![]() |
|














Nuru paşanın silahdaşı, ölümü Rəsulzadəni sarsıdan Sarı Ələkbər – Əfsanəvi həyat
Tarix 16.03.21, 9:55 |
|

AzFakt.com Azərbaycanda erməni-daşnak teroruna qarşı xalq mübarizəsinin və milli istiqlal davasının öncüllərindən biri Sarı Ələkbərlə bağlı maraqlı faktları təqdim edir.
***
Ələkbər İmamqulu oğlu (Sarı Ələkbər) 1874-ci ildə Gəncədə anadan olub. İlk təhsilini bu şəhərdə alıb.
Bəzi qaynaqlarda Sarı Ələkbərin Gəncədəki Xəlfəli məhəlləsinin adlı-sanlı nəsillərindən olduğu deyilir.
***
Sarı Ələkbər gənc yaşlarında yerli əhaliyə qarşı zülm edən çar məmurlarına qarşı mübarizə aparan qaçaqlara qoşulub və onlara silahdaşlıq edib.
1900-cü illərin əvvəllərindən, daha dəqiq desək, 1906-cı ildən yeni yaradılan və daşnak terroruna qarşı mübarizəni qarşısına məqsəd qoyan «Difai» milli təşkilatının üzvü olub. Bir qədər sonra Gəncə Milli Komitəsinin aparıcı şəxslərindən biri olmaqla onun iki zərbə dəstəsindən birinə başçılıq edib.
***
Bir dəfə naməlum quldurlar Gəncənin ən zəngin ailələrindən olan Axundovların evinə basqın edir, ailə üzvlərini öldürürlər. Yalnız beş yaşlı Mirəli (sonralar tanınmış zooloq-alim olub) çarpayının altında gizləndiyindən sağ qala bilir. Sarı Ələkbər uzun axtarışlardan sonra basqının Yevlaxdan gələn 8 nəfərlik quldur dəstəsi tərəfindən törədildiyini dəqiqləşdirir. Öz silahlıları ilə Yevlaxa gedərək həmin 8 nəfəri məhv edir. Beləliklə, həm günahsız bir ailənin qisasını alır, həm də Gəncədə at oynatmağa çalışanlara bunun onlara baha başa gələcəyinin mesajını verir.
***
Sarı Ələkbərin başçılıq etdiyi dəstə 1918-ci ildə Nuru Paşanın başçılığı altında Azərbaycan gələn Türk-İslam ordusu ilə birgə döyüşüb.
***
Azərbaycanın ilk Cümhuriyyətinin qurulmasında və möhkəmlənməsində də fəal iştirak edən Sarı Ələkbər 1920-ci ilin aprel işğalından sonra yenidən qaçaqlığa qayıdıb. Bu dəfə o, rus-bolşevik istilaçıları ilə mübarizəyə girişib. Sarı Ələkbər 1920-ci ilin mayın 24-dən iyunun 5-dək davam edən sovetləşməyə qarşı Gəncə üsyanının əsas simalarından olub.
***
Yeri gəlmişkən: on gündən artıq davam edən Gəncə üsyanı nəticəsində müqavimət hərəkatının 12 min üzvü qətlə yetirilib. 11-ci Qızıl Ordu tərəfdən verilən itkilərin isə 8500 nəfər olduğu bildirilir.
***
Gəncə üsyanının başçılarından biri Cahangir bəy Kazımbəy xatirələrində 1920-ci il mayın 24-dən 25-nə keçən gecə Gəncədəki Balabağban məscidində partizan dəstələrinin rəhbərləri Sarı Ələkbər və Qaçaq Qəmbərlə üsyana başlamaq haqqında razılığa gəldiklərini qeyd edib. Sitat: "Qərara alındı ki, onlar hər biri, öz dəstəsilə, Bağman tərəfdən hərəkətə başlayaraq, Gəncə çayını keçəcək və şəhərin erməni hissəsində yerləşmiş Qızıl Ordu hissələrinə hücum edəcəklər...
