![]() |
|














Dövlət müəssisələri nə üçün kommersiyalaşdırılır? - ARAŞDIRMA
Tarix 28.07.22, 18:39 |
|

Azərbaycan iqtisadiyyatında dövlət müəssisələri mühüm rol oynayır: 14 iri dövlət müəssisəsi dövlət büdcəsinə bütün vergi daxilolmalarının dörddə birini, ölkədə məşğulluğun isə 25%-ni təmin edir. Üstəlik, Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) ölkənin ən böyük vergi ödəyicisidir.
Ölkədə azı 29 sektorda fəaliyyət göstərən 5 000-dən çox dövlət müəssisəsi var. Buraya istehsal, otel biznesi və bank işi daxildir. Bir çox iri dövlət müəssisələri öz sahələrində inhisar və ya demək olar ki, monopoliya statusuna malikdir. Lakin bir çox dövlət müəssisələri əhəmiyyətli dərəcədə subsidiyalar əldə etməsinə baxmayaraq, həm büdcəyə cüzi töhfə verir, həm də itkilərlə üzləşir.
Buna görə də əksər dövlət müəssisələrinin səmərəsiz işləməsi, yüksək borc yükü, itkiləri və ödəmə qabiliyyətini itirmək riski ilə əlaqədar Azərbaycanın dövlət büdcəsi üçün risklərin qarşısını almaq məqsədilə 2019-cu ilin iyunundan belə müəssisələrlə bağlı islahatlar proqramının icrasına başlanılıb. Xüsusilə, dövlət müəssisələrinin fəaliyyətinin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsini əhatə edən korporativ idarəetmənin qaydaları və standartları qəbul edilib. Bundan başqa, nəticəyə əsaslanan mükafatlandırma sistemi yaradılıb.
Yeri gəlmişkən, iri müəssisələrin idarəetməsini və fəaliyyətini təkmilləşdirmək üçün 2020-ci ilin avqustunda Azərbaycan İnvestisiya Holdinqi təsis edilib. Ona 14 ən iri dövlət müəssisəsinin idarəçiliyi həvalə olunub. Əslində, bu qərar hökumətin dövlət mülkiyyətində qalacaq strateji dövlət müəssisələrinin maksimum dərəcədə səmərəliliyinin artırılması və idarəetmənin gücləndirilməsi ilə bağlı səy göstərdiyini təsdiqləyir. Axı, holdinqə verilən dövlət müəssisələrinin əksəriyyəti zərərlə işləyirdi.

Bu arada, Azərbaycanın iqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarovun sözlərinə görə, təxminən son 2 ildə bir sıra dövlət müəssisələrinin səmərəliliyinin və idarəetmədə şəffaflığın təmin edilməsində bir sıra nailiyyətlər əldə edilib:
“Bizim nailiyyətimiz müəssisələrin səmərəliliyinin artırılması, sadə dillə desək mənfəətliliyinin artırılması ilə ölçülür. Əgər müəssisə struktur nöqteyi-nəzərdən mənfəət gətirə bilmirsə, deyək ki, tarif siyasətinə və ya hansısa başqa bir obyektiv səbəblərə görə, o zaman onun keyfiyyət göstəricilərinin yaxşılaşdırılması ilə ölçülür. Azərbaycan İnvestisiya Holdinqinin portfelinə daxil olan şirkətlərin tam əksəriyyətində bunu müşahidə edirik”.
Nazirin sözlərinin təsdiqi kimi qeyd edək ki, holdinqin tərkibinə daxil olan dövlət şirkətləri – Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR), “AzerGold”, “Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi” (ASCO), Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı, “Azərbaycan Beynəlxalq Bankı” (ABB), “Azər-Türk Bank”ı 2021-ci ili əməliyyat mənfəəti ilə başa vurub.
