|
Azərbaycanla Ermənistan razılaşdı: Qazaxın 4 kəndi qaytarılır
“Express Bank” iflas ərəfəsində - Şirkətlər bankdan 25 milyondan çox depoziti geri çəkiblər
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycandan çıxması prosesi başlayıb - VİDEO
Deputat Ülvi Quliyev Nəsimi rayonunda torpaq zəbt edib? - FOTOLAR
Digərlərinin ağlı ilə hərəkət edən Ermənistan - VİDEO
“Ermənistan müharibəyə təhrik edilir“ - DTX rəisi kəşfiyyat məlumatlarını açıqladı
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi terror hücumlarından necə xəbər tuta bilir? – ŞƏRH
Ərdoğan Qərbi belə mat etdi – Türk əsri başlayıb
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Bəxtiyar Əsgərov məsələsi Fuad Nəcəflini çətin duruma salıb - Naxçıvana ardı-arası kəsilməyən zənglər...
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
“Xocalı qurbanlarının qisasını aldıq!“ - Prezidentin Xocalıdakı çıxışı (FOTOLAR)
Pakistanla Əfqanıstan arasındakı 70 illik müharibə: İki müsəlman dövləti qarışdıran ingilis barmağı - TƏHLİL
Tarix 08.05.17, 5:09 |
|
Pakistan-Əfqanıstan sərhədlərində bu gün müharibə rüzgarları əsib.
Məlumata görə, Pakistan ordusu sərhədlərdəki əfqan müdafiə istehkamlarını ağır artilleriya atəşinə tutaraq, 50 əfqan sərhədçini öldürüb, 100-dən çoxunu isə yaralayıb. Pakistan tərəfindən nə qədər canlı itki verildiyi barədə isə heç bir məlumat yoxdur.
Hər zaman Pakistanı müsəlman ölkələrə ciddi dəstək verən, bir çox məsələlərə dini təəssübkeşlik hissiylə yanaşan dövlət olaraq tanıdığımızdan, bu gün həmin coğrafiyadan gələn xəbərlər, yəqin ki, bir çoxlarımızda təəccüb yaradıb. Amma sən demə, Əfqanıstanla arasındakı sərhəd gərginliyinin tarixi elə Pakistanın özüylə yaşıddır. 1947-ci ildə Pakistan dövləti qurulundan bəri hər zaman bu cür insidentlər baş verir və iki dövlət bir-biriylə lokal müharibələr yaşayır.
İki dövlət arasındakı ziddiyyətin arxasında isə ingilis barmağı var. Məgər ki, ingilislər Hindistanı işğal edəndən sonra 19-cu əsrin axırlarında Əfqanıstanı da tutmaq eşqinə düşürlər. Bu coğrafiyada isə isti dənizlərə çıxmaq istəyən ruslarla qarşı-qarşıya gəlirlər. Həm Rusiyanın, həm də İngiltərənin eyni vaxtda ələ keçirmək istədiyi Əfqanıstan I Dünya müharibəsinə qədər iki ölkənin arasındakı rəqabət səbəbiylə müstəqilliyini qoruya bilir. Amma ingilislərin yardımıyla əldə edilən bu müstəqilliyin bədəli ağır olur.
Rusiyaya qarşı Əfqanıstanın müstəqilliyinə dəstək verəcəyi vədiylə ondan ərazilərinin bir qismini Hindistana hədiyyə etməsini istəyir. Həm Rusiya, həm də ingilislərə qarşı eyni anda vuruşa bilməyəcəyini düşünən Əfqanıstan məcburən bu təkliflə razılaşır. 1893-cü ildə iki dövlət arasında müqavilə bağlanır. İngiltərənin o dövrlərdəki Hindistan xarici işlər katibi Mortimer Durandın adını daşıyan bu müqavilə peştun xalqına aid əraziləri Hindistan və Əfqanıstan arasında ikiyə bölür.
