“Kaspi” qəzeti mövzu ilə bağlı məqalə dərc edib. Həmin məqaləni təqdim edirik.

Bahalaşma müvəqqətidir?

İqtisadçı Cəfər İbrahimli bahalaşmanı mövsüm ilə əlaqələndirir: “Keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə bu il qiymətlər həqiqətən çox yüksəkdir. Azərbaycan pomidoru Rusiya bazarına ixrac olunur. Amma builki rəqəmlərə baxdığımız zaman keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə ixracda demək olar ki, dəyişiklik yoxdur. Yəni məhsul xarici bazarlara getməyib. Daxildə qiymətin bu cür dəyişməsi isə göstərir ki, bazara çıxan məhsul həddindən artıq azdır. Bunun da az olmasının səbəbi açıq tarlada becərilən məhsulun azlığıdır. Böyük ehtimalla istixanalardakı pomidorun bazara çıxmasında gecikmələr baş verib. Bununla bağlı olaraq qiymətlər qısa müddətlik belə arta bilər. Burada başqa səbəbin olması mümkün deyil”.

C.İbrahimlinin fikrincə, inflyasiya olsa da, bu qədər qiymət artımına səbəb ola bilməz: “Düzdür, keçən illə müqayisədə inflyasiya da müşahidə olunur. Xərclərdə, maya dəyərində, məhsulun istehsalında, hər yerdə müəyyən qədər qiymətlərin artımı görünür. Amma inflyasiya bu qədər kəskin qiymət dəyişməsinə səbəb ola bilməz. İqtisadi olaraq bəlli bir dönəm üçün, mövsümlə əlaqədar olaraq məhsul təchizatında azalma olduğunu düşünürəm”.

İqtisadçı Pərviz Heydərov isə dedi ki, bahalaşmada son vaxtlar havaların yağmurlu keçməsi, bəzi regionlarda sellərin müşahidə olunması da rol oynaya bilər. Amma bu, əsas faktor ola bilməz: “Sentyabrın əvvəlində yağışlar çox oldu. Müəyyən təbii amillər də iş prosesinə təsir etdi. Amma bu, o qədər də uzun müddət davam etmədi. “Haranısa sel suları apardı, aqrar istehsal ilə məşğul olanların məhsulunu dolu, külək məhv etdi, ona görə qıtlıq yaranıb”, - demək düzgün olmaz. Düzdür, yağışlar məhsuldarlığa ziyan vurub, amma ölkədə elə irimiqyaslı bir təbii fəlakət baş verməyib. Ona görə də bahalaşmanı sırf bununla əlaqələndirmək düzgün deyil. Həm də bu cür təbiət hadisələri əvvəlki illərdə də baş verib. Amma belə qiymət artımı müşahidə edilməyib. Bu məhsulun qiymətinin baha olmasına heç də qıtlıq, az olması səbəb deyil. Səbəb sırf bazara çıxış imkanları ilə əlaqədardır”.

Ekspert qeyd etdi ki, fermerlər bu məhsulların bir qismini daxili bazarlara verməkdə çətinlik çəkirlər: “Hazırda bazarlara məhsul çıxarmaq əlçatan deyil. Fermerlərin əlində külli miqdarda məhsul qalıb. Bazara çıxara bildiklərini də baha qiymətə satmağa çalışırlar. Tələb və təklif nisbəti arasında problemlər ortaya çıxdığından qiymətlərdə bu cür yüksəlmələr müşahidə olunur. Bu problemin gələcəkdə də davam edəcəyi gözlənilir. Yaxşı olardı ki, hökumət bu subyektiv problemləri həll etmək üçün müvafiq tədbirlər görsün”.

P.Heydərovun fikrincə, son bir aydır inflyasiya da yüksəlməyə başlayıb, bunun da səbəbi enerji daşıyıcıları ilə bağlıdır: “Bahalaşma və ya ucuzlaşma haqqında dəqiq fikir söyləmək mümkün deyil. Çünki inflyasiya son aylarda səngiyib. Amma səngimə sürətli olduğu üçün yenidən bahalaşmanı müşahidə edə bilərik. Çünki bir ara dünyada enerji daşıyıcılarının qiyməti ucuzlaşdı. Bu da dünyada ərzaq, istehlak bazarında qiymətlərin aşağı düşməsinə şərait yaratdı. Amma son bir aydır yenidən enerji qiymətləri yüksəlməyə başlayıb. Yəni, ucuzlaşma müşahidə ediləcəyi gözlənilmir. İstixana pomidorlarına gəldikdə, qiymətin aşağı düşəcəyini proqnoz etmək mümkün deyil. Bunu yalnız qarşıdakı aylarda görə bilərik. Amma kəskin bahalaşma olacağını da söyləmək olmaz”.

İqtisadçı Rəşad Həsənov isə hesab edir ki, bahalaşmanın müxtəlif səbəbləri ola bilər. 

“Çox güman ya təchizatda problem var, ya da Rusiya bazarlarına daha çox məhsul daşınır”, - deyə o bildirib.