2022-ci ilin birinci rübündə də maliyyə göstəricilərində müsbət tendensiya müşahidə olunub. Məsələn, SOCAR 2021-ci maliyyə ilini 8 milyard manat əməliyyat mənfəəti ilə başa vuraraq 2,1 milyard manat xalis mənfəət əldə edib. Eyni zamanda, 2022-ci ilin birinci rübündə Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin EBITDA-sı düz 3 milyard manata çatıb.
ASCO isə 2021-ci ili 51,792 milyon manat xalis mənfəətlə başa vurub. Bu, 2020-ci illə müqayisədə 15% çoxdur. Üstəlik, onun əməliyyat gəlirləri 9% artaraq 459,133 milyon manata çatıb.
ABB-yə gəlincə, bank 2021-ci ili 208,8 milyon manat xalis mənfəətlə (2020-ci illə müqayisədə 61,4% artım) başa vurub. Ötən il Azərbaycan Beynəlxalq Bankının gəlirləri isə 604,652 milyon manata (artım 13,7%) çatıb. Qeyd edək ki, ABB bu ilin birinci yarısında 335,496 milyon manatlıq gəlirlə (artım 6,6%) düz 118,4 milyon manat xalis mənfəət əldə edib.
Ötən il “Azər-Türk Bank”ın xalis mənfəəti 29% artaraq 546 min manata, gəlirləri isə 35,819 milyon manata (artım 15,4%) çatıb. Bank cari ilin birinci yarısını 812 min manat (artım 81,3%) mənfəətlə başa vurub. Onun gəlirləri isə 23 milyon 219 min manat (artım 60,4%) təşkil edib.
Beləliklə, Azərbaycan İnvestisiya Holdinqinin yaxın illərdə dövlət şirkətlərinin idarə etdirilməsi, dövlət müəssisələrinin daha da inkişaf etdirilməsi üçün yol xəritəsi qəbul etmək niyyətində olduğunu nəzərə alsaq, holdinqə daxil olan digər şirkətlərin maliyyə göstəricilərində yaxşılaşma gözləmək olar.
Bu arada, Beynəlxalq Valyuta Fondunun (IMF) fikrincə, Azərbaycan iqtisadiyyatında dövlət iştirakının azaldılması istiqamətində aparılan uğurlu islahatlar özəl sektora əsaslanan artım modelinə keçidə yardım göstərəcək və fiskal risklərin azaldılmasına kömək edəcək.
Bundan başqa, IMF iqtisadçıları kommersiya fəaliyyətini qeyri-kommersiya fəaliyyətindən ayırmağı təklif edir və sonuncunun büdcədən maliyyələşdirilməli olduğunu bildirirlər. Həmçinin Azərbaycan İnvestisiya Holdinqi vasitəsilə dövlət müəssisələrində şəffaflığın və fəaliyyətin monitorinqinin artırılması, özəlləşdirmənin və zəruri hallarda maliyyə restrukturizasiyasının təşviq edilməsi və dövlət müəssisələrində islahatların sosial təsirinin azaldılması üzrə tədbirlərin tətbiqi təklif edilir.
Bununla yanaşı, Asiya İnkişaf Bankı (ADB) Azərbaycan hökumətini iri dövlət şirkətlərində korporativ idarəetmə standartlarının tətbiqinə yönəlmiş islahatların genişləndirilməsini davam etdirməyə və özəlləşdirməyə çıxarılan müəssisələrin maliyyə cəhətdən sağlamlaşdırılmasına diqqəti artırmağa çağırıb.
ADB analitikləri hesab edirlər ki, dövlət satınalmaları prosedurlarının təkmilləşdirilməsi, yüksək keyfiyyətli dividend siyasətinin yaradılması, dövlət müəssisələrinin rəhbərlərinin təyinatı sisteminin dəyişdirilməsi, yeni mükafatlandırma sisteminin yaradılması və s. zəruridir:
“Bundan başqa, dövlət müəssisələrinin rüblük maliyyə hesabatlarının, strategiyalarının, onların fəaliyyətinin nəticələrinin, kənar auditorların rəylərinin dərcinin şəffaflığını artırmaq lazımdır”.
