![]() |
|














Əli Xamneyi Əli Sistaniyə niyə salam göndərmədi? - Qərb mediası
Tarix 14.03.21, 19:55 |
|

Vəhhabilər Səddam Hüseyni əvəz edir
2019-cü il. Martın 13-də ayətullah əl-üzma Seyid Əli Sistani həzrətləri İran prezidenti Həsən Ruhani və xarici işlər naziri Məhəmməd Cavad Zərifi İraqın Nəcəf şəhərində qəbul etdi. Qərb mediası bu görüşə xüsusi maraq göstərirdi. Əlbəttə, bu, təsadüfi deyildi. Belə ki, mərkəzi Nəcəfdə olan "Alul-Bayt" elmi müəssisəsinin rəhbəri Əli Sistani ilə İranın ali dini rəhbəri ayətullah Əli Xamneyi arasındakı münasibətlər soyuqluğu ilə diqqət çəkmişdi. Elə bu səbəbdən də görüşə aşırı maraq vardı. Ekspertlər arasında qızğın mübahisələrə səbəb olan həmin görüş haqqında o vaxt “Azadlıq” radiosu yazmışdı ki, İran prezidentinin Əli Xameneyinin salamını Əli Sistaniyə çatdıracağı gözlənilirdi. Ancaq bu gözləni özünü doğrultmadı. Aydındır ki, Əli Sistani də Əli Xamneyiyə salam göndərmədi.
Qərb mediası vurğulayır ki, şiələr arasında qabarıq nüfuzu ilə seçilən bu iki böyük dini rəhbər arasında münasibətlərin bu qədər soyuq olması onların şəxsi münasibətlərindən qaynaqlanmır. Ortada daha dərin səbəblər var.
O da aydındır ki, bu iki şəxsiyyət arasındakı münasibətlərin bir salama belə dəyməməsi şiə inancında olan müsəlmanlar arasında narahatlıq yaradır.
Bəhs etdiyimiz soyuqluğun konkret səbəbi nədir? Cavaba keçməzdən öncə onu qeyd edək ki, biz bu məsələyə daha çox Qərbin baxışını təqdim edirik. Onların baxış prizmasına istinad edirik. Yəni, Qərbin nəzərində bu münasibətlər necədir və necə qiymətləndirilir? İran və İraqda isə bu məsələyə münasibət tam fərqlidir. Əsasən hər iki tərəf bu problemin üstündən sükutla keçməyə çalışır.

Qərb mənbələrinə görə, problemin kökündə dayanan əsas məsələ şiəliyin fərqli təfsiri ilə bağlıdır. Qeyd olunur ki, şiələr üçün Məkkə və Mədinədən sonra ən müqəddəs məkan Nəcəf şəhəri hesab olunur. Ərəbcə “təpə” anlamını verən və hazırda 1 milyon insanın yaşadığı Nəcəf şəhərinin şiələr üçün bu qədər önəmli olması da tarixə bağlıdır. Belə ki, şiələrin ilk imamı həzrət Əlinin qəbri bu şəhərdə yerləşir. Həzrət Əlinin adını daşıyan məscid də bu şəhərdə ucaldılıb.
Nəcəf dini məktəbinin yaşı min ili çoxdan arxada qoyub. Qum məktəbinin yaşı isə heç yüz il də deyil. Ancaq o da faktdır ki, İran İslam İnqilabından sonra Qum şəhərinin şiələr arasında nüfuzu ciddi şəkildə yüksəldi. Ayətullah əl-üzma Ruhullah Xomeyninin 1979-cü ildə İran şahı Məhəmməd Rza Pəhləvini devirməsi və siyasi dəyişikliyə təkan verdiyi şiəliyə söykənən dövlət idarəçiliyi sisteminin bərqərar olması Qum şəhərini cazibə mərkəzinə çevirdi. Nəticədə şiəliyin tarixində ilk dəfə dini liderin rəhbərlik etdiyi dövlət modeli ortaya çıxdı.