İngilislərin himayəsi isə uzun sürmür. I Dünya müharibəsindən sonra Rusiyanın başı daxili məsələlərə qarışdığından ingilis imperializmi rəqibsizlik şəraitindən faydalanıb Əfqanıstana daxil olur və ummadığı dirənişlə qarşılanır. Qəhrəman əfqan xalqının 1919-cu ildə ani hücumu qarşısında tab gətirməyən ingilislər onun müstəqiliyini tanımaq məcburiyyətində qalırlar. Həmin il bağlanan Ravalpindi müqaviləsiylə bugünkü sonu gəlməyən sərhəd mübahisəsi daha da möhkəmləndirilir və II Dünya müharibəsindən sonra problem Hindistanın parçalanmasıyla ortaya çıxan Pakistanla Əfqanıstana miras buraxılır.
Pakistanın ilk müstəqillik günlərindən indiyə qədər davam edən sərhəd anlaşmazlığı nəticəsində Əfqanıstan BMT-də öz müsəlman qonşusunun suverenliyini belə, indiyə qədər tanımayıb. Baxmayaraq ki, istər Gülbəddin Hikmətyar, istərsə də 10 illki Taliban hakimiyyəti dövründə Əfqanıstan hökuməti tamamilə Pakistandan asılı olub. Fəqət iki dövlət arasındakı “Peştunistan” problemi o qədər dərindir ki, Əfqanıstanın İslamabada bağlı hökumətləri belə, bu məsələdə güzəştə gedə bilməyiblər. Sözsüz ki, bunun başlıca səbəblərindən biri həm Hikmətyarın, həm də Taliban hakimiyyətindəki idarəçilərin böyük əksəriyyətinin milliyyətcə peştun olmasıdır.
Məsələ burasındadır ki, əhalisinin 42%-dən çoxu peştun olan Əfqanıstanda bu milli mənsubiyyətə aid olanlar uzun illərdən bəri ölkənin aparıcı siyasi gücünü təşkil ediblər. Məlumata görə, 18-ci əsrin ortalarında dövlətləşmə prosesinə qədəm qoyan Əfqanıstanda əsas siyasi güc mərkəzi peştun əsilli Dürrani əşirəti olub. Bu əşirətin 200 ildən artıq sürən hakimiyyəti Əfqanıstanda peştunları həm iqtisadi, həm də siyasi cəhətdən möhkəmləndirib. O qədər ki, peştunlarsız Əfqanıstan siyasi idarəçiliyini təsəvvür etmək belə, mümkün deyil.
Peştunların əksəriyyəti isə Pakistanda yaşayır. Əfqanıstanda 15 milyon, Pakistanda isə 25 milyon peştun olduğu bildirilir. Pakistan müstəqilliyini elan etdikdən sonra peştunların birləşməsi xəyala çevrilib.
Bu da azmış kimi, rəsmi İslamabad Əfqanıstanın bir dövlət kimi güclənməsində də maraqlı deyil. Güclü Əfqanıstan faktoru Pakistandakı 25 milyon peştunların milli hislərini gücləndirə və separatizmi körükləyə bilər. Nəticədə Pakistanın parçalanması qaçınılmaz olar. Eynilə Azərbaycan-İran münasibətlərində olduğu kimi. Rəsmi Tehran necə ki, Azərbaycanın demokratikləşib milli qüvvələrin hakimiyyətə gəlməsini həmişə öz ərazi bütövlüyünə təhlükə kimi görübsə, İslamabad da Əfqanıstana eyni mövqedən yanaşıb və özünə bağlı olmayan hakimiyyətləri terror zərbələriylə devirməyə çalışıb.
Bu gün Əfqanistanla Pakistan sərhədlərində əsən müharibə rüzgarının da əsl səbəbi budur. İki ölkə arasında ən qələbəlik keçişlərin yaşandığı Torxam sərhəd məntəqəsində ötən ilin yay aylarında da ciddi atışmalar qeydə alınmış və məntəqə uzun müddət bağlanmışdı. Pakistandakı peştunların böyük əksəriyyəti isə öz iqtisadi həyatlarını bu keçid məntəqəsi üzərindən reallaşdırdıqları ticarətlə təmin edirlər. Ümumiyyətlə, Əfqanıstan-Pakistan arasında hər il ciddi insidentlərin yaşandığı həmin keçid məntəqəsi Əfqanıstanın şimala, Pakistanın isə şərqə açıqlan qapısı sayılır və iqtisadi cəhətdən mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İki müsəlman dövlətin bölüşə bilmədikləri maraqlar ucbatından isə hər ikisi bu fürsətdən yetərincə faydalana bilmirlər.
