|
Qeyri-neft sektorunun inkşafı və Dövlət İnvestisiya Şirkətinin batırdığı sərmayələr... - I yazı
Azərbaycanla Ermənistan razılaşdı: Qazaxın 4 kəndi qaytarılır
“Express Bank” iflas ərəfəsində - Şirkətlər bankdan 25 milyondan çox depoziti geri çəkiblər
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycandan çıxması prosesi başlayıb - VİDEO
Deputat Ülvi Quliyev Nəsimi rayonunda torpaq zəbt edib? - FOTOLAR
Digərlərinin ağlı ilə hərəkət edən Ermənistan - VİDEO
“Ermənistan müharibəyə təhrik edilir“ - DTX rəisi kəşfiyyat məlumatlarını açıqladı
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi terror hücumlarından necə xəbər tuta bilir? – ŞƏRH
Ərdoğan Qərbi belə mat etdi – Türk əsri başlayıb
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Bəxtiyar Əsgərov məsələsi Fuad Nəcəflini çətin duruma salıb - Naxçıvana ardı-arası kəsilməyən zənglər...
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
Potensial Çin-İran sazişinin Pakistana təsiri: Çin bölgədə Amerikanın fəaliyyətini daraldır
Tarix 29.07.20, 12:14 |
|
İran və Çin arasındakı 18 səhifəlik iqtisadi və təhlükəsizlik tərəfdaşlığı müqaviləsi layihəsi bu ayın əvvəlində sızdırıldıqdan sonra sazişin – gerçəkləşsə – bölgə üçün nə demək olacağı ilə bağlı geniş fərziyyələr ortaya çıxıb. Ondan əhəmiyyətli dərəcədə təsirlənə biləcək ölkə – Pakistandır.
Müqavilə ilə bağlı müxtəlif xəbərlər medianı çalxalayıb və İranda daxili tənqidlərə səbəb olub. İran prezidenti Həsən Ruhaninin aparat rəhbəri Mahmud Vaezi hicri-şəmsi ilin sonunda, 2021-ci ilin martında son razılıq əldə edilə biləcəyini söyləyib.
Layihənin niyə vaxtından əvvəl sızdığı məlum deyil. Bununla birlikdə, ticarət sazişi Çinin bölgədəki digər 15 ölkə, o cümlədən Pakistanla bağladığı razılaşmaya bənzəyir.
İran və Pakistan qonşu olduqları üçün Çinlə hər hansı bir ortaqlığın İslamabadda təsiri var və bəzi layihələr hətta üçtərəfli ola bilər. Çin-İran razılaşmasının sızdırılan şərtlərlə yekunlaşdırılması halında, Pakistan üçün əsas təsir və faydalar bunlardır:
Birincisi, saziş layihəsinə görə, Çin İranda 400 milyard dollar xərcləyəcək. Bu rəqəm Pekinin”Bir qurşaq-Bir yol” Təşəbbüsünün (BRI) flaqmanı olan Çin-Pakistan İqtisadi Dəhlizinə (CPEC) investisiyadan – 46 milyard dollardan qat-qat çoxdur. Pekin 25 il ərzində bu məbləği İranda xərcləsə, sərmayələrin daha böyük miqyası Pakistana yox, İrana axacaq. Pakistan CPEC-nin asta sürəti də nəzərə alınmalıdır.
Strateji və Beynəlxalq Tədqiqatlar Mərkəzinin təmsilçiləri Conatan Hillman və Maesi MakKalpinin məlumatına görə, CPEC bu günə qədər nəticəsizdir. “5 il ötüb, elan edilmiş layihələrin dörddə biri tamamlanıb, enerji layihələri üstünlük təşkil edib və sənayeləşmə səyləri geridə qalıb”.
Son 2 ildə asta tempinə baxmayaraq, CPEC ikinci mərhələyə 3,9 milyard dollar dəyərində bir neçə yeni hidro layihə və 7.2 milyard dollarlıq dəmir yolu sisteminin yenidən qurulması planı ilə girdiyindən bu ay bir qədər sürət yığıb. Bu yeni sövdələşmələrlə CPEC layihələrinin məcmu dəyəri hazırda 70 milyard dollardır və bu, BRI-nin 6 dəhlizinin tamamlanmaya yaxınlaşması deməkdir.
Uzunmüddətli planlarda faktik tərəqqi qeyri-sabit ola bilər. Mümkündür ki, Tehran daha yaxşı şərtlərlə danışıqlar aparsın, amma məlumatlara görə, İranın Pekinə neft və qaz tədarükü 25 il davam edəcək.
