![]() |
|














“Dünyanın sonu”nu gətirən fateh - Öləndə Vatikanın zəngi üç gün susmadı
Tarix 03.06.21, 17:22 |
|

II Mehmet 1453-cü ildə Konstantinopolu (İstanbul) fəth etməklə dünya tarixində yeni dövrün başlanğıcını qoydu. Beləliklə, Bizans İmperiyasının 1000 illik hökmranlığı başa çatdı. Bu hadisə bir çox tarixçi tərəfindən "orta əsrlərin sonu, yeni dövrün başlanğıcı” kimi qəbul edilir. Fateh Mehmet İstanbulu fəth etməklə həm də İslam peyğəmbəri Məhəmmədin bir hədisini də həyata keçirdi.
Məhəmməd peyğəmbərin həmin hədisi belədir: "İstanbul mütləq fəth ediləcək. Onu fəth edən komandan nə gözəl komandan, o ordu nə gözəl ordudur”.
Bir çox tarixi mənbələrdə onun adı "Məhəmməd” kimi çəkilir, vəfat edənə qədər 30 il Osmanlı İmperiyasını idarə etdi. İstanbulun fəthindən sonra "Fəthin Atası” mənasını verən "Əbü`l-Fəth”, sonrakı dövrlərdə isə "Yeni dövr başladan hökmdar” adlarıyla xatırlandı.
İstanbul qüllələri
Osmanlının yeddinci hökmdarı II Mehmet 1432-ci il martın 30-da Ədirnədə anadan oldu. Atası II Murat Xandır. Fateh Sultan Mehmet hələ 12 yaşında olarkən atasının istəyi ilə taxta çıxdı. Ancaq o dövrdə Osmanlı İmperiyasının şərtləri və gənc yaşı səbəbiylə iki il sonra - 1446-cı ildə yenidən könüllü olaraq taxtını atasına təhvil verdi. İkinci dəfə taxta çıxanda 19 yaşlı gənc idi. Müslühəddin, Saruca Sərxan və Macar Urban kimi Osmanlı mühəndislərinə İstanbulun fəthi üçün Ədirnədə "şahi” adlanan toplar tökdürdü. İstanbulu fəth edəndə cəmi 21 yaşındaydı. İstanbulun fəthi ilə orta əsrləri bağlayıb yeni dövrün başlanğıcını qoyan Sultan Mehmet bundan sonra "Fateh” adını aldı.
İstanbulun fəthindən sonra bir çox nüfuzlu Bizans dövlət adamı Fatehin tərəfinə keçdi. Yunan yazıçısı İmrozlu Kritovulos həmin şəxslərdən biridir. Şəhər ələ keçdikdən sonra Fateh Romadan Bizansa qədər olan şəhər divarlarının İstanbulu müdafiə etmək üçün yetərli olmadığını gördü. Buna görə müşahidəni gücləndirmək üçün daha üç qüllə inşa etdirdi və qüllələrin sayını yeddiyə çatdırdı.
Təbrizli alim sultanın sarayında
Son Bizans imperatoru Konstantinin övladı yox idi. Qardaşı Teodorun üç oğlu vardı. Fateh bu uşaqları Topqapı Sarayına apardı. Uşaqlardan biri sədrəzəm (baş vəzir) Xas Murad Paşadır, digəri yenə baş vəzir Məsih Paşadır. Üçüncüsü, Osmanlıya xidmət edən Palioloqos adlı varlı bir xristiandır. İstanbul fəth edilməsəydi, bu uşaqlardan biri imperator olacaqdı.
Fateh eyş-işərti, kef məclislərini xoşlamırdı. Vaxtının böyük hissəsini dövlət və hərbi işlərə ayırmışdı. Elmə böyük önəm verirdi. Dövrünün nüfuzlu alimlərinin bilik və fəaliyyətlərindən faydalanmağa çalışırdı. Elmə həvəs göstərirdi. Bir çox nüfuzlu alimi İstanbula gətirmişdi
Azərbaycan türkü olan astronom Əli Quşçunu Təbrizdən İstanbula gətirdi və onu sarayının baş astronomu təyin etdi. Əli Quşçu "Risalət-ül-Məhəmədiyyə” və İstanbula səyahəti zamanı yazdığı riyaziyyat kitablarını Fatehə verdi. Osmanlı hökmdarı coğrafiya və tarixlə də maraqlanırdı.
