Azərbaycan hökuməti 2022-2025-ci illər üçün makrofiskal çərçivə və 2022-ci il üçün icmal və dövlət büdcələrinin ilkin göstəricilərini açıqlayıb. Açıqlamadan məlum olur ki, İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən hazırlanmış 2022-ci il və sonrakı üç il üzrə makroiqtisadi proqnoz göstəricilərinə əsasən, baza ssenaridə (neftin bir barelinin orta illik qiyməti 2021-2022-ci illər üzrə 55 dollar, 2023-2025-ci illər üzrə 50 dollar götürülməklə) cari ildə ölkədə Ümumi Daxili Məhsulun real artımı 4,6 faiz olmaqla 82,3 milyard manat, o cümlədən qeyri-neft ÜDM-in artımı 5,2 faiz olmaqla 55,1 milyard manat təşkil edəcək.

Proqnozlara əsasən, ortamüddətli dövrdə iqtisadi artım templərinin bərpa edilməsi ilə ölkədə ÜDM-in həcminin 2022-ci ilin sonuna 87,5 milyard manat, 2025-ci ildə isə 102,6 milyard manata qədər artacağı gözlənilir.

Hökumət bildirir ki, iqtisadiyyatın diversifikasiyasının genişləndirilməsi növbəti illərdə də əsas strateji iqtisadi prioritetlərdən biri olmağa davam edəcək. İqtisadi artımın əsas hərəkətverici qüvvəsinin neft sektorundan qeyri-neft sektoruna transformasiya olunması sayəsində dövlət büdcəsində qeyri-neft gəlirlərinin payının davamlı artımına nail olunacağı gözlənilir. Belə ki, 2025-ci ildə ÜDM-in tərkibində qeyri-neft sektorunun payının 72,9 faizə, neft sektorunun payının isə 27,1 faizə bərabər olacağı proqnozlaşdırılır.

2021-ci ilin sonuna 4,9 faiz, 2022-ci ildə 3,6 faiz proqnozlaşdırılan inflyasiyanın azalan templə 2025-ci ildə 3,2 faizə qədər enəcəyi gözlənilir: “Makroiqtisadi sabitliyin qorunması məqsədilə fiskal və monetar siyasətlərin əlaqələndirilməsinin gücləndirilməsi milli valyutanın mübadilə məzənnəsinin cari ildəki kimi sabit qalacağını dəstəkləyəcək. Bu əsasda, 2022-ci il üzrə manatın ABŞ dollarına qarşı məzənnəsi 1,7 səviyyəsində götürülüb”. Maraqlıdır ki, hökumət 2025-ci ilədək manatın məzənnəsində hər hansı dəyişiklik proqnozlaşdırmır.

Hesab olunur ki, inflyasiya səviyyəsinin tənzimlənməsi ortamüddətli dövrdə əhalinin sosial rifah göstəricilərinə də müsbət təsir göstərəcək. Proqnozlara əsasən növbəti il və sonrakı üç ildə əhalinin gəlirlərinin artaraq 2025-ci ildə 77,3 milyard manata, xərclərinin isə 69,8 milyard manata qədər yüksəlməsi hədəflənir.