Asiya İnkişaf Bankının qiymətləndirilməsinə görə, dövlət müəssisələrinin səmərəsiz fəaliyyət göstərməsinin digər səbəbi onların məşğulluq və sosial təminat sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsində yaxından iştirak etməsidir:
“Bundan başqa, demək olar bütün dövlət müəssisələrində maliyyə vəziyyətinin əlverişsiz olması səbəbindən dövlət büdcəsindən dəstəyə ehtiyac var”.
Yeri gəlmişkən, Dünya Bankı da Azərbaycan hökumətinin dövlət müəssisələrində idarəetmənin səmərəliliyini artırmaq üçün həyata keçirdiyi islahatları dəstəkləyir. Bank hesab edir ki, bundan sonrakı proses dövlət əmlakının qorunub saxlanmasını əsaslandırmağa yönəlmiş ardıcıl islahatların keçirilməsini tələb edəcək. Həmçinin iqtisadiyyatın dominant sektorlarında fəaliyyət göstərən dövlət müəssisələrində tənzimləyici, direktiv və əməliyyat funksiyalarında dövlətin rolunun bölünməsi tələb olunur.
Dünya Bankının tövsiyələrinə həmçinin əməliyyat səmərəliliyinin artırılması üçün şirkətlərin stimullaşdırılması və hesabatlılığın yüksəldilməsi ilə bağlı təkliflər daxildir. Bank hesab edir ki, özəl investorları rəqabətqabiliyyətli sektorlara cəlb etmək üçün dövlətin bəzi müəssisələrdə iştirakdan imtina etməsi lazımdır. Dünya Bankının analitiklərinin fikrincə, zəruri sosial müdafiə sistemlərinin, təlim, təkmilləşdirmə şəklində digər dəstək formalarının, həmçinin dövlət müəssisələrinin səmərəliliyinin artırılması nəticəsində azad olunmuş işçi qüvvələrinə iş yerlərinin tapılması üzrə dəstəyin tətbiqi lazımdır.
Nəticədə aparılan islahatlar dövlət müəssisələrinin zərər görən şirkətlərdən gəlir əldə edən şirkətlərə keçidini, borc öhdəlikləri üzərində nəzarəti təmin edəcək və həddindən artıq xərclərin qarşısını alacaq. Üstəlik, yeni gəlir mənbələri yaratmaq yolu ilə büdcə subsidiyalarını minimuma endirmək olar.
Bir sözlə, Azərbaycanın coğrafi mövqeyini nəzərə alaraq, onun regional tranzit-nəqliyyat qovşağına çevrilməsi imkanlarını yaradır, ona görə də dövlət şirkətlərinin güclənməsi hesabına onların qlobal bazarda rəqabət qabiliyyətinin yalnız artacağını söyləyə bilərik. (“Report” )
Xəbərin oxunma sayı : 1135
İqtisadiyyat
Xəbərlər
-
Çoxmərtəbəli binalarda səs izolyasiyasına niyə diqqət edilmir? - VİDEO
-
Bağçalara qəbul başlayır - Proses necə keçiriləcək?
-
Abortla bağlı yeni qanun qəbul edilə bilər - VİDEO
-
Qərb Ukraynaya silah tədarükünü bərpa edib - Zelenski
-
Xocalı girovlarının ifadələri: Dəhşətli faktlar ortaya çıxdı
-
Mingəçevir sakinlərin nəzərinə: Bəzi ərazilərdə qaz olmayacaq
-
“Yadıma düşmür ki, nəvaxtsa mən onu söyüm...“ - Zülfüqarov Məmmədyarova cavab verdi
-
Kolumbiya üsyançılarının sayı artır - hökumət narahatdır
-
Masallıda 24 yaşlı oğlan xalası qızı ilə münasibətdə oldu: anası və atasına isə... - TƏFƏRRÜAT
-
“Azəriqaz”da absurd təyinat…- Nəqliyyat mühəndisi maliyyə sektorunda
-
15 mini icra başçısının sürücüsünə vermək adı ilə aldı - Sahibkarın başına iş gəldi
-
Baş prokuror Nərimanovda vətəndaşları qəbul etdi - Fotolar
-
“Qaçqınkom“un tenderi şübhələr yaratdı: “SS-İnşaat“ kimindir?