Əslən azərbaycanlı olan ayətullah əl-üzma Seyid Əbülqasim Xoyi (1899-1992) Əli Sistaninin müəllimi olub. O da Əli Sistani kimi dini təhsilini Nəcəfdə almaq üçün İrandan İraqa gəlib və orada yaşayıb. Maraqlıdır ki, Əbdülqasım Xoyi (Xoy şəhərində doğulub) Məhəmməd Rza Pəhləvini açıq şəkildə tənqid edirdi. Ancaq o, islam inqilabına və Ruhullah Xomeyniyə birmənalı şəkildə dəstək vermədi. Hətta o, qələbə ilə başa çatan inqilaba görə Ruhullah Xomeyniyə təbrik məktubu yazmağı belə lazım bilmədi. O, hesab edirdi ki, din xadimləri siyasətdən kənarda qalmalıdır. O, həmçinin İran-İraq müharibəsində (1980-1988) hər hansı dövlətin tərəfin tutmadı. 1990-1991-ci illərdə İraq diktatoru Səddam Hüseyn Küveyti işğal etmək üçün müharibəyə başladı. Qərb ölkələri diktatoru Küveytdən qovdu. Uzun müddətli müharibələrdən əziyyət çəkən İraq səfalətlə üzləşdi. Belə bir vaxtda İraqda yaşayan şiələr islam inqilabına cəhd göstərdi. Uğursuz olan bu cəhddən sonra Əbdülqasın Xoyi ev dustağına məhkum edildi. Az sonra isə o, dünyasını dəyişdi. Səddam Hüseyn ayətullahın dəfn mərasiminin izdihamlı keçməsinə imkan vermədi. Ancaq onun vəfatı ilə əlaqəli İraq və İranda 3 günlük matəm elan olundu.
Qərb mətbuatı yazır ki, Seyid Əbülqasim Xoyi ömrü boyu siyasətdən kənarda qalmağa çalışsa da siyasətçilərə yalnız onların istəyi ilə dövlət idarəçiliyi ilə bağlı məsləhətlər verərdi.
Eyni zamanda, o, şiəliyin siyasiləşməsindən çəkinərdi. Bu ideoloji yanaşma Seyid Əbülqasim Xoyi ilə Ruhullah Xomeyni arasında fərqlilik yaradırdı. İndi onların davamçıları da eyni yolu gedirlər. Yəni, Nəcəf dini mərkəzi daha çox şiəliyin siyasətdən kənarda qalmasında təkid edir, Qum dini mərkəzi isə əksinə, şiəliyin siyasi proseslərdən dominant xarakter almasına can atır. Ancaq bu, həmişə belə olmayıb. İraqda da şiəliyin siyasiləşməsinin nüfuzlu tərəfdarları olub. Bu sırada ilk yeri şübhəsiz ki, ayətullah əl-üzma Məhəmməd Baqir əs-Sədr tutur. O, Səddam Hüseynə müxalif idi. İraqda da İslam İnqilabının baş tutmasını arzu edirdi. O, İran-İraq müharibəsi zamanı İranın dini lideri ayətullah Xomeynini dəstəkləyirdi. Elə bu səbəbdən də o, 1980-cı ildə Səddam Hüseyn tərəfindən terror yolu ilə aradan götürüldü.
İki dəfə Nobel sülh mükafatına namizədliyi irəli sürülən Əli Sistani həzrətlərinin bütün səylərinə baxmayaraq islam dini getdikcə daha çox siyasi faktora çevrilməkdədir. Hazırda bu proses intensivləşib.
2003-cü ildə ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi koalisiya İranın əsas düşməni İraq lideri sünni-ərəb Səddam Hüseyni iqtidardan kənarlaşdırdı. Bu, İranın regionda nüfuzunun birə beş artmasına gətirib çıxardı. Əhalisinin 65 faizi şiə olan İraq az sonra İranın təsiri altına düşdü.
2011-ci ildə regionda etiraz dalğası baş qaldırdı. “Ərəb Baharı”ndan istifadə etməyə çalışan İran təşəbbüsü ələ aldı. İraqın boş qalmış yerini tutmağa çalışan Səudiyyə Ərəbistanı getdikcə daha çox İranın bölgədə nüfuzuna qarşı boy göstərdi. Qərb ölkələri də bölgədə sünni-şiə ayrımçılığından doğan bu rəqabətdə Səudiyyə Ərəbistanına dəstək verməyə başladı. Tehranla ər-Riyad arasındakı nüfuz müharibəsi Suriya, Bəhreyn və Yəmənə ciddi sarsıntılar yaşatdı. Səudiyyə Ərəbistanının faktiki rəhbərinə çevrilmiş gənc şahzadə Məhəmməd ibn Salman xaricdə və daxildə şiələrə qarşı kəskin mövqe sərgilədi. Səudiyyə Ərəbistanı İran tərəfindən dəstəklənən şiə təşkilatı “Hizbullah”ın nəzarətində olan Livanı zəiflətmək üçün ölkənin baş naziri Saad Haririni istefa verməyə təhrik etdi.
