![]() |
|














Nadir şah Əfşar - Napoleonun sevimlisi, Stalinin müəllimi...
Tarix 14.09.24, 18:30 |
|

Çobanlıq edib kürk tikən atası öləndən sonra 13 yaşında odun toplayıb satmaqla özünü və anasını dolandıran bir oğlan vardı. Bir neçə il sonra - 1704-cü ildə Xarəzm özbəkləri Xorasan vilayətinə basqın etdi. Çox sayda adam öldürüldü. Onlarla adam, o cümlədən 17 yaşlı oğlan və anası qul kimi bazarda satıldı. Ana az sonra əsirlikdə öldü, o oğlan isə sahibinin yanından qaça bildi. Bir müddət quldurluq etdi. 1708-ci ildə o, Xorasana qayıtdı.
O, 28 il sonra-1736-cl ildə III Şah Abbasın (Səfəvi xanədanı) yerinə taxta çıxdı. 1747-ci ilə qədər şahənşah oldu. Qohumu olan cangüdənlər tərəfindən öldürüldü. Qətli Əfşar və Qacar tayfasından olan zabitlər törətdi. O, Əfşarlar dövlətinin I şahı və Asiyanın sonuncu böyük fatehi Nadir şah Əfşar idi. "Şərqin Napoleonu" və "İkinci Makedoniyalı İsgəndər" ləqəbləri də onun adına yazıldı. Qərb mənbələri yazır ki, Napoleon Bonapart Nadir şahın hərbi dühasına heyran idi. O, Nadiri tərifləyir və özünü "İkinci Nadir" kimi qələmə verirdi. Təsadüfi deyil ki, Napoleon Bonapart özünü Avropanın Nadir şahı adlandırırdı. İosif Stalin Nadir şahı və İvan Qroznını özünün müəllimi hesab edirdi.
Nadir şahın London Viktoriya və Albert Muzeyində saxlanılan Məhəmməd Rza Hendi tərəfindən 1740-cı ildə çəkilmiş portretində önəmli bir məqam var. Həmin portretdə şahın başındakı papaq “kolah-e Naderi” kimi tanınır. Bu, hökmdar papağıdır. Özəlliyi ondadır ki, papağın 4 zirvəni andıran və aşkar görünən çıxıntısı aydın görünür. Bu zirvəli çıxıntılar ilk dörd Rəşidi xəlifələrə şahın sayqısını rəmz olaraq ortaya qoyur. Bəzi mənbələr iddia edir ki, Nadir şah həyatının əvvəlində şiə, sonunda isə sünni olub. Qərb tarixçiləri yazır ki, Nadir şah qaldırdığı bayraqda şüurlu şəkildə yaşıl rəngdən istifadə etməkdən qaçırdı, çünki yaşıl şiə İslamı və Səfəvilər sülaləsi ilə assosiasiya yaradırdı...
Təəssüf ki, osmanlı dövləti Nadir şahın dini islahatına lazımı dəyər vermədi. Onun bu təklifi o vaxt həyata keçsəydi, hal-hazırda da islam dünyasında aşkar şəkildə müşahidə olunan sünni-şiə ayrımçılığı birdəfəlik aradan qalxa bilərdi. Bəlkə də, bu ideyaya yenidən qayıtmaqda fayda var...
Bir önəmli məqamı da vurğulayım. Nadir şah türk kimliyinə son dərəcə bağlı idi. İndiki təbirlə desək, o, demək olar ki, ancaq azəri tükcəsində danışırdı və bütün hökmləri də məhz bu dildə verirdi.
Nadir şahın görmək istədiyi ən böyük işlərdən biri islamda islahatlarla bağlı idi. Sirr deyil ki, hazırkı İran coğrafiyası bir vaxtlar sünni bölgə kimi tanınırdı. Məhz Şah İsmayılın qətiyyəti ilə həmin ərazidə şiəlik geniş yayıldı. Ərazidəki bir çox sünnilər şiə olmağa məcbur edildi.
Nadir şah hesab edirdi ki, sünni olan Osmanlı İmperiyası ilə Əfşar dövləti arasındakı qarşıdurmanın əsas səbəblərindən biri də bu amilə söykənir.
Nadirin ordusu sünni və şiə müsəlmanların qarışığından yaranmışdı. Onun məqsədi İran coğrafiyasında sünnilər tərəfindən daha məqbul sayıla biləcək bir dini düşüncə formalaşdırmaq idi.