Heydər Oğuz
Strateq.az
Xəbərin oxunma sayı : 148
Analiz
Xəbərlər
-
Könül Kərimova estetik əməliyyat etdirib - FOTO
-
Xavi qərarını niyə dəyişdiyinin səbəbini dedi: “Üç dəqiqə söhbətləşdik və...“
-
Çörək və un məmulatlarına tələbatın azalması qiymətlərə təsir edəcək? - VİDEO
-
Azərbaycanda uşaqlar arasında yeni virus YAYILDI
-
Şadlıq saraylarında hansı menyular daha çox bahalaşıb? - QİYMƏTLƏR
-
Anar Ələkbərov o videonu Prezidentlərə göstərdi - VİDEO
-
Prezident İlham Əliyev Almaniyada işgüzar səfərdədir - FOTO/VİDEO
-
NATO baş katibi qırıcı təyyarədə ikinci pilot oldu - FOTO
-
Avtobuslarda gigiyenik qaydalara əməl olunmur - VİDEO
-
Lukaşenko nüvə başlığını qucaqladığını bildirib - VİDEO
-
Milli Məclisdən Avropa Parlamentinin qətnaməsinə ETİRAZ
-
Türkiyədə İŞİD-ə qarşı əməliyyat - 23 bəfər saxlanıldı
-
İlham Əliyev Füzulidən Berlinə getdi - Tarixi uçuş
-
Hansı rayonda nə qədər özəl uşaq bağçası var? – Tam siyahı
-
Azərbaycan-Qazaxıstan hərbi əməkdaşlığı müzakirə edilib - VİDEO
-
Keçmiş nazir müvininə 7 il iş kəsildi - 125 milyon mənimsəyib
-
Vətəndaş Qəbulu Mərkəzində may ayında qəbul cədvəli açıqlanıb - SİYAHI
-
Ətin qiyməti 25 manat olacaq? - AÇIQLAMA
-
Prezidentlər Ağdamda orta məktəbin təməlqoyma mərasimində - FOTOLAR
-
Yusif Mustafayev borc verdiyi 100 mindən çox pulunu geri ala bilmir - VİDEO
-
Tayvandan Azərbaycana gətirilən meyvə suyu yararsız çıxıb - FOTO
-
İlham Əliyev Qırğızıstan prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə etdi - FOTO
-
Mənimsəmədə təqsirləndirilən vəkilin cinayət işinin bəzi detalları məlum olub - İTTİHAM AKTI
-
COP29 Azərbaycanın malik olduğu imkanlarıntəqdimatı olacaq
-
Xaricdən gətirilən kartof ölkə daxilində 2 dəfə baha satılır – Rəqəmlər
-
Prezidentlərin Ağdama səfərindən - Maraqlı fotolar
-
İki naziri yola salan Heydər Yaqubov... – Direktor öz gücünü kimdən alır?
