AzFakt

Əhmədzadənin yerinə Sultan-zadə - Adnan Əhmədzanin yerinə keçən Rüfət Sultan-zadə kimdir?

“360Marcom“ MMC KOBİA üçün niyə bu qədər önəmlidir? - ARAŞDIRMA

Şirvanda qeyri-müəyyənlik - İlqar Abbasov Mehdiyevin güdazına gedə bilər...

SOCAR-da dəyişiklik gözlənilir - Fərhan Əliyev vitse-prezident olacaq?

Yaxın vaxtlarda MSK-da “təmizlik” gözlənilir - Ramiz Mehdiyevin adamlarından

Dövlət Gömrük Komitəsində kürsü savaşı - Müavin və idarə rəisi Şahin Bağırovun yerinə göz dikib

Binəqədi rayonunda fərdi yaşayış evi obyektə çevrilib - Hacıbaba Babayevin saxta arayışı ilə...

Tendersiz 53 milyonluq sifariş! - AYNA-nın heyrət doğuran qanunsuzluğu üzə çıxdı

250 milyonluq dələduzluqda ittiham olunan azərbaycanlı iş adamı kimdir? - 11 şübhəli var

Pirallahıda DOST işçiləri MİS-ə transfer olunur - Maraqlı təfərrüat…

Türkiyə -““Böyük İsrail” savaşı - Azərbaycan nə etməlidir?

SOCAR rəsmisinin gizli eşq macərası Rumıniya mediasında - Ramil Əsədulzadənin şok görüntüləri

Qaradağ rayonunda qanunsuz daş karxanaları - Başçının müavini himayə edir?

Bir qrup adam ölkəyə gizli yolla mal gətirir - Şəbəkənin başında kimlər dayanır?

Putinin yeni silahları - Sürətləndirilmiş enerjinin iki üzü


Tarix 03.11.25, 17:40	Font ölçüsü : - / +

Məlum olduğu kimi, Rusiya yeni nüvə mühərrikli silahlarının sınaqlarının uğurlu olduğunu açıqlayıb.

Yeniavaz.com xəbər verir ki, bu xəbərlərdən sonra diqqət nüvə texnologiyasının yeni formalarına yönəlib.

Məlumatlarda xüsusilə “Burevestnik” raketi və “Poseydon” torpedosundakı kiçik nüvə reaktorları vurğulanır.

“Forbes”in elmi yazarı Anatoli Qlyantsev bu reaktorların gələcəkdə səmərəli və təhlükəsiz enerji mənbəyi ola biləcəyini yazıb.

Nədir “Burevestnik” və “Poseydon”?

“Burevestnik” uzun məsafəyə uça bilən qanadlı raketdir. “Poseydon” isə nüvə mühərrikli torpedodur. Hər iki sistemdə kiçik nüvə reaktorları istifadə olunur. Bu reaktorlar onlara praktiki olaraq müddətsiz hərəkət imkan verir. Yəni yanacaq məhdudiyyəti ənənəvi raket və torpedolarda olduğu qədər problem olmur.

Rusiya Prezidenti Vladimir Putin bildirib ki, “Burevestnik”dəki reaktor adi sualtı qayıq reaktorundan təxminən 1000 dəfə, “Poseydon”dakının gücü isə 100 dəfə kiçik ola bilər. Həmçinin o qeyd edib ki, adi böyük reaktorlar günlər və həftələr ərzində işə düşür, amma bu kiçik reaktorlar saniyələr və ya dəqiqələr ərzində işə salına bilər.

Kiçik reaktorlar necə işləyir?

Nüvə reaktorlarında enerji atom nüvələrinin parçalanmasından yaranır. Parçalanma zamanı neytronlar ayrılır və bu neytronlar başqa nüvələri vurub parçalanmaya səbəb olur. Bu, zəncirvari reaksiya adlanır. Atom bombasında bu reaksiya nəzarətsiz şəkildə sürətlənərək partlayış yaradır. Reaktorda isə bu zəncir idarə olunur ki, enerji tədricən çıxarılsın.

Adi atom elektrik stansiyalarında və bəzi reaktorlarda neytronlar yavaşladılır. Bunun üçün moderator (məsələn, su və ya qrafit) istifadə edilir. Yavaş neytronlar uranium-235 kimi nüvələri daha asan parçalayır. Bu tip reaktorların soyudulması və böyük təzyiqlə işləməsi onları böyük və ağır edir.

