![]() |
|














Türkiyə nüvə dövləti ola bilərmi?–“Ərdoğan istəyir, amma...”
Tarix 28.12.19, 8:34 |
|
 (2)9.jpg)
Türkiyənin nüvə iddiasının güclü tərəfi ondan ibarətdir ki, ölkə geniş yanacaq yataqlarına malikdir. Bu da onu xarici tədarükçülərdən asılı vəziyyətə salmır. Türkiyə Respublikası Enerji və Təbii Ehtiyatlar Nazirliyinin məlumatına əsasən, ölkənin uran mədənlərində sübut edilmiş ehtiyatın həcmi 9 min ton təşkil edir. Bu da elektrik enerjisinin 30-35 il uranla təmin olunmasına kifayətdir. Həmçinin, ehtiyatlara ən az 380 min ton torium filizini əlavə etmək olar. Türkşünas jurnalist Kirill JarovKarnegi Moskva Mərkəzində Türkiyənin nüvə potensialını qiymətləndirir.
2018-ci ilədək yataqların işlənməsinin eksklüziv hüququ Amerikanın “Westwater Resources” müəssisəsinə və ona bağlı şirkətlərə məxsus olub. Lakin dünya bazarındakı mövcud qiymətlərlə əlaqədar sənaye hasilatı iqtisadi cəhətdən məqsədəuyğun olmadığı üçün iş aparılmayıb.
2010-cu ildə Ankarada Nüvə Tədqiqat Mərkəzi (ANAEM) fəaliyyətə başlayıb. İstanbul Texniki Universitetində tədqiqat reaktoru (TRIGA) var. Bir neçə kompakt sürətləndirici tibb sənayesində özəl şirkətlər üçün işləyir.
Reaktordan bombaya
Lakin bütün bunlar o demək deyil ki, Türkiyə nailiyyətlərini asanlıqla nüvə bombası yaratmağa çevirə biləcək. Bu yaxınlarda Ərdoğan bəyan edib ki, Türkiyə nüvə silahına sahib olmaq istəyir. Ancaq məqalə müəllifi bunu prezidentin növbəti ritorik gedişi kimi qiymətləndirir. Jurnalistin fikrincə, bu bəyanat prezidentin beynəlxalq ədalətsizliklə mübarizə kimi sevimli mövzusunun populist istismarından başqa bir şey deyil.
Bu yolda əsas maneə “Nüvə silahlarının yayılmaması haqqında saziş” (NSY), həmçinin Türkiyənin imzalayıb yerinə yetirdiyi digər sənədlərdir. Sazişlərdən çıxmaq və ya onları yenidən nəzərdən keçirmək Türkiyəyə böyük problemlər yarada və ölkənin imicinə zərbə endirə bilər.
NSY xətti üzrə demarş halında Ankara mütləq güclü sanksiya dalğası, kütləvi xarici təzyiq, hətta təcridlə üzləşəcək. İrandan fərqli olaraq, Türkiyə belə bir təzyiqə uzun müddət tab gətirə bilməyəcək. Çünki ölkə beynəlxalq siyasət, iqtisadiyyat və logistika sisteminə cəlb edilib.
Hələlik isteblişmentdə nüvə silahının əhəmiyyəti ilə bağlı konsensus və konstruktiv müzakirə gözə dəymir. Vaxtaşırı bu məsələyə toxunan yeganə şəxs Ərdoğandır.
Türkiyə müxalifəti də nüvə ambisiyalarını dəstəkləmir. Ərdoğanın istənilən təşəbbüsünə “yox” demək müxalifət düşərgəsi üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Əhalinin atom qorxuları prezidenti tənqid etmək üçün əla mövzudur.
Ərdoğanın ayrı-ayrı kəskin bəyanatlarına baxmayaraq, Ankaranın rəsmi mövqeyi olduğu kimi qalır: Türkiyə regionda nüvə silahına qarşıdır və belə bir silah yaratmağı planlaşdırmır.
Türkiyənin tədarük vasitələri – nəzəri cəhətdən nüvə başlıqları kimi təsnif edilə bilən kiçik və orta məsafəli raketləri var. Ancaq ölkənin hələlik uzaq məsafəli ballistik raketləri yoxdur.