İkincisi, Pakistanın Qvadar limanından 72 kilometr qərbdə yerləşən Çahbahar limanını inkişaf etdirən Çin hər iki liman şəhərinə xeyir verə bilər. 2017-ci ildə Çahbaharın təməlatma mərasimindən bəri İran “bacı” limanlar arasındakı fəaliyyəti koordinasiya və Qvadara elektrik enerjisi ixrac etməyi planlaşdırır.
Bununla birlikdə, Pekin İranda daha bir neçə limanı inkişaf etdirməyi planlaşdırır. Çahbahar şəhərindən təxminən 350 kilometr (217 mil) məsafədə yerləşən Bandar-e-Yəsq limanı dünyanın ən çox neft tankerinin keçdiyi Hörmüz körfəzi xaricində yerləşdiyi üçün ən vacibidir.
Buna görə də, Qvadar uzun müddət BRI-nin flaqman dəhlizinin əsas limanı statusunu itirə bilər.
Üçüncüsü, təhlükəsizlik baxımından İranı BRI-yə cəlb etmək CPEC-i Dəhlizin işlədiyi əsas bölgəni – Bəlucistanı təhlükəsiz edəcək. Həm Qvadar, həm də Çahbahar limanları Bəlucistan və Sistan-Bəlucistan bölgələrində tez-tez qeyri-sabitliklə üzləşir.
CPEC-in uğuruna əngəl olan bu təhdidin zərərsizləşdirilməsi Pakistanın iqtisadi dünyagörüşü üçün faydalı olardı.
Dördüncüsü, Çinin təmiz enerjiyə yatırımlarının İranın çöl bölgəsində də planlaşdırıldığı bildirilir. Bu ərazi Pakistanın Bəlucistan əyalətinə bitişik olduğundan layihələr İslamabadın yaşıl enerji mənbələrinə doğru irəliləməsini dəstəkləyə bilər.
Saziş layihəsinə görə, istehsal olunan enerji qonşu ölkələrə ixrac ediləcək. Pakistan-İran-Çin neft və qaz kəməri ilə bağlı istənilən plan enerji ehtiyatlarının təmin olunmasına da kömək edə bilər. Bundan əlavə, İran daxilində planlaşdırılan nəqliyyat marşrutları da CPEC-lə əlaqə qurar və bu əlaqəni artırar.
İran bir neçə dəfə CPEC-ə üzv olmaq arzusunu dilə gətirib. Bu yaxınlarda İranın Pakistandakı nümayəndəsi Mehdi Honardust bildirib: “Bütün imkanlarımız və qaynaqlarımızla CPEC-in bir hissəsi olmağa hazırıq. Bəlkə də İranın enerji və tranzit dəstəyi olmadan çox milyardlıq layihə sona çatmayacaq”.
Nəhayət, sızan İran layihəsindəki əsas məqamların çoxu CPEC çərçivəsində davam edən layihələr kimi olduğundan İrandakı Çin inkişaf layihələri Pakistanda davam edən layihələri tamamlaya bilər.
Layihədə Çin və İranın qonşu ölkələrlə ikitərəfli və regional əlaqələri inkişaf etdirəcəyi və “limanlarda və adalarda sənaye / xidmət / texnologiya mərkəzlərinin inkişafı, xidmətlərin ortaq istehsalı və ixracı məqsədi ilə əməkdaşlıq” da qeyd edilib.
Beləliklə, Çinlə müzakirə olunan strateji tərəfdaşlığın reallaşacağı təqdirdə, bəzi layihələr Pakistanın xeyrinə işləməlidir.
Həqiqətən, İran koronavirus pandemiyası ilə birlikdə neft ixracına qoyulan sanksiyalar ucbatından iqtisadi böhranla üzləşdiyi üçün güclü təzyiq altındadır. BMT Təhlükəsizlik Şurasının qismən embarqosu bu ilin oktyabrında başa çatacaq, amma Vaşinqton bunun müddətini uzatmağa çalışır.
Əslində, Çinin İrandakı keçmiş səfiri Hua Limin bu yaxınlarda “Straits Times”-a verdiyi açıqlamada müqavilə ədalətsiz olduğuna dair tənqidini “iranlılar tərəfindən təhrik edilmiş və siyasi problemə çevrilmiş bir şey” adlandırıb. “Bu, Çin diplomatiyasının ruhuna qarşı getməkdir”.
