|
Qeyri-neft sektorunun inkşafı və Dövlət İnvestisiya Şirkətinin batırdığı sərmayələr... - I yazı
Azərbaycanla Ermənistan razılaşdı: Qazaxın 4 kəndi qaytarılır
“Express Bank” iflas ərəfəsində - Şirkətlər bankdan 25 milyondan çox depoziti geri çəkiblər
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycandan çıxması prosesi başlayıb - VİDEO
Deputat Ülvi Quliyev Nəsimi rayonunda torpaq zəbt edib? - FOTOLAR
Digərlərinin ağlı ilə hərəkət edən Ermənistan - VİDEO
“Ermənistan müharibəyə təhrik edilir“ - DTX rəisi kəşfiyyat məlumatlarını açıqladı
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi terror hücumlarından necə xəbər tuta bilir? – ŞƏRH
Ərdoğan Qərbi belə mat etdi – Türk əsri başlayıb
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Bəxtiyar Əsgərov məsələsi Fuad Nəcəflini çətin duruma salıb - Naxçıvana ardı-arası kəsilməyən zənglər...
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
Yer kürəsi Qiyamət Gününün astanasında: tükənən resurslar, potensial su savaşları, quduz istehlakçılıq - Araşdırma
Tarix 04.08.18, 13:40 |
|
Dmitri Bobrov
inosmi.ru, 03.08.2019
Aparıcı iqlimşünaslar əmindirlər ki, bu yay Avropada və dünyanın başqa bölgələrində başlanan qeyri-adi istilər öz növbəsində insan fəaliyyətindən doğan kürəsəl istiləşməylə bağlıdır. Ümumdünya Metereologiya Təşkilatına (ÜMT) əsasən, indiki istilik “atmosferdə istilikxana qazlarının, o cümlədən karbon qazı və metanın hədsiz dərəcədə cəmləşməsilə bağlı uzunmüddətli tendensiyalara sığışır”.
İnsanlıq zərərli tullantıların kəskin azaldılmasına nail olmasa, iqlim dəyişiklikləri dönməz ola bilər. Dünyanın orta istiliyini iki dərəcədən aşağı saxlamağı nəzərdə tutulmuş iqlim üzrə 2015-ci il Paris sazişi indiki durumda artıq yetərsiz sayılır.
7,6 milyard adam – planetimiz üçün hədsiz dərəcədə çoxdur, onlar əndazəsiz miqdarda enerji istehlak edirlər. Ernst Ulrix fon Vaytszekkerin – məşhur alman alimi, Roma klubunun həmsədrinin fikri belədir. Alim Avstriyanın “Ştandart” (Standard) nəşrinin səhifələrində Yer kürəsinin daha çox insanı doyuzdura biləcəyini və resursların bu başdan xeyli nəsillərə yetəcəyini iddia edən elmi nikbinlərlə açıq polemikaya girişir. Vaytszekker bu cür iddiaları “aşkar yalan” adlandırır. O, planetimizdəki adamların sayını məhdudlaşdırmağın gərəkdiyini elmi şəkildə əsaslandıran Darvin, Rikardo, Russo və Avropa maarifçiliyinin başqa xadimlərinə isnad edir. Vaytszekker bildirir ki, o vaxtdan bəri durum nəzarətdən çıxıb: söhbət sözün hərfi mənasında demoqrafik partlayışdan gedir və bu problemə bütün yanaşmalarımızı yenidən mənalandırmağa vadar edir. Əhali artımı və yaxınlaşan ekoloji fəlakət yan-yana gəlir: bu prosesi durdurmaq üçün doğuşu kəskin aşağı salmaq və enerjinin dəyərini dəfələrlə qaldırmaq gərəkdir.
