![]() |
|














İranla Azərbaycan arasında “Xudafərin müəmması” (FOTOLAR)
Tarix 10.05.20, 22:47 |
|
4849.jpg)
Ələsgər Məmmədli
Araz çayı üzərində tikilən su elektrik stansiyası və hidroqovşaq milli maraqlarımıza ziddir
Son günlər Azərbaycanla İran arasında Araz çayı üzərində “Xudafərin “və “Qız Qalası” hidroqovşaqlarının və su elektrik stansiyalarının tikintisi gündəmdədir.
Mövzu ətrafında müzakirələr davam edir və körpü keçidin hazırda torpaqlarımızı işğalda saxlayan işğalçı Ermənistan tərəfindən istifadəsi, bir sözlə, İranın ölkəmizin mənafelərinə zidd davranışlarına münasibət birmənalı deyil.
Bu müzakirələrdə fikir bilirənlərin bir hissəsi, xüsusilə iki ölkə arasında 2016-cı ildə bağlanan Sazişin[1] bəzi məqamlarını önə çəkənlər bütövlükdə olaya qiymət verməkdən çəkinirlər. Onların, sadəcə, Sazişdə yazılan bəzi pozitiv məqamları vurğulaması bəzi ciddi məqamların araşdırılmasını zəruri edir.
Nədir zəruri məqamlar?
Azərbaycan hökuməti məntiqi baxımdan faktiki nəzarət edə bilmədiyi ərazidə erməni işğalçıları tərəfindən də istifadə edilə biləcəyi reallığını nəzərə alaraq, İranın hər hansı tikinti aparmasına razılıq verməməli, özü də həmin layihəyə investisiya qoymamamlı, investisya qoyuluşuna ortaq olmamalı, vəsait verməməli idi. Çünki Azərbaycan həmin ərazidəki mövcud su anbarına və elektrik stansiyasına, onun tərkib hissəsi olan nəzarət keçid körpüsünə faktiki nəzarət edə və ondan birbaşa istifadə edə bilmir.
Bura investisiyanın yatırılması yalnız o ərazini istifadə edənlərə, tam olaraq İrana və ərazilərimizi faktiki işğalda saxlayan Ermənistana sərf edir.
İran Azərbaycan arasında bu layihəni dəstəkləyən Sazişdə BMT-nin qətnamələrinin vurğulanması İranın Azərbaycanı razı salması üçün tələdən başqa bir şey deyil. Çünki bu gün biz İrana qarşı həmin ərazilərin və onun üzərində anbara nəzarət üçün tikilən keçid körpüsünün erməni işğalçıları ilə birgə istifadə etməsinə faktiki etiraz da edə bilmərik. Özümüz icazə vermişik və öz imzamızla onun müdafiəsini və istifadəsini işğalın sonunadək təktərəfli İrana vermişik. İran da Azərbaycanı, habelə Sazişin bəzi şərtlərini vecinə almadan erməni işğalçılarına bu anbara nəzarət keçid körpüsü üzərindən tırlarla mal və silah daşıya biləcək və daşıdığı da istisna deyil.
Ölkəmizin maraqlarına ziddir…
Bu layihənin reallaşmasına tikintisi başa çatıb, istismara verilməsindən illər sonra icazə verilməsi kimi arqumentlərə diqqət etdikdə bunun birmənalı ölkəmizin mənafelərinə zidd olduğu görünür.
Araz çayı üzərində “Xudafərin” və ”Qız Qalası” hidroqovşaqlarının, həmçinin su elektrik stansiyalarının tikintisi 1998-ci il Prezident seçkiləri öncəsi gündəmə gəldiyində o zamankı Prezident H. Əliyev buna sərt etiraz etmiş, yolverilməz olduğunu bildirmişdi. H. Əliyev haqlı idi. Azərbaycanla İran arasında olan Araz çayından və hər iki tərəfin ortaq istifadəsində olan çay yatağından yalnız hər iki tərəfin razılığı və mənafeləri təmin edilərək istifadə edilə bilərdi. Azərbaycanın əraziləri beynəlxalq hüquqa zidd olaraq işğalda olduğundan bizim bu ərazidən faydlanmaq imkanımız yox idi və orada baş verən istənilən layihə, sadəcə, təktərəfli İrana, habelə əraziləri faktiki işğal edib, nəzarətində və istifadəsində saxlayan Ermənistana xidmət edəcəkdi. Üstəlik, yan infrastrukturdan Ermənistan işğalçılarının istifadəsini önləmə imkanımız olmayacaqdı.