Praktik cəhətdən, Çinin ABŞ sanksiyalarını nəzərə alacağı gözlənilir, çünki son bir ildə İrandan neft idxalını kəskin azaldıb. Razılaşma doğuşdan ölü ola bilər, çünki bu, Vaşinqtonla maraq toqquşmasına səbəb olur.
Çin-İran razılaşması ilə bağlı sualları cavablandıran Dövlət Departamentinin sözçüsü deyib: “ABŞ İrana kömək edən Çin şirkətlərinə sanksiya qoymanı davam etdirəcək. Çin şirkətlərinə İranla sanksiya xarakterli fəaliyyətlər etməyə icazə vermək və ya təşviq etməklə, Çin hökuməti sabitliyi və barışı təşviq etmək məqsədini pozur”.
Çinlə razılaşma xəbəri yayıldıqdan bir həftə sonra İran xarici işlər naziri Məhəmməd Cavad Zərif Rusiyaya yollanıb. 6 ayda üçüncü dəfə Moskvaya gələn Zərif İran və Rusiya arasında nüvə əməkdaşlığını da daxil edə biləcək 20 illik müqavilənin yenilənməsini müzakirə edib.
Buna görə də, İran, sadəcə, “Şərqə baxmaqdan” daha çox iqtisadi sanksiyaların qarşısını almaq üçün BMT Təhlükəsizlik Şurasıüzvlərindən dəstək axtarmış ola bilər.
Sabena Siddiqi
“Əl-Monitor”, 28.06.2020
Tərcümə: Strateq.az
Xəbərin oxunma sayı : 3352
Analiz
Xəbərlər
-
Bölgələrdə mənzillər bahalaşdı - VİDEO
-
Azərbaycanda 40 dəvə yükü ilə qızıl basdırılan yer - VİDEO
-
Porno aktrisa Trampla görüşündən danışdı – “O, məni nahara dəvət etdi...”
-
Həbsdə olan qohumunu azad edəcəyinə söz verib - 28 min manatını mənimsədi
-
Bakı metrosunun iş rejimi dəyişdirilir - RƏSMİ
-
Masallıda narkotik vasitə satan şəxslər saxlanılıblar - FOTO
-
2024-cü ildə ən çox satılan smartfon hansıdır? - SİYAHI
-
Bakı və İrəvan 5 ay ərzində sülh sazişi imzalaya biləcəkmi? - DETALLAR
-
Dünyanın ən varlı insanları hansı şəhərlərdə yaşayırlar? - REYTİNQ
-
Qəzaya düşən prokuror yuxulu olub - TƏFƏRRÜAT
-
Klublarda audit yoxlaması: Dövlət ayırdığının hesabını tələb edir
-
“Fransız hərbçiləri artıq Donbasdadır” – Fransadan olan hərbi müxbir
-
“WhatsApp” daha bir yeniliklə gəlir - FOTO
-
Zaqataladakı dönərxananın sahibi: “Problem toyuqda olub“ (VİDEO)
-
Neft Fondu bu investisiyalardan 5 milyard dollar qazanıb - SİYAHI
-
Bayden gedir, yerini Mişel Obamaya verir - “Der Spigel“dən sensasion yazı
-
Qəbulda bu qrupda keçid balı artacaq - Səbəbi AÇIQLANDI
-
“Zəngəzur dəhlizi Ermənistanı təcrid vəziyyətindən çıxara bilər“ - Elçin Əmirbəyov
-
Slovakiyanın baş naziri: “Makron ölkəmizdə populyar siyasətçi sayılmır”
-
Biləcəridə yağan yağış evləri su altında qoydu - VİDEO
-
Azərbaycanlı jurnalist Harvardın məzunu oldu - FOTO
-
Milli Qəhrəmanımız polkovnik İlqar Mirzəyevin doğum günüdür - FOTOLAR
-
Geomaqnit qasırğası olacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Bəzi yerlərdə şimşək çaxıb, leysan yağıb, Kəlbəcərə dolu düşüb - FAKTİKİ HAVA
-
Avtomobil ehtiyat hissələri bahalaşdı - VİDEO
-
Naxçıvanda məşhur məhəllə su içində batır - VİDEO
-
Çempionlar Liqası: İlk finalçı Dortmund “Borussiya”sı oldu
-
Azərbaycan Slovakiya ilə birgə silah istehsal edəcək - VİDEO
-
Çinarə türk futbolçu sevgilisindən ayrıldı - VİDEO
-
“Mbappenin qarşısını kimsə təkbaşına kəsə bilməz“ - Mats Hummels
-
“ABŞ, fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, İsraili dəstəkləməyə hazırdır“ - Bayden
-
Zaqatalada dönərdən zəhərlənənlərin sayı kəskin artdı - 30-a çatıb
-
“My Music” hoteldə nə baş verib? - TƏFƏRRÜATLAR/VİDEO
-
Sabah bəzi ərazilərdə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
İcra başçısı yenidən deputat olacaq - Qurbanovun Milli Məclisə qayıtması perspektivi nə ilə bağlıdır?