Sürətli neytron reaktorları niyə fərqlidir?

Sürətli neytron reaktorlarında moderator yoxdur. Neytronlar sürətli qalır və yanacaq çox yüksək dərəcədə zənginləşdirilir. Bu reaktorlar daha kiçik və yığcam ola bilər. Onlarda natrium və ya qurğuşun-vismut kimi maye metallardan soyuducu kimi istifadə oluna bilər. Bu mayelər su kimi neytronları yavaşlatmır və yüksək temperaturda maye qalır, ona görə ölçü və çəkini azaltmağa kömək edir.

Bu səbəbdən “Burevestnik” və “Poseydon”da sürətli neytron reaktorları işləyə bilər. Sürətli reaktorlar kiçik ölçülü və güclü enerji verə bildiyi üçün raketə və ya torpedoya böyük hərəkət imkanları verir.

Yanacaq (uran) və zənginləşdirmə nə deməkdir?

Təbii uranın çox hissəsi uran-238-dən ibarətdir. Reaktor üçün əsas faydalı izotop isə uran-235-dir. Ona görə də yanacaq istehsalçıları uranı zənginləşdirirlər, yəni uran-235 payını artırırlar.

Atom elektrik stansiyalarında adətən 3–5% zənginləşdirilmiş uranium istifadə olunur. Sualtı qayıqlar üçün bu səviyyə 21%-dən 90%-ə qədər ola bilər. Sürətli neytron reaktorları isə daha yüksək zənginləşmə tələb edə bilər.

Bu, reaktorun növünə və dizaynına bağlıdır. Həmçinin bəzi reaktorlarda plutonium-239 da yanacaq kimi istifadə edilə bilər.

Təhlükələr və eyni zamanda imkanlar

Kiçik, güclü reaktorlar həm təhlükə, həm də imkan yaradır. Xətalı eniş və ya ifşa zamanı reaktorun pozulması radionuklidlərin açığa çıxmasına səbəb ola bilər. Raket düşdükdə və ya yanğın olarsa, reaktor zədələnə bilər. Torpedo isə reaktor bağlandıqda suyun dibinə gedəcək və yavaş-yavaş çökmə ehtimalı var. Rəsmilər isə deyirlər ki, bəzi dizaynlarda reaktor üçün boşalma və yumşaq eniş sistemləri nəzərdə tutulub.

Maraqlıdır ki, “Burevestnik”in sınaqlarından sonra Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (MAQATE) atmosferdə radionuklidlərin artımı olmadığını bildirib. Bu, sınaqlar zamanı havanın radioaktiv izotoplarla çirklənmədiyini göstərir.

Sürətli neytron reaktorlarının müsbət tərəfləri

Bu reaktorlar yalnız hərbi məqsəd üçün deyil. Dünya miqyasında təxminən 20 sürətli neytron reaktoru var. Onlardan ikisi Rusiyada sənaye səviyyəsində işləyir: BN-600 və BN-800. Bu reaktorlar istifadə olunmuş nüvə yanacağının (SNF) təkrar emalı üçün faydalıdır. Onlar SNF-də olan zərərli radionuklidlərin çoxunu daha az zərərli izotoplara çevirə bilirlər.

Uran-238 kimi daha zəngin olmayan materiallardan plutonium istehsal edə bilirlər. Bu plutonium daha sonra MOX yanacağı (uranla qarışdırılmış plutonium) kimi istifadə oluna bilər. Bu, uran-235 ehtiyatını azaltmağa kömək edə bilər.

Amma bu üstünlüklərin təhlükəsizlik və nəzarət aspektləri var. Plutoniumun nüvə silahlarında istifadə olunması riski səbəbindən sürətli reaktorlar daha sərt nəzarət tələb edir.

Rusiya tərəfindən elan olunan “Burevestnik” və “Poseydon”dakı kiçik nüvə reaktorları həm texnoloji imkanlar, həm də mümkün təhlükə ilə bağlı suallar yaradır. Bu reaktorlar raket və torpedolara böyük uzaqlıq və müstəqillik verə bilər. Eyni zamanda onlar nüvə təhlükəsizliyi, nəzarət və ətraf mühit riskləri baxımından ciddi diqqət tələb edir.

Xəbərin oxunma sayı : 307