Bundan əlavə, dayanıqlı iqtisadi artım templərinin bərpa edilməsi istiqamətində daxili tələbin genişləndirilməsi vasitəsilə iqtisadi artımın sürətinin və məşğulluğun qorunması, yeni iş yerlərinin açılması məqsədilə tikinti, dağ-mədən sənayesi, rəqəmsal iqtisadiyyat, ticarət və logistika, kənd təsərrüfatı və emal sənayesi, daxili turizm kimi fəaliyyət sahələri ortamüddətli dövrdə dövlətin iqtisadi siyasətinin əsas prioritetləri olacaq, bu sahələrin inkişafının dövlət tərəfindən dəstəklənməsi və özəl investisiyaların cəlb olunması təşviq ediləcək: “Ölkədə tətbiq edilən iqtisadi siyasətin əsas hədəfi dünyada baş verən hadisələrə və qlobal iqtisadi çağırışlara çevik reaksiya verməklə iqtisadi inkişafın davamlılığını təmin etməkdir. Bu baxımdan əsas etibarilə qeyri-neft məhsullarının ixracının artırılması və investisiyaların təşviqinin sürətləndirilməsi siyasəti ortamüddətli dövrdə də davam etdiriləcək. Bütün bunların fonunda xarici ticarətdə ixracın strukturunun diversifikasiyasına nail olmaq, qeyri-neft məhsullarının ixracını dəstəkləyərək və təşviq edərək ixracın əsas tərkib hissəsinə çevirmək hədəflənir. 2022-ci il və ortamüddətli dövrdə məqsədyönlü tədbirlərin həyata keçirilməsi nəticəsində rəqabətqabiliyyətli ixracın artırılması, əlverişli biznes mühitinin inkişaf etdirilməsi və əlavə dəyərli məhsulların yaradılması ilə 2025-ci ilə qədər qeyri-neft ixracının iki dəfə artırılması hədəflənir. Həmçinin növbəti illərdə kənd yerlərində məşğulluğun artırılması və əhalinin rifahının daha da yüksəldilməsi məqsədilə bu yerlərin kompleks inkişafı üzrə pilot layihələrin hazırlanması və icrası, kənd yerlərində əlavə gəlir əldə etmək imkanı yaradan turizmin, ekoturizmin, xidmət sahələrinin inkişafı sahəsində zəruri tədbirlərin görülməsi davam etdiriləcək. Bu sahənin maliyyələşdirilməsində səmərəliliyi və hesabatlılığı təmin etmək məqsədilə ”Kənd təsərrüfatı" sektorunun ortamüddətli dövr üzrə strateji planı və fəaliyyət planında aqrar sektorun inkişafına xidmət edən hədəflər və monitorinq göstəriciləri müəyyən edilib. Qeyd olunanlarla bərabər, ortamüddətli dövrdə daxili maliyyə bazarının inkişafının prioritet istiqamətləri üzrə də işlər davam etdiriləcəkdir. Belə ki, iqtisadi artımın dəstəklənməsində maliyyə sektorunun rolunun artırılması istiqamətində iqtisadi artımın effektiv maliyyələşməsini təmin edən, bütün iqtisadi subyektləri geniş çeşidli maliyyə məhsulları ilə əhatə edən səmərəli maliyyə sisteminin formalaşdırılması da əsas hədəflərdəndir. Bu əsasda, real sektorun, xüsusən də orta və kiçik sahibkarlıq subyektlərinin ucuz və uzunmüddətli maliyyə resurslarına çıxış imkanlarını artırmaq məqsədilə dövlət və özəl sektorun birgə təşəbbüsləri əsasında kredit risklərinin azaldılması və faizlərin əlçatanlığını təmin etməklə kənd təsərrüfatına kreditlərin artırılması hədəflənir".

Açıqlamada həmçinin 2022-ci il dövlət büdcəsinin ilkin parametrlərinə dair məlumat da yer alıb. Məlumata görə, 2022-ci ildə dövlət büdcəsinin gəlirləri 26 milyard 407 milyon manat məbləğində proqnozlaşdırılır ki, bu da ÜDM-in 32,5 faizini təşkil edəcək. Gəlirlərin proqnozlaşdırılan həcmi 2021-ci ilin təsdiq edilmiş göstəricisinə nəzərən 3,8 faiz çoxdur. Gəlirlərin 52,4 faizi neft sektorunun, 47,6 faizi qeyri-neft sektorunun payına düşəcək. Neft sektoru üzrə büdcə gəlirlərinin 85,7 faizini Dövlət Neft Fondundan transfert, 14,3 faizini isə vergi orqanlarının xətti ilə neft sektorundan daxilolmalar təşkil edəcək.

Azərbaycanın 2020-ci il dövlət büdcəsi: Maaşlar, pensiyalar, müavinətlər artacaq

Hökumət bildirir ki, vergi və gömrük sistemində islahatların davam etdirilməsi və pandemiyanın təsirlərinin azalması 2022-ci ildə qeyri-neft sektoru üzrə müvafiq daxilolmaları 2021-ci ilin təsdiq olunmuş göstəricisinə (Mərkəzi Bankın mənfəətindən ayırmalar və Dövlət borcu və zəmanəti üzrə öhdəliklərin Təminat Fondundan transfert çıxılmaqla) nəzərən 1 milyard 844 milyon manat və ya 19,3 faiz artımla proqnozlaşdırmağa imkan verir.