-
Növbəti dalğa gəlir: İyul-avqust aylarında ətin qiyməti artacaq
-
Binəqədinin keçilməz yolları: “Gərək qayıq alaq” - VİDEO
-
“Rusiya Britaniyanın hərbi obyektlərini vura bilər” - Zaxarova
-
Zaqatalada kütləvi zəhərlənmə - Araşdırmalar başladı
-
Ukraynadan gətirilən ət məhsullarında infeksiya törədiciləri aşkarlandı - AQTA
-
Güney Azərbaycanda şəhər başçısı həbs edilib - FOTO
-
Vəzifəsindən azad edilən Novruz Məmmədov : “Zənglərdən yorulmuşam, adamı əsəbiləşdirirlər”
-
20-25 manata satılan göycə: Bahalaşmanın səbəbi nədir?
-
Bu halda cərimə oluna bilərsiniz - Prezident təsdiqlədi
-
Rusiya Krım körpüsündən istifadəni dayandırıb: Cəbhə xəttini hansı yolla təchiz edir?
-
Nərimanov rayonunda ağacları belə məhv edirlər – FOTOFAKT
-
Bakıda sevgilisindən “yox“ cavabı alan oğlan bıçağa əl atdı - TƏFƏRRÜAT
-
Emin Əmrullayevin qardaşına sərt ittiham var: “Dedi, al bu 100 mini, get və...“ (VİDEO)
-
Suraxanıda iki maşını qəsdən yandıran şəxslər saxlanılıblar - VİDEO
-
Yağış sakinləri evləri ilə birlikdə su altında qoydu - VİDEO
-
Direktor cərrahı işdən çıxardı, cəzalandırıldı
-
Bakıda fantastik qiymətə ev kirayə verilir - FOTOLAR
-
Gəncədə daha br əməliyyat: vəzifəli şəxslərə cinayət işi açıldı
-
“Rusiya NATO-ya qarşı əməliyyata hazırdır“ - Polşa əks-kəşfiyyatı
-
İşə qəbul zamanı yaş vacibdir, yoxsa təcrübə? - VİDEO
-
Baş nazir Əli Əsədov Ankarada Anıtqəbiri ziyarət edib - FOTO/VİDEO
-
Sumqayıt məktəbində 250 min manatlıq mənimsəmə – Cinayət işi açıldı
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
“Bir neçə yaxın dostum spirtdən düzələn arağa görə həyatını itirib” - Deputat
-
Sabiq deputat Mehdiyevə yazdığı gizli məktubdan danışdı - “Off, dəhşət...“ + FOTO
-
Hoteldə ölən dostlarla bağlı yeni detallar - Hadisə bu hoteldə baş verib + FOTOLAR
-
“Moskva Qərb ölkələri ilə dialoqdan imtina etmir” - Putin
-
Taksidən istifadə edənlərin sayı artır, yoxsa azalır? – Son 7 ilin məlumatları
-
“Bu gün gəlirlərimiz 35 milyard manat civarındadır” - Deputat
-
İlham Əliyevin Slovakiyanın baş naziri ilə geniş tərkibdə görüşü keçirilib - FOTO
-
Zelenskiyə qarşı sui-qəsd: Rusiya agentləri ifşa olundular - FOTO
-
“Azərbaycan suverenlik baxımından nümunəvi ölkədir” - Robert Fitso
-
Bakıda oteldə vəzifəli şəxslər zəhərləndi, 2 nəfər vəfat etdi - AÇIQLAMA/FOTO
-
"Makronun demaqogiyası boş və ikiüzlüdür"- Rusiya rəsmisi
-
Şəhid ailəsi üzvlərinə təhsillə bağlı yeni imtiyaz VERİLDİ
-
“Azərbaycan təbii qazını Avropa məkanına etibarlı yollarla nəql edir” - İlham Əliyev
-
Bakıda vətəndaşların ölümlə üz-üzə qaldığı yol - VİDEO
-
Sabirabadda Birinci Qarabağ müharibəsinin şəhidi dəfn edildi - FOTOLAR
-
Azərbaycan-Slovakiya sənədləri imzalanıb - FOTO
-
Vladimir Putin Rusiya prezidenti vəzifəsinin icrasına başladı - VİDEO
-
Rektor özünə daha bir xidməti maşın alır - 110 min manata
-