Bir çox dildə danışırdı. Türk dilindən əlavə yunan, ərəb, latın, fars və ibrani dillərini bilirdi. Serb dilində danışdığı da ehtimal olunur.
Fateh şairlər, sənətkarlar və alimlərlə tez-tez görüşür, söhbət edirdi. Xüsusilə müəllimi Ağşəmsəddin ən çox dəyər verdiyi alimlərdən biriydi.
Venesiyalı rəssamın fırçası
İtalyan mədəniyyəti ilə maraqlanırdı. 1479-cu ildə portretlərini məşhur venesiyalı rəssam Centil Bellini tərəfindən çəkildi. Hazırda ən məşhur portretlərindən biri Londondakı Milli Portret Qalereyasında nümayiş olunur. Saqqalsız bir gəncə baxarkən çəkilmiş digər portreti də, 1950-ci illərdə İsveçrədə xüsusi bir kolleksiyada tapılıb. Gəncin o vaxt 20 yaşında olan Cem Sultan olduğu düşünülür. Çünki digər oğlu II Bəyazidin o vaxt 32 yaşı vardı. Fatehin oğlu II Bəyazid çox dindardı. Bellininin Topqapı Sarayındakı məşhur rəsmini və digər əsərlərini çıxardı. Eləcə də, məşhur rəssamın sarayın bəzi divarlarına çəkdiyi freskləri suvadı.
II Mehmet "Avni” təxəllüsü ilə divanlar yazıb. Sarayındakı 185 şairdən 30-na maaş verib. Fateh oxumağı çox sevirdi. Sultan Süleyman Qanunidən əvvəl qanunnamə və konstitusiyanə o hazırlamışdı.
Fateh fars və ərəb dillərində yazılan əsərləri orijinaldan oxuya bilirdi. 1466-cı ildə Ptolomeyin xəritəsini ərəb dilinə tərcümə etdirdi. Fəlsəfə ilə də maraqlanırdı. Trabzon Yunan İmperiyasını Osmanlı torpaqlarına birləşdirdikdən sonra filosof Amirutsini sarayına apardı. Onunla tez-tez fəlsəfədən danışırdı.
Topqapı Sarayında Aristotel və Tomas Akvinasın da əsərləri daxil olmaqla, böyük bir kitabxana qurmuşdu. Bir çox araşdırmaçıya görə, müasir tarixin yazılması Fatehin Osmanlı İmperiyasındakı hakimiyyəti dövründə başlayıb.
Professor Süheyl Ünvər 1940-cı ildə Topqapı Sarayında bir dəftər tapdı. Bu dəftər Fatehin uşaqlıq dövrünə aid idi. Dəftərdə at başları, leylək, bayquş və qartal fiqurları vardı. Fateh müəllimlərinin və ya ətrafındakıların karikaturalarını çəkmişdi. Dəftərdə yunan hərfləri, çiçək motivləri və fars qoşmaları da vardı. Osmanlı sultanının bioqrafiyası və 17 ilindən bəhs edən əlyazması Topqapıda saxlanılır.
Fateh Osmanlı təbəəliyində olan bütün xalqların dinlərinə bərabər münasibət göstərmişdi.
Mustafanın ölümü
Osmanlının yeddinci hökmdarı 1481-ci ilə qədər taxtda qaldı. 25 yürüşdə şəxsən iştirak etdi.
Otluqbeli döyüşündə Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsəni məğlub etdikdən sonra zəfərini qeyd etmək üçün 40 min əsiri azad etdi. Ağqoyunlu ilə gərgin münasibətlərə baxmayaraq, onun xanımlarından biri Əminə Gül Bahar Xatun II Bəyazid dövründə Ağqoyunlu sarayına gəlin gedən Gövhərxan Sultanın anası idi. Gövhərxan Xatun Uzun Həsənin oğlu Uğurlu Məhəmməd Bəylə evlənmişdi.