-
Əli Əsədov İqtisadi Şuranın üzvlərini topladı - Müzakirə
-
Natiq Cəfərli quru sərhədlərinin bağlı qalmasını tənqid etdi - “Belə də iş olar?!”
-
“Stomatoloq.Mehemmed” necə pasiyentləri implant edir? - Araşdırma
-
Dövlət Miqrasiya Xidməti əməkdaşlarının geyim forması dəyişdi - Fərman
-
Biləcəridə şəhid ailəsinin evini dağıtdılar - FOTOLAR
-
Serftifikasiyadan kəsildi, məktəbə texniki işçi kimi düzəlmək istədi - Dələduzluğun qurbanı oldu
-
Pekin düşmənlərinə qarşı “kiber-arılar“ yaradır - SENSASİNON DETALLAR
-
Əhalinin banklardakı əmanətləri 15 milyard manatı keçib - Statistika
-
Bakıda avtomobil ehtiyat hissələri mağazasının faəliyyəti dayandırıldı - VİDEO
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 3 günlük məzənnəni açıqladı
-
Nikahların sayı artıb, boşanmalar azalıb - Doğulanların və ölənlərin sayı isə...
-
Mənzil qiymətləri niyə sürətlə artır? - Bazara təsir edən amillər
-
Dənizçi pasportu almaq istəyən 181 nəfəri belə aldadıblar - DƏLƏDUZLUQ İŞİ
-
“Putin Ukraynada uzunmüddətli müharibəyə hazırlaşır“ - “Financial Times“
-
Növbəti dörd gündə havanın maksimal temperaturu 41 dərəcə olacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
“Veysəloğlu“ Şirkətlər Qrupunun elan etdiyi “Qida Təhlükəsizliyi Ayı”na yekun vuruldu - FOTOLAR
-
Sosial yardım məbləğində artımlar olacaq? - Deputat
-
PKK silahları təhvil verməyə başladı - FOTOLAR/VİDEO
-
Xocalıda girov götürülmüş qadın: Yaşyarımlıq oğlum başından qəlpə xəsarəti aldı
-
Bosniyalı müsəlmanların qətli - Srebrenitsa soyqırımından 30 il ötür
-
Azərbaycanda orta aylıq əmək haqqı 9 % artıb - Rəsmi
-
Prezident daha bir fərman imzalayıb - Şübhəli əməliyyatlarla bağlı
-
Lisey və gimnaziyalara qəbul - 200 şagirdin nəticəsinin əlavə araşdırılmasına zərurət yaranıb
-
“Yaşayış minimumu haqqında” qanun dəyişib - Fərman
-
Magistraturanı bitirənlər bu qədər maaş alacaq - SİYAHI
-
“Bakinski raboçi”, “Respublika” və “Xalq qəzeti”... - Prezident bu nəşrlərlə bağlı fərman verdi
-
İlham Əliyev Mariam Kvrivişvilini qəbul etdi - FOTO
-
Pakistanda avtobusa silahlı hücum olub - 9 nəfər öldürülüb
-
Milli Onkologiya Mərkəzinə 650 min manat ayrılıb - SƏRƏNCAM
-
Bakıda dəfn mərasimində DƏHŞƏT: Oraqla qardaşının BAŞINI KƏSDİ
-
20 avtobus marşrutu müsabiqəyə çıxarılır - SİYAHI
-
Köhnədir, oturacaqları sınıqdır - 50 nömrəli avtobusdan ŞİKAYƏT
-
Bakı zənginlərinin qumar oynadığı məkan: “Ağ klub“un aqibəti necə oldu? (VİDEO)
-
ABŞ-nin NATO müttəfiqləri Amerika silahlarının Ukrayna üçün əvəzini ödəyəcəklər - Tramp