Kadrlar qərar verir
Türkiyə rəhbərliyi bu məhdudiyyətləri dərk edir və hələlik dinc nüvə texnoligiyaları vasitəsilə kadr və texnoloji potensialının inkişafına diqqət ayırır. Hazırda onların əsas mənbəyi “Rosatom” şirkəti ilə birlikdə inşa edilən “Akkuyu” AES-dir. Rusiya stansiyanın işçi heyətinə və nüvə sahəsində çalışan mühəndislərə treninq keçir. Türklər “Atom stansiyaları, layihələndirmə, istismar və mühəndislik” ixtisası üzrə 4 illik tədris proqramında iştirak edirlər. Onların Rusiyanın atom müəssisələrində təcrübə keçəcəyi nəzərdə tutulub.
Düzdür, “Akkuyu” sazişi texnologiya transferini nəzərdə tutmur, hərçənd türklər hələ də Rusiyanı sirlərini paylaşmağa inandırmağa çalışırlar. Türkiyənin Sinopda ikinci AES-in tikintisi ilə bağlı Cənubi Koreya və Yaponiya ilə apardığı danışıqlar nəticəsiz qalıb. Buna podratçı şirkətlərin texnologiyanı vermək istəməməsi səbəb olub.
Əsas odur ki, mülki nüvə sənayesinin inkişafı və intellektual potensialın toplanması sayəsində Türkiyə lazım olduqda münasib müddətə hərbi atom sənayesi istiqamətində ilk müstəqil addımlarını ata biləcək. Ancaq yaxın gələcəkdə Türkiyənin özünün nüvə arsenalı olmayacaq.
(Xarici pressa)
Xəbərin oxunma sayı : 418
Analiz
Xəbərlər
-
Nəsrin Bodrumda transparan libası ilə diqqət çəkdi - FOTOLAR
-
“ABŞ və İsrail İrana hücuma görə məsuliyyət daşımalıdır“ - Nazir
-
Bakıda kanalizasiya suları birbaşa dənizə axıdılır - VİDEO
-
Naxçıvanda min bir dərdə dərman olan suyun sirri nədir? - VİDEO
-
Azərbaycanda torpaqların kadastrının dronlarla xəritələnməsi təklif edilir - VİDEO
-
BRİKS liderlərindən İsrailə sərt tələb: “Qoşunlarını dərhal Suriyadan çıxar”
-
Çimərliklərə getmək istəyənlərin NƏZƏRİNƏ
-
“Azərbaycanda ən təbii qız mənəm“ - Pərvin Abıyeva
-
Məktəbəhazırlıq təhsili məcburi olacaq? - Rəsmi
-
Türkiyə Ordusunda faciə: 19 əsgər zəhərləndi, 5-i şəhid oldu
-
“Ukrayna Rusiya ilə əsas məhbus mübadiləsinin səkkiz mərhələsini başa vurub“ - Zelenski
-
Xankəndi Dəmir Yolu və Avtovağzal Kompleksi belə olacaq - FOTOLAR
-
Bakının mənzil fondu yenilənir - VİDEO
-
Azərbaycanın qızıl bazarında vəziyyət necədir? - Açıqlama
-
Kəşfiyyatın məxfi məlumatı mediaya sızdı: sensasion təfərrüatlar
-
Pərvin Abıyeva şıdırğı rəqsi ilə diqqət çəkdi - VİDEO
-
Vəkilliyə qəbulla bağlı test imtahanında 196 nəfər uğur qazandı - SİYAHI
-
Nikahsız analar, sənədsiz uşaqlar: Kimdir günahkar?
-
Bulvarda dənizə düşən 57 yaşlı qadın xilas edildi - VİDEO
-
Məmmədli sakinləri acınacaqlı durumda: “Şikayətimizə baxan yoxdur“
-
Xaricdən məhsul gətirənlərin nəzərinə: Hansı qaydalar dəyişir?
-
Oğlunu 10 minə FHN-ə işə düzəldəcəkdi - Məmmədovun cinayət işi
-
“Neftçi“ dünya ulduzu ilə danışıqlar başladı - İDDİA
-
“Əcəmi Mall”da qanunsuz tikintiyə kim icazə verib? - FOTOFAKT
-
Putinlə Makron arasında telefon danışığı - Lavrov açıqladı
-
Həmin rəqəm səhvən 5000 əvəzinə 3000 göstərilib - DİM
-
Yağış yağacaq, dolu düşəcək - Sabahın havası
-
Mask yeni siyasi partiyasını qurduğunu elan etdi - “Amerika“
-
Avronun bahalaşması Azərbaycanda qiymət artımına səbəb olur - VİDEO
-
Əməkdaşlıq davam edir, əlavə yüz minlərlə dron alacağıq - Zelenski
-
Kür çayında batan gənc tələbə imiş - “Üzə bilmirdin, niyə gedirdin, ay bala?”
