AzFakt

Fransa kəşfiyyatının Bakıdakı məxfi işləri ifşa oldu - Əyləncəli tədbirlər təşkil edib...

“Bizim ərazimizdə icarədar ola bilməz” - Prezident nidanı qoydu!

“Heç vaxt işğalla barışmayın!“ - İlham Əliyev ukraynalılara məsləhət verdi

“Azərbaycanda qırıcıların sayı Ermənistandan 10 dəfə çoxdur” - “Forbes”

Azərbaycanın Çindəki ticarət nümayəndəsi milyonluq obyekt tikdirib - SƏNƏD

DTX-dən xüsusi əməliyyat əməliyyat - Bu şəxslər həbs edildi + VİDEO

“Bizimlə bu gün hesablaşmayan sabah peşman olur” -İlham Əliyev

Mehdiyevin bankından sabiq nazirin qardaşının yarım milyonu oğurlanıb - CİNAYƏT DOSYESİ

Britaniya səfirindən fransızsayağı addım - Ermənistandakı ingilis diplomat Gorusa niyə gedib?

Binəqədi rayonunda qanunsuz yaşayış binası inşa edlib - FOTOLAR

Azərbaycanda dövlət çevrilişi etmək istəyənlər kimlər idi? - Prezident açıqladı+Video

Çin, Rusiya və İrandan Trampa güc nümayişi - Birgə təlimlərin İrana faydası varmı?

Şəhid anasından Aydanadək... - Prezidentdən paylaşım+Video

Turizm Agentliyində qalmaqal - Sədrin qaynanasının badına Aparat rəhbəri işdən çıxarıldı

Avropa siyasətinin “Boris fenomeni”: qüvvələr nisbəti kəskin dəyişir


Tarix 19.12.19, 23:31	Font ölçüsü : - / +

Böyük Britaniya parlamentinə seçkilərdə mühafizəkarların böyük fərqlə qalib gəlməsi yalnız İngiltərəni silkələməyib. Bütün Qərb düşərgəsi bu hadisənin siyasi və geosiyasi nəticələri üzərində baş sındırmağa başlayıb. Arada isə leyboristlərin lideri Ceremi Korbin “yanıb”. O, istefa verəcəyini bəyan edib. Boris Consonun qələbəsini isə bir zamanlar Marqaret Tetçerin əldə etdiyi nailiyyətlə müqayisə edirlər.

Hesab edilir ki, həm “Breksit”in taleyi həll olundu, həm də Avropada fərqli siyasi ab-hava yarandı. Avropa İttifaqı məkanında çoxlu suallar meydana gəldi. Hətta təşkilatın gələcək taleyi ilə bağlı bədbin fikirlər də səslənməkdədir. Bir çox ekspertlər hesab edirlər ki, “Breksit” başqa ayırıcı proseslərə də təkan verə bilər. Buna işarə edən bir sıra əlamətlər artıq mövcuddur. Bunların fonunda ABŞ prezidenti Donald Trampın Boris Consonu xüsusi təntənə ilə təbrik etməsinə də diqqət yönəldilir. Ekspertlərə görə, bu, bütövlükdə, Qərbdə çox ciddi geosiyasi proseslərin başlanğıcı ola bilər. Bu kimi mövqelərin fonunda biz, Böyük Britaniyada mühafizəkarların qələbəsinin Avropanın siyasi mühitinə təsiri üzərində geniş dayanmağa ehtiyac gördük.

Conson Avropanı silkələyir: onu başa düşmürlər

“Bayram et, Boris!”. İndi dünya mətbuatı Donald Trampın Böyük Britaniyanın baş naziri Boris Consonun parlament seçkisində qazandığı qələbə münasibətilə “Tvitter” səhifəsində yazdığı təbrikə geniş yer verir. Məsələ yalnız Amerika prezidentinin artıq dünyanın alışdığı emosionallığında deyil. Ekspertlər Conson-Tramp münasibətlərini onların siyasi mövqeləri arasındakı oxşarlıqla eyniləşdirirlər. Yəni, əslində, ingilis parlamentində qələbə qazanan antiqlobalist ideya, Tramp və onlarla həmrəy olanlardır.

Bunlara görədir ki, Avropa KİV-ləri bu hadisəni sensasiya kimi təqdim edir və Aİ-nin, NATO-nun, eləcə də dünyanın geosiyasi taleyinə ciddi təsir göstərə biləcək olay olaraq təqdim edir. Avropa nədən ehtiyat edir? Maraqlıdır ki, Böyük Britaniyadakı seçkidən sonra Aİ rəsmiləri təcili toplaşmaq qərarı alıblar. Seçkidən sonra verilən bəyanatlardan bunun səbəbini görmək mümkündür. Yəni, “Boris nə istəyir”?