Bir önəmli məqamı da vurğulayaq. 2015-ci ildə İranın nüvə proqramının məhdudlaşması ilə bağlı əldə olunmuş beynəlxalq razılığa İsraildən daha çox Səudiyyə Ərəbistanı etiraz edirdi.
Faktiki olaraq hazırda Yaxın Şərq iki yerə bölünüb. Suriya, İraq, Yəmən, əhəmiyyətli şəkildə Livan İranın təsir dairəsindədir. BƏƏ, Küveyt, Bəhreyn, Misir, İordaniya isə Səudiyyə Ərəbistanının yanında yer alır. Bir şeyi də xatırlatmaqda fayda var: Suriyada əhalinin 80 faizi sünnilərdən ibarətdir, iqtidarda olanlar isə ələvilədir. Bəhreyndə isə əhalinin böyük əksəriyyəti şiələrdir, ancaq iqtidar sünnilərin əlindədir.
Düzdür, İran və Səudiyyə Ərəbistanı bir-biri ilə açıq şəkildə müharibə etmirlər. Ancaq hər iki ölkənin dəstəklədiyi silahlı qruplar savaş içindədir.
Onu da deyək ki, əvvəllər gizli olan İsrail-Səudiyyə Ərəbistanı münasibətləri son illərdə açıq şəkildə müttəfiqlik müstəvisinə keçib. Şübhəsiz ki, bu, İsrailə İrana qarşı daha radikal mövqedən çıxış etməyə əlavə imkanlar yaradır.
İranda az sayda olsa da sünnilər yaşayır. Səudiyyə Ərəbistanında şiələr (10-25 faiz arası olduğu ehtimal olunur. E.H) az deyil. Hər iki ölkə bir birinə qarşı bu amildən (etnik və dini azlıqlardan) istifadə etməyə çalışır. Nəticədə İranın sünnilər yaşayan ərazilərində tez-tez terror hadisələri törədilir, İran isə Səudiyyə Ərəbistanında olan şiələri taxtda olan Səud tayfasına qarşı qaldırmağa çalışır. Səudiyyə Ərəbistanının nüfuzlu şiə lideri şeyx Baqir Nimr İranın ali dini lideri ayətullah Əli Xameneyiyə yaxınlığı ilə seçilirdi. O, Səudiyyə Ərəbistanında hakim tayfanı iqtidardan qovmağa çalışırdı. Elə buna görə də o, edam olundu. Baqir Nimrin lideri olduğu “Müdərrisiyyə” təşkilatındakı Əhli-beyt (ə) aşiqlərinə hazırda Məhəmməd Həsən əl-Həbib rəhbərlik edir. Maraqlıdır ki, Səudiyyə Ərəbistanında Əli Sistaniyə bağlı şiələr də var. Onlar Həsən əs-Səffarın liderliyi altında fəaliyyət göstərirlər.
Daha bir önəmli məqam: 2008-ci ildə sələfi və vəhhabi dini mərkəzləri İnternet üzərindən şiələrə məxsus yüzlərlə veb-sayta qarşı iri miqyaslı haker hücumu təşkil etdi. Azərbaycanda da xeyli tərəfdarı olan Əli Sistaniyə məxsus informasiya mərkəzi də sıradan çıxarıldı. Yerinə isə dünyanın ən intellektual 30 insanı arasında yer alan Əli Sistanini ələ salan kadrlar yerləşdirildi. Şiələr arasında ciddi təpki ilə qarşılanan bu olay beynəlxalq rezonans doğurdu və sünni veb-saytlara qarşı oxşar haker hücumlarına səbəb oldu.