2022-ci il üçün icmal və dövlət büdcəsinin gəlirləri hesablanarkən neftin bir barelinin qiyməti daha mühafizəkar yanaşma əsasında 45 dollar götürülüb. Bu qiymətlə Dövlət Neft Fondundan dövlət büdcəsinə transfert 11 milyard 860 milyon manat, vergi orqanlarının xətti ilə neft sektorundan daxilolmalar 1 milyard 980 milyon manat, Dövlət Vergi Xidmətinin xəttilə daxilolmalar 7 milyard 158 milyon manat, Dövlət Gömrük Komitəsinin xəttilə daxilolmalar 4 milyard 260 milyon manat, digər gəlirlər isə 1 milyard 149 milyon manat təşkil edəcək.

Gələn il dövlət büdcəsinin xərcləri 2021-ci ilin təsdiq edilmiş göstəricisinə nəzərən 1,5 faiz artıq olmaqla 28 milyard 974 milyon manat (ÜDM-in 35,6 faizi) proqnozlaşdırılıb. Xərclərin 68,7 faizini cari xərclər, 24,7 faizini əsaslı xərclər, 6,6 faizini isə dövlət borcuna və öhdəliklərinə xidmətlə bağlı xərclər təşkil edir. Qeyd olunan dövrdə əsasən əməyin ödənişi və sosial ödənişlərin artması hesabına cari xərclərin əvvəlki ilin proqnoz göstəricisi ilə müqayisədə 10,5 faizlik artımı, əsaslı xərclərin 14,1 faiz, dövlət borcuna xidmətlə bağlı xərclərin isə 13,0 faiz azalması proqnozlaşdırılır. Bu zaman cari xərclər 19 milyard 91 milyon, əsaslı xərclər 7 milyard 148 milyon, dövlət borcuna xidmətlə bağlı xərclər isə 1 milyard 912 milyon manat həcmində olacaq.

Ümumilikdə 2022-2024-cü illərdə ortamüddətli dövr üzrə Azərbaycanın dövlət büdcəsindən dövlət borclarına xidmətlə bağlı xərclərə 7 milyard 214 milyon manat yönəldilməsi proqnozlaşdırılır. Belə ki, 2023-ci il dövlət borcuna xidmət məqsədilə 1 milyard 792 milyon, 2024-cü ildə 1 milyard 814 milyon, 2025-ci ildə isə 1 milyard 696 milyon manat yönəldilməsi nəzərdə tutulur.

Dövlət büdcəsi xərclərinin funksional təsnifat üzrə strukturunda ən çox paya iqtisadi fəaliyyət (18,64 faiz), müdafiə və milli təhlükəsizlik (15,5 faiz), ümumi dövlət xidmətləri (14,7 faiz), təhsil (12,9 faiz) və sosial müdafiə və sosial təminat (12,4 faiz) xərcləri malik olacaq.

2022-ci ildə dövlət büdcəsinin kəsirinin 2021-ci ilin təsdiq edilmiş göstəricisindən 17,6 faiz az olmaqla, 2567,0 milyon manat olacağı proqnozlaşdırılır ki, bu da ÜDM-in 3,2 faizini təşkil edəcək. Kəsir vahid xəzinə hesabının qalığı (45,2 faiz), daxili və xarici borclanma (27,3 faiz), layihə maliyyələşdirilməsi əsasında cəlb edilən kreditlər (23,1 faiz) və özəlləşmədən daxilolmalar (4,4 faiz) hesabına maliyyələşdiriləcəkdir. 2022-ci ildə icmal büdcənin gəlirləri 26967,7 milyon manat, xərcləri 32145,9 milyon manat, kəsiri isə 5178,2 milyon manat səviyyəsində proqnozlaşdırılır.

Qeyd edək ki, artıq 5 ildən yuxarıdır Azərbaycanda neft hasilatının təbii azalması prosesi gedir. Bu isə avtomatik olaraq ÜDM-də neft sektorunun payının azalmasına gətirib çıxarır. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatından aydın olur ki, iyul ayının yekunu üzrə ÜDM-də qeyri-neft sektorunun payı 64 faizə yaxın olub. Neft hasilatının təbii azalması fonunda yaxın 3 il ərzində bu sektorun ÜDM-dəki payının dünya bazarında gözlənilən qiymət ucuzlaşmasını nəzərə almaqla 36 faizdən 27,1 faizə düşməsi kifayət qədər realdır.(yeni musavat)