II Mehmet fəthləri sayəsində Osmanlı torpaqlarını 900 min kvadrat kilometrdən 2 milyon 214 min kv.km-ə qədər artırmışdı.
Hakimiyyəti illərində iki imperiya, dörd krallq və 11 qraflığı Osmanlıya tabe etdi. Sultan Mehmet ehtiyatlıydı, amma verdiyi bütün qərarları mütləq həyata keçirirdi. İrəli getmək istəyən əsgərləri savaşa təşviq edirdi və dövlət idarəçiliyi məsələsində olduqca sərt anlayışı vardı.
Fatehin ən sevimli oğlu Şahzadə Mustafa idi. Mustafanın müəmmalı ölümü onu çox kədərləndirdi. Venesiyalı səyyah və yazıçı Ancello Covanmariya Şahzadə Mustafanın xidmətində idi. O, Fatehin böyük kədəri haqda bunları yazmışdı: "Yerdəki xalçaları yığışdırdı və kirin üstündə dayanıb oğluna yas tutdu. Tozları yerdən alıb başına tökdü. Üzünü, dizini döydü, nalə çəkdi. Üç gün üç gecə belə qaldı”.
Fateh Venesiya kralı tərəfindən planlaşdırılan 14 sui-qəsd cəhdindən xilas olmuşdu.
Fatehin ölümü
Fateh 1481-ci ildə səfərə çıxdı. Ancaq yolun əvvəlində xəstələndi. Əslində, səfərə çıxmadan əvvəl də səhhəti yaxşı deyildi, həkimlər at minməyi məsləhət görməmişdilər. Buna baxmayaraq, yola çıxdı və 1481-ci il mayın 3-də Gəbzə yaxınlığındakı Hünkar düzündəki düşərgədə vəfat etdi. Vəfatından sonra ölümü gizlədildi. Sultanın hamama ehtiyacı olması adı altında gizli olaraq, cənazəsinin gizlicə saraya gətirildiyi deyilir. O dövrdə Şahzadə Bəyazid və Şahzadə Cemə xəbər göndərildi. Fatehin öldüyü xəbəri yayıldıqdan sonra sarayda çaxnaşma başladı.
Qaramanlı Məhməd Paşa Şahzadə Cemin tərəfdarı olduğu üçün edam edildi. Hər yer talan edilməyə başladı. Bu vaxt hər kəs öz tərəfdarlarını taxta çıxarmağa çalışarkən, Fatehin sarayın bir qaranlıq otağındakı cənazəsi yaddan çıxmışdı. Baltaçılar kəndxudası Qasım adlı bir şəxs II Bəyazidə yazdığı məktubda cənazənin üstündə üç gün, üç gecə şam yandırılmadığını və qoxudan cəsədə yaxınlaşmağın az qala mümkün olmadığını deyirdi. Daha sonra daxili orqanları çıxarıldı. Amma bundan əvvəl paltarı çıxarılmalıydı. Amma havanın isti olması səbəbindən cəsəd çürüyürdü və paltar bədənə yapışmışdı. Bu səbəbdən də paltarın sol qolu kəsilməli idi. Kəsilmiş paltar bu gün də Topqapı Sarayındadır. II Bəyazid paytaxta gələnə qədər bu şəkildə saxlanıldı. Ölümündən sonra oğlu Bəyazid taxta çıxdı. Sultan İstanbuldakı Fateh Məscidindəki məqbərədə dəfn olundu.
Kilsə zəngləri
Fatehin ölümündən əvvəl hara yürüş edəcəyi dəqiq bilinmir. Çünki o, bu məlumatı təhlükəsizlik baxımından çox gizli saxlamışdı və heç kimə deməmişdi. Lakin tarixçilər yürüşün Misir və ya Romaya edilə biləcəyini təxmin edirlər. Ancaq digər mənbələr və tarixçilər fərqli yerləri fəth etmək istəyində olduğuna inanırlar.
Fateh dəniz məhsullarını, xüsusən də xərçəng və kürünü çox sevirdi. Buna görə qut (podaqra) xəstəliyinə tutulduğu deyilir. Bununla yanaşı, onun zəhərləndiyini düşünən tarixçilər də var. Öləndə Papa Vatikan kilsəsinin zənglərini üç gün, üç gecə çaldırdı.