-
Sumqayıtda əliliyi olan şəxslər üçün quraşdırılan panduslar yarımçıq qaldı - VİDEO
-
İsrail yaxın vaxtlarda bir neçə ərəb dövləti ilə sülh sazişi imzalaya bilər - Netanyahu
-
Azərbaycan 103 ölkəyə ixrac, 153 ölkədən idxal edib - Statistika
-
Bazarlarda satılan şaftalıların üzərinə boya vurulur? - VİDEO
-
Azərbaycanda əhalinin yanacaq xərclərinin nə ilə bağlıdır? - VİDEO
-
“Ciyər axşamı”ndakı qanlı davanın səbəbi bilindi - Məclis sahibi də etiraz edib
-
Prezident İlham Əliyevin Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfəri başa çatıb - FOTOLAR
-
Vətən müharibəsinin iştirakçısı arvadını öldürüb? - Valideynlər danışdı
-
Metroda ən çox sərnişin bu stansiyalardan istifadə edir - SİYAHI
-
“AtaSığorta” kibertəhlükəsizlik tələblərini pozub - AMB xəbərdarlıq etdi
-
Bakının ən bahalı və ucuz mənzilləri - Sotu 350 min AZN olan torpaq sahəsi
-
Sərxoş sürücü polisə tabe olmadı - İçkili maşın sürməsini belə izah etdi
-
Romada Ukrayna toplantısı: Zelenski Marşall Planı təklif edir
-
“Dedi ki, qardaşı Kürdəxanıda rəisdir” - Restoranda ağlayan qadın aldadılıb
-
Fərid Əhmədov pakistanlı həmkarı ilə görüşdü - Fotolar
-
Bu imtahanın keçirilmə qaydaları dəyişdirildi - Keçid balı artırılıb
-
Kiyevə göndərilən dron səfirliyimizin yaxınlığına düşüb - Fotolar
-
DİN-də kollegiya iclası: Vilayət Eyvazov yeni tələblər qoydu - FOTO
-
Ən çox şikayət edilən sığorta şirkətlərinin - Siyahısı
-
Lavrov və Rubio arasında görüş olub - Nə müzakirə edilib?
-
Bakı metrosunda ən çox hansı stansiyadan istifadə edilir? - SİYAHI
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
“Nar” tədbirdə rəsmi telekommunikasiya tərəfdaşı kimi iştirak etdi - Fotolar
-
Azərbaycanlı “Vaqner”çilər həbs olundu - DTX-dən əməliyyat
-
Məhşur blogerin “Papağ” restoranları “Cart to card” sistemi işləyir? - Vergidən yayınma……
-
İlham Əliyevlə Paşinyan nələri müzakirə ediblər? - Rəsmi açıqlama
-
Cərrah Elçin Bayramov qonşularına təzyiq göstərir - “Heç kimdən qorxmuram...“
-
Azərbaycan kənd təsərrüfatında fəlakət göstəriciləri: Əkin sahələrinin zərəri 90% artdı
-
İşdən çıxarılan məktəb direktorlarının 20 faizi vəzifəsinə bərpa olunub - Nazir
-
Özünü “vəkil“ kimi təqdim edən Səbiyyə Panəliyevanın dələduzluğu davam edir - ŞİKAYƏT
-
Azərbaycanla Ermənistan bu məsələlərdə razılığa gəldi - Görüşün nəticələri
-
Yağış yağacaq, külək əsəcək - Sabahın havası
-
Xocalıda yaralanan şəxs: Bacımın meyitini üç gün sonra götürə bildim, qardaşım isə...
