|
Azərbaycanla Ermənistan razılaşdı: Qazaxın 4 kəndi qaytarılır
“Express Bank” iflas ərəfəsində - Şirkətlər bankdan 25 milyondan çox depoziti geri çəkiblər
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycandan çıxması prosesi başlayıb - VİDEO
Deputat Ülvi Quliyev Nəsimi rayonunda torpaq zəbt edib? - FOTOLAR
Digərlərinin ağlı ilə hərəkət edən Ermənistan - VİDEO
“Ermənistan müharibəyə təhrik edilir“ - DTX rəisi kəşfiyyat məlumatlarını açıqladı
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi terror hücumlarından necə xəbər tuta bilir? – ŞƏRH
Ərdoğan Qərbi belə mat etdi – Türk əsri başlayıb
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Bəxtiyar Əsgərov məsələsi Fuad Nəcəflini çətin duruma salıb - Naxçıvana ardı-arası kəsilməyən zənglər...
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
“Xocalı qurbanlarının qisasını aldıq!“ - Prezidentin Xocalıdakı çıxışı (FOTOLAR)
Niyə bir gün 24 saat, bir saat 60 dəqiqədir?
Tarix 09.04.23, 9:51 |
|
Sahib olduğumuz ən vacib şeylərdən biri, şübhəsiz ki, vaxtdır! Bəziləri vaxtı ən yaxşı şəkildə istifadə edərkən, bəziləri isə vaxtın azlığından şikayətlənir. Demək olar ki, hər şeyi zamana uyğun planlaşdırırıq. Əslində, bizim malik olduğumuz zaman anlayışı deyil, onu necə təşkil etdiyimizdir. Bəs niyə bir gün 24 saat, bir saat isə 60 dəqiqə olaraq təyin olunur, başqa heç bir rəqəm yox? Bu təsadüfdür, yoxsa bu rəqəmlər nəyisə ifadə edir?
Lent.az xəbər verir ki, bir günün 24 saat, bir saatın isə 60 dəqiqə olmasının səbəbi misirlilərin və babillilərin günü necə böldükləri ilə bağlıdır. Barmaqları ilə saymağı asanlaşdırmaq üçün müvafiq olaraq 12 və 60 əsaslı sistemdən istifadə etdilər.
24 saat, 12 saat davam edən gün və 12 saat davam edən gecəyə bölünür. 1 saata hər biri 60 saniyədən 60 dəqiqə daxildir. Sonra hər saniyə 1000 millisaniyəyə bölünür. İndi bu, bir gün ayrılmaq üçün olduqca qəribə bir yol kimi görünür. Təəccüblü deyil ki, uşaqlar vaxtı necə təyin etməyi öyrənməkdə çətinlik çəkirlər! Ancaq dünyada hər şeydə olduğu kimi, bunun da bir izahı var.
Sivilizasiyanın vaxtında təsiri
Müasir dünyada tez-tez onluq say sistemindən istifadə edirik. Çünki bu, barmaqlarımızla saymağımızı asanlaşdırır.
O dövrdə insanlar təbiətin möcüzələrini araşdırmağa davam etdikcə və saysız-hesabsız suallara cavab tapdıqca bir çox başqa ədədi sistemlər də geniş şəkildə istifadə olunurdu. Günü ilk dəfə kiçik hissələrə bölən misirlilər və babillilər on ikinci (əsas 12) və altmışıncı (əsas 60) say sistemlərindən istifadə edirdilər.
Bu, aydın şəkildə sual doğurur: niyə 12 və 60? Səbəb sadədir, amma sizi təəccübləndirə bilər.
Niyə 24 saat?
Bunu addım-addım anlamağa çalışaq. 24 saatlıq gün anlayışı qədim misirlilərdən gəlir. Kölgə saatları kimi cihazlarla günü 10 saata böldülər və sonra hər ucuna bir saat əlavə etdilər (biri alaqaranlıq üçün, digəri isə günün sonunda). Daha sonra misirlilər günəşin doğuşu ilə qürubun batması arasındakı vaxtı 12 hissəyə bölmək üçün kalibrlənmiş T şəkilli çubuq hazırladılar. Bu T şəkilli alət Günəşin səmadakı mövqeyinə əsaslanıb 12 seqmentdən birinə kölgə salaraq vaxtı göstərməli idi.
