
-
“İsrail bütün qırmızı xətləri keçib“ - Baş Qərargah
-
“Maliyyə Nazirliyində geniş islahatlara başlanılıb“ - Sahil Babayev
-
Bank kartlarının talanmasına qarşı mübarizə ilə bağlı YENİ QANUN
-
Azərbaycanda da satılan bu ağrıkəsici geri çağırılır - Təhlükə aşkarlandı
-
“Əhməd kimi bütün ailəni öldürəcəm...” - 18 yaşında ana olan Mədinə amansızlıqla qətl edildi
-
İsrail yüzlərlə hərbçi yığır: Xamenei qisas əmri verdi
-
“Temho Pool” MMC-nin vergi borcu yaranıb - 115 min manat
-
Məşhur general həbsdəki bəstəkara qarşı - Sensasion MÜRACİƏT
-
Bakıda şirkət rəhbərinin oğlu lüks avtomobillə avtoxuliqanlıq etdi: “Tələsirdim...“
-
Xətai rayonunda daha bir qanunsuz tikinti - İcazəni icra başçısı icazə verib?
-
İranda qətlə yetirilən generallar - Adlar açıqlandı
-
Bakıdakı pullu çimərliklərə giriş qiymətləri - SİYAHI, MƏBLƏĞLƏR
-
Öldürülən general Məhəmməd Baqeri kimdir? - Azərbaycanlı komandan haqda məlumatlar
-
“ABŞ İsrailin hücumlarına görə məsuliyyət daşıyır“ - İran XİN
-
Boşanma təbliğatı pik həddə: Ailələrin dağılmasını da şənlik kimi qeyd edirlər...
-
İran İsrailə dron hücumuna başlayıb - 100-dən çox dron buraxıb
-
Xəzərdə üzən ilanlar sakinlər üçün təhlükəlidir? - VİDEO
-
SEPAH-ın yeni baş komandanı məlum oldu - Baş qərargah rəisi də təyin edilib
-
Tibb kurslarında resept yazmaq qaydaları öyrədilir - Həkimlər narahatdırlar
-
Avtobus zolaqlarına giriş-çıxışa icazə verilir - VİDEO
-
İsrail İranı vurdu: Baş Qərargah rəisi və SEPAH-ın komandanı öldü
-
Ulu Öndərin xilaskarlıq missiyasının başlanğıcı
-
Dövlətçiliyimizin, müstəqilliyimizin, milli ruhumuzun qurtuluş tarixi - 15 iyun
-
Millətimizin və dövlətçiliyimizin xilası günü
-
Milli Qurtuluş Günü kimi tarixə həkk olunmuş 15 iyun 1993-cü il
-
““Balaxanıneft“-in müavini dedi ki, rəismi çox az hallarda görürəm“ - Deputat
-
Hindistandakı təyyarə qəzası - 290-dan çox insan ölüb
-
“İran uranın zənginləşdirilməsini davam etdirəcək“ - Pezeşkian
-
AQTİ bu həşərat üçün tələ qurur - 66 min manat xərcləyəcək
-
Elvin Hüseynov ölkəni tərk edibmiş - Axtarışa verildi+Rəsmi
-
Prezident sərəncam imzalayıb - Şuşa ilə bağlı
TOP 10
ARXİV