Qeyd: Google earth proqramının müxtəlif görüntüləri ilə faktları təqdim edərək, Azərbaycanın mənafelərinə, suverenliyinə necə qəsd edildiyini göstərməyə çalışacağam.

İran tikib, sonra Saziş bağlayıb…
Aşağıdakı şəkildə məhz 1998-ci il və ondan sonrakı 3 ilin görüntülərini təqdim edirəm. Bu dövrdə ərazidə Azərbaycanın etirazından sonra hər hansı fəaliyyət olmayıb.
Amma sonradan görüntülər sürətlə dəyişib. “Google”un 31 dekabr 2006-cı ildəki görüntüsündən görürük ki, İran Azərbaycanla razılaşmadan ərazidə tikintini başlayıb və hətta beton divarların tikintisini başa çatdırıb.

Növbəti görüntümüz 2008-ci ilin sonunda qeydə alınıb. 2 il sonrakı görüntülərdən məlum olur ki, İran “Xurafərin” su elektrik stansiyasının su anbarının tikintisini tam başa çatdırıb, Araz çayının önünü kəsib, anbarı tam su ilə doldurub və Azərbaycanın bu şəkildəki təxmini hesablama ilə 1300 hektardan çox ərazisini də su altında qoyaraq prossesi yekunlaşdırıb.

İranın bu hərəkəti, tərəflərin ortaq istifadə etmə hüququ olduğu ərazilərin təkbaşına istifadəsi Azərbaycanın beynəlxalq hüquqdan doğan haqqarama hüququnu gündəmə gətirməsinə səbəb olurdu. 2006-2008-ci illərin İrana qarşı BMT-nin[2], AB-nin, ABŞ-ın sanksiyalarını düşündükdə bu İrana yönəlik hüquqi addımlar atılmasına səbəb (və ya bəhanə) ola bilərdi.
Yaddaşı təzələmək üçün xatırladım ki, bu o dönəmdir ki, Eynulla Fətullayev 30 mart 2007-ci ildə “Realnıy Azərbaycan” “Əliyevlər müharibəyə gedir” (rusca: “Алиевы идут на войну”) başlıqlı məqalə dərc etdi. Məqalədə “ABŞ İrana hücum edərsə İran Azərbaycanın strateji nöqtələrini hədəf alacaq” – yazdığına və müəyyən yerləri saydığına görə terrorizmi təbliğə görə 6 may 2007-ci ildə Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin (MTN) istintaq idarəsi tərəfindən məqalənin dərci ilə bağlı Cinayət Məcəlləsinin 214.1-ci maddəsinə (terrorçuluq və ya terrorun törədiləcəyi ilə hədələmə) əsasən cinayət istintaqına başladı. 30 oktyabr 2007-ci ildə Ağır cinayətlərə dair işlər üzrə məhkəmə Fətullayevi bütün ittihamlar üzrə təqsirli bildi və terrorla hədələməyə görə 8 il azadlıqdan məhrumetmə cəzası ilə cəzalandırdı. (Qeyd: 22 aprel 2010-cu ildə AİHM-i Fətullayevin hüquqlarının pozulduğuna qərar verdi[3])
Bunu vurğulamaqda məqsədim, o dönəmin münasibətlərini və İranın hədəf olmasını aydın göstərməkdir. Yəni İran zatən beynəlxalq qısqaca[4] alındığı bir vaxtda[5] təktərəfli hərəkət etməsi və ölkəmizin icazəsi olmadan əraziləri istifadə etməsi, buna görə Azərbaycanın bu məsələni ciddi gündəmə gətirməsi halında əlavə problemlər yaşayacağını istisna etmirdi. Buna görə də tikib bitirdiyi və hətta şəkildən göründüyü kimi istifadə etdiyi layihənin hüquqi rəsmiləşdirilməsini etmək üçün Azərbaycanı razı salması zəruri idi. Baxmayaraq ki, tikintisinə zamanında Azərbaycan razılıq verməmişdi.