Halbuki bu sistem Günəşlə gün ərzində yaxşı işləyirdi. Günəş işığının olmaması gecə vaxtı təyin etməyi çox çətinləşdirirdi. Onların bu problemlə necə mübarizə apardıqlarını öyrənmək olduqca maraqlıdır.
Ulduzlardan istifadə edərək vaxtın təyin edilməsi
Qədim misirlilər gecə vaxtını hesablamaq üçün ulduzlardan istifadə edirdilər. Onlar bunu "dekanlar” adlı 36 xüsusi ulduzdan ibarət qrupa çox diqqət yetirməklə ediblər. Bu ulduzlar səmada bir naxışda yüksəlir və saatları izləmək üçün istifadə olunurdu. Bununla belə, bu 36 ulduzdan yalnız 12-si müəyyən bir zamanda görünürdü. Hansı ulduzların görünməsi fəsillərə və təqvim ilinə görə dəyişirdi.
Misirlilər ulduzlardan düzgün istifadə edərək vaxtı izləmək üçün ulduz təqvimləri adlanan xüsusi cədvəllər hazırlayırdılar. Bu cədvəllərdə hər dekan üçün 36 sütun və gecə boyu hesablana bilən hər saat üçün 12 sətir var idi.
Nəhayət, bu vaxtın hesablanması hər biri 12 saatlıq gün və gecə ilə standartlaşdırıldı. Bununla belə, bu sistem yalnız gecə-gündüz bərabərliklərində, Günəşin birbaşa ekvatorun üstündə olduğu, gecə ilə gündüzün bərabər uzunluqlara bölündüyü zaman işləyirdi. Digər vaxtlarda bir saatın uzunluğu dəyişir. Məsələn, yayda gündüz saatları daha uzun, qışda isə qısa olacaq.
Lakin o vaxtlar saatların sabit uzunluğu yox idi. O zamanlar kainat, varlıq, ulduzlar və qalaktikalar suallarına cavab tapmağa çalışan yunan astronomları hakim olan üsulla hesablamaqda çətinlik çəkirdilər. Daha sonra yunan riyaziyyatçısı Hipparx bir günü 24 bərabər saata bölməyi təklif edərək günümüzə "Equinoctial saatlar” verdi. O zaman da uzun müddət adi insanlar mövsümi dəyişən saatlardan istifadə etməyə davam edirdilər. Avropada mexaniki saatlar istifadəyə verilən 14-cü əsrə qədər xalq bu saatlardan istifadə edib.
Niyə 60 dəqiqə və 60 saniyə?
24 saatı bərabər bölməklə həyatı asanlaşdırmağa kömək edən yunan astronomları astronomik hesablamalar üçün Babil sexagesimal (əsas 60) sistemini izlədilər. Buna görə də, rahatlıq üçün bir saatı 60 dəqiqəyə və hər dəqiqəni 60 saniyəyə böldülər. Babillilərin nə üçün əsas 60 sistemindən istifadə etdikləri bilinmir, lakin bunun səbəbi ola bilər ki, 60 kəsr hesablamaları üçün xüsusi bir rəqəm idi. İlk altı sayma rəqəminə və 10,12,15, 20 və 30-a bölünən ən kiçik ədəddir. Biz əslində bu fikri babillilərdən təkcə vaxtı hesablamaq üçün deyil, həm də həndəsə dərəcələrini hesablamaq üçün götürmüşük. Buna görə də dairə 10 və ya 100 kimi daha intuitiv görünə bilən rəqəm əvəzinə 360 dərəcədir.
Vaxtın saatlar, dəqiqələr və saniyələrlə ölçülməsi çox məqsədlər üçün kifayətdir. Bununla belə, rabitə texnologiyasındakı irəliləyişlər daha dəqiq vaxt ölçmələrini tələb etdi. Bir çox hesablamalardan ötrü onluq say sistemi ilə artıq tanış olduğumuz üçün, daha dəqiqlik üçün saniyəni millisaniyə kimi tanınan 1000 hissəyə bölmək məntiqli idi.