Osmanlı türklərinin İstanbulu fəth etdiyi gün xristianlar tərəfindən "dünyanın sonu” adlandırılır. Qərbdə aparılan sorğulara görə, ağla ilk gələn Osmanlı sultanı odur. /Teleqraf.com
Xəbərin oxunma sayı : 838
Maraqlı
Xəbərlər
-
Səhiyyə Nazirliyində BMT-nin İqtisadi və Sosial Komissiyasının İcraçı katibi ilə görüş keçirilib
-
Polis əməliyyatlar keçirdi - 35 nəfər saxlanılıb
-
Polis əməliyyatlar keçirdi - 35 nəfər saxlanılıb
-
Deputat: Ermənistan Qərbi azərbaycanlıların qayıdış hüququnu tanımalı və təmin etməlidir
-
Koronavirusun təhlükəli ştamı yayılıb
-
“İran-İsrail münaqişəsi təkrarlanmamalıdır“ - Van İ
-
Cəlilabad Rayon Mərkəzi Xəstəxanasının direktoru vəzifəsindən azad edildi
-
Bakıda daha bir yol hər an ÇÖKƏ BİLƏR - VİDEO
-
Seren Serengil azərbaycanlı gənclə işbirliyi qurdu - Fotolar
-
“Dioqunun yoxluğu ilə barışmaq çox çətin olacaq“ - Məhəmməd Salah
-
Prezident Xankəndidə keçirilən Zirvə görüşündən görüntülər paylaşılıb - VİDEO
-
Tikinti materialları bazarında bahalaşma və durğunluq var - VİDEO
-
“Reo-Med Tibb Mərkəzi“də yoxlama - Pozuntular aşkarlandı
-
Amerikalıların 40-60 faizi Maskın yeni partiya ideyasını dəstəkləyir - Şok nəticələr
-
“Dedilər qaz, meyiti basdır” - Zərərçəkmişlər danışdı
-
Gənclərin qanlı hesablaşması - biri qətlə, digəri xuliqanlığa görə mühakimə olunur
-
Bakıda küçələrdə “kahinlər“ peyda oldu - VİDEO
-
Türkiyədə meşə yanğınları: 500-dən çox xəsarət alan var
-
Ən çox gəlir əldə edən türkiyəli məşhurlar - SİYAHI
-
Rusiya səfiri Ermənistan XİN-ə çağırıldı - Nota verildi
-
Gələn həftədən Azərbaycanda istilər başlayacaq - Xəbərdarlıq
-
Pezeşkianın Azərbaycan səfəri başa çatdı - FOTO
-
Müəllim olmaq istədi, 5000 manat pulu ələ keçirildi - Dələduzluq
-
Ərdoğanın Azərbaycana səfəri başa çatdı - FOTO
-
Şuşada İlham Əliyev liderlərin şərəfinə ziyafət verdi - FOTO
-
Tramp Çinə səfər edə bilər - “Bloomberg”
-
Prezident Xankəndidə Ərdoğanla görüşdü - FOTO
-
Əliyev, Pezeşkian və Ərdoğanın ən səmimi görüntüsü - VİDEO
-
Deputatlar daha 15 məsələni müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı
-
Sadır Japarovun Azərbaycana səfəri başa çatıb - FOTO
-
“Əcəmi Mall”da qanunsuz tikintiyə kim icazə verib? - FOTOFAKT
-
“Virus hələ də bizimlədir” - Səhiyyə Nazirliyi xəbərdarlıq edir
-
Şavkat Mirziyoyevin Azərbaycana səfəri başa çatdı - FOTO
-
Əliyevlə Pezeşkianın görüşü oldu - Fotolar
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 5 günlük məzənnəni açıqladı
-