Sadəcə, kağız üzərində anlaşma…
İrana lazım olan fürsət 2016-cı ildə yarandı. 2016-cı il fevralda nə baş verdisə, Heydər Əliyevin qəti etiraz edib, tikintisinə icazə vermədiyi, onun ölümünə qədər də ərazidə hər hansı tikintiyə başlamayan İran sonradan Azərbaycanın mövqeyini saya salmadan başlayıb, yekunlaşdırdığı və illərlə istifadə etdiyi layihənin beynəlxalq hüquq baxımından problemsiz hala gətirmək məqsədi ilə Azərbaycan tərəfini razı saldı və sadəcə kağız üzərində prosesə qoşdu.
23 fevral 2016-cı ildə Prezident İlham Əliyevin № 1803 saylı Sərəncamı[6] ilə İqtisadiyyat naziri Şahin Abdulla oğlu Mustafayevə Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə İran İslam Respublikası Hökuməti arasında Araz çayı üzərində “Xudafərin” və “Qız Qalası” hidroqovşaqların və su elektrik stansiyalarının tikintisinin davam etdirilməsi, istismarı, energetika və su ehtiyatlarından istifadə sahəsində əməkdaşlıq haqqında Sazişi imzalamaq səlahiyyəti verdi. Həmin gün Saziş imzalandı və 14 iyun 2016-cı ildə Saziş Milli Məclisdə 99 nəfərin lehinə səs verməsi ilə (əleyhinə və bitərəf olmadan) rəsmiləşdirildi.[7]
2016-da nə baş verdi ki, Azərbaycanın mövqeyi dəyişdi?
Parlamentdə bu məsələnin müzakirəsi zamanı Spikerin təqdimatından sonra heç bir deputat bu görüntüləri dilə gətirmədi, eyni zamanda heç kim sorğulamadı ki, 1998-ci ildə H. Əliyevin razılıq verməməsindən sonra nə dəyişdi? Razılıq verilməməsinə rəğmən, Azərbaycana, onun hökumətinin mövqeyinə hörmət göstərməyən və özbaşına tikinti başlayıb, bitirən İranın layihəsini nədən rəsmiləşdirirk? Nədən bizə hörmət göstərməyib təktərəfli tikdiyi layihəyə, onun xərclərinə ortaq olur, bizim razılığımız olmadan su altında buraxdığı ərazilərimizin haqqını həmin tikintinin xərcləri ilə kompensasiya etdiririk?
Yuxarıda “2016-da nə baş verdisə, Azərbaycanın mövqeyi dəyişdi”, – deyə sorğulamışdım. Bəlkə, də bu sualın cavabını 2016-cı ildə bu Sazişin rəsmiləşdirilməsindən 1 ay sonra Azərbaycanda Konstitusiya dəyişikliyi referendumuna qərar verilməsində[8] və hakimiyyətdə yeni yapılanmanın baş verməsində axtarmaq lazımdır.
Günümüzdə ərazilərin son görüntüləri bu layihənin bizim mənafelərimizə xidmət etmədiyini aydın göstərir. Xüdafərin körpüsünü qarşısında xarabaya çevrilmiş kəndlərimiz əslində hər şeyi deyir.

[1] http://www.e-qanun.az/framework/33288
[2] https://undocs.org/S/RES/1747(2007)
[3] http://academy-justice.gov.az/aihm/19.pdf
[4] https://undocs.org/S/RES/1803(2008)
[5] https://undocs.org/S/RES/1747(2007)
[6] http://www.e-qanun.az/framework/33451
[7] https://meclis.gov.az/?/az/stenoqram/418
[8] https://president.az/articles/20628
Xəbərin oxunma sayı : 385
Analiz
Xəbərlər
-
Qeydiyyatdan keçmədən də Qarabağa gedə bilərsiz - Bu dəfə 5 gün
-
Abşeronda şok hadisə:Oğul anasını yandıraraq öldürdü - VİDEO
-
“İplik“ fabrikindən 10 minlik oğurluq - Gözətçilər saxlanıldı
-
Sabah bu ərazilərdə 4 saat işıq olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
“Bu müharibədə diplomatiya tükənib” - Merts məyusdur
-
Azərbaycanda neçə nikah müqaviləsi bağlanıb?