Fon Vaytszekker yada salır – Roma klubu hələ ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəlində “Artımın hüdudları” məruzəsində qarşıdakı ekoloji fəlakət haqda xəbərdarlıq edib. fon Vaytszekker bu yaxınlarda çap edilmiş “Biz tələdəyik” (Wir sind dran) kitabında Roma klubunun başqa həmsədri – isveçli Anders Viykmanla birgə yazır ki, Yer kürəsi və adamları xilas etmək üçün gərəkənləri artıq bu gün etmək, iqlim fəlakətini, növlərin yox olmasını, okeanların turşulaşmasını dayandırmaq lazımdır. Praktik olaraq təbii resursların yırtıcı istismarına yanaşmanın özü yenidən nəzərdən keçirilməlidir. Braziliyanın tropik meşələrinin doğranması milyardlarla dollar gətirə bilər, amma bu, bütün planet üçün fəlakətli olacaq. CO2 tullantısı paylarının şərəfsiz alverini dayandırmaq lazımdır. İnkişaf etməkdə olan ölkələr öz normasını artıq sərf edib və cənubda pay alır, lakin Afrikada kömür elektrik stansiyaları və domna sobalarının inşası dünyada ekoloji durumu yalnız ağırlaşdırır. Ziyanlı tullantılara (həm avtomillərə, həm də bütünlükdə sənayedə) vergi dəfələrlə qaldırılmalıdır. Bu zaman düşünməyinə dəyməz ki, elektromobil bütün bəlalardan zirehdir, çünki onun işlətdiyi elektrik birinci növbədə karbohidrogenlərin yandırılması hesabına əldə olunur. Axı btün dünyada siyasətçilər populist təsəvvürlər üzündən vird edirlər ki, enerji ucuz olmalıdır. Xeyr, ucuz olmamalıdır! Məsələn, Polşada elektrik ucuzdur, amma bu, ekologiyaca ziyanlı qonur kömürün yandırılması hesabına generasiya olunur.
Vaytszekker əmindir ki, yeni iqlim siyasəti populyar ola bilməz, amma mütləq lazımdır. Bundan başqa, istehlakın indiki tempini məhdudlaşdırmaq gərəkdir. İndi Yerin əhalisi 7,6 milyard təşkil edir və əgər bütün insanlar Avropadakı və ya ABŞ-dakı istehlak səviyyəsini əldə etsələr, planetimizin sonu çatacaq. Amma istehlak bu günki Hindistanın səviyyəsində saxlansa, onda Yer 10 milyard adama hələ davam gətirər. Yeri gəlmişkən, Cənubi Amerika ölkələri son iyirmi ildə doğuşu əsaslı şəkildə azalda bilib və bu, rufahın artmasına səbəb olub. Halbuki Afrikada demoqrafik partlayış davam edir: Nigeriyada bir qadına 5,6, Somalidə (hətta vətəndaş müharibəsi şəraitində) 6,4, Nigerdə isə 7,6 uşaq düşür. BMT hesablamalarına görə, 2050-ci ildə qitə əhalisi 2,5 milyard, əsrin sonuna doğru isə 4,4 milyard nəfər təşkil edəcək. Bu, planetin 1980-ci ildəki bütün əhalisindən çoxdur. Su kürəsəl istiləşmə və əhali artıqlığı şəraitində əsas strateji resursa çevrilir. Dünyada içməli su çatışmazlığı planetin simasını dəyişən hərbi münaqişələrə və əhalinin kütləvi köçünə səbəb ola bilər.
Başqa bir alman alimi – hələ ötən sərin 90-cı illərində ABŞ-ın keçmiş vitse-prezidenti El Qorun təklif etdiyi “Kürəsəl Marşal planı”nı hazırlayanlardan biri Frants-Yozef Radermaher qarşıdakı təhlükələrdən xəbərdarlıq edir. Radermaher hadisələrin üç daha çox ağlabatan ssenarisini təqdim edib: atom müharibəsi kimi nəsə bir ekstremal, meteorit düşümü, təbii fəlakət, yaxud epidemiya.
Birinci ssenari fəlakətlidir. Radermaherin fikrincə, dünyada heç nə dəyişilməsə, total kollaps çökəcək. Sosial, iqtisadi və ekoloji durumun kəskin pisləşməsi kütləvi yoxsullaşmağa, hərc-mərcliyə, aclığa və milyardlarla insanın qurban gedə biləcəyi müharibələrə səbəb olacaq. Nəticədə Yerdə həyat geri gedəcək, insanlıq özünün mədəni və sivil nailiyyətlərini itirəcək. Radermaherin proqnozuna görə, belə fəlakətli ssenari ehtimalı 2050-ci ilə doğru 15%-ə yetəcək.
İkincisi – “Braziliya variantı” daha ağlabatandır. Bu, dünya miqyasında cəmiyyətin iki zümrəyə bölünməsini bildirir. Yuxarıda feodal sərvətinə və hakimiyyətə malik olan elita – Braziliyadakı kimi. Aşağıda – yoxsulluqda sürünən geniş xalq kütlələri. Bu zaman dünyanın bütün ölkələrində orta təbəqə yox olacaq. Bu öz növbəsində demokartiyanın sonu və həm demoqrafik, həm də ekoloji böhranın qismən həllini bildirəcək, çünki yoxsullar o qədər də intensiv doğulmayacaq, xəstəliklərdən öləcək və daha az enerji işlədəcəklər. Bu bizi Rusiya filosofu Nikolay Berdyayevin ətraflı təsvir etdiyi “yeni orta əsrlər” anlayışına qaytarır.