Nadir şiəliyin Cəfəri qoluna üstünlük verirdi. O, sünnilər tərəfindən təhqir kimi qarşılanan bəzi şiə yozumlarını qadağan etdi. Xüsusən Rəşidi xilafətinin 3 xəlifəsi Əbu Bəkr, Ömər ibn Xəttab və Osman ibn Əffanın söyülməsini yasaqladı.
Nadir şah ümid edirdi ki, cəfərilik sünni İslamın beşinci məzhəbi kimi qəbul ediləcək. O, həmçinin ümid edirdi ki, Məkkə və Mədinəyə də hökm edən Osmanlı soltanları onun təbəələrinə də həcc ziyarətinə getməyə icazə verəcək.
Bu məqsədə varmaq üçün Nadir şah İraq, İran, Əfqanıstan və Orta Asiyadan olan üləmaları imam Əlinin Nəcəf şəhərində olan türbəsində bir araya yığdı. Cəfəri məzhəbi məsələsi ilə bağlı bir neçə gün davam edən qızğın müzakirələrdən sonra iştirakçılar Cəfəri məzhəbini sünni İslamın qanuni hüquqi məktəbi kimi tanıyan sənədi imzaladılar. Osmanlı sultanı isə bu nəticədən məmnun qalmadı. Belə ki, osmanlılar cəfəriliyi beşinci məzhəb kimi (Hənəfilər, Malikilər, Şafiilər,Hənbəlilər) qəbul etmədilər. Buna baxmayaraq Osmanlı sultanları şiə zəvvarlarına həccə getməsinə icazə verdilər.
Onu da deyim ki, Misirdə yerləşən İslam dünyasının ən qədim və nüfuzlu Universitetlərindən biri olan Əl-Əzhər 1959-cü ildə Cəfəriliyi sünni islamın beşinci məzhəbi kimi (Hənəfilər, Malikilər, Şafiilər,Hənbəlilər) tanıyıb. Ancaq bu tanıma ciddi qarşılanmayıb...
Yeri gəlmişkən, bu universitetin əsası (970-972) şiə Fatimələr tərəfindən qoyulub. Ola bilər ki, bu qərarın verilməsində bu amil də müəyyən rol oynayıb. Şühbəsiz ki, bu, pozitiv qərardır. Təəssüf doğuran odur ki, bu qərar İslam Dünyası tərəfindən hələ də rəsmən tanınmır. Ümid edirəm ki, nə vaxtsa Nadir şahın arzusu həyata keçəcək və müsəlman dünyasını parçalayan sünni-şiə ayrımçılığı aradan qalxacaq...
Elbəyi HƏSƏNLİ, SÜRİX
Xəbərin oxunma sayı : 1276
Maraqlı
Xəbərlər
-
Şəhidin xanımını öldürən qaynına - Bu cəza verildi
-
Dünyanın ən varlı futbolçuları bəlli olub - Ronaldu və Messi birinci deyillər
-
“Trampın xüsusi nümayəndəsinin təyyarəsi Qətərdən Rusiyaya istiqamət götürüb“ - “Flightradar”
-
“ASAN Xidmət” 20 milyon ədəd SMS alır - Qiyməti kəskin arta bilər
-
“Bu gün düzgün seçim daha çox siyasi cəsarət tələb edir“ - Şarl Mişel
-
Qızılı olanlara şad xəbər - Qiymət rekord vurdu
-
Plastik cərrahların sayının azalması xidmətlərin qiymətini artıracaq? - VİDEO
-
Beyləqanda qəza - 6 nəfər xəstəxanalıq oldu
-
Ermənistan hakimiyyəti yeni konstitusiya layihəsini təklif etməyə hazırlaşır - Paşinyan
-
Xəstəxanalardakı uzun növbələri necə aradan qaldırmaq olar? - VİDEO
-
Çempionlar Liqası: 1/4 finalçılar müəyyənləşdi
-
Biz Rusiyaya qarşı pis şeylər edə bilərik - Tramp
-
Sertifikasiyadan keçməyən taksi sürücüləri sistemdən çıxarılır - VİDEO
-
Ölkəmizin qaz ixracatı coğrafiyasının genişləndirilməsi əsas hədəflərdəndir
-
“Çox qəşəng görünürsən” - Həyat yoldaşı efirə zəng etdi
-
Arda Turan “Eyüpspor“u bu kluba dəyişir - Razılıq əldə olundu
-
“2 aprel böyük gün olacaq” – Tramp anons edir
-
Sabunçu Tibb Mərkəzində uzun növbələr yaşanır - VİDEO
-
“İnvestaz“ MMC aylardır sürücülərin əməkhaqlarını ödəmir - VİDEO
-
Azərbaycanda kartof niyə bahalaşıb? - Açıqlama
-