“Bi-Bi-Si”nin Avropa bölməsinin redaktoru Katya Adlerin yazdığına görə, Avropa siyasətçiləri B.Consonun siyasi fiqur olaraq kimliyinə bələd deyillər. Avropa İttifaqına üzv olan ölkələrin diplomatlarının ümumi fikri belədir: “Əslində, biz hələ Boris Consonun kim olduğunu bilmirik” (bax: Выборы в Британии: убедительная победа партии Бориса Джонсона / www.bbc.com, 13 dekabr 2019). Almaniyanın “Die Welt” qəzeti isə sual edir: “Avropaya hansı Boris Conson qismət olacaq?”.

Burada, təbii ki, söhbət avropalıların Britaniya siyasətinə, ümumiyyətlə, nabələd olmasından getmir. Və ifadə edilən fikirlərdə sətiraltı bunun əksi olan tezis yatır: yəni, Avropa Britaniya siyasətini yaxşı bilir, ancaq B.Conson ona uyğun gəlmir! Məsələnin D.Trampla əlaqələndirilməsinin arxa planda mənası da bununla bağlıdır. Konkret olaraq: Avropa Tramp-Conson tandeminin Aİ üçün hansı sürprizləri hazırladığını tam bilmir. Lakin belə addımlar proqnozlaşdırılır. Və həmin addımlar Aİ-nin ənənəvi inteqrasiya xətti ilə uyğun olmaya bilər. O halda Avropa İttifaqı hansı kursu seçməlidir? Əsas qeyri-müəyyənlik bununla bağlıdır.

Avropalıları narahat edən başlıca faktor seçkinin nəticələridir. Burada 650 yerdən 368-ini mühafizəkarlar alıblar. Leyboristlərin yeri 191-dir. Şotland milliyyətçiləri 55 deputat yerinə sahib olublar. Liberal-demokratlar isə cəmi 13 yer qazanıblar. Yaşılların parlamentdə yerlərinin sayı 1, digər partiyalarınkı isə 22 yer təşkil edib. Maraqlıdır ki, leyboristlərin elektoratının bir hissəsi də mühafizəkarlara səs verib.

Şotland milliyyətçiləri əsasən Şotlandiyada qalib gəliblər. Bunu şotland siyasətçiləri ölkənin B.Consonun rəhbərliyi altında işləmək istəməməsi kimi qiymətləndiriblər. Belə proqnozlaşdırılır ki, Şotlandiya Aİ-də qalacaq və bu mənada Böyük Britaniyadan ayrılacaq. Şimali İrlandiya haqqında da eyni proqnoz verilir.

B.Consonun planı isə belədir: bu ilin sonu, gələn ilin əvvəllərində Böyük Britaniya yollarını Avropa İttifaqı ilə ayırır. Formal olaraq isə 2020-ci ilin sonunda onlar tam ayrılmalıdırlar. B.Conson qələbə münasibətilə təşkil olunan mitinqdə bu barədə açıq danışıb. O, “ancaq”sız, “lakin”siz məsələni həll edəcəklərini bəyan edib.

Bunun fonunda D.Trampın bir tezisi müəyyən suallar yaradıb. O, özünün “Tvitter” səhifəsində qeyd edib ki, Amerika ilə Böyük Britaniya arasında böyük ticarət sazişi imzalanacaq. Lakin ekspertlərin fikrinə görə, təcrübə başqa vəziyyəti ortaya qoyur. Belə ki, ABŞ Kanada ilə analoji sazişi 10 ilə ancaq razılaşdıra bilib. Bəs onda D.Trampın bu təsəlliverici tezisi nəyi ifadə edir? Görünür, Vaşinqton B.Conson tərəfdarlarını “ruhlandırır”. Çünki Aİ ilə imzalanacaq sazişə görə, Brüssel artıq Londona qaşı fərqli mövqe tutacaq. Bu, Böyük Britaniya iqtisadiyyatına zərər vura bilər. Kompensasiya isə Amerika tərəfdən ödənilə bilər. Bu, həm də İngiltərənin Çinə meylinin qarşısını almağa xidmət etməlidir.

Risklərdən yaranan suallar: Avropa liderləri çətin vəziyyətdə

Hər bir halda hələ “Breksit” prosesi başa çatmayıb, mümkün ssenarilər haqqında bol-bol danışırlar. Bu isə mühafizəkarların inamlı qələbələrinin siyasi-ideoloji əks-sədasıdır. Doğrudan da, Avropa üçün maraqlı və düşündürücü bir situasiya yaranır. Çünki Avropanın köklü bir dövlətinin Aİ-dən ayrılması və faktiki olaraq, illərlə hazırlanan inteqrasiya modellərinin üstündən xətt çəkməsinin ciddi geosiyasi nəticələri ola bilər. Xüsusilə Aİ-nin qlobal geosiyasi güc olmaq istiqamətində qarşıya qoyduğu vəzifələr baxımından əhəmiyyəti çoxdur.

