AzFakt

Azərbaycanın ən varlı şirkətləri: milyardlara sahib olanlar kimdir?

Rəsmi Bakı Blinkenin görüş təklifini qəbul etməyib - Səbəb məlum oldu

“Ermənistan Qərbi Azərbaycan İcması ilə danışıqlara başlamalıdır“ - Prezident

ABŞ OCCRP-ni maliyyələşdirib və layihə rəhbərliyini təyin edib - Araşdırma

86 milyon manatı ölkəyə qaytarmayanlar ifşa edildi - Həbs olundular

Şirvanda 13 hektar ərazi başçı tərəfindən zəbt edilib - Qazinin əli ilə

ARB-nin 5 mərtəbəli studiya binası hansı məmura məxsusdur - FOTOFAKT

Bakı və Ankaradan İrəvana ultimatum - Zəngəzurla bağlı...

Azərbaycan Haaqa Məhkəməsinə müraciət etdi - Ermənistanla bağlı

143 milyon taladılar, 38 milyon ödədilər - Mənimsədikləri pulları qaytarmırlar

“Əgər biz cəngəlliyiksə, onda işlərimizə qarışmayın “ - Prezidentdən ağır ittihamlar

“Azərbaycanofoblar Ermənistanı yeni müharibəyə təhrik edirlər“ - Prezident xalqa müraciət ünvanladı

Paşinyan yenə imtina etdi... - Bakı və İrəvan arasında sülh danışıqları dalana dirənib

“Ermənistan təhlükəli oyunlara qoşulub“ - Prezidentdən sərt xəbərdarlıq

Dünyada yeni müharibə modeli – Bəşəriyyəti təhdid edən “peycer əməliyyatı“


Tarix 19.09.24, 20:30	Font ölçüsü : - / +

Livanda və Suriyada dünya gündəmini silkələyən əməliyyat keçirilib.

Sentyabrın 17-si gecə saatlarında məlum oldu ki, Livanda fəaliyyət göstərən Hizbullah hərəkatının istifadə etdiyi rabitə vasitəsi olan peycerlər eyni anda partlayıb. Livan ərazisində istifadəı olunan rabitə qurğularının eyni anda partlaması nəticəsində 10 nəfər ölüb, 4 min nəfər müxtəlif dərəcəli xəsarətlər alıb. Livan Səhiyyə Nazirliyinin yaydığı məlumata görə, yaralananlardan 500 nəfərin vəziyyəti olduqca ağırdır. Sonrakı gün verilən açıqlamalarda peycer partlayışları nəticəsində ölənlərin sayı artıb.

Analoji əməliyyat Suriyada da həyata keçirilib. İddialara görə bu əməliyyatlar İsrail tərəfindən həyata keçirilib. Livanın “Al Manitor” agentliyi hadisə ilə bağlı şərhdə yazır ki, Hizbullahla genişmiqyaslı müharibə ərəfəsində peycerləri partlatmaq İsrailin çoxdankı planı olub, amma bu plan tərəflər arasında müharibə genişlənərsə, həyata keçirilməli idi. Bildirilir ki, Hizbullah üzvlərindən bir neçəsi peycerlərdə xarici müdaxilə çiplərinin yerləşdirilməsindən sonra İsrail “B” planına keçib, yəni kütləvi partlayışlara əl atıb.

CNN yaydığı məlumatda iddia edib ki, Hizbullah üzvlərinə məxsus peycerlərin partlamasının arxasında İsrail kəşfiyyatı və ordusu dayana bilər.

“Livan boyu onlar insanın ölümünə, minlərlə insanın yaralanmasına səbəb olan əməliyyat İsrail kəşfiyyat xidməti Mossad və İsrail hərbçilərinin hərəkətlərinin nəticəsidir", - telekanalın jurnalistləri bildiriblər.

“The New York Times” qəzetinin yazdığına görə, hər peycerdə batareyanın yanında partlayıcı qurğu yerləşdirilib. Partlayıcı uzaqdan işə salmaq üçün açarla təchiz edilib. Mesajı aldıqdan sonra qurğular eyni vaxtda işə başlayıb.

Dünya mediası baş verən hadisəni yeni müharibə üsulu adlandırır. Analitiklər hesab edirlər ki, bu kibermüharibənin başlanğıcı sayılır.