-
Usta Natiq birdən-birə necə “vəzifəli şəxs” olub? - TƏFƏRRÜAT
-
Sabah bəzi rayonlarda şimşək çaxacaq, dolu düşəcək - Xəbərdarlıq
-
“Türkiyədə prezident seçkiləri 2028-ci ildə keçiriləcək“ - Ərdoğan
-
Bakıda ŞOK cinayət - 13 yaşlı qızın intim videolarını yaydı, həbs edildi
-
Prezident İlham Əliyev BƏƏ lideri ilə görüşdü - Fotolar
-
Avropada on gündə 2300 nəfər dünyasını dəyişib - İstilərə görə
-
Bu kəndlərdəki evlər təmir olunacaq - 30 milyona yaxın vəsait ayrıldı
-
Ərdoğandan İmamoğlu ilə bağlı təklifə reaksiya - “Xeyirli olar...”
-
Xətai MKTB-nin rəisi Fəxrəddin Məmmədov xidmətçilərin maaşını kəsir? - VİDEO
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Bu şəhərin bir hissəsi qazsız qalacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Həmin mikroavtobus qeyri-qanuni sərnişindaşıma ilə məşğul olub - AYNA
-
“Nar” regionlarda təhsilə dəstəyini davam etdirir - FOTOLAR
-
Bakıda kuryerlər qiymətlərdən narazıdır - VİDEO
-
“Saxlanılan Rusiya vətəndaşları ilə bağlı Bakı ilə təmasdayıq“ - Zaxarova
-
“Pakistan Hindistan Hərbi Hava Qüvvələrinin imicini məhv edib“ - HHQ komandanı
-
“Mado”da uşağıma yemək aldım, içindən çıxana baxın” - FOTO
-
Sabah dəhşətli isti olacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
İlham Əliyevin Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfəri başladı - FOTO
-
Beyləqanda müasir ət kəsim məntəqəsinin açılışı oldu - Fotolar
-
“Öz tantuni”də hadisə - Xadimə aşpazın qızılını oğurladı
-
AzTV-nin tender ləğv olundu - 440 min manatlıq...
-
Rəsmi Bakıdan İranın Ermənistandakı səfirinə sərt CAVAB
-
Qazax İcra Hakimiyyətində yoxlama: Pozuntular aşkarlandı
-
Tramp Moskva və Pekini bomalaqla hədələyib - Səs yazısı yayılıb + VİDEO
-
Azərbaycanda ən çox boşanma halları bu rayondadır - STATİSTİKA
-
İstehlak kreditləri bazarı - böyük məbləğlər, yüksək faizlər
-
Öcalandan 26 il sonra ilk videomüraciət: “Silahı yerə qoyun“
-
Azərbaycanda yeni SES-lər tikiləcək - 55,2 milyon xərclənəcək
-
“Bu, qiymət artımı deyil, xərcləri əhali arasında düzgün bölməkdir” - VİDEO
-
Sabah İlham Əliyevlə Paşinyan arasında görüş keçiriləcək - Əbu-Dabidə
-
Yol polisi bu sürücülərə xəbərdarlıq etdi - VİDEO
-
Pensiyalar ayın neçəsi veriləcək? - DSMF-dən açıqlama
-
Azərbaycanla Qazaxıstan birgə PUA təlimi keçir - VİDEO
-
Əczaçılıq məhsulları üzrə xərclərimizdə kəskin artım nə ilə bağlıdır? - Açıqlama
-
Mərkəzdən kənarda 1400 manata kirayə mənzillər... - Qiymətlər niyə bahadır?