Belə görünür ki, Aİ yenidən geosiyasi məqsədində düzəlişlər etməli olacaq. Buraya iqtisadi ilə yanaşı, hərbi və müdafiə məsələləri də daxildir. Məsələ ondan ibarətdir ki, Böyük Britaniyanın təşkilatı tərk etməsi Fransa ilə Almaniya arasında rəqabəti daha da gücləndirəcək. Artıq onun ilk əlamətləri özünü göstərir. O cümlədən Angela Merkel ilə Emmanuel Makron arasında müxtəlif problemlərin həllinə yanaşmada fikir ayrılıqları mövcuddur. Məsələn, Aİ-nin son sammitində iqlimlə əlaqəli məsələ müzakirə olunarkən, A.Merkel E.Makronun atom təhlükəsizliyi ilə bağlı söylədiyi fikrə etiraz edib. Buna görə də tədbir 6 saat davam edib. Kanslerin mövqeyinə Çexiya, Lüksemburq, Avstriya nümayəndəsi də qatılıb. Polşa isə, ümumiyyətlə, sənədi imzalamaqdan imtina edib.

Məlumdur ki, başqa məsələlər üzrə də Parislə Berlin arasında fikir ayrılığı ucbatından mübahisələr vardır. Məsələn, Rusiyaya münasibətdə A.Merkel fərqli mövqe tutur. Ekspertlərin rəyi belədir ki, bu cür proses Aİ-nin daxilində uçurum yarada bilər və təşkilatın iki böyük dövləti liderlik uğrunda rəqabətdə daha kəskin qarşıdurmaya gedə bilərlər. “Breksit”in fonunda bu, Aİ üçün ikinci böyük riski təşkil edir. İndi B.Consonun inamlı qələbə əldə etməsi vəziyyətin daha da pisləşə biləcəyinin işarəti olaraq qəbul edilir.

Geosiyasi aspektdə Brüssel üçün uyğun olmaya bilən vəziyyət ABŞ-Aİ münasibətlərində meydana gələ bilər. Amerika Böyük Britaniya uğurundan sonra təşkilata üzv olan digər namizədlər arasında da oxşar tərəfdaş axtarışını davam etdirə bilər. Bununla həm Fransanın liderlik ambisiyalarına ciddi zərbə vura, həm də Aİ-nin özündən hərbi asılılığını gücləndirə bilər. Bu prosesdə London Vaşinqtona yəqin ki, yardımçı olacaq. Çünki artıq Böyük Britaniyanın Avropanın geosiyasi gələcəyi ilə bağlı Brüsseldən fərqli planları mövcuddur.

Çox güman ki, digər geosiyasi məqam Avropa üçün daha aktual olacaq. O, Rusiya ilə münasibətlərlə əlaqəlidir. Məlumdur ki, Böyük Britaniyanın Moskvaya müəyyən iradları vardır. Skripal olayından sonra bu istiqamətdə qeyri-müəyyənlik daha da artıb. Bunun fonunda isə Fransa Rusiya ilə daha yumşaq strategiya seçməyi təklif edir. E.Makron daim Moskva ilə əməkdaşlığı gücləndirməyin lazım olduğunu təkrarlayır. Bununla o, Rusiyanın timsalında ABŞ-ın planlarına qarşı alternativ planların hazırlanmasında maraqlı olduğunu nümayiş etdirir. Böyük Britaniyanın təşkilatı hüquqi olaraq da tərk etməsindən sonra bu aspektdə situasiyanın daha da kəskinləşməsi gözləniləndir.

Belə məlum olur ki, “Breksit”, faktiki olaraq, Qərbi bütün sahələrdə silkələyə bilər. Böyük Britaniya parlamentinə keçirilən seçkinin nəticəsi isə onu göstərir ki, söhbət ümumən Avropa cəmiyyətlərində siyasi ab-havanın dəyişdiyindən getməlidir. O halda seçki ancaq bir tamamlanmış proses deyil – o, əsas etibarilə avropalı seçicinin yaranmış vəziyyətə fərqli yanaşdığını göstərir. O cümlədən Avropada heç də vətəndaşların Aİ vasitəsilə inteqrasiyaya tərəfdar olmadığı aydınlaşır.

Beləliklə, Böyük Britaniyada parlamentə olan seçki digər məqamlarla yanaşı, həm də ideoloji aspektdə mübarizənin gərginləşəcəyindən xəbər verir. Bu mübarizə isə Avropanı birləşdirməyə yox, milli özünəməxsusluğu daha güclü şəkildə müdafiə etməyə xidmət edəcək. Yəni, faktiki olaraq, qloballaşma prosesi özünün böhranlı bir mərhələsinə qədəm qoyur. Bu mərhələ əvvəlkilərdən çox fərqlənir ki, bu da ayrıca analiz tələb edir.

Newtimes.az

Xəbərin oxunma sayı : 184