-
Generalın nömrəsini axtaran müəllimin başına oyun açdılar - DƏLƏDUZLUQ İŞİ
-
İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan arasındakı görüş başa çatdı - FOTO
-
“Bakı və İrəvanın sülh sazişi imzalaması regiona sabitlik gətirəcək“ - Peskov
-
Miras üstündə mübahisələrə son qoyulur? - Qanun dəyişdi, qaydalar yeniləndi
-
“Polisləri görüb qışqırmağa başladım” - Qız qaçıran 3 nəfər niyə azadlığa buraxıldı?
-
Bahalaşan və ucuzlaşan məhsullar açıqlandı - SİYAHI
-
“Atlant” sahibi ilə kürəkəni məhkəmədə üz-üzə - 14 milyon kimin cibindədir?
-
“Təxminən 20 min uşaq bağçadan kənarda qalacaq“ - Nazir
-
Zelenskidən Rusiyaya xəbərdarlıq: “Sərt reaksiya olacaq!”
-
I və IV ixtisas qrupları üzrə imtahan keçiriləcək - DİM-dən xəbərdarlıq
-
Arvadını öldürmək istəmişdi - 15 il həbs verildi
-
Məhbus ailələrinin Tolikə qarşı şikayətinə baxılır - Məhkəmə qapalı keçirilir
-
Trampdan daha bir qalmaqallı qərar - Braziliyaya 50% rüsum tətbiq etdi
-
Azərbaycan məktəblərində rus bölmələri bağlanır? - Rəsmi cavab
-
Kamran Əliyev Zaqatalada vətəndaşları qəbul edəcək - Bu tarixdə
-
Bağ evi almaq müşkülə çevrilib: Hansı ərazilərdə qiymətlər od tutub yanır?
-
Yol polisindən yağışlı hava ilə bağlı - Müraciət
-
Bakıda iş adamının 2 villasını soydular - Yarım milyon manat oğurlandı
-
Kredit borcu olanların NƏZƏRİNƏ - Manatın məzənnəsi dəyişərsə...
-
Ağdərədə mina partladı - Xəsarət alan var
-
İlham Əliyevlə Paşinyanın görüşü başladı - FOTO/VİDEO
-
Fahreddin Altun vəzifəsindən azad edildi - Yeni TƏYİNAT
-
Direktor və müavinlər... - Daha bir kollecdə yeni təyinatlar olub
-
Əhali Prezidentin fəaliyyətini yüksək qiymətləndirir - SORĞU
-
Böyük Britaniya və Fransa bəyannamə imzalayacaq - Nüvə sahəsində
-
Klublararası Dünya Çempionatı: PSJ "Real"ı darmadağın edərək finala çıxdı
-
Qeydiyyatdan keçmədən də Qarabağa gedə bilərsiz - Bu dəfə 5 gün
-
Abşeronda şok hadisə:Oğul anasını yandıraraq öldürdü - VİDEO
-
“İplik“ fabrikindən 10 minlik oğurluq - Gözətçilər saxlanıldı
-
Sabah bu ərazilərdə 4 saat işıq olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
“Bu müharibədə diplomatiya tükənib” - Merts məyusdur
-
Azərbaycanda neçə nikah müqaviləsi bağlanıb?
-
Usta Natiq birdən-birə necə “vəzifəli şəxs” olub? - TƏFƏRRÜAT
-
Sabah bəzi rayonlarda şimşək çaxacaq, dolu düşəcək - Xəbərdarlıq
-
“Türkiyədə prezident seçkiləri 2028-ci ildə keçiriləcək“ - Ərdoğan
-
Bakıda ŞOK cinayət - 13 yaşlı qızın intim videolarını yaydı, həbs edildi
-
Prezident İlham Əliyev BƏƏ lideri ilə görüşdü - Fotolar
-
Avropada on gündə 2300 nəfər dünyasını dəyişib - İstilərə görə
-
Bu kəndlərdəki evlər təmir olunacaq - 30 milyona yaxın vəsait ayrıldı
-
Ərdoğandan İmamoğlu ilə bağlı təklifə reaksiya - “Xeyirli olar...”
TOP 10
ARXİV