Saat 6-da bizim batalyon və rota komandirləri ilə müşavirə keçirib, plan qururuq...
İlk atəşlər açılan kimi, şəhərin demək olar ki, bütün kişi əhalisi ələ nə gəldi silahlanaraq, küçələrə çıxır və döyüşən dəstələrimizə köməyə gəlir...
Axşam saat 11-də, özünün bütün komandir heyəti və artilleriyası ilə birgə bütün qırmızı diviziya, eləcə də "Şəriət alayı" tərk-silah edilərək, şəhər həbsxanasına salınır".
Beləliklə, Gəncə işğlaçılardan təmizlənir...
1952-ci ildə Parisdə nəşr olunan "Azərbaycan" jurnalının ikinci sayında isə Ceyhun bəy Hacıbəyli də Gəncə üsyanının qəhrəmanları sırasında Sarı Ələkbərin də adını çəkib.
***
Üsyan yatırıldıqdan sonra sağ qalan savaşçılardan bəziləri Türkiyə sərhədini keçərək, qardaş ölkəyə sığınmışlar. Bu zaman Sarı Ələkbər də övladlarından yalnız birini, on yaşlı İsmayılı gizlətməyə macal taparaq Türkiyəyə keçirməyə müvəffəq olub.
***
Sovet işğalından sonra bütün sərvəti bolşeviklər tərəfindən yağmalanan Sarı Ələkbərin ailəsi də böyük məhrumiyyətlərə düçar olublar. Onun anası Başxanım, həyat yoldaşı Cəvahir xanım, eləcə də digər övladları – oğlu Qulu və qızı Brilyant Qazaxıstana sürgün ediliblər. Bacıları isə bolşevik repressiyasına tuş gəldikləri üçün ailələri ilə birgə Gəncəbasarda gizlənməli olublar.
Tükürpədici məqam: həmin vaxt Sarı Ələkbərin anasının 85 yaşı olub, odur ki, sürgünə getməyə bilərdi, amma o, "mən sizi yalnız buraxa bilmərəm, oğluma nə cavab verərəm? Ölsəm də sizinlə gələcəyəm” deyərək gəlinini və nəvələrini bu məşəqqətli yolda tək qoymayıb.
***
Bir müddət sonra Sarı Ələkbərdən xəbər gəlir. Göyçədən Məmmədəli bəy adlı bir tacir Gəncədə olarkən, Sarı Ələkbərin bacılarına onun Qars şəhərində məskunlaşdığını xəbər verir. O, Sarı Ələkbərin ailəsinin də Türkiyəyə göndərilməsini arzuladığını deyir. Sarı Ələkbərin həyat yoldaşı və iki övladını gizlicə etibarlı adamların köməyi ilə bir neçə aya Qazaxıstandan Gəncəyə gətirirlər. Bu müddətdə Məmmədəli bəy də dəfələrlə sınağa çəkilir. Axırda o, son dəfə Türkiyədən dönərkən özü ilə tutarlı dəlil, Sarı Ələkbərin papağını və kəmərini gətirdikdən sonra şübhə yeri qalmır. Beləliklə, Sarı Ələkbərin ailəsi onunla Ermənistan-Türkiyə sərhəd məntəqəsindən yola düşür. Sarı Ələkbər bura göndərdiyi adamları vasitəsilə ailəsini Türkiyəyə keçirir. Məmmədəli bəy Gəncəyə növbəti səfəri zamanı məşhur fədainin ailəsinə qovuşması haqda müjdə gətirir.
***
Sarı Ələkbərin beş bacısı olub: Nərgiz, Kübra, Gilə, Sarabəyim və ömrünü Orta Asiyada sürgündə başa vuran Zinyət xanım.
Onun yeganə qardaşı Məhəmmədrza isə rus-bolşevik işğalından bir müddət sonra bolşevikləşmiş erməni quldurları tərəfindən xəyanət nəticəsində ələ keçirilib və vəhşicəsinə qətlə yetirilib.