“Xərclərin rəsmiləşdirilməsi prosesi düzgün aparılmır...“ - Vüqar Gülməmmədov
-
Azərbaycan və Slovakiya şirkətləri arasında əməkdaşlıq memorandumları imzalanıb - FOTO
-
Prezident İlham Əliyevin Slovakiyanın baş naziri ilə təkbətək görüşü olub - FOTO
-
Bədii ədəbiyyat oxumaq beyinə necə təsir edir? - TƏDQİQAT
-
Milli Məclis Mehriban Əliyevanı təbrik etdi
-
Xüsusi təyinatlılarımız Türkiyədə hərbi təlimlərdə - FOTO/VİDEO
-
Qızıla yatırım etmək riskli hesab edilir - VİDEO
-
Milli Məclisin iclası başladı: 18 məsələyə baxılacaq
-
İsrail tankları Rəfaha daxil olub – KİV
-
Tərtərdə məktəblilər arasında dava: Ölən var
-
“Qazaxıstan ilk növbədə milli maraqların qorunmasına üstünlük verir” - Tokayev
-
Vətəndaşlarımız hazırda 40-a yaxın ölkəyə səfər edə bilər - VİDEO
-
Şəhərdə taksilər niyə yoxa çıxdı? - Sürücüləri narazıdırlar + VİDEO
-
Marsda həyat mövcud olub? - Alimlərdən yeni araşdırma
-
Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək yoldan görüntülər - VİDEO
-
Xəzərdə dalğanın hündürlüyü dörd metrə çatıb - FAKTİKİ HAVA
-
Türkiyədə altıncı nəsil qırıcı təyyarə üzərində işlərə başlanılıb - FOTO
-
Azərbaycanlı iş adamının “Qalatasaray”dakı işinə xitam veriləcək? - AÇIQLAMA
-
Münasib qiymətə ev tapmaq niyə çətinləşib? - VİDEO
-
Rihanna yenə dəyişdi - FOTOLAR
-
Fransa futbol tarixinin ən yaxşı müdafiəçisi bilindi - Desayi ikincidir
-
Sabah bəzi ərazilərdə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
”Çin Ukraynaya dair sülh konfransını dəstəkləyəcək” - Si Cinpin
-
“İraq və Suriyada PKK-ya son zərbəni yaxın günlərdə endirəcəyik” - Ərdoğan
-
“Fransa Rusiya ilə müharibə aparmır” - Makron
-
Bakıda 17 min manata pişik satılır - VİDEO
-
Türkiyə ordusu Şimali İraqda 16 kürd yaraqlısını məhv etdi - VİDEO
-
Azərbaycanda məşhur hoteldə külli miqdarda yeyinti - FOTO
-
Zeynəb Xanlarovanın qudası alimin dediklərini eşidib, insult keçirib - Məhkəmə + FOTOLAR
-
Satışda olan saxta məhsulları necə ayırd edək? - VİDEO
-
Qazaxıstan öz diplomatını BƏƏ-dən geri çağırdı - FOTO
-
Təsərrüfatlarına ziyan dəymiş fermerlərin NƏZƏRİNƏ
-
Laçında müntəzəm marşrut xətləri açılıb - FOTO
-
NATO generalından mühüm açıqlama: “Ukrayna Krımı geri ala bilməsə…”
-
Gündəlik qəzetlərin sayı artır, həftəlik qəzetlərin sayı azalır – Statistika
-
Sabiq deputatın Ramiz Mehdiyevə gizli məktubu yayıldı - Sensasiyalı adlar + TAM MƏTN
-
“Alt paltarı belə geyinməyib, səhər verilişinə çıxırlar” - Elza kimə replika atır?
-
DTX-nin əməkdaşları “Heydər zirvəsi”nə yürüş təşkil ediblər - FOTO
-
“Gömrükçü” külli miqdarda pulu ələ keçirdi - Həbs edildi
-
Bakıda külək güclənəcək, yağış intensivləşəcək – Xəbərdarlıq
-
Putin Paşinyanla görüşəcək - Bu tarixdə
-
DSMF-də rəsmi yoxlama başlayıb - Açıqlama
-
“Rauf Quliyev külli miqdarda pulumuzu ələ keçirib” – İDDİA
-
Belarus XİN rəhbərindən bəyanat: “Ukrayna ilə bağlı danışıqlara hazırıq”
TOP 10
ARXİV