Din siyasətə müdaxilə etməlidirmi? Xristian dünyası bu suala birmənalı şəkildə “yox” cavabı verib. İslam dünyası isə başqa fikirdədir...
Elbəyi Həsənli
Xəbərin oxunma sayı : 841
loading...
Analiz
Xəbərlər
-
“Həcilər də əldən çıxır, kasıblayırlar...“ - Müğənni Sevinc
-
Gəncənin icra başçısı şəhid anasına qarşı kobudluq edib - Aslan İsmayılov
-
Azərbaycanda yoluxma və ölüm sayı yenə artdı - Günün statistikası
-
Bərdədə canavar sürüsü kəndə hücum edib: Tələfat var (FOTO)
-
Ağstafada şəhidin son arzusu yerinə yetirilib - FOTOLAR
-
Lavrovu kimin əvəz edəcəyi bilindi - Putin komandasında nə baş verir?
-
Elmira Axundova 250 min manata maşın aldı - FOTOLAR
-
MİDA yaşayış kompleksi üçün 1 milyon manat xərcləyəcək - TENDER
-
Azərbaycanda ən uzun asma körpü və yeraltı tunel inşa edilir - VİDEO
-
“Pensiya yaşı 60 yaş hesablanmalıdır” - TƏŞƏBBÜS
-
Ermənilər Xankəndində zorla məskunlaşdırılır - Yeni “QƏRAR”
-
Azərbaycanda bir milyardlıq kriminal: Bu işdə kimlərin əli var?
-
Bakıda restoranda toy edən 40 nəfər cərimələnib - FOTO
-
Türkiyə İtaliyadan hərbi helikopter almaqdan imtina etdi - Baş nazir Draginin həddini aşan açıqlamalarına görə
-
Kürdə suyun duzluluğu niyə artıb? - AÇIQLAMA
-
Ərdoğan-Zelenski görüşünün nəticələri - 20 MADDƏ
-
“Azersun“dan narazılıq artır - Qiymətləri durmadan bahalaşır
-
“Ermənilər Ağdamı məhv ediblər” - Hikmət Hacıyev
-
“BakuBus“un özəlləşdirilməsi lazımdır“ - VİDEO
-
“Türkiyə ilə Ukrayna birgə təyyarə istehsal edəcək“ - Vladimir Zelenski
-
Erməni məmur general Muradovu təhqir etdi - Köçəryanı isə hədələdi
-
Yevlaxda toy keçirənlər cərimələndi - FOTO
-
Şəkidə biabırçı vəziyyət - VİDEO
-
Ramazanda sərt karantin olacaq? - VİDEO
-
Füzulinin Aşağı Rəfədinli kəndi - VİDEO
-
“Qara dəniz sülh dənizi olaraq qalmalıdır” - Ərdoğan
-
ABŞ dövlət katibi NATO-da görüş keçirəcək - Rusiya ilə Ukrayna arasındakı gərginlik müzakirə ediləcək
-
Prezident Türkiyənin Azərbaycandakı səfirini qəbul etdi - FOTO
-
Bazar gününün havası açıqlandı - Yağış, külək...
-
Toy keçirilən restoran Taleh Qaraşovundur? - Açıqlama
-
“Restoranların açılması o demək deyil ki, toy edə bilərsiniz” - DİN
-
Şuşanın girişindən yeni görüntülər - FOTO
-
1.1 milyard manatı Azərbaycandan kim çıxarıb?
-
“Avro-2020“ Bakıda - Bilet satışı bərpa olunur
-
Millət vəkili toy qadağasına qarşı çıxdı – VİDEO
-
Rüstəm Muradov Ermənistan hakimiyyətini ittiham etdi: “Çirkin təxribat idi”
-
Ceyhun Bayramov Türk Şurasının Baş katibi ilə görüşüb - FOTOLAR
-
Ramazan ayının təqvimi açıqlandı - FOTO
-
Ermənistanın Müdafiə Nazirliyi geri çəkildi - Etirazçılar görüşə dəvət olundu + VİDEO
-
Dövlət Gömrük Komitəsindən Hesablama Palatasına - bu iddialar tamamilə əsassızdır
-
Bu obyektlərdə qaydalar pozulub - SİYAHI
-
Ərdoğanla Putin arasında telefon danışığı oldu - Qarabağla bağlı nələr müzakirə edilib?