Əlbəttə, üçüncü nikbin ssenari də var – bu zaman demokratiyanı və ətraf mühiti xilas etmək mümkündür. Bu, “ekososial bazar iqtisadiyyatı” adlanır, onun gerçəkləşdirilmə ehtimalı 35%-dir. Bu layihə Afrika və Hindistanda doğuşu kəskin azaltmağı, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ekoloji təmiz istehsal qurmaq qəsdilə beynəlxalq əməkdaşlığı nəzərdə tutur. Qərb quraqlıq torpaqları mənimsəmək və Günəş enerjisini generasiya etmək üçün bu bölgələrə xeyli yatırım qoymalı olacaq, bu məsələdə beynəlxalq əməkdaşlıq mütləq lazımdır. Belə layihənin dəyəri ildə 500 milyard avrodur. Radermaher əmindir: daimi iqtisadi artım konsepsiyasının özünü yenidən nəzərdən keçirmək, Afrika və Asiyada doğuşu məhdudlaşdırmaq, qazılan enerji daşıyıcılarının yandırılmasını və bütünlükdə istehlakı kəskin azaltmaq gərəkdir. Bu cür yanaşma “istehlak iynəsi”nə yatan elektoratda dəstək tapmaz, amma insanlığın başqa variantı yoxdur.
Strateq.az
Xəbərin oxunma sayı : 235
Maraqlı
Xəbərlər
-
Özünü ölü göstərən Rafət belə deşifrə olunubmuş - TƏFƏRRÜAT
-
Azərbaycanla Türkiyə arasında bir sıra sənədlər imzalanıb - SİYAHI + FOTO
-
Leysan olacaq, dolu düşəcək - XƏBƏRDARLIQ
-
Masazırda saxta spirtli içkilər hazırlayan dəstə üzvləri saxlanılıb - VİDEO+FOTOLAR
-
Dollar neçəyə olacaq? – 2 günlük rəsmi məzənnəni açıqlandı
-
“Ukraynaya əsgər göndərməyə hazırıq“ - Baş nazir
-
“Bolt“ qiymətləri qaldırdı - RƏSMİ
-
Qəbiristanlıq torpağını alver ocağına çevirənlərin ifşası - VİDEO
-
Porno aktrisa Trampla görüşündən danışdı – “O, məni nahara dəvət etdi...”
-
Bölgələrdə mənzillər bahalaşdı - VİDEO
-
Taksi sürücüləri çarəsiz vəziyyətdə: Borclarını ödəyə bilmirlər
-
Ənənəvi bazarlar niyə tarixə qovuşur? - VİDEO
-
Bolqarıstan prezidenti və birinci xanımın şərəfinə rəsmi nahar verildi - FOTO
-
Günəşdə güclü partlayış: Maqnit qasırğaları həftəsonu Yer kürəsini vura bilər
-
Azərbaycanda 40 dəvə yükü ilə qızıl basdırılan yer - VİDEO
-
Kütləvi imtahanlar elektron formada keçiriləcək - RƏSMİ
-
Həbsdə olan qohumunu azad edəcəyinə söz verib - 28 min manatını mənimsədi
-
Bakı metrosunun iş rejimi dəyişdirilir - RƏSMİ
-
Əli Əsədov Türkiyənin vitse-prezidenti ilə görüşüb - FOTO
-
2024-cü ildə ən çox satılan smartfon hansıdır? - SİYAHI
-
Masallıda narkotik vasitə satan şəxslər saxlanılıblar - FOTO
-
“COP29-un keçirilməsində Azərbaycana dəstək verməyə hazırıq“ - Bolqarıstan Prezidenti
-
Bakı və İrəvan 5 ay ərzində sülh sazişi imzalaya biləcəkmi? - DETALLAR
-
Neft Fondu bu investisiyalardan 5 milyard dollar qazanıb - SİYAHI
-
Qəzaya düşən prokuror yuxulu olub - TƏFƏRRÜAT
-
Klublarda audit yoxlaması: Dövlət ayırdığının hesabını tələb edir
-
“Fransız hərbçiləri artıq Donbasdadır” – Fransadan olan hərbi müxbir
-
İlham Əliyevin Rumen Radev ilə təkbətək görüşü olub - FOTO
-
“WhatsApp” daha bir yeniliklə gəlir - FOTO
-
Zaqataladakı dönərxananın sahibi: “Problem toyuqda olub“ (VİDEO)
-
Bayden gedir, yerini Mişel Obamaya verir - “Der Spigel“dən sensasion yazı
-
Qəbulda bu qrupda keçid balı artacaq - Səbəbi AÇIQLANDI