-
Xamenei müharibədən sonra ilk dəfə üzə çıxdı - VİDEO
-
“Ermənistanla normallaşma üçün saziş layihəsinin mətni üzrə müzakirələr tamamlanıb“ - Elçin Əmirbəyov
-
Qohumlarını xilas etmək istədilər, üçü də göldə batdı - Fotolar
-
Bakıda və bölgələrdə yağış yağır, dənizdə dalğanın hündürlüyü 4,2 metrə çatıb - FAKTİKİ HAVA
-
Almaniya Patriot sistemlərinin dörddə birini Ukraynaya təhvil verib - “Bloomberg“
-
“Ermənistana yeni konstitusiya lazımdır“ - Paşinyan
-
Saray körpüsünün ətrafı genişləndirilir - VİDEO
-
Binəqədidə ağaclardan qurd tökülür - VİDEO
-
“Rusiya Ermənistandakı hərbi mövcudluğunu genişləndirir“ - Ukrayna kəşfiyyatı
-
13 yaşlı qızı zorlamaqda ittiham edilən şəxs həbs olundu - 10 min ödəyib, ailə ilə barışmışdı
-
TikTok-la bağlı sövdələşmə hazırdır: İyulun 7-8-də...
-
İslam aləmi Aşura Gününü necə qeyd edir - ARAŞDIRMA
-
Azərbaycanda ən az maaşı kim alır? - Açıqlama
-
Boşanmadan sonra kredit borcunu kim ödəməlidir? - AÇIQLAMA
-
Qarabağda milyonlar qazanan nazir müavininin qardaşının şirkəti cərimələndi - Rəfiyevlərin tender SİYAHISI
-
“Azərbaycan Suriyaya təbii qaz tədarükündə yardım etməyə hazırdır“ - Türkiyə prezidenti
-
İrəvanda məscidlərimizi də bərpa edəcəyik - Allahşükür Paşazadə
-
“Qəzza razılaşması gələn həftə bağlanıla bilər” - Tramp
-
Bir ayın kirayəsi bir günə - Bağ evləri “od tutub yanır”
-
Akademik Yusif Məmmədəliyevin 120 illiyi qeyd ediləcək - Sərəncam
-
“Ermənistan və Azərbaycanın imzalayacağı sülh regionun ab-havasını dəyişəcək“ - Ərdoğan
-
Polis əməliyyatlar keçirdi - 35 nəfər saxlanılıb
-
“İnsanlar şaiyələrə inanmayıb, təxribatlara uymasınlar“ - QMİ
-
Beş kollecin direktoru işdən çıxarılıb - Yerinə təyinatlar olub
-
Polis özünü dənizə ataraq qadını xilas edib - VİDEO
-
Bu gün Aşuradır - Qanvermə aksiyaları təşkil olunub
-
Cəlilabad Rayon Mərkəzi Xəstəxanasının direktoru vəzifəsindən azad edildi
-
DTX-nın Akademiyasında növbəti məzun buraxılışı olub - VİDEO
-
“İran-İsrail münaqişəsi təkrarlanmamalıdır“ - Van İ
-
Bakıda daha bir yol hər an ÇÖKƏ BİLƏR - VİDEO
-
Seren Serengil azərbaycanlı gənclə işbirliyi qurdu - Fotolar
-
“Dioqunun yoxluğu ilə barışmaq çox çətin olacaq“ - Məhəmməd Salah
-
Prezident Xankəndidə keçirilən Zirvə görüşündən görüntülər paylaşılıb - VİDEO
-
Tikinti materialları bazarında bahalaşma və durğunluq var - VİDEO
-
“Reo-Med Tibb Mərkəzi“də yoxlama - Pozuntular aşkarlandı
-
Amerikalıların 40-60 faizi Maskın yeni partiya ideyasını dəstəkləyir - Şok nəticələr
-
“Dedilər qaz, meyiti basdır” - Zərərçəkmişlər danışdı
-
Gənclərin qanlı hesablaşması - biri qətlə, digəri xuliqanlığa görə mühakimə olunur
-
Bakıda küçələrdə “kahinlər“ peyda oldu - VİDEO
-
Türkiyədə meşə yanğınları: 500-dən çox xəsarət alan var
-
Ən çox gəlir əldə edən türkiyəli məşhurlar - SİYAHI
-
Rusiya səfiri Ermənistan XİN-ə çağırıldı - Nota verildi
-
Gələn həftədən Azərbaycanda istilər başlayacaq - Xəbərdarlıq
-
Pezeşkianın Azərbaycan səfəri başa çatdı - FOTO