İtkin düşən 3 hərbçi Kəlbəcərdə dəfn edildi - FOTOLAR
-
Almaniya ordunu ikiqat gücləndirir - Könüllü hərbi xidmət qayıdır
-
Bakının ortasında kanalizasiya “fəlakəti“ - Qurumdan açıqlama
-
Liderlər çay süfrəsi arxasında - Fotolar
-
“ABŞ-ın dəstəyi ilə İsrail Yaxın Şərqin taleyini girov altına alıb“ - Məsud Pezeşkian
-
Küçədə soyundu, qadınlar şikayət etdi - Məhkəmə qərarı
-
Xankəndidə tarixi sammit yüksək səviyyədə təşkil olunub - Şahbaz Şərif
-
Baş prokuror Yardımlıda vətəndaş qəbulu keçirdi - FOTOLAR
-
Azərbaycanda şəxsiyyət vəsiqələrində dəyişiklik edilir - Milli Məclis təsdiqlədi
-
Kiçik çavuş həbs edilib - “TikTok”da tanış olduğu sevgilisini şantaj edirmiş
-
“Hindistan Pakistana qarşı sudan silah kimi istifadə edir“ - Şahbaz Şərif
-
Yağış yağacaq, külək güclənəcək - Sabahın havası
-
Avtomobil almaq istəyənlərin nəzərinə - Bu maşınlar bahalaşacaq
-
“Biz göstəriciyə görə dünyada ön sıralardayıq” - Prezident
-
“Qəbələ“ Futbol Akademiyasının fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb - Açıqlama
-
“Vəsiyyətnamə yoxdursa, ögey şəxslər vərəsə ola bilməzlər“ - Ali Məhkəmə
-
“Azərbaycanın xarici valyuta ehtiyatları 74 milyard dollardan artıqdır” - Sahil Babayev
-
Naxçıvanda şok hadisə - Deputat sakini döydü
-
Xankəndidə Zirvə görüşü keçirilir - FOTO/CANLI
-
Prezident Xankəndidə qəbul keçirdi - FOTOLAR
-
Ərdoğan Azərbaycana səfərə gəlib - FOTO
-
“Tramp iyulun 7-də Qəzzada atəşkəs elan edəcək“ - İsrail mətbuatı
-
Şəxsiyyət vəsiqəsində nələr dəyişəcək? - VİDEO
-
Konstitusiya Məhkəməsinə 4 hakim təyin olundu - ADLAR
-
Merkel Trampla yaşadığı qalmaqaldan danışdı - VİDEO
-
Bu şəxslərə 6 min manat birdəfəlik müavinat veriləcək - Deputat açıqladı
-
Ceyhun Bayramov Pakistan XİN başçısı görüşdü - Xankəndidə
-
Pezeşkianın Azərbaycana səfərə gəldi - FOTO
-
Direktor yük maşınının altında qalıb öldü - TƏFƏRRÜAT
-
“Zəngəzura görə Paşinyanı devirmək istəyirlər“ - Çevriliş planının detalları + VİDEO
-
Tacikistan prezidenti Füzuli rayonunda belə qarşılandı - FOTO
-
Rusiya Ukraynaya kütləvi hava zərbəsi endirib: Kiyevdə çoxsaylı dağıntılar var
-
Məktəbdən çıxan müəllimənin başına torba keçirib qaçıranlar azadlığa çıxdı - TƏFƏRRÜAT
-
“ABŞ Ukraynaya hərbi yardım göndərməyə davam edir“ - Tramp
-
Azərbaycan-Özbəkistan əlaqələri strateji əməkdaşlıq modelinə çevrilib
-
Azərbaycan və Özbəkistan strateji tərəfdaşlıq modelini gücləndirir
-
Aygün Kazımova bu dəfə misirli xanım obrazında - FOTO
-
Klublarımızın yay planları: Kim gəlir, kim gedir?