-
“Zəngəzur dəhlizi Ermənistanı təcrid vəziyyətindən çıxara bilər“ - Elçin Əmirbəyov
-
Slovakiyanın baş naziri: “Makron ölkəmizdə populyar siyasətçi sayılmır”
-
Biləcəridə yağan yağış evləri su altında qoydu - VİDEO
-
Azərbaycanlı jurnalist Harvardın məzunu oldu - FOTO
-
Milli Qəhrəmanımız polkovnik İlqar Mirzəyevin doğum günüdür - FOTOLAR
-
Geomaqnit qasırğası olacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Bəzi yerlərdə şimşək çaxıb, leysan yağıb, Kəlbəcərə dolu düşüb - FAKTİKİ HAVA
-
Avtomobil ehtiyat hissələri bahalaşdı - VİDEO
-
Naxçıvanda məşhur məhəllə su içində batır - VİDEO
-
Çempionlar Liqası: İlk finalçı Dortmund “Borussiya”sı oldu
-
Azərbaycan Slovakiya ilə birgə silah istehsal edəcək - VİDEO
-
Çinarə türk futbolçu sevgilisindən ayrıldı - VİDEO
-
“Mbappenin qarşısını kimsə təkbaşına kəsə bilməz“ - Mats Hummels
-
“ABŞ, fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, İsraili dəstəkləməyə hazırdır“ - Bayden
-
Zaqatalada dönərdən zəhərlənənlərin sayı kəskin artdı - 30-a çatıb
-
“My Music” hoteldə nə baş verib? - TƏFƏRRÜATLAR/VİDEO
-
Sabah bəzi ərazilərdə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
İcra başçısı yenidən deputat olacaq - Qurbanovun Milli Məclisə qayıtması perspektivi nə ilə bağlıdır?
-
Növbəti dalğa gəlir: İyul-avqust aylarında ətin qiyməti artacaq
-
Binəqədinin keçilməz yolları: “Gərək qayıq alaq” - VİDEO
-
“Rusiya Britaniyanın hərbi obyektlərini vura bilər” - Zaxarova
-
Zaqatalada kütləvi zəhərlənmə - Araşdırmalar başladı
-
Ukraynadan gətirilən ət məhsullarında infeksiya törədiciləri aşkarlandı - AQTA
-
Güney Azərbaycanda şəhər başçısı həbs edilib - FOTO
-
Vəzifəsindən azad edilən Novruz Məmmədov : “Zənglərdən yorulmuşam, adamı əsəbiləşdirirlər”
-
20-25 manata satılan göycə: Bahalaşmanın səbəbi nədir?
-
Bu halda cərimə oluna bilərsiniz - Prezident təsdiqlədi
-
Rusiya Krım körpüsündən istifadəni dayandırıb: Cəbhə xəttini hansı yolla təchiz edir?
-
Nərimanov rayonunda ağacları belə məhv edirlər – FOTOFAKT
-
Bakıda sevgilisindən “yox“ cavabı alan oğlan bıçağa əl atdı - TƏFƏRRÜAT
-
Emin Əmrullayevin qardaşına sərt ittiham var: “Dedi, al bu 100 mini, get və...“ (VİDEO)
-
Suraxanıda iki maşını qəsdən yandıran şəxslər saxlanılıblar - VİDEO
-
Yağış sakinləri evləri ilə birlikdə su altında qoydu - VİDEO
-
Direktor cərrahı işdən çıxardı, cəzalandırıldı
-
Bakıda fantastik qiymətə ev kirayə verilir - FOTOLAR
-
Gəncədə daha br əməliyyat: vəzifəli şəxslərə cinayət işi açıldı
-
“Rusiya NATO-ya qarşı əməliyyata hazırdır“ - Polşa əks-kəşfiyyatı
-
İşə qəbul zamanı yaş vacibdir, yoxsa təcrübə? - VİDEO
-
Baş nazir Əli Əsədov Ankarada Anıtqəbiri ziyarət edib - FOTO/VİDEO
-
Sumqayıt məktəbində 250 min manatlıq mənimsəmə – Cinayət işi açıldı
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
“Bir neçə yaxın dostum spirtdən düzələn arağa görə həyatını itirib” - Deputat
-
Sabiq deputat Mehdiyevə yazdığı gizli məktubdan danışdı - “Off, dəhşət...“ + FOTO
-