Bundan əlavə, telekommunikasiya, maliyyə və mühəndislik sahəsində irəliləyişlərlə, daha dəqiq vaxt ölçmələrinə ehtiyac var. Nəticədə, biz indi GPS, yüksək tezlikli ticarət və sinxronizator kompüter şəbəkələri kimi zamana həssas tətbiqlərdə mikrosaniyələr və nanosaniyələr kimi daha incə zaman vahidlərindən istifadə edirik.
Bu, bir çoxlarınıza maraqlı görünə bilər. Əcdadlarımızın nəfis ideyaları min illər keçsə də gündəlik həyatımızı idarə etməkdə davam edir.
Xəbərin oxunma sayı : 385
Maraqlı
Xəbərlər
-
Bakıda 21 yaşlı model faciəli şəkildə öldü - FOTO
-
“COP29-a ev sahibliyi edəcək ölkə kimi Azərbaycan fəal hazırlıq prosesindədir” - İlham Əliyev
-
Ağdamdakı Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzi bağlandı - FOTO/VİDEO
-
Baydenin siyasətinə etiraz etdi – İstefa verdi
-
Tikilməkdə olan Laçın aeroportundan son görüntülər - VİDEO
-
NİİM əhaliyə müraciət etdi - VİDEO
-
“Fikirləşdim ki, ata-bala ikimizi də öldürəcək“ - “Cümü“yə 18 il həbs verildi
-
Hərbi gəmilər, kater və vertolyotlar Xəzərdə hərəkətə gətirildi: Möhtəşəm təlimlərdən FOTO/VİDEO
-
Xocavənddə partlayıcı vasitələr aşkar edilib: Saxlanılan var - FOTO
-
Qubada illərdir hökm sürən kanalizasiya problemi nə zaman həllini tapacaq? - VİDEO
-
Amerikalılar kütləvi şəkildə “iPhone” almaqdan imtina edirlər - SƏBƏB
-
Şəxs hansı halda orqanını başqasına verə bilər? - ARAŞDIRMA
-
Binəqədinin keçilməz yolları - VİDEO
-
Könül Kərimova estetik əməliyyat etdirib - FOTO
-
Xavi qərarını niyə dəyişdiyinin səbəbini dedi: “Üç dəqiqə söhbətləşdik və...“
-
Çörək və un məmulatlarına tələbatın azalması qiymətlərə təsir edəcək? - VİDEO
-
Azərbaycanda uşaqlar arasında yeni virus YAYILDI
-
Şadlıq saraylarında hansı menyular daha çox bahalaşıb? - QİYMƏTLƏR
-
Anar Ələkbərov o videonu Prezidentlərə göstərdi - VİDEO
-
Prezident İlham Əliyev Almaniyada işgüzar səfərdədir - FOTO/VİDEO
-
NATO baş katibi qırıcı təyyarədə ikinci pilot oldu - FOTO
-
Avtobuslarda gigiyenik qaydalara əməl olunmur - VİDEO
-
Lukaşenko nüvə başlığını qucaqladığını bildirib - VİDEO
-
Milli Məclisdən Avropa Parlamentinin qətnaməsinə ETİRAZ
-
Türkiyədə İŞİD-ə qarşı əməliyyat - 23 bəfər saxlanıldı
-
İlham Əliyev Füzulidən Berlinə getdi - Tarixi uçuş
-
Hansı rayonda nə qədər özəl uşaq bağçası var? – Tam siyahı
-
Azərbaycan-Qazaxıstan hərbi əməkdaşlığı müzakirə edilib - VİDEO
-
Keçmiş nazir müvininə 7 il iş kəsildi - 125 milyon mənimsəyib
-
Vətəndaş Qəbulu Mərkəzində may ayında qəbul cədvəli açıqlanıb - SİYAHI
-
Ətin qiyməti 25 manat olacaq? - AÇIQLAMA
-
Prezidentlər Ağdamda orta məktəbin təməlqoyma mərasimində - FOTOLAR
-
Yusif Mustafayev borc verdiyi 100 mindən çox pulunu geri ala bilmir - VİDEO
-
Tayvandan Azərbaycana gətirilən meyvə suyu yararsız çıxıb - FOTO
-
İlham Əliyev Qırğızıstan prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə etdi - FOTO
-
Mənimsəmədə təqsirləndirilən vəkilin cinayət işinin bəzi detalları məlum olub - İTTİHAM AKTI
-
COP29 Azərbaycanın malik olduğu imkanlarıntəqdimatı olacaq
-
Xaricdən gətirilən kartof ölkə daxilində 2 dəfə baha satılır – Rəqəmlər
-
Prezidentlərin Ağdama səfərindən - Maraqlı fotolar
-
İki naziri yola salan Heydər Yaqubov... – Direktor öz gücünü kimdən alır?