-
Qərb Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmağa çalışır - Zaxarova
-
“TikTok“la bağlı sorğu keçirilib - 74,9% məhdudiyyət tətbiqini istəyib
-
Binə qəsəbəsində qanunsuz elektrik xətləri çəkilir? - VİDEO
-
Xocalıda insan qalıqları aşkar edildi - FOTO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri Ağdam Konfrans Mərkəzi ilə tanış olublar - FOTOLAR
-
HƏMAS silahı yerə qoyacağına söz verdi: Amma bir şərtlə
-
“Füzuli tam şəkildə yenidən qurulur” - Hikmət Hacıyev
-
Ağdam Cümə məscidinin bərpadan sonra açılışı olub - FOTOLAR
-
Naxçıvanın yeni baş naziri kimdir? - DOSYE
-
Bakıda kişi qardaşını qətlə yetirib: “Hamımızın başına oyun açırdı”
-
Prezidentlər Pənahəli xanın sarayı və İmarət kompleksində görülən işlərlə tanış olublar - FOTO
-
Deputatdan parlament seçkilərinin vaxtı ilə bağlı iddia
-
Bakının məşhur məktəbi təmirə bağlanır: Şagirdlər digər təhsil ocağına köçürülürlər
-
Avtomobili yay rejiminə necə keçirək? - AÇIQLAMA + VİDEO
-
Naxçıvanın yeni baş naziri vəzifəsindən azad olundu - Yerinə Cəlilov təyin edildi
-
“Zəngəzur dəhlizinin adını eşitdikcə sanki ağıllarını itirirlər...“ - “Bu, çox qəribədir“
-
Azərbaycandan dünyaya Yaşıl Baxış
-
Bakıda 6 istiqamət üzrə istirahət zonaları yaradılacaq - TƏFƏRRÜAT + VİDEO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri Füzulinin Baş planı ilə tanış olublar - FOTOLAR
-
Nəsib Quliyev qadına görə intihar edib - SENSASİYALI İDDİA
-
“Dövlət sərhədimizin 12 kilometri artıq delimitasiya olunmuş hesab edilir” - Prezident İlham Əliyev
-
Bölmələrimiz həyəcan siqnalı ilə ayağa qaldırıldı - Zakir Həsənov prosesi izlədi
-
Taliban İŞİD-ə qarşı mübarizə üçün xüsusi bölmə yaradır: İşsizlərin siyahısı hazırlanır
-
Azərbaycanda balıq ovu qadağan edilir - Bu tarixdə
-
“NATO Polşada nüvə obyektləri yerləşdirərsə, hədəfimiz olacaq“ - Rusiya XİN
-
Cəfər Cabbarlı haqqında məxfi həqiqətlər - ARAŞDIRMA + VİDEO
-
Azərbaycanda niyə qeysəriyyə əməliyyatlarına üstünlük verilir? - ARAŞDIRMA
-
Bayden qanun imzaladı - Üç ölkəyə hərbi yardım haqqında
-
ADA Universitetində keçirilən forumdan mühüm məqamlar
-
İqlim dəyişmələrinin fəsadlarına qarşı mübarizəyə böyük töhfə
-
Tünzalə Ağayevanın yeni görünüşü - VİDEO
-
“Qarabağ“ - “Neftçi“ oyunundakı 5 qol - VİDEO
-
Sakinlər deputatlara ən çox nədən şikayətlənirlər? - VİDEO
-
Keçmiş başçının hospitalından şikayət - Pasientlə “Rela Hospital“ arasında nə baş verib?
-
Bayden qanunu imzaladı - “TikTok” ABŞ-da qadağan ediləcək
-
Şuşada inşa olunan yeni yaşayış kompleksinin görüntüləri - VİDEO
-
Maşın bazarında durğunluğun səbəbi nədir? - VİDEO
-
Büdcəyə yenidən baxılacaq? - FOTO
-
Rəisin evindən oğurluq etdi, araq alıb içdi - Kameraya salam da verdi
-
İkinci əl məhsulun oğurluq olmadığını necə bilmək olar? - VİDEO
-
Çinə səfər edən Antoni Blinken üçün qırmız xalı sərilmədi - VİDEO
-
Bakıda nöqsanlar aşkarlanan restoranın fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb - FOTO
-
Alimpaşa Məmmədov vurduğu ziyandan 185 min manat ödəyib
-
“İstəyirəm həyat yoldaşım mənə qulaq asanda utanmasın” - Aysun İsmayılova
-
Sabah Rəfahda hərbi əməliyyat başlaya bilər - İsrail nəşrindən şok iddia
-
“Nar” voleybol üzrə ölkə çempionlarını təbrik edir - FOTOLAR
-
Sabah Binəqədidə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
Zəngilan, Cəbrayıl və Qubadlı sakinlərinə şad xəbər - VİDEO
-
Əfv Komissiyasının növbəti iclası keçirilib - Müraciətlərin sayı 300-ü keçib
-
Xankəndidə tələ partlayıcı qurğular aşkarlanıb - VİDEO
-
Bakıda restoran sahibləri cəzalandırıldılar - RƏSMİ
-
Naxçıvanda 10 aydan çoxdur ki, maaş ala bilməyən işçilər etiraz etdilər - VİDEO
-
30-a yaxın israilli general HƏMAS-ın girovluğundadır – KİV
-
Şuşaya köç başlayır - Tarix açıqlandı
-
Moskvada sərgidə qənimət götürülmüş NATO tankı nümayiş etdiriləcək - VİDEO
-
Üç ayda 170 avtomobil yanıb: FHN əsas səbəbləri açıqladı
-
Bakı Sağlamlıq Mərkəzində maşınqayırma texnikumunu bitirən şəxs anju edir? - İDDİA/VİDEO
-
“Azərbaycan parlaq gələcəyini inamla qurur“ - Sadıq Japarov
-
Bakıda dələduz şəbəkə peyda olub – Mənzilləri, obyektləri kirayələyib...