Hoteldə ölən dostlarla bağlı yeni detallar - Hadisə bu hoteldə baş verib + FOTOLAR
-
“Moskva Qərb ölkələri ilə dialoqdan imtina etmir” - Putin
-
Taksidən istifadə edənlərin sayı artır, yoxsa azalır? – Son 7 ilin məlumatları
-
“Bu gün gəlirlərimiz 35 milyard manat civarındadır” - Deputat
-
İlham Əliyevin Slovakiyanın baş naziri ilə geniş tərkibdə görüşü keçirilib - FOTO
-
Zelenskiyə qarşı sui-qəsd: Rusiya agentləri ifşa olundular - FOTO
-
“Azərbaycan suverenlik baxımından nümunəvi ölkədir” - Robert Fitso
-
Bakıda oteldə vəzifəli şəxslər zəhərləndi, 2 nəfər vəfat etdi - AÇIQLAMA/FOTO
-
"Makronun demaqogiyası boş və ikiüzlüdür"- Rusiya rəsmisi
-
Şəhid ailəsi üzvlərinə təhsillə bağlı yeni imtiyaz VERİLDİ
-
“Azərbaycan təbii qazını Avropa məkanına etibarlı yollarla nəql edir” - İlham Əliyev
-
Bakıda vətəndaşların ölümlə üz-üzə qaldığı yol - VİDEO
-
Sabirabadda Birinci Qarabağ müharibəsinin şəhidi dəfn edildi - FOTOLAR
-
Azərbaycan-Slovakiya sənədləri imzalanıb - FOTO
-
Vladimir Putin Rusiya prezidenti vəzifəsinin icrasına başladı - VİDEO
-
Rektor özünə daha bir xidməti maşın alır - 110 min manata
-
“Xərclərin rəsmiləşdirilməsi prosesi düzgün aparılmır...“ - Vüqar Gülməmmədov
-
Azərbaycan və Slovakiya şirkətləri arasında əməkdaşlıq memorandumları imzalanıb - FOTO
-
Prezident İlham Əliyevin Slovakiyanın baş naziri ilə təkbətək görüşü olub - FOTO
-
Bədii ədəbiyyat oxumaq beyinə necə təsir edir? - TƏDQİQAT
-
Milli Məclis Mehriban Əliyevanı təbrik etdi
-
Xüsusi təyinatlılarımız Türkiyədə hərbi təlimlərdə - FOTO/VİDEO
-
Qızıla yatırım etmək riskli hesab edilir - VİDEO
-
Milli Məclisin iclası başladı: 18 məsələyə baxılacaq
-
İsrail tankları Rəfaha daxil olub – KİV
-
Tərtərdə məktəblilər arasında dava: Ölən var
-
“Qazaxıstan ilk növbədə milli maraqların qorunmasına üstünlük verir” - Tokayev
-
Vətəndaşlarımız hazırda 40-a yaxın ölkəyə səfər edə bilər - VİDEO
-
Şəhərdə taksilər niyə yoxa çıxdı? - Sürücüləri narazıdırlar + VİDEO
-
Marsda həyat mövcud olub? - Alimlərdən yeni araşdırma
-
Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək yoldan görüntülər - VİDEO
-
Xəzərdə dalğanın hündürlüyü dörd metrə çatıb - FAKTİKİ HAVA
-
Türkiyədə altıncı nəsil qırıcı təyyarə üzərində işlərə başlanılıb - FOTO
-
Azərbaycanlı iş adamının “Qalatasaray”dakı işinə xitam veriləcək? - AÇIQLAMA
-
Münasib qiymətə ev tapmaq niyə çətinləşib? - VİDEO
-
Rihanna yenə dəyişdi - FOTOLAR
-
Fransa futbol tarixinin ən yaxşı müdafiəçisi bilindi - Desayi ikincidir
-
Sabah bəzi ərazilərdə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
”Çin Ukraynaya dair sülh konfransını dəstəkləyəcək” - Si Cinpin
-
“İraq və Suriyada PKK-ya son zərbəni yaxın günlərdə endirəcəyik” - Ərdoğan
-
“Fransa Rusiya ilə müharibə aparmır” - Makron
-
Bakıda 17 min manata pişik satılır - VİDEO
-
Türkiyə ordusu Şimali İraqda 16 kürd yaraqlısını məhv etdi - VİDEO
-
Azərbaycanda məşhur hoteldə külli miqdarda yeyinti - FOTO
-
Zeynəb Xanlarovanın qudası alimin dediklərini eşidib, insult keçirib - Məhkəmə + FOTOLAR
TOP 10
ARXİV