-
Qərb Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmağa çalışır - Zaxarova
-
“TikTok“la bağlı sorğu keçirilib - 74,9% məhdudiyyət tətbiqini istəyib
-
Binə qəsəbəsində qanunsuz elektrik xətləri çəkilir? - VİDEO
-
Xocalıda insan qalıqları aşkar edildi - FOTO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri Ağdam Konfrans Mərkəzi ilə tanış olublar - FOTOLAR
-
HƏMAS silahı yerə qoyacağına söz verdi: Amma bir şərtlə
-
“Füzuli tam şəkildə yenidən qurulur” - Hikmət Hacıyev
-
Ağdam Cümə məscidinin bərpadan sonra açılışı olub - FOTOLAR
-
Naxçıvanın yeni baş naziri kimdir? - DOSYE
-
Bakıda kişi qardaşını qətlə yetirib: “Hamımızın başına oyun açırdı”
-
Prezidentlər Pənahəli xanın sarayı və İmarət kompleksində görülən işlərlə tanış olublar - FOTO
-
Deputatdan parlament seçkilərinin vaxtı ilə bağlı iddia
-
Bakının məşhur məktəbi təmirə bağlanır: Şagirdlər digər təhsil ocağına köçürülürlər
-
Avtomobili yay rejiminə necə keçirək? - AÇIQLAMA + VİDEO
-
Naxçıvanın yeni baş naziri vəzifəsindən azad olundu - Yerinə Cəlilov təyin edildi
-
“Zəngəzur dəhlizinin adını eşitdikcə sanki ağıllarını itirirlər...“ - “Bu, çox qəribədir“
-
Azərbaycandan dünyaya Yaşıl Baxış
-
Bakıda 6 istiqamət üzrə istirahət zonaları yaradılacaq - TƏFƏRRÜAT + VİDEO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri Füzulinin Baş planı ilə tanış olublar - FOTOLAR
-
Nəsib Quliyev qadına görə intihar edib - SENSASİYALI İDDİA
-
“Dövlət sərhədimizin 12 kilometri artıq delimitasiya olunmuş hesab edilir” - Prezident İlham Əliyev
-
Bölmələrimiz həyəcan siqnalı ilə ayağa qaldırıldı - Zakir Həsənov prosesi izlədi
-
Taliban İŞİD-ə qarşı mübarizə üçün xüsusi bölmə yaradır: İşsizlərin siyahısı hazırlanır
-
Azərbaycanda balıq ovu qadağan edilir - Bu tarixdə
-
“NATO Polşada nüvə obyektləri yerləşdirərsə, hədəfimiz olacaq“ - Rusiya XİN
-
Cəfər Cabbarlı haqqında məxfi həqiqətlər - ARAŞDIRMA + VİDEO
-
Azərbaycanda niyə qeysəriyyə əməliyyatlarına üstünlük verilir? - ARAŞDIRMA
-
Bayden qanun imzaladı - Üç ölkəyə hərbi yardım haqqında
-
ADA Universitetində keçirilən forumdan mühüm məqamlar
-
İqlim dəyişmələrinin fəsadlarına qarşı mübarizəyə böyük töhfə
-
Tünzalə Ağayevanın yeni görünüşü - VİDEO
-
“Qarabağ“ - “Neftçi“ oyunundakı 5 qol - VİDEO
-
Sakinlər deputatlara ən çox nədən şikayətlənirlər? - VİDEO
-
Keçmiş başçının hospitalından şikayət - Pasientlə “Rela Hospital“ arasında nə baş verib?