-
100 milyon da son hədd deyil - İlham Əliyev
-
ABŞ-nin Rusiyadakı səfirliyi zəhərlənmədən ehtiyat edir - SƏBƏB
-
“Ermənistan özü işğalı sonlandırmağa qərar verdi“ - Elçin Əmirbəyov
-
Respubilkanın sabiq baş pediatırı intihar edib - Prokurorluqdan açıqlama
-
Azərbaycan-Qırğızıstan sənədləri imzalanıb - FOTO
-
Tanınmış iş adamı deputat olacaq? - İDDİA
-
Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdi - VİDEO
-
Roza Zərgərli pedaqoji fəaliyyətə başlayıb - VİDEO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan Dövlətlərarası Şurasının 2-ci iclası keçirilib - FOTOLAR
-
Benzinlə qadını yandıran şəxs vəzifəli şəxsin oğludur - Yeni faktlar
-
Prezidentdən Allahverən İsmayılovla bağlı – Sərəncam
-
Bakıda təhlükəli vəziyyət: 130-dan çox yaşı olan bina hər an uça bilər (VİDEO)
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentlərinin məhdud tərkibdə görüşü olub - FOTO
-
Deputatın tikdiyi binanın əyilməsi ilə bağlı xəbərdarlıq: Komissiya yaradılması təklif edildi
-
“NATO-nun Finlandiyadakı təlimləri təxribat xarakterlidir” - Zaxarova
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentlərinin məhdud tərkibdə görüşü başladı
-
Qırğızıstan Prezidentinin rəsmi qarşılanma mərasimi olub - FOTOLAR +VİDEO
-
AMEA-da yeni şöbələr yaradılıb - Kadr təyinatları olub
-
Sadır Japarov Bakıya gəldi - FOTO
-
Qeyri-neft sektorunun inkşafı və Dövlət İnvestisiya Şirkətinin batırdığı sərmayələr... - I yazı
-
Bakıda taksilər gediş haqqı qiymətini qaldırdı - VİDEO
-
“Made in Karabakh”: Şərablarımız yenidən dünyaya ayaq açır - VİDEO
-
Sabiq deputatın qardaşı oğlunun 350 min vergi borcu var - Ramiz Mehdiyevin qohumudur
-
Hadrut yenidən qurulur - Ən son görüntülər
-
Baş nazir iclas keçirib - Holdinqin İdarə Heyətinə tapşırıqlar verilib
-
“Rusiya yaxın günlərdə Ukrayna ərazisinə hücumları gücləndirəcək“ - ABŞ institutu
-
Yağış yağıb, şimşək çaxıb - FAKTİKİ HAVA
-
“Sənəd masama qoyulan kimi onu imzalayacağam” - Bayden
-
Beyləqanda dəhşətli cinayət: Ferma sahibi toyuq hinində çobanın arvadına təcavüz etdi
-
Keyfiyyətsiz gün eynəklərinin qorxunc fəsadları - VİDEO
-
Masazırda vətəndaşa məxsus torpaq sahəsi zəbt edilərək ev tikilir - İDDİA + VİDEO
-
Dünyada ABŞ-dən narazılıq artır - QLOBAL SORĞU
-
"35 ildir Aygünü sevmişəm" - Faiq Ağayev
-
“Britaniya sənayesi müharibə rejiminə keçir” - Sunak
TOP 10
ARXİV