***
Sarı Ələkbərin bacıları qardaşlarının meyitini necə olursa-olsun saxlandığı yerdən, yəni bolşeviklərin məskunlaşdığı kazarmaların ərazisindən çıxarmağı qərara alırlar. Məhəmmədrzanın qayınatası Hacı Kərimin köməyi ilə Nərgiz və Gilə gecə ikən qızıl əsgərlərə qızıl verərək şəhid qardaşlarının nəşini kazarmalardan çıxarırlar. Bacılar onu arabada, ot-ələfin altında gizlədərək Səbizkar qəbiristanlığına gətirir, orada bütün dini ayinlərə riayət edərək torpağa tapşırırlar.
***
Sarı Ələkbərin bununla da kifayətlənməyən bacıları qardaşlarının qanını yerdə qoymayacaqlarına söz verirlər. Onlar Məhəmmədrzanın gizləndiyi yeri bolşeviklərə nişan vermiş satqını da müəyyənləşdirməyə müvəffəq olurlar. Böyük miqdarda pul müqabilində bacılara təhvil verilən satqını Nərgiz xanım Kür sahilində öz əlləri ilə güllələyib.
***
Sarı Ələkbər Qarsda yaşayıb və orada gübrə zavoduna sahiblik edib.
1956-cı ildə 71 yaşında vəfat edən qəhrəman yurddaşımızın övladları İsmayıl, Brilyant və Qulu qardaş ölkədə öz savad və bacarıqları ilə yüksək məqamlara çatıblar. Onlar ixtisasca həkim olublar. İsmayıl orduda, Brilyant xanım isə Türkiyə Səhiyyə Nazirliyində yüksək vəzifələr tutmuşlar.
Sarı Ələkbər və onun nəsli Türkiyədə "Sarıyal" soyadını götürüblər. Bu soyad qardaş ölkədə çox tanınır. Brilyant xanımın oğlu Türkiyə parlamentinin üzvü – İstanbuldan millət vəkili seçilib.
***
Sarı Ələkbərin dünyasını dəyişdiyindən xəbər tutan Azərbaycan Cümhuriyyətinin banisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadə onun ailəsinə başsağlığı məktubu yollayıb. Məktubda Sarı Ələkbərin Azərbaycan üçün xidmətlərini yüksək qiymətləndirib, onun ölümündən dərin üzüntüsünü ifadə edib.
Bu da həmin tarixi məktubun mətni və fotosu:
Varşava, 17.12.{19}38
Muhterem Dr. Bay İsmail Sarıyal`a
Aziz arkadaş!
Saygılı atanızın vefatı haberini çok büyük bir teessürle haber aldım.
Bu yüzden duyduğunuz sonsuz teessüre candan iştirak ederken, merhum Ali Akber`in Milli Azerbaycan mücadelesi yolunda göstermiş olduğu unutulmaz mücahedelerile Milli harekete karşı beslediği sadakat hislerinin minnetdar hatıralarımızda ebediyen yaşayacağını ehemiyetle kayt eder, gerek bizzat kendim ve gerek arkadaşlar namına size yürekten başsağlığı veririm.
Sevgi ve saygılarla.
M.E.Resulzade
Adres: Warszawa. W.Kielecka 36. 8
***
Daha bir maraqlı fakt: sonralar Rəsulzadə polşalı xanımı ilə birgə Türkiyəyə köçüb və həmin vaxt Sarı Ələkbərin ailəsinə baş çəkib.