“Ukrayna ilə bağlı danışıqlarda ərazilər mövzusu müzakirə olunur“ - Tramp
-
Naxçıvan Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısına yeni müavin təyin edilib - RƏSMİ
-
Forumda iştirak etmək üçün Azərbaycana gəldilər - FOTO
-
Azərbaycan və Şimali Makedoniya münasibətləri növbəti mərhələyə qədəm qoyur
-
Yolun ortasında sürücünü döyənlər həbs edildi
-
Ramazanın 13-cü gününün duası - İmsak və iftar vaxtları
-
“Pakistanda qatar qaçıran silahlılar azı 50 girovu öldürüb” - “Reuters”
-
Şirkət rəhbəri Firudin Cavadov vətəndaşları necə aldadıb? - VİDEO
-
Ukrayna Sudcadan çıxdı - Zelenski Kurskda baş verənləri izah etdi
-
Bağırova yeni müavin təyin edildi - Prezident Sərəncam imzalayıb
-
Sumqayıtda ümumi qarajda yanğın - VİDEO
-
“Respondentlərin 60 %-dən çoxu Paşinyandan narazıdır“ - Sorğu
-
Yaşayış evlərinin tikintisinə 297 milyon manat sərf olunub
-
Ölkəmiz Avropadakı tərəfdaşlarının xahişlərinə hər zaman böyük diqqətlə yanaşır
-
Sahibə Qafarova Şimali Makedoniya prezidenti ilə görüşdü - Fotolar
-
143 milyonluq yeyinti işində daha bir hökm - 10 il həbs verildi!
-
Türkiyə vətəndaşı Tolqa Şahindən şikayət - Azərbaycanlı iş adamlarına qarşı 613 min manatlıq dələduzluq edib
-
“Ukraynada seçkilər yalnız hərbi vəziyyət ləğv edildikdən sonra keçiriləcək“ - Zelenski
-
Azərbaycan və Şimali Makedoniya münasibətləri yeni inkişaf mərhələsinə yüksəlib
-
Sabah Binəqədi, Xəzər və Nəsimi rayonlarında qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
Yaşıllıqların qanunsuz kəsilməsi faktları aşkarlanıb - 381 min manat ziyan dəydiyi müəyyən edilib
-
Ramazan bayramı günü iftar süfrəsi? - İcra Hakimiyyəti 7 min xərcləyəcək
-
“Vaşinqton Ukrayna ilə ərazi güzəştlərini müzakirə edib“ - ABŞ Dövlət katibi
-
Neft Fondunun pul qoyduğu qlobal şirkətlər batır – Milyardların taleyi necə olacaq?
-
Oleq Bakinski“nin məhkəməsində Füzuli Musayevin ifadəsi AÇIQLANDI
-
Bu gün Əfv Komissiyası iclası keçirilib - Baxılan müraciətlərin sayı 400-ü keçib
-
“Veysəloğlu” və “Zəfər” İctimai Birliyi 100-dən çox şəhid anası və xanımına iftar məclisi təşkil etdi - FOTO
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
“Bakı Tekstil Fabriki” MMC-nin tikiş sexinin fəaliyyəti dayandırıldı - VİDEO
-
Hərbi Hava Qüvvələrinin helikopterləri təlim-məşq uçuşları keçirib - VİDEO
-
Xətai rayonunda piyada səkisinin zəbt olunmasının qarşısı alındı - FOTO
-
Bu şəxslərə 270 manat müavinət veriləcək - FƏRMAN
-
İntihar məktubunda da onun adını çəkmişdi... - 2 il sonra həbs edildi
-
Azərbaycanda illik inflyasiya 5.5% təşkil edib - RƏSMİ
-
“Makronun “3-4 nüvə başlığı ilə“ hamını qorumaq niyyəti gülməlidir“ - Lavrov
-
Xankəndidə bir vaxtlar separatçıların yuvası olan bina sökülür - VİDEO
-
Azərbaycanda bahalaşan və ucuzlaşan məhsullar - SİYAHI
-
“Mircəlal həkim dedi ki, onlar bizi biabır ediblər“ - Xəstələrin pulunun mənimsənilməsi işi
-
İyuldan yaxın qohumlar arasında nikah qadağan olunur - Rəsmi
-
“Novruz“ bayramında Azərbaycan otellərində qiymətlər - SİYAHI
-
“Top Qapı” restoranında nöqsanlar aşkarlandı - Fotolar
-
“Boşanmaların 70 faizinin təşəbbüskarı qadınlardır“ - Şöbə