-
Azərbaycanda onkoloji xəstələrinin sayı kəskin artıb - RƏSMİ
-
Torpaq üzərindəki hüquqların qeydiyyat qaydaları DƏYİŞİR
-
Skuter, moped və velosiped sürücülərinə xəbərdarlıq
-
Milli Məclisin növbəti iclasının gündəliyi: 13 məsələ müzakirə olunacaq
-
Daha 28 azərbaycanlı Almaniyadan geri qaytarıldı - Açıqlama
-
Paraşütlə qayaya çırpılaraq həlak olan Nuranə ilə bağlı daha bir fakt - VİDEO
-
Ağdam-Füzuli yolunda mikroavtobus aşdı - 20 yaralı var
-
Qarpızlar sahələrdə qaldı - Yerində 5- 10 qəpiyə təklif olunur (VİDEO)
-
ABŞ Ukraynaya dəstəyini davam etdirəcək - Dövlət Departamenti
-
Çempionlar Liqasında yeni mövsüm başladı - NƏTİCƏLƏR
-
Nizami rayonunda uşaqların oyun meydançasını parkinqə çeviriblər - VİDEO
-
Monika Belluççi məşhur jurnalın üz qabığında - Fotolar
-
Azərbaycan klublarının yay transferləri: Kim gəlir, kim gedir?
-
Ceyhun Bayramovla Pakistanlı həmkarı arasında telefonla danışığı olub - Müzakirə
-
“Demişdi ki, şah damarıma bıçaq soxaraq məni öldürəcək” - Namus, yoxsa mülk davası?
-
Həbsxanada atalığının zorladığı azyaşlı sığınacağa yerləşdirilib - Dövlət Komitəsi
-
Avropa 1940-cı illərdən bəri ən böyük təhdidlərlə üz-üzədir - Danimarka Baş naziri
-
Sabiq deputat Fəzail Ağamalı dələduzluqda ittiham olunur - Özü isə deyir ki...
-
Boşananlar niyə sistemdə evli kimi görünür? - AÇIQLAMA
-
Azərbaycan və Rusiya Fövqəladə Hallar nazirlikləri arasında fəaliyyət planı imzalanıb - FOTO
-
Zərərçəkənlər danışdı - Vardanyanın məhkəməsi
-
Pərvin barmağındakı üzükdən danışdı: “Bitən bitdi, gedən getdi”
-
Əli Əsədov Pakistan Milli Assambleyasının sədri ilə görüşdü - FOTO
-
Bakıda qadının evindən 10 kq narkotik aşkarlandı - VİDEO
-
“Xəbər bizi son dərəcə sarsıtdı“ - İlham Əliyev Trampa başsağlığı verdi
-
Nəsimi rayonu “Köhnə Təzə Bazar” da qanunsuz tikinti aparılır? - VİDEO
-
Müharibə vaxtı qonşu ölkələrin İsraillə hərbi əməkdaşlığı təsdiqlənməyib - Pezeşkian
-
Prezident İldırım Vəliyevə ali xüsusi rütbə verdi - Sərəncam
-
Ərdoğan Nəriman Cəlal və ailəsi ilə görüşdü - Fotolar
-
Bu şəxslərə diplomatik rütbələr verildi - SİYAHI
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Əməliyyat zamanı canlı yayım açan həkim barəsində araşdırma başlanılacaq - RƏSMİ
-
Bu rayonda 20 mindən artıq abonent qazsız qalacaq - Xəbərdarlıq
-
“Qapalı Mədəniyyət Evi, açıq bazar: Fəridə Babayeva işəgötürmə adıyla kimləri aldadıb?