-
Bayden qanunu imzaladı - “TikTok” ABŞ-da qadağan ediləcək
-
Şuşada inşa olunan yeni yaşayış kompleksinin görüntüləri - VİDEO
-
Maşın bazarında durğunluğun səbəbi nədir? - VİDEO
-
Büdcəyə yenidən baxılacaq? - FOTO
-
Rəisin evindən oğurluq etdi, araq alıb içdi - Kameraya salam da verdi
-
İkinci əl məhsulun oğurluq olmadığını necə bilmək olar? - VİDEO
-
Çinə səfər edən Antoni Blinken üçün qırmız xalı sərilmədi - VİDEO
-
Bakıda nöqsanlar aşkarlanan restoranın fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb - FOTO
-
Alimpaşa Məmmədov vurduğu ziyandan 185 min manat ödəyib
-
“İstəyirəm həyat yoldaşım mənə qulaq asanda utanmasın” - Aysun İsmayılova
-
Sabah Rəfahda hərbi əməliyyat başlaya bilər - İsrail nəşrindən şok iddia
-
“Nar” voleybol üzrə ölkə çempionlarını təbrik edir - FOTOLAR
-
Sabah Binəqədidə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
Zəngilan, Cəbrayıl və Qubadlı sakinlərinə şad xəbər - VİDEO
-
Əfv Komissiyasının növbəti iclası keçirilib - Müraciətlərin sayı 300-ü keçib
-
Xankəndidə tələ partlayıcı qurğular aşkarlanıb - VİDEO
-
Bakıda restoran sahibləri cəzalandırıldılar - RƏSMİ
-
Naxçıvanda 10 aydan çoxdur ki, maaş ala bilməyən işçilər etiraz etdilər - VİDEO
-
30-a yaxın israilli general HƏMAS-ın girovluğundadır – KİV
-
Şuşaya köç başlayır - Tarix açıqlandı
-
Moskvada sərgidə qənimət götürülmüş NATO tankı nümayiş etdiriləcək - VİDEO
-
Üç ayda 170 avtomobil yanıb: FHN əsas səbəbləri açıqladı
-
Bakı Sağlamlıq Mərkəzində maşınqayırma texnikumunu bitirən şəxs anju edir? - İDDİA/VİDEO
-
“Azərbaycan parlaq gələcəyini inamla qurur“ - Sadıq Japarov
-
Bakıda dələduz şəbəkə peyda olub – Mənzilləri, obyektləri kirayələyib...
-
100 milyon da son hədd deyil - İlham Əliyev
-
ABŞ-nin Rusiyadakı səfirliyi zəhərlənmədən ehtiyat edir - SƏBƏB
-
“Ermənistan özü işğalı sonlandırmağa qərar verdi“ - Elçin Əmirbəyov
-
Respubilkanın sabiq baş pediatırı intihar edib - Prokurorluqdan açıqlama
-
Azərbaycan-Qırğızıstan sənədləri imzalanıb - FOTO
-
Tanınmış iş adamı deputat olacaq? - İDDİA
-
Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdi - VİDEO
-
Roza Zərgərli pedaqoji fəaliyyətə başlayıb - VİDEO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan Dövlətlərarası Şurasının 2-ci iclası keçirilib - FOTOLAR
-
Benzinlə qadını yandıran şəxs vəzifəli şəxsin oğludur - Yeni faktlar
-
Prezidentdən Allahverən İsmayılovla bağlı – Sərəncam
-
Bakıda təhlükəli vəziyyət: 130-dan çox yaşı olan bina hər an uça bilər (VİDEO)
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentlərinin məhdud tərkibdə görüşü olub - FOTO
-
Deputatın tikdiyi binanın əyilməsi ilə bağlı xəbərdarlıq: Komissiya yaradılması təklif edildi
-
“NATO-nun Finlandiyadakı təlimləri təxribat xarakterlidir” - Zaxarova
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentlərinin məhdud tərkibdə görüşü başladı
-
Qırğızıstan Prezidentinin rəsmi qarşılanma mərasimi olub - FOTOLAR +VİDEO
-
AMEA-da yeni şöbələr yaradılıb - Kadr təyinatları olub
-
Sadır Japarov Bakıya gəldi - FOTO
-
Qeyri-neft sektorunun inkşafı və Dövlət İnvestisiya Şirkətinin batırdığı sərmayələr... - I yazı
-
Bakıda taksilər gediş haqqı qiymətini qaldırdı - VİDEO
TOP 10
ARXİV