|
Azərbaycanla Ermənistan razılaşdı: Qazaxın 4 kəndi qaytarılır
“Express Bank” iflas ərəfəsində - Şirkətlər bankdan 25 milyondan çox depoziti geri çəkiblər
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycandan çıxması prosesi başlayıb - VİDEO
Deputat Ülvi Quliyev Nəsimi rayonunda torpaq zəbt edib? - FOTOLAR
Digərlərinin ağlı ilə hərəkət edən Ermənistan - VİDEO
“Ermənistan müharibəyə təhrik edilir“ - DTX rəisi kəşfiyyat məlumatlarını açıqladı
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi terror hücumlarından necə xəbər tuta bilir? – ŞƏRH
Ərdoğan Qərbi belə mat etdi – Türk əsri başlayıb
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Bəxtiyar Əsgərov məsələsi Fuad Nəcəflini çətin duruma salıb - Naxçıvana ardı-arası kəsilməyən zənglər...
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
“Xocalı qurbanlarının qisasını aldıq!“ - Prezidentin Xocalıdakı çıxışı (FOTOLAR)
Təbiətin dəyişdiyi sərhəd xətləri: Dehli və Pekin dağlarda nəyin davasını aparır?
Tarix 17.06.20, 22:43 |
|
Ceyms Palmer, Ravi Aqraval
“Foreign Policy”, 16.06.2020
Gərginliyi azaltmaq üçün görülən son tədbirlərin ardınca Hindistan və Çin Bazar ertəsi, gecə sərhədləri boyunca ölümcül atışma aparıb. Toqquşmanın təfərrüatları hələ aydın olmasa da, 1975-ci ildən bəri bölgədə ilk ölüm halları qeydə alınıb.
Hindistan ordusu 1 zabit və 2 əsgərinin öldüyünü etiraf edib, sonrakı məlumatlara görə, 17 əsgərin yaralandığı təsdiqlənib.
Hər iki tərəf Çin əsgərlərinin də öldürüldüyünü təsdiqləyir, lakin dəqiq say bilinmir (Çin ənənəvi olaraq itki barədə məlumat vermək istəmir). Döyüşlər Ladaxda, sözün həqiqi mənasında, “yüksək keçidlər diyarı”nda baş verib.
Münaqişənin mənşəyi nədir?
1950-ci illərdə ilkin dostluğa baxmayaraq, Hindistan və Çin arasındakı münasibətlər Himalay sərhədinə görə sürətlə pisləşib. Əsasən ingilis tədqiqatçılarının təyin etdiyi sərhəd xətləri, Tibet, Sikkim, Butan və Nepal kimi Himalay krallıqlarının statusu ucbatından aydın deyil və mübahisəlidir.
1962-ci ildə Çinlə qısa müharibə olub. Çin Hindistanla yaranan mübahisələrində Pakistanı dəstəkləyir və Çinin “Bir kəmər-Bir yol” Təşəbbüsü, xüsusən də Çin-Pakistan İqtisadi Dəhlizi Hindistanın qorxularını artırır.
Hazırkı sərhədi rəsmi olaraq heç bir tərəf qəbul etmir, o, sadəcə olaraq “Nəzarət Xətti” adlanır. 2017-ci ildə Çin mühəndislərinin Butan-Hindistan-Çin sərhədindəki mübahisəli ərazidən keçərək yeni yol salmaq cəhdi Doklam yaylasındakı Çin və Hindistan əsgərləri arasında 73 günlük döyüşə səbəb olub. Doklamdan sonra hər iki ölkə sərhəd boyu yeni hərbi infrastruktur qurub. Məsələn, Hindistan, Nəzarət Xətti ilə əlaqəsini yaxşılaşdırmaq üçün yollar və körpülər tikib, atışma vəziyyətində təcili yardımı gətirmə qabiliyyətini kəskin şəkildə yaxşılaşdırıb. Bu il may ayının əvvəlində sərhəd boyu döyüş hər iki tərəfin yerli birlikləri artırmasına səbəb olub və o vaxtdan bəri çox sayda yüngül atışmalar baş verib.
Hər iki tərəf qarşı tərəfi dəfələrlə qəsdən sərhədi keçməkdə ittiham edib. Bazar ertəsi döyüşünə qədər diplomatiya yavaş-yavaş böhranı azaldırdı. Gələn həftə hər iki ölkə xarici işlər nazirlərinin virtual görüşü planlaşdırılmışdı.
Həm Çin, həm də Hindistanın etibarsız mediası var ki, bu da münaqişələri artıra bilər. Mətbuat fəndgirliyi eskalasiya üçün fürsətlər açır. 2019-cu ildə Hindistan və Pakistan arasında baş verən hava döyüşündən sonra hər iki tərəfin mediası öz ölkəsinin qalib gəldiyini iddia edib.
Problemləri çətinləşdirən dünyanın ən uzun işarələnməmiş sərhəd xəttinin fiziki olaraq dəyişən təbiətidir; qar, yağış, qayalıqlar və ərimə, xüsusən iqlim dəyişikliyi dağları bərbad hala gətirdiyi üçün xəttin haradan keçdiyini demək qeyri-mümkündür.
Keçmişdə oxşar zorakılıqlar olubmu?
1975-ci ildə Çin sərhədçiləri Hindistan patrulunun pusqusuna düşəndən bəri sərhəddə ölüm və ya atəş olmayıb. Lakin 1960-cı illərin sonlarında, “Mədəni İnqilab”ın yüksəklişi dövründə həm Hindistan, həm də Sovet İttifaqı ilə qarşıdurmalar baş verib. Hindistanla Sikkim-Tibet sərhəddində qısa, lakin qanlı toqquşmada yüzlərlə ölü və yaralı olub. Sovet sərhədində, Ussuri çayı boyunca döyüşdə də eyni sayda ölü vardı, ancaq gərginliklər Hindistanla müqayisədə daha yüksək dərəcədə artıb və o, ən yüksək səviyyəli diplomatiya ilə yatırılıb.
Hindistan, “hər iki tərəfin” vəziyyəti pisləşdirməyə çalışdığını açıqlayıb, ancaq Çini sərhədi pozmaqda və iki tərəf arasındakı son razılaşmalardan imtina etməkdə günahlandırıb. Çinin təpkisi daha təhdidkardır: o, Hindistanı “hər iki tərəfin də iddia etdiyi” ərazidə – Ladaxdakı Qalvan vadisində “qəsdən fiziki hücumlar başlatmaqda” günahlandırıb.
2017-ci ildə Doklam böhranı müvəffəqiyyətlə ləğv edildikdən və Çinin Uhan şəhərində Çin prezidenti Si Zinpinlə Hindistanın baş naziri Narendra Modi arasında baş tutan zirvə görüşündən sonrakı hadisələr asanlıqla nəzarətdən çıxa, Bazar ertəsi atışmasından doğan ölümlərin ardınca intiqam hissi yarana bilər. Koronavirus Çində onsuz da siyasi qeyri-müəyyənlik yaradıb və “döyüşçü-canavar” diplomatiyasının yeni təcavüzkar formasına səbəb olub. Çinli səlahiyyətlilər üçün təvazökarlıq və təmkin getdikcə təhlükəli hala gəlir.
Hindistan tərəfində Pekinin subqitəni mühasirəyə alması barədə artan əsəbilik var. Çin Pakistanı əsas müttəfiq sayır; son illərdə Hindistandan uzaqlaşan Şri Lanka və Nepalda da onun təsiri artır və Pekin Banqladeşə böyük infrastruktur sərmayəsi yatırıb. Bu arada, 1960 və 70-ci illərdə Hindistanla Çinin son iki ölümcül toqquşmalarından bəri çox şey dəyişib. Bu gün Çinin ÜDM-i Hindistanın ÜDM-indən 5 dəfə çoxdur və müdafiəyə 4 qat daha çox vəsait xərcləyir.
Son toqquşmadan sonra, məsələn, hindular, Çin mallarını boykot etmək üçün səfərbər olublar. Hindistanın “Google Play Store”-da qısa müddətə “Çin Proqramlarını Sil” («Remove China Apps») tətbiq edilir.
Gərginliyin artması Çindəki hindliləri də riskə atıb. Koronavirus böhranına görə sayları bir qədər azalsa da, ölkədə əhəmiyyətli hindu biznes və tələbə icması mövcuddur. Doklam böhranı zamanı Pekin polisi hinduların evlərini izləyib.
Gərginləşən böhran mütləq tam müharibə demək deyil. Amma sərhəd boyunca aylarla davam edən atışmalar və qəzəbli mübadilə demək olar ki, daha çox ölümlə nəticələnə bilər. Əlbəttə, əsl atəş mübadiləsi ola bilər. Amma Himalay bölgəsindəki şərtlər hərbi hərəkətləri ciddi şəkildə məhdudlaşdırır: qoşunların hündürlükə uyğunlaşması üçün iki həftəyə qədər vaxt lazımdır, maddi-texniki təchizat və hava əlaqəsi həddindən artıq məhduddur.
Ciddi hərbi münaqişə vəziyyətində əksər təhlilçilər Çin ordusunun üstünlüyə sahib olacağına inanırlar. Amma 1979-cu ildə Vyetnamın işğalından bəri müharibə aparmayan Çindən fərqli olaraq, Hindistan Pakistanla müntəzəm döyüşlər aparır və daha təcrübəli hərbi qüvvəyə malikdir.
Münaqişənin daimi həlli varmı?
Çin 1990 və 2000-ci illərdə Rusiya və digər sovet varisi dövlətlərlə sərhəd ərazilərin kütləvi mübadiləsi yolu ilə həll edib. Lakin Himalay ərazi mübahisələri daha həssasdır və onu həll etmək çətindir.
Bir tərəfdən, sərhədlər boyu yüksəkliklərə nəzarət gələcək münaqişələrdə hərbi üstünlük verir. Resurs problemləri, xüsusən də su çox vacibdir: 1.4 milyard insan Himalayla qidalanan çaylardan çəkilən sudan asılıdır. Şimal sərhədi boyunca genişlənən ikitərəfli qarşıdurmalardan fərqli olaraq bu münaqişədə bir çox tərəf iştirak edir: Nepal, Butan, Çin, Pakistan və əlbəttə, Hindistan. Bunun üzərinə Hindistanın sancmalarına uyğunlaşan Çinin artan gücünü və millətçiliyini əlavə edin, uzunmüddətli həll perspektivləri cılız görünür.
Tərcümə: Strateq.az
Xəbərin oxunma sayı : 1354
Analiz
Xəbərlər
-
Sosial sahəyə ayrılan vəsait artırılacaq? - AÇIQLAMA
-
“Həbsdə olmağımın səbəbini bilirəm” - Bəkir Orucovun məhkəməsi
-
Azərbaycanda 3 aya 51 milyon 36 min manatlıq narkotik ələ keçirib - HESABAT
-
NATO qoşunları Rusiya sərhədlərinə yaxınlaşır - Şoyqu
-
“COP29 bizə imkan verəcək ki, Qlobal Cənub ölkələri ilə təmasları gücləndirək” - İlham Əliyev
-
Polisin “saxla“ əmrinə tabe olmadı, hadisə yerindən qaçdı - VİDEO
-
Hansı ölkə uşaq böyütmək üçün daha əlverişlidir? – Azərbaycan son onluqdadır
-
Bakıda özəl klinikada əməliyyat olunan yeniyetmə öldü - Araşdırma aparılır
-
“Neft-qaz sahəsində uzun illər xüsusilə də Avropa bazarlarına nəql ediləcək resurslarımız var” - Prezident
-
Əhalinin nəzərinə! Tibbi arayışlarla bağlı yenilik, mayın 1-dən...
-
Bakıda 21 yaşlı model faciəli şəkildə öldü - FOTO
-
“COP29-a ev sahibliyi edəcək ölkə kimi Azərbaycan fəal hazırlıq prosesindədir” - İlham Əliyev
-
Ağdamdakı Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzi bağlandı - FOTO/VİDEO
-
Baydenin siyasətinə etiraz etdi – İstefa verdi
-
Tikilməkdə olan Laçın aeroportundan son görüntülər - VİDEO
-
NİİM əhaliyə müraciət etdi - VİDEO
-
“Fikirləşdim ki, ata-bala ikimizi də öldürəcək“ - “Cümü“yə 18 il həbs verildi
-
Hərbi gəmilər, kater və vertolyotlar Xəzərdə hərəkətə gətirildi: Möhtəşəm təlimlərdən FOTO/VİDEO
-
Xocavənddə partlayıcı vasitələr aşkar edilib: Saxlanılan var - FOTO
-
Qubada illərdir hökm sürən kanalizasiya problemi nə zaman həllini tapacaq? - VİDEO
-
Amerikalılar kütləvi şəkildə “iPhone” almaqdan imtina edirlər - SƏBƏB
-
Şəxs hansı halda orqanını başqasına verə bilər? - ARAŞDIRMA
-
Binəqədinin keçilməz yolları - VİDEO
-
Könül Kərimova estetik əməliyyat etdirib - FOTO
-
Xavi qərarını niyə dəyişdiyinin səbəbini dedi: “Üç dəqiqə söhbətləşdik və...“
-
Çörək və un məmulatlarına tələbatın azalması qiymətlərə təsir edəcək? - VİDEO
-
Azərbaycanda uşaqlar arasında yeni virus YAYILDI
-
Şadlıq saraylarında hansı menyular daha çox bahalaşıb? - QİYMƏTLƏR
-
Anar Ələkbərov o videonu Prezidentlərə göstərdi - VİDEO
-
Prezident İlham Əliyev Almaniyada işgüzar səfərdədir - FOTO/VİDEO
-
NATO baş katibi qırıcı təyyarədə ikinci pilot oldu - FOTO
-
Avtobuslarda gigiyenik qaydalara əməl olunmur - VİDEO
-
Lukaşenko nüvə başlığını qucaqladığını bildirib - VİDEO
-
Milli Məclisdən Avropa Parlamentinin qətnaməsinə ETİRAZ
-
Türkiyədə İŞİD-ə qarşı əməliyyat - 23 bəfər saxlanıldı
-
İlham Əliyev Füzulidən Berlinə getdi - Tarixi uçuş
-
Hansı rayonda nə qədər özəl uşaq bağçası var? – Tam siyahı
-
Azərbaycan-Qazaxıstan hərbi əməkdaşlığı müzakirə edilib - VİDEO
-
Keçmiş nazir müvininə 7 il iş kəsildi - 125 milyon mənimsəyib
-
Vətəndaş Qəbulu Mərkəzində may ayında qəbul cədvəli açıqlanıb - SİYAHI
-
Ətin qiyməti 25 manat olacaq? - AÇIQLAMA
-
Prezidentlər Ağdamda orta məktəbin təməlqoyma mərasimində - FOTOLAR
-
Yusif Mustafayev borc verdiyi 100 mindən çox pulunu geri ala bilmir - VİDEO
-
Tayvandan Azərbaycana gətirilən meyvə suyu yararsız çıxıb - FOTO
-
İlham Əliyev Qırğızıstan prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə etdi - FOTO
-
Mənimsəmədə təqsirləndirilən vəkilin cinayət işinin bəzi detalları məlum olub - İTTİHAM AKTI
-
COP29 Azərbaycanın malik olduğu imkanlarıntəqdimatı olacaq
-
Xaricdən gətirilən kartof ölkə daxilində 2 dəfə baha satılır – Rəqəmlər
-
Prezidentlərin Ağdama səfərindən - Maraqlı fotolar
-
İki naziri yola salan Heydər Yaqubov... – Direktor öz gücünü kimdən alır?
-
Qərb Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmağa çalışır - Zaxarova
-
“TikTok“la bağlı sorğu keçirilib - 74,9% məhdudiyyət tətbiqini istəyib
-
Binə qəsəbəsində qanunsuz elektrik xətləri çəkilir? - VİDEO
-
Xocalıda insan qalıqları aşkar edildi - FOTO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri Ağdam Konfrans Mərkəzi ilə tanış olublar - FOTOLAR
-
HƏMAS silahı yerə qoyacağına söz verdi: Amma bir şərtlə
-
“Füzuli tam şəkildə yenidən qurulur” - Hikmət Hacıyev
-
Ağdam Cümə məscidinin bərpadan sonra açılışı olub - FOTOLAR
-
Naxçıvanın yeni baş naziri kimdir? - DOSYE
-
Bakıda kişi qardaşını qətlə yetirib: “Hamımızın başına oyun açırdı”
-
Prezidentlər Pənahəli xanın sarayı və İmarət kompleksində görülən işlərlə tanış olublar - FOTO
-
Deputatdan parlament seçkilərinin vaxtı ilə bağlı iddia
-
Bakının məşhur məktəbi təmirə bağlanır: Şagirdlər digər təhsil ocağına köçürülürlər
-
Avtomobili yay rejiminə necə keçirək? - AÇIQLAMA + VİDEO
-
Naxçıvanın yeni baş naziri vəzifəsindən azad olundu - Yerinə Cəlilov təyin edildi
-
“Zəngəzur dəhlizinin adını eşitdikcə sanki ağıllarını itirirlər...“ - “Bu, çox qəribədir“
-
Azərbaycandan dünyaya Yaşıl Baxış
-
Bakıda 6 istiqamət üzrə istirahət zonaları yaradılacaq - TƏFƏRRÜAT + VİDEO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri Füzulinin Baş planı ilə tanış olublar - FOTOLAR
-
Nəsib Quliyev qadına görə intihar edib - SENSASİYALI İDDİA
-
“Dövlət sərhədimizin 12 kilometri artıq delimitasiya olunmuş hesab edilir” - Prezident İlham Əliyev
-
Bölmələrimiz həyəcan siqnalı ilə ayağa qaldırıldı - Zakir Həsənov prosesi izlədi
-
Taliban İŞİD-ə qarşı mübarizə üçün xüsusi bölmə yaradır: İşsizlərin siyahısı hazırlanır
-
Azərbaycanda balıq ovu qadağan edilir - Bu tarixdə
-
“NATO Polşada nüvə obyektləri yerləşdirərsə, hədəfimiz olacaq“ - Rusiya XİN
-
Cəfər Cabbarlı haqqında məxfi həqiqətlər - ARAŞDIRMA + VİDEO
-
Azərbaycanda niyə qeysəriyyə əməliyyatlarına üstünlük verilir? - ARAŞDIRMA
-
Bayden qanun imzaladı - Üç ölkəyə hərbi yardım haqqında
-
ADA Universitetində keçirilən forumdan mühüm məqamlar
-
İqlim dəyişmələrinin fəsadlarına qarşı mübarizəyə böyük töhfə
-
Tünzalə Ağayevanın yeni görünüşü - VİDEO
-
“Qarabağ“ - “Neftçi“ oyunundakı 5 qol - VİDEO
-
Sakinlər deputatlara ən çox nədən şikayətlənirlər? - VİDEO
-
Keçmiş başçının hospitalından şikayət - Pasientlə “Rela Hospital“ arasında nə baş verib?
-
Bayden qanunu imzaladı - “TikTok” ABŞ-da qadağan ediləcək
-
Şuşada inşa olunan yeni yaşayış kompleksinin görüntüləri - VİDEO
-
Maşın bazarında durğunluğun səbəbi nədir? - VİDEO
-
Büdcəyə yenidən baxılacaq? - FOTO
-
Rəisin evindən oğurluq etdi, araq alıb içdi - Kameraya salam da verdi
-
İkinci əl məhsulun oğurluq olmadığını necə bilmək olar? - VİDEO
-
Çinə səfər edən Antoni Blinken üçün qırmız xalı sərilmədi - VİDEO
-
Bakıda nöqsanlar aşkarlanan restoranın fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb - FOTO
-
Alimpaşa Məmmədov vurduğu ziyandan 185 min manat ödəyib
-
“İstəyirəm həyat yoldaşım mənə qulaq asanda utanmasın” - Aysun İsmayılova
-
Sabah Rəfahda hərbi əməliyyat başlaya bilər - İsrail nəşrindən şok iddia
-
“Nar” voleybol üzrə ölkə çempionlarını təbrik edir - FOTOLAR
-
Sabah Binəqədidə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
Zəngilan, Cəbrayıl və Qubadlı sakinlərinə şad xəbər - VİDEO
-
Əfv Komissiyasının növbəti iclası keçirilib - Müraciətlərin sayı 300-ü keçib
-
Xankəndidə tələ partlayıcı qurğular aşkarlanıb - VİDEO
-
Bakıda restoran sahibləri cəzalandırıldılar - RƏSMİ
-
Naxçıvanda 10 aydan çoxdur ki, maaş ala bilməyən işçilər etiraz etdilər - VİDEO
-
30-a yaxın israilli general HƏMAS-ın girovluğundadır – KİV
-
Şuşaya köç başlayır - Tarix açıqlandı
-
Moskvada sərgidə qənimət götürülmüş NATO tankı nümayiş etdiriləcək - VİDEO
-
Üç ayda 170 avtomobil yanıb: FHN əsas səbəbləri açıqladı
-
Bakı Sağlamlıq Mərkəzində maşınqayırma texnikumunu bitirən şəxs anju edir? - İDDİA/VİDEO
-
“Azərbaycan parlaq gələcəyini inamla qurur“ - Sadıq Japarov
-
Bakıda dələduz şəbəkə peyda olub – Mənzilləri, obyektləri kirayələyib...
-
100 milyon da son hədd deyil - İlham Əliyev
-
ABŞ-nin Rusiyadakı səfirliyi zəhərlənmədən ehtiyat edir - SƏBƏB
-
“Ermənistan özü işğalı sonlandırmağa qərar verdi“ - Elçin Əmirbəyov
-
Respubilkanın sabiq baş pediatırı intihar edib - Prokurorluqdan açıqlama
-
Azərbaycan-Qırğızıstan sənədləri imzalanıb - FOTO
-
Tanınmış iş adamı deputat olacaq? - İDDİA
-
Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdi - VİDEO
-
Roza Zərgərli pedaqoji fəaliyyətə başlayıb - VİDEO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan Dövlətlərarası Şurasının 2-ci iclası keçirilib - FOTOLAR
-
Benzinlə qadını yandıran şəxs vəzifəli şəxsin oğludur - Yeni faktlar
-
Prezidentdən Allahverən İsmayılovla bağlı – Sərəncam
TOP 10
ARXİV