-
Azərbaycanda gizli toylar belə keçirilir: Rüşvətlə razılıq, qonaqların ayrı-ayrı saatlarda dəvəti...
-
“Əsir“ə çevrilən terrorçular - Ermənistanın yeni şousu (ŞƏRH)
-
Bakı liftlərində dispetçer sistemi quraşdırılacaq - 1,9 milyon manatlıq sifariş
-
“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin Müşahidə Şurasının ilk iclası keçirilib - FOTOLAR
-
Elmira Axundovadan növbəti qalmaqal: Ukrayna polisi video yaydı
-
Azərbaycan və Türkiyə ordularının birgə hərbi təlimləri başa çatıb - VİDEO
-
Jurnalistin məhkəməsində saxta sübutlar - Proses təxirə salındı
-
Xəzər Kürə axıb, 40 kilometr irəlilədi - VİDEO
-
Rusiya səfirliyinin qarşısında etiraz - “Qarabağdan əlini çək!“ şüarı səsləndirildi + FOTOLAR
-
Onlayn təhsil “Nar”ın “TƏHSİL+” internet paketi ilə daha rahatdır!
-
Gündəlik yoluxma sayı açıqlandı - 35 nəfər vəfat edib
-
Azərbaycanda Ramazan ayının başlayacağı tarix açıqlandı - QMİ fətva verdi
-
İtaliya azarkeşlərlə bağlı təminat verə bilmədi - Avro-2020
-
“Atam namaz qılır, onun şərtləri ilə model oldum“ - VİDEO
-
Əyani təhsil alan tələbələrlə əmək müqaviləsi bağlana bilər? - Xidmət rəisi açıqladı
-
Satıcıların “təsir gücü”: Bahalı məhsulu bizə necə aldırırlar?
-
Şəhid ailələrinə 11 min mənzil veriləcək – RƏSMİ
-
Bu tarixdən geyim mağazaları, gözəlik salonları və restoranlar yenidən bağlana bilər – AÇIQLAMA
-
Prezident Elxan İbrahimova rütbə verdi - SƏRƏNCAM
-
Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının ərazisi genişləndirilir - SƏRƏNCAM
-
Qarabağda modul tipli yataqxanalar quraşdırılır - VİDEO
-
Media nümayəndələrinin vaksinasiyası başladı - VİDEO
-
Direktorların “maaş kartı” oyunu: “Məktəblərdə maliyyə pozuntuları…”
-
“İcbari tibbi sığorta yığımları 112 milyon manatdan çox olub“ - Mikayıl Cabbarov
-
Bu günə qədər 690 yaşayış sahəsi kirayəyə verilib – İpoteka Fondu
-
MTK rəhbərliyi Abutalıbovu niyə hədəfə aldı? - SUALLAR
-
Daha bir məmur rüşvətə görə hakim qarşısına çıxarılır - TƏFƏRRÜAT
-
“Media haqqında” yeni qanun layihəsinin hazırlanması yekunlaşmaq üzrədir“ - Əhməd İsmayılov
-
Abşeronda toya görə şadlıq sarayının rəhbəri 5 000 manat cərimələndi - VİDEO
-
“Donbass üzrə danışıqlarda ABŞ-ın iştirakı qeyri-mümkündür” - Rusiya XİN
-
“Qısa zamanda kollektiv immunitet yaranmasa...” VİDEO
-
Ən gözlənilməz 10 qol - Video
-
Rusiya ordusu Ukrayna ilə sərhəddə səhra düşərgələri qurdu - Müharibəyə hazırlıq...