Mənbə: Azmarka.az


Xəbərin oxunma sayı : 1315
Maraqlı
Xəbərlər
-
Nəsrin Bodrumda transparan libası ilə diqqət çəkdi - FOTOLAR
-
“ABŞ və İsrail İrana hücuma görə məsuliyyət daşımalıdır“ - Nazir
-
Bakıda kanalizasiya suları birbaşa dənizə axıdılır - VİDEO
-
Naxçıvanda min bir dərdə dərman olan suyun sirri nədir? - VİDEO
-
Azərbaycanda torpaqların kadastrının dronlarla xəritələnməsi təklif edilir - VİDEO
-
BRİKS liderlərindən İsrailə sərt tələb: “Qoşunlarını dərhal Suriyadan çıxar”
-
Çimərliklərə getmək istəyənlərin NƏZƏRİNƏ
-
“Azərbaycanda ən təbii qız mənəm“ - Pərvin Abıyeva
-
Məktəbəhazırlıq təhsili məcburi olacaq? - Rəsmi
-
Türkiyə Ordusunda faciə: 19 əsgər zəhərləndi, 5-i şəhid oldu
-
“Ukrayna Rusiya ilə əsas məhbus mübadiləsinin səkkiz mərhələsini başa vurub“ - Zelenski
-
Xankəndi Dəmir Yolu və Avtovağzal Kompleksi belə olacaq - FOTOLAR
-
Bakının mənzil fondu yenilənir - VİDEO
-
Azərbaycanın qızıl bazarında vəziyyət necədir? - Açıqlama
-
Kəşfiyyatın məxfi məlumatı mediaya sızdı: sensasion təfərrüatlar
-
Pərvin Abıyeva şıdırğı rəqsi ilə diqqət çəkdi - VİDEO
-
Vəkilliyə qəbulla bağlı test imtahanında 196 nəfər uğur qazandı - SİYAHI
-
Nikahsız analar, sənədsiz uşaqlar: Kimdir günahkar?
-
Bulvarda dənizə düşən 57 yaşlı qadın xilas edildi - VİDEO
-
Məmmədli sakinləri acınacaqlı durumda: “Şikayətimizə baxan yoxdur“
-
Xaricdən məhsul gətirənlərin nəzərinə: Hansı qaydalar dəyişir?
-
Oğlunu 10 minə FHN-ə işə düzəldəcəkdi - Məmmədovun cinayət işi
-
“Neftçi“ dünya ulduzu ilə danışıqlar başladı - İDDİA
-
“Əcəmi Mall”da qanunsuz tikintiyə kim icazə verib? - FOTOFAKT
-
Putinlə Makron arasında telefon danışığı - Lavrov açıqladı
-
Həmin rəqəm səhvən 5000 əvəzinə 3000 göstərilib - DİM
-
Yağış yağacaq, dolu düşəcək - Sabahın havası
-
Mask yeni siyasi partiyasını qurduğunu elan etdi - “Amerika“
-
Avronun bahalaşması Azərbaycanda qiymət artımına səbəb olur - VİDEO
-
Əməkdaşlıq davam edir, əlavə yüz minlərlə dron alacağıq - Zelenski
-
Kür çayında batan gənc tələbə imiş - “Üzə bilmirdin, niyə gedirdin, ay bala?”
-
Xamenei müharibədən sonra ilk dəfə üzə çıxdı - VİDEO
-
“Ermənistanla normallaşma üçün saziş layihəsinin mətni üzrə müzakirələr tamamlanıb“ - Elçin Əmirbəyov
-
Qohumlarını xilas etmək istədilər, üçü də göldə batdı - Fotolar
-
Bakıda və bölgələrdə yağış yağır, dənizdə dalğanın hündürlüyü 4,2 metrə çatıb - FAKTİKİ HAVA
-
Almaniya Patriot sistemlərinin dörddə birini Ukraynaya təhvil verib - “Bloomberg“
-
“Ermənistana yeni konstitusiya lazımdır“ - Paşinyan
-
Saray körpüsünün ətrafı genişləndirilir - VİDEO
-
Binəqədidə ağaclardan qurd tökülür - VİDEO
-
“Rusiya Ermənistandakı hərbi mövcudluğunu genişləndirir“ - Ukrayna kəşfiyyatı
-
13 yaşlı qızı zorlamaqda ittiham edilən şəxs həbs olundu - 10 min ödəyib, ailə ilə barışmışdı
-
TikTok-la bağlı sövdələşmə hazırdır: İyulun 7-8-də...
