AzFakt

Bakıda 120 milyonluq qalmaqallı hərracın arxasında kimlər dayanır? - ŞOK İSİMLƏR

Nadir Aslanovun “görmədiyi“ qanunsuz tikilən 110 evin iziylə - Baş purokrorluğa müraciət...

“MTK kralı“ çətin durumda - Asiman Hüseynov qardaşını xilas edə biləcəkmi?

Azərbaycanın ən varlı şirkətləri: milyardlara sahib olanlar kimdir?

Rəsmi Bakı Blinkenin görüş təklifini qəbul etməyib - Səbəb məlum oldu

“Ermənistan Qərbi Azərbaycan İcması ilə danışıqlara başlamalıdır“ - Prezident

ABŞ OCCRP-ni maliyyələşdirib və layihə rəhbərliyini təyin edib - Araşdırma

86 milyon manatı ölkəyə qaytarmayanlar ifşa edildi - Həbs olundular

Şirvanda 13 hektar ərazi başçı tərəfindən zəbt edilib - Qazinin əli ilə

ARB-nin 5 mərtəbəli studiya binası hansı məmura məxsusdur - FOTOFAKT

Bakı və Ankaradan İrəvana ultimatum - Zəngəzurla bağlı...

Azərbaycan Haaqa Məhkəməsinə müraciət etdi - Ermənistanla bağlı

143 milyon taladılar, 38 milyon ödədilər - Mənimsədikləri pulları qaytarmırlar

“Əgər biz cəngəlliyiksə, onda işlərimizə qarışmayın “ - Prezidentdən ağır ittihamlar

Dünyada karbon qazı emissiyaları rekord həddə çatıb - ARAŞDIRMA


Tarix 18.09.24, 10:49	Font ölçüsü : - / +

Dünyada baş verən iqlim dəyişikliyi fonunda atmosfer qatında karbon qazı ilə bağlı araşdırma aparılıb. Son illər sənaye müəssisələrindən havaya buraxılan zərərli maddələrin həcminin xeyli artdığı müşahidə olunub. Atmosferi çirkləndirən bu kimi maddələrdən biri də karbon qazıdır. Karbon qazı xüsusən qalıq yanacaqların (kömür, neft və təbii qaz) yanması nəticəsində yaranır.

İqtisadiyyat.az-ın araşdırmasına görə, qlobal iqlim dəyişikliyinə ən çox təsir edən karbon qazı emissiyalarıdır.

Çünki karbon qazı emissiyaları Yer kürəsini bürüdükcə, Günəşin istiliyini saxlayır. Bu isə qlobal istiləşməyə və iqlim dəyişikliyinə gətirib çıxarır. Buna görə də dünya daha sürətlə istiləşir. Zaman keçdikcə daha isti temperatur hava şəraitini dəyişir və təbiətin tarazlığını pozur. Beləliklə, bu, insanlar və yer üzündəki bütün canlılar üçün bir çox risklər yaradır.

Araşdırma nəticəsində məlum olub ki, 2022-ci ildə dünyada mədən yanacaqlarından və sənayedən qlobal karbon qazı emissiyaları 37,15 milyard ton təşkil edib. Emissiyalar ötən il 1,1% artaraq rekord həddə - 37,55 milyard tona çatıb. Məlumata görə, 1990-cı ildən bəri qlobal karbon qazı emissiyaları 60 faizdən çox artıb.

Qlobal istixana qazı emissiyalarına görə atmosferi ən çox çirkləndirən ölkələr isə Çin və ABŞ-dir. Çində son onilliklərdə sürətli iqtisadi artım və sənayeləşmə nəticəsində emissiyalar artıb. 1990-cı ildən bəri Çində karbon qazı emissiyaları 400 faizdən çox artıb. ABŞ-də isə bu emissiyalar 2,6 faiz azalıb. COVID-19 pandemiyası ilə bağlı məhdudiyyətlər 2020-ci ildə qlobal karbon qazı emissiyalarının təxminən 5,5 faiz azalmasına səbəb olub.

1940-cı ildən 2023-cü ilə qədər dünya üzrə illik karbon qazı emissiyaları belə artıb:

İllər	Karbon qazı emissiyaları
1940	4,8 milyard ton
1943	5 milyard ton
1949	5,1 milyard ton
1952	6,4 milyard ton
1958	8,4 milyard ton
1961	9,4 milyard ton
1967	12,2 milyard ton
1970	14,9 milyard ton
1976	17,9 milyard ton
1979	19 milyard ton
1982	18,8 milyard ton
1988	22 milyard ton
1991	23,2 milyard ton
1997	24,4 milyard ton
2000	25,5 milyard ton
2009	31,4 milyard ton
2012	34,9 milyard ton
2018	36,7 milyard ton
2020	35 milyard ton
2021	36,8 milyard ton
2022	37,1 milyard ton
2023	37,5 milyard ton

İqlim dəyişikliyi bəşəriyyətin üzləşdiyi ən böyük sağlamlıq təhlükəsidir. İqlim dəyişikliyi havanın çirklənməsinə, xəstəliklərin artmasına, ekstremal hava hadisələrinə, məcburi köçkünlüyün artmasına və insanların yoxsullaşmasına səbəb olur. Hər il ətraf mühit faktorları təxminən 13 milyon insanın həyatına son qoyur. Dəyişən hava şəraiti xəstəlikləri genişləndirir və ekstremal hava hadisələri ölümləri artırır.

Sənayedə, əsasən sement, dəmir, polad, elektronika, plastik, paltar və digər malların istehsalı üçün qalıq yanacaqların yandırılmasından emissiyalar yaranır. İstehsal prosesində istifadə olunan maşınlar çox vaxt kömür, neft və ya qazla işləyir. İstehsal sənayesi bütün dünyada istixana qazı emissiyalarına ən çox təsir edən səbəblərdən biridir.

Bundan əlavə, meşələrin kəsilməsi emissiyaların artmasına səbəb olur, çünki ağaclar kəsilərkən saxladıqları karbonu buraxırlar. Hər il təxminən 12 milyon hektar meşə sahəsi məhv edilir. Meşələr karbon qazını udduğundan, onların məhv edilməsi təbiətin emissiyaları atmosferdən kənarda saxlamaq imkanlarını da məhdudlaşdırır.

Əksər avtomobillər, yük maşınları, gəmilər və təyyarələr qalıq yanacaqla işləyir. Bu, nəqliyyatı istixana qazlarının, xüsusən də karbon-dioksid emissiyalarının əsas payına çevirir.

İstixana qazlarının konsentrasiyası artdıqca, qlobal səth temperaturu da artır. Son onillik, 2011-2020-ci illər tarixdə ən isti illər hesab olunur. 1980-ci illərdən bəri hər onillik əvvəlkindən daha isti olub. Yüksək temperatur xəstəlikləri artırır və meşə yanğınlarını asanlaşdırır. Arktikada temperatur qlobal orta göstəricidən ən azı iki dəfə daha sürətlə istiləşib.

Temperatur yüksəldikcə daha çox rütubət buxarlanır ki, bu da həddindən artıq yağıntıları və daşqınları gücləndirir, daha çox dağıdıcı tufanlara səbəb olur. Qlobal istiləşmə sudan əziyyət çəkən regionlarda su qıtlığını da artırır.

Xəbərin oxunma sayı : 955