-
Bu sahələrdə çox sayda işçiyə ehtiyac var - VİDEO
-
Putin və Tramp telefonda danışdılar - Ukrayna, Suriya, İran məsələləri müzakirə edilib
-
Azərbaycan, Özbəkistan və Qırğızıstan prezidentləri Şahbulaq qalasında olublar - FOTO
-
Moskvada 2 azərbaycanlı “qanuni oğru“ saxlanıldı - VİDEO
-
Fərid Əsgərov yeni vəzifəsində ilk dəfə görüntüləndi - VİDEO
-
Əsir və girovlarımızın başına nələr gətirilib? - Məhkəmə
-
Kurskda Rusiya generalı öldürüldü - Ukrayna ordusundan uğurlu əməliyyat
-
Səhiyyə nazirinin məhkəməyə verildiyi iş üzrə - QƏRAR
-
Vüqar Səfərlinin şikayəti rədd edildi - Ali Məhkəmədən qərar
-
“Razılaşdıq ki, birlikdə gələcəyik” - İlham Əliyev
-
Alatavadakı qalmaqallı mülk söküldü - Razılığa gəldilər
-
“18-ci sanksiyalar paketi Rusiya iqtisadiyyatının ürəyinə zərbə vuracaq“ - Leyen
-
Prezidentlər Xıdırlı kəndinin 1-ci mərhələsinin açılışında iştirak etdi - Fotolar
-
“Sputnik-Azərbaycan“ işi: beş nəfər polis nəzarətinə verildi
-
İki dost dövlət arasında münasibətlər yüksək səviyyədə inkişaf etdirilir
-
Məktəbli qızları təqib etdi, həbs olundu - Məhkəmədə özünü belə müdafiə etdi
-
Zirvə görüşünün iştirakçıları “Zəfər“ şousunu izlədi - FOTOLAR
-
Bakıda bu yollarda təmirlə bağlı hərəkət məhdudlaşdırıldı - Siyahı
-
Abituriyentlərin şikayətləri araşdırılıb, bəzilərinin imtahan balları artırılıb - DİM-dən açıqlama
-
27 il hakimlikdən sonra Konstitusiya Məhkəməsindən getdi - Yerinə oğlu gəlir
-
Əl yükündə ölkəyə 547 karat brilyant keçirmək istədi - Fotolar
-
Azərbaycanda heyvanların sığorta xərci açıqlandı: Qoyunlar 7-11 manat, inəklər isə...
-
Masazır qəsəbəsində sənədsiz evlərin tikintisi davam edir - FOTO/VİDEO
-
Nazirlikdən küləkli hava ilə bağlı - Müraciət
-
ABŞ Azərbaycana yeni diplomat göndərir - Emi Karlo kimdi?
-
Bakıdakı yeni park belə olacaq - VİDEO
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Azərbaycan və Özbəkistan həm tarix, həm də ortaq mədəni, mənəvi və dil kökləri ilə bir-birinə yaxın və bir o qədər də zəngindir
-
Xankəndidən Şuşaya kanatla gedəcəyik - 13 dəqiqəyə...
-
Bakıda inanılmaz hadisə: Həkim vətəndaşı QİÇS-ə yoluxma təhlükəsi ilə üz-üzə qoydu
-
Şahbaz Şərifin Azərbaycana səfəri başlayıb - FOTO
-
Azərbaycanda manata olan inam dolları üstələdi - 10 ilin statistikası
-
Əfqanıstanın Baş nazirinin müavini Füzulidə - FOTO
-
Konstitusiya Məhkəməsində 4 yeni hakim - ADLAR
-
Sadir Japarov Azərbaycana səfərə gəlib - FOTOLAR
-
Prezident “Xankəndi” Biznes Mərkəzinin açılışında - FOTOLAR
-
“Qala Sığorta”nın işçisinə “dümbələk” deyən şəxs cəzalandırıldı - TƏFƏRRÜAT
-
İlham Əliyev Xankəndidə qəbul keçirdi - FOTOLAR
-
Azərbaycanın bu saytları Rusiyada bloklandı - SİYAHI
-
Prezident Xankəndidə Zəfər parkında görülən tikinti işləri ilə tanış oldu - FOTOLAR
-
Agentlik sədri onu departament müdiri təyin etdi - FOTO
-
Futbol dünyası şokda - Ulduz futbolçu qəzada öldü
-
Xankəndi Dəmir Yolu və Avtovağzal Kompleksinin təməli qoyuldu - Fotolar
-
Bu yolda 2 aydır ki, “həyat donub“ - Təmir nə vaxt bitəcək?
-
Polisə işə düzəldəcəyini vəd etdi, külli miqdarda pul aldı - DƏLƏDUZLUQ İŞİ
-
"Adil Kərimli mənə dedi ki, artıq heç kəsə fəxri ad verilmir“ - Zemfira Sadıxova
-
Rusiya Poltavaya dron zərbələri endirib - Ölənlər var
TOP 10
ARXİV