-
İslam aləmi Aşura Gününü necə qeyd edir - ARAŞDIRMA
-
Azərbaycanda ən az maaşı kim alır? - Açıqlama
-
Boşanmadan sonra kredit borcunu kim ödəməlidir? - AÇIQLAMA
-
Qarabağda milyonlar qazanan nazir müavininin qardaşının şirkəti cərimələndi - Rəfiyevlərin tender SİYAHISI
-
“Azərbaycan Suriyaya təbii qaz tədarükündə yardım etməyə hazırdır“ - Türkiyə prezidenti
-
İrəvanda məscidlərimizi də bərpa edəcəyik - Allahşükür Paşazadə
-
“Qəzza razılaşması gələn həftə bağlanıla bilər” - Tramp
-
Bir ayın kirayəsi bir günə - Bağ evləri “od tutub yanır”
-
Akademik Yusif Məmmədəliyevin 120 illiyi qeyd ediləcək - Sərəncam
-
“Ermənistan və Azərbaycanın imzalayacağı sülh regionun ab-havasını dəyişəcək“ - Ərdoğan
-
Polis əməliyyatlar keçirdi - 35 nəfər saxlanılıb
-
“İnsanlar şaiyələrə inanmayıb, təxribatlara uymasınlar“ - QMİ
-
Beş kollecin direktoru işdən çıxarılıb - Yerinə təyinatlar olub
-
Polis özünü dənizə ataraq qadını xilas edib - VİDEO
-
Bu gün Aşuradır - Qanvermə aksiyaları təşkil olunub
-
Cəlilabad Rayon Mərkəzi Xəstəxanasının direktoru vəzifəsindən azad edildi
-
DTX-nın Akademiyasında növbəti məzun buraxılışı olub - VİDEO
-
“İran-İsrail münaqişəsi təkrarlanmamalıdır“ - Van İ
-
Bakıda daha bir yol hər an ÇÖKƏ BİLƏR - VİDEO
-
Seren Serengil azərbaycanlı gənclə işbirliyi qurdu - Fotolar
-
“Dioqunun yoxluğu ilə barışmaq çox çətin olacaq“ - Məhəmməd Salah
-
Prezident Xankəndidə keçirilən Zirvə görüşündən görüntülər paylaşılıb - VİDEO
-
Tikinti materialları bazarında bahalaşma və durğunluq var - VİDEO
-
“Reo-Med Tibb Mərkəzi“də yoxlama - Pozuntular aşkarlandı
-
Amerikalıların 40-60 faizi Maskın yeni partiya ideyasını dəstəkləyir - Şok nəticələr
-
“Dedilər qaz, meyiti basdır” - Zərərçəkmişlər danışdı
-
Gənclərin qanlı hesablaşması - biri qətlə, digəri xuliqanlığa görə mühakimə olunur
-
Bakıda küçələrdə “kahinlər“ peyda oldu - VİDEO
-
Türkiyədə meşə yanğınları: 500-dən çox xəsarət alan var
-
Ən çox gəlir əldə edən türkiyəli məşhurlar - SİYAHI
-
Rusiya səfiri Ermənistan XİN-ə çağırıldı - Nota verildi
-
Gələn həftədən Azərbaycanda istilər başlayacaq - Xəbərdarlıq
-
Pezeşkianın Azərbaycan səfəri başa çatdı - FOTO
-
Müəllim olmaq istədi, 5000 manat pulu ələ keçirildi - Dələduzluq
-
Ərdoğanın Azərbaycana səfəri başa çatdı - FOTO
-
Şuşada İlham Əliyev liderlərin şərəfinə ziyafət verdi - FOTO
-
Tramp Çinə səfər edə bilər - “Bloomberg”
-
Prezident Xankəndidə Ərdoğanla görüşdü - FOTO
-
Əliyev, Pezeşkian və Ərdoğanın ən səmimi görüntüsü - VİDEO
-
Deputatlar daha 15 məsələni müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı
-
Sadır Japarovun Azərbaycana səfəri başa çatıb - FOTO
-
“Virus hələ də bizimlədir” - Səhiyyə Nazirliyi xəbərdarlıq edir
-
Şavkat Mirziyoyevin Azərbaycana səfəri başa çatdı - FOTO
-
Əliyevlə Pezeşkianın görüşü oldu - Fotolar
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 5 günlük məzənnəni açıqladı
-
İtkin düşən 3 hərbçi Kəlbəcərdə dəfn edildi - FOTOLAR
-
Almaniya ordunu ikiqat gücləndirir - Könüllü hərbi xidmət qayıdır
-
Bakının ortasında kanalizasiya “fəlakəti“ - Qurumdan açıqlama
-
Liderlər çay süfrəsi arxasında - Fotolar
-
“ABŞ-ın dəstəyi ilə İsrail Yaxın Şərqin taleyini girov altına alıb“ - Məsud Pezeşkian
-
Küçədə soyundu, qadınlar şikayət etdi - Məhkəmə qərarı
-
Xankəndidə tarixi sammit yüksək səviyyədə təşkil olunub - Şahbaz Şərif
-
Baş prokuror Yardımlıda vətəndaş qəbulu keçirdi - FOTOLAR
-
Azərbaycanda şəxsiyyət vəsiqələrində dəyişiklik edilir - Milli Məclis təsdiqlədi
-
Kiçik çavuş həbs edilib - “TikTok”da tanış olduğu sevgilisini şantaj edirmiş
-
“Hindistan Pakistana qarşı sudan silah kimi istifadə edir“ - Şahbaz Şərif
-
Yağış yağacaq, külək güclənəcək - Sabahın havası
-
Avtomobil almaq istəyənlərin nəzərinə - Bu maşınlar bahalaşacaq
-
“Biz göstəriciyə görə dünyada ön sıralardayıq” - Prezident
-
“Qəbələ“ Futbol Akademiyasının fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb - Açıqlama
-
“Vəsiyyətnamə yoxdursa, ögey şəxslər vərəsə ola bilməzlər“ - Ali Məhkəmə
-
“Azərbaycanın xarici valyuta ehtiyatları 74 milyard dollardan artıqdır” - Sahil Babayev
-
Naxçıvanda şok hadisə - Deputat sakini döydü
-
Xankəndidə Zirvə görüşü keçirilir - FOTO/CANLI
-
Prezident Xankəndidə qəbul keçirdi - FOTOLAR
-
Ərdoğan Azərbaycana səfərə gəlib - FOTO
-
“Tramp iyulun 7-də Qəzzada atəşkəs elan edəcək“ - İsrail mətbuatı
-
Şəxsiyyət vəsiqəsində nələr dəyişəcək? - VİDEO
-
Konstitusiya Məhkəməsinə 4 hakim təyin olundu - ADLAR
-
Merkel Trampla yaşadığı qalmaqaldan danışdı - VİDEO
-
Bu şəxslərə 6 min manat birdəfəlik müavinat veriləcək - Deputat açıqladı
-
Ceyhun Bayramov Pakistan XİN başçısı görüşdü - Xankəndidə
-
Pezeşkianın Azərbaycana səfərə gəldi - FOTO
-
Direktor yük maşınının altında qalıb öldü - TƏFƏRRÜAT
-
“Zəngəzura görə Paşinyanı devirmək istəyirlər“ - Çevriliş planının detalları + VİDEO
-
Tacikistan prezidenti Füzuli rayonunda belə qarşılandı - FOTO
-
Rusiya Ukraynaya kütləvi hava zərbəsi endirib: Kiyevdə çoxsaylı dağıntılar var
-
Məktəbdən çıxan müəllimənin başına torba keçirib qaçıranlar azadlığa çıxdı - TƏFƏRRÜAT
TOP 10
ARXİV