-
Müəllim olmaq istədi, 5000 manat pulu ələ keçirildi - Dələduzluq
-
Ərdoğanın Azərbaycana səfəri başa çatdı - FOTO
-
Şuşada İlham Əliyev liderlərin şərəfinə ziyafət verdi - FOTO
-
Tramp Çinə səfər edə bilər - “Bloomberg”
-
Prezident Xankəndidə Ərdoğanla görüşdü - FOTO
-
Əliyev, Pezeşkian və Ərdoğanın ən səmimi görüntüsü - VİDEO
-
Deputatlar daha 15 məsələni müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı
-
Sadır Japarovun Azərbaycana səfəri başa çatıb - FOTO
-
“Virus hələ də bizimlədir” - Səhiyyə Nazirliyi xəbərdarlıq edir
-
Şavkat Mirziyoyevin Azərbaycana səfəri başa çatdı - FOTO
-
Əliyevlə Pezeşkianın görüşü oldu - Fotolar
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 5 günlük məzənnəni açıqladı
-
İtkin düşən 3 hərbçi Kəlbəcərdə dəfn edildi - FOTOLAR
-
Almaniya ordunu ikiqat gücləndirir - Könüllü hərbi xidmət qayıdır
-
Bakının ortasında kanalizasiya “fəlakəti“ - Qurumdan açıqlama
-
Liderlər çay süfrəsi arxasında - Fotolar
-
“ABŞ-ın dəstəyi ilə İsrail Yaxın Şərqin taleyini girov altına alıb“ - Məsud Pezeşkian
-
Küçədə soyundu, qadınlar şikayət etdi - Məhkəmə qərarı
-
Xankəndidə tarixi sammit yüksək səviyyədə təşkil olunub - Şahbaz Şərif
-
Baş prokuror Yardımlıda vətəndaş qəbulu keçirdi - FOTOLAR
-
Azərbaycanda şəxsiyyət vəsiqələrində dəyişiklik edilir - Milli Məclis təsdiqlədi
-
Kiçik çavuş həbs edilib - “TikTok”da tanış olduğu sevgilisini şantaj edirmiş
-
“Hindistan Pakistana qarşı sudan silah kimi istifadə edir“ - Şahbaz Şərif
-
Yağış yağacaq, külək güclənəcək - Sabahın havası
-
Avtomobil almaq istəyənlərin nəzərinə - Bu maşınlar bahalaşacaq
-
“Biz göstəriciyə görə dünyada ön sıralardayıq” - Prezident
-
“Qəbələ“ Futbol Akademiyasının fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb - Açıqlama
-
“Vəsiyyətnamə yoxdursa, ögey şəxslər vərəsə ola bilməzlər“ - Ali Məhkəmə
-
“Azərbaycanın xarici valyuta ehtiyatları 74 milyard dollardan artıqdır” - Sahil Babayev
-
Naxçıvanda şok hadisə - Deputat sakini döydü
-
Xankəndidə Zirvə görüşü keçirilir - FOTO/CANLI
-
Prezident Xankəndidə qəbul keçirdi - FOTOLAR
-
Ərdoğan Azərbaycana səfərə gəlib - FOTO
-
“Tramp iyulun 7-də Qəzzada atəşkəs elan edəcək“ - İsrail mətbuatı
-
Şəxsiyyət vəsiqəsində nələr dəyişəcək? - VİDEO
-
Konstitusiya Məhkəməsinə 4 hakim təyin olundu - ADLAR
-
Merkel Trampla yaşadığı qalmaqaldan danışdı - VİDEO
-
Bu şəxslərə 6 min manat birdəfəlik müavinat veriləcək - Deputat açıqladı
-
Ceyhun Bayramov Pakistan XİN başçısı görüşdü - Xankəndidə
-
Pezeşkianın Azərbaycana səfərə gəldi - FOTO
-
Direktor yük maşınının altında qalıb öldü - TƏFƏRRÜAT
-
“Zəngəzura görə Paşinyanı devirmək istəyirlər“ - Çevriliş planının detalları + VİDEO
-
Tacikistan prezidenti Füzuli rayonunda belə qarşılandı - FOTO
-
Rusiya Ukraynaya kütləvi hava zərbəsi endirib: Kiyevdə çoxsaylı dağıntılar var
-
Məktəbdən çıxan müəllimənin başına torba keçirib qaçıranlar azadlığa çıxdı - TƏFƏRRÜAT
TOP 10
ARXİV