“Şərq-Qərb” Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Ərəstun Oruclu AYNA-ya müsahibəsində bildirib ki, Livanda, qismən Suriyada və son məlumatlara görə, İraqda törədilən kibertəxribat mahiyyət etibari ilə müharibə adlandırıla bilər:

- Amma mülki əhalini də xeyli dərəcədə əhatə etdiyinə görə əslində kiberterrordur. Bu, bütün hüquq normalarına ziddir. Bununla yanaşı, əxlaqa, elm-texnologiya anlayışına ziddir.

İndiyədək dünya praktikasında müasir texnologiyalardan istifadə etməklə bu cür əməliyyat keçirilməmişdi. Əlbəttə, bu, hibrid əməliyyatdır. Məlumdur ki, peycerlərin içərisinə partlayıcılar yerləşdirilib, guya onun batareyaları xüsusi proqramla qızdırılır, partlayış yaranır, bunlar nağıldır. Həmin cihazların batareyalarının tərkibində partlayıcı xarakterli heç bir maddə yoxdur. Ən uzağı cihazlar alışıb yana bilər. Bir sıra mobil telefon modellərində belə problem var idi. Yəni öz-özünə alışma baş verirdi, əriyirdi və s. Amma partlayış baş vermirdi. Livandakı hadisədə isə söhbət cihazların insanları öldürən, onları şikəst edən, gözünü çıxaran, əlini qoparan şiddətli partlayışından gedir. Yenə deyirəm, bu elə bir əməliyyat deyil ki, hansısa silahlı dəstəni, hansısa terror qrupunu, yaxud da ordu hissəsini əhatə etsin. Göründüyü kimi, peycerlərin partlaması mülki əhaliyə də zərər yetirib. Demək ki, bu, kiberterror əməlidir. Bu isə həqiqətən də dünyada yeni bir mənzərə yaradır.

- Hansı mənzərəni nəzərdə tutursunuz?

- Şübhəsiz ki, pis vərdiş, pis nümunə yolxucu olur. Əlbəttə, digər ölkələrin də bu vasitəyə əl atacağı istisna deyil. Düşünmürəm ki, dünyada bu addımı atmağa imkanı olmayan ölkələr yoxdur. İsraildən qat-qat yüksək texnologiyası inkişaf etmiş ölkələr var. Məsələn, Avropa ölkələri, ABŞ, Çin, Yaponiya, Cənubi Koreya kimi ölkələrdə texnoloji inkişaf daha çoxdur.

Əlbəttə, dünya yeni müharibə modelinə hazır olmalıdır. Bunun qarşısını necə almaq olar, kibermüharibə ilə necə mübarizə aparmaq olar, riskləri necə azaltmaq olar kimi suallar indi aktualdır.

- Bu suallara cavab varmı?

- Əlbəttə, kibertəhlükəsizlik artıq milli təhlükəsizliyin son dərəcə önəmli parçasına çevrilir. Düzdür, əvvəl də dövlətlərin kibertəhlükəsizlik konsepsiyaları mövcud idi. Amma indi bu məsələ əvvəlkindən qat-qat önəmlidir. Çünki bu, artıq reallıqdır.

- Əməliyyatın İsrail kəşfiyyatı tərəfindən həyata keçirildiyi iddiaları var ki, Təl-Əviv bunu nə təsdiq, nə də təkzib edir. Ümumiyyətlə, İsrailin bu addımı atmaqda məqsədi nədir?

- Artıq görünür ki, İsrail şimal istiqamətində Livana doğru hücuma keçməyə hazırlaşır. Yəqin ki, bu hücum ərəfəsində İsrail Hizbullah silahlılarını, onun dəstələrini müəyyən qədər də olsa, zərərsizləşdirmək, Livanda xof yaratmaq məqsədi güdür. Əhali arasında xof yaratmaq müharibələrdə çox vacib amillərdən biridir.

Bu hadisələr ona gətirib çıxara bilər ki, İsrail ABŞ-ın Yaxın Şərq siyasətinə faktiki olaraq təsir göstərmiş olur. Biz bilirik ki, hazırkı Ağ Ev adminstrasiyası İsraillə istər HƏMAS, istərsə də Hizbullah arasında danışıqların tərəfdarıdır. ABŞ istəyir ki, Yaxın Şərqdəki münaqişə sülh yolu ilə həllini tapsın, atəşkəs olsun. Amma Benyamin Netanyahu hökuməti bunda maraqlı deyil. Çünki münaqişədə atəşkəs əldə edilərsə, sülh əldə olunarsa, Netanyahu istefaya getməli olacaq. Heç onun özünün taleyinin necə olacağı da məlum deyil. Ona görə də, Netanyahu hökuməti əlindən gələni edir ki, müharibə vəziyyəti nəinki dəyişsin, əksinə, bir qədər də kəskinləşsin, böyüsün.