-
Azərbaycanda suçiçəyinə yoluxma sayı artıb - RƏSMİ
-
14 il “iş“ almış şəxsi “azad etdirmək“ istədi, özü 2 il “iş“ aldı - Dələduzluq
-
Borclunun qazı nə vaxt dayandırıla bilər? - Yeni qanun hazırlanır
-
“Medianın inkişafında Ümummilli Lider Heydər Əliyevin rolu” adlı konfrans keçirilib - FOTOLAR
-
Yuyucu toz yerinə duz satılır? - Azad İstehlakçılar Birliyi araşdırma tələb edir
-
Trampdan Almaniyaya təklif: “Ukraynaya “Patriot” göndərin“
-
Bu şagirdlərə pulsuz məktəbli formaları veriləcək - Müqavilə
-
“Eurohome”da yerləşən “Keşlə” bazarında yararsız balıq məhsulları satılırmış - FOTOLAR
-
“Rusiya hazırdır, Ukraynanın cavabını gözləyirik” - Hakan Fidan
-
Vaxtından əvvəl pensiyaya çıxmaq istəyən rəisin başına iş gəldi - 14 300 manat vermişdi
-
Qarabağa səfərlərlə bağlı icazə prosedurları sadələşdirilir - Müddət 5 gün oldu
-
Texasda ştatında daşqın - Ölənlərin sayı 100-ü ötüb
-
Yeni şəxsiyyət vəsiqəsini almaq məcburidir? - Deputatlar açıqladı
-
Sabah yağış yağacaq - Çimərliklərdə temperatur necə olacaq?
-
Evimiz və ofislərimiz xaricdən izlənirmiş - DTX mühüm əməliyyat keçirdi
-
“Mən ləyaqətli ölümdən və ya şəhidlikdən qorxmuram“ - Məsud Pezeşkian
-
Azərbaycanda qaz və işıqla bağlı aylıq sabit tariflər - 1 manatı aşmayacaq
-
Bakıda magistral kəmər yenilənir - Su kəsiləcək
-
Parlament Naxçıvan Konstitusiyasına dəyişiklikləri QƏBUL EDİB
-
Tanınmış azərbaycanlı bəstəkar Türkiyədə buna görə ölübmüş - TƏFƏRRÜAT
-
Erməni kilsəsinin “azad edilməsinə“ şəxsən rəhbərlik edəcəm - Paşinyan
-
“Kiyevə silah tədarükünün dayandırılmasına görə məsuliyyət daşımıram“ - Tramp
-
Milli Məclisin iclası keçirilir - Gündəlikdə 15 məsələ var
-
“Bəzən diplomatik şəkildə və zarafatla deyirik ki...“ - Hikmət Hacıyev
-
Tanınmış iş adamının oğlu binadan yıxılaraq öldü - FOTO
-
Kredit faizləri bahalaşıb - Səbəb nədir? VİDEO
-
Hamilə qadınlar bu xidmətlərdən pulsuz yararlana bilərlər - TƏBİB
-
Albalı və gilas paytaxtda bahalaşıb - Qiymətlər
-
Bakıda avtobusla yük maşını toqquşub - VİDEO
-
Kəlbəcərdə hərbçilər qəzaya düşdü - Yaralılar var
-
“İranla bağlı sanksiyaları ləğv etmək istəyərdim” - Tramp
-
Bakının kirayə mənzil bazarında vəziyyət necədir? - VİDEO
-
Ebrunun mahnısının Nuridən oğurlandığı iddia edildi - VİDEO
-
Bakıda qadını öldürüb gölün sahilinə atdılar - Əri saxlanıldı
-
Hakan Fidan Lavrovla görüşdü - BRİCS sammitində
-
“İşğaldan əvvəl zəng vurub bizi təhqir edirdilər” - Məhkəmə+Fotolar
-
“MedEra Hospital”da falçı otağı: Elnur Əli həkimdirmi?
-
Abşeronda yaşayış binasında partlayış, xəsarət alanlar var - VİDEO
-
Rektor təyin olunan Nazim Pənahov kmdir? - DOSYE
-
Sabah bu ərazidə qaz təchizatı müvəqqəti dayandırılacaq - Xəbərdarlıq
-
`“Aztelekom“un sabiq sədrinin oğlu Alışanovun səsini gizli yazıbmış - Məhkəmədə üzə çıxdı
-
Ərdoğan DEM Partiyasının nümayəndələri ilə görüşdü - FOTO
-
“Xamenei inanır ki, amerikalı investorlar İrana gələ bilər“ - Pezeşkian
-
Deputata məxsus olduğu deyilən şirkətə 124 minlik sifariş - TENDER
TOP 10
ARXİV