-
“44 günlük müharibə bir milyondan çox azərbaycanlının iztirabına son qoydu” - Prezident
-
Daha 7 müəssisədən Rusiyaya pomidor ixracına icazə verildi - SİYAHI
-
“Ermənistanın məscidləri dağıtması əsl vandalizm aktıdır” - İƏT-in Baş katibi
-
“Biz ədaləti bərpa etdik” - Azərbaycan Prezidenti
-
Ağ Ev Rusiya kəşfiyyatçılarını deportasiya etməyə hazırlaşır - İDDİA
-
Ərzaq qiymətləri 7 ilin ən yüksək həddinə çatıb – FAO
-
Bakı Limanında yeni terminallar inşa olunacaq - AÇIQLAMA
-
Azərbaycan və Rusiya prezidentləri Dağlıq Qarabağ ətrafında vəziyyəti müzakirə edib
-
Azərbaycanda koronavirusa yoluxma yenə artdı - 31 nəfər öldü
-
“Xal-xal” və “999“ kafeləri cərimələnib - TAM SİYAHI
-
“Türkiyə hərbi qarnizonu Şuşaya yerləşdirilsin“ - “Rusiyanın təxribatları göz qabağındadır və...“
-
Azərbaycan Ordusunun tank bölmələrinin intensiv döyüş hazırlığı məşğələləri keçirilir - VİDEO
-
Səhiyyə Nazirliyi aptekləri cərimələdi - SİYAHI
-
Kəmaləddin Heydərovun bacanağı iki bankdan neçə milyon qazanır? - ARAŞDIRMA
-
Xudafərin-Qubadlı-Laçın yolunun tikintisinə başlanıldı - FOTOLAR
-
“Türkiyə PUA-larının qarşısını almaqda acizik“ - Almaniyanın müdafiə naziri
-
Sabahdan güclü külək əsəcək, intensiv yağış yağacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
“Rusiya Qarabağ münaqişəsinin qalmasına cəhd göstərir“ - ABŞ dövlət katibi köməkçisinin müavini
-
1300 erməni hərbçinin məhv edildiyi əməliyyat - ŞANLI TARİX
-
Azərbaycanda hər məhbusa gündə nə qədər pul xərclənir? - Hesabat açıqlandı
-
Vətən müharibəsində iştirak edən 4 qardaş haqqında film çəkilib - FOTOLAR
-
“ABŞ-la ən pis ssenariyə hazırıq“ - Kremlin sözçüsü
-
Maqsud Tağıyevin qeyri-müəyyən taleyi - “Azərlotereya” ASC-də yoxlamalar başlayıb
-
“Özünə gəl, şəxsimə toxunma“ - Səidədən Röyaya qalmaqallı sözlər
-
Belələri Azərbaycanda bəlkə yüz minlərlədir... - İqtisadçı alimə məktub
-
Azərbaycan və Avropa ölkələrində benzinin qiyməti - SİYAHI
-
“Monopolist monopolist qalmağa çalışır” - Deputatdan açıqlama
-
Azərbaycan və Türkiyə ordularının birgə əməliyyat-taktiki təlimləri başlayıb - VIDEO
-
Siyavuş Novruzov efirə sərxoş çıxıb - Deputatın partiyadan və MM-dən qovulması tələb olunur
-
“Ermənistan müsbət addım atsa..." - Çavuşoğlu
-
Azərbaycanda ilginc olay: Şirkət özü-özünü məhkəməyə verdi (FOTOFAKT)
-
İcra başçısı kirayədə qalırmış - Açıqlama
-
Vergi proqnozuna 121 faiz əməl edilib - NAZİR
-
Meliorasiya İdarəsindən şübhəli tender: Yeni yaranan şirkət qalib elan olundu
-
“Azərbaycanda bank islahatlarına dəstək verməyə hazırıq“ - Sara Maykl
-
“Distant təhsil böyük stres və diskamfort yaradır“ - Emin Əmrullayev
-
26 media nəhənginin rus səfirə müraciət rüsvayçılığı: Bu nə üçün idi?
-
“Rus əsgəri ilə son gülləyə qədər döyüşəcəyəm” - Ukraynanın eks-prezidenti
-
Banklar bu rayonlara yüksək fazilə kredit verir - ŞƏRH
-
“Ürəyi bəd olan insanlardır“ – Abutalıbov “həbsindən“ danışdı
-
Pərvin Abıyeva seksual libasda - FOTO
-
“İskəndər M”i qeyri-qanuni yollarla terrorçu qruplar da əldə edə bilər” - VİDEO
-
“Paşinyan Kremldəki danışıqlarda özünü müftəxor kimi aparır” - İqor Korotçenko
-
Tovuzda gimnaziyada müəllim və şagirdlər COVID-19-a yoluxdu - Tədris dayandırıldı
-
“Qarabağdakı uğur tarixə qızıl hərflərlə yazılacaq” – Hulusi Akar
TOP 10
ARXİV