Burada əlbəttə, başqa niyyətlər də ola bilər. Məsələn, payızda ABŞ-da keçiriləcək prezident seçkilərinə təsir etmək niyyətinin olması da mümkündür. Netanyahunun bu məsələlərdə müttəfiqi Donald Trampdır. Tramp isə son hadisələr fonunda mövqelərini itirməkdədir. Netanyahu başa düşür ki, ABŞ adminstrasiyası demokratlarda qalarsa, Ağ Evin İsraillə bağlı siyasəti daha da sərtləşə bilər. Ona görə də Netanyahu hökuməti faktiki olaraq, ABŞ-ı Yaxın Şərqdəki konfliktə cəlb etmək istəyir, ilk növbədə də İranla. Biz gördük ki, İran İsrailin atdığı bütün addımlara baxmayaraq, münaqişəyə girmir. Ona görə yox ki, Tehran bundan çəkinir, sadəcə İranda anlayırlar ki, müharibəyə qatılsa, ABŞ istəsə də, istəməsə də İsrail tərəfindən müharibəyə qatılacaq.

- İsrail bu məqsədinə çata biləcəkmi?

- Qəribə vəziyyət yaranıb: ABŞ-da İsrailin əleyhinə olan, Qəzzadakı savaşın dayandırılmasını tələb edən əsas kəsim demokratların elektoratıdır. ABŞ bu müharibəyə cəlb olunsa, Demokratlar Partiyası elektoratının xeyli hissəsini itirə bilər. Digər tərəfdən, ABŞ müharibəyə qatılmasa, İsrailə dəstək verməsə, yenə də demokratlar uduzurlar. Çünki Amerika cəmiyyətində İsrail ən yaxın müttəfiq dövlət kimi qəbul olunur. Mən hələ İsrailin ABŞ-dakı böyük lobbi şəbəkəsini demirəm, hansı ki, bu şəbəkənin gücü məlumdur. Belə bir vəziyyətdə, görünən budur ki, İsrail ABŞ-İran arasındakı müəyyən dialoqları, kontaktları pozmağa çalışır, digər tərəfdən də elə bir şərait yaratmaq istəyir ki, demokratlar seçkidə məğlub olsunlar. Bu isə artıq birbaşa olaraq, ABŞ-ın daxili siyasətinə müdaxilədir. Demokratlar seçkidə qalib gələrsə, Netanyahuya cavab çox ağır olacaq. ABŞ heç bir dövlətə, gücə onun daxili siyasətinə qarışmağa imkan vermir, bunu heç kimə bağışlamır.

- Dediniz ki, bu, kiberterrordur. Belə bir terrora beynəlxalq reaksiya maraqlıdır...

- Dediyim kimi, bu, bütün beynəlxalq normalara, hüquqa birbaşa ziddir. Amma İsrail ekstremist dövlətdir və bu dövlətin siyasəti ancaq zorakılıq, militarizm üzərində qurulub. Bu səbəbdən də artıq Avropa da, müttəfiq ABŞ da buna etiraz edir. Hələ bu əməliyyat yenidir. Bu əməliyyatın geniş müzakirəsi olacaq, beynəlxalq müstəvidə mövzu ciddi qarşıdurma predmetinə çevriləcək. Çünki texnologiyalar bəşəriyyətin inkişafına, tərəqqisinə xidmət etməlidir. Amma bu, bir dövlət tərəfindən terror, təhdid vasitəsi kimi istifadə olunursa, burada artıq baxışlar dəyişir. Bu əməliyyat çox təhlükəlidir. Düşünürəm ki, kibertəhlükəsizlik məsələsi öz aktuallığını bir qədər də artıracaq. Dünya ölkələri qarşısında kiberterrordan qorunmaq üçün, anti-kiberterrorizm tədbirləri üçün yeni konsepsiyalar, fəaliyyət planının, resursların cəlb olunmasına başlanılacaq.

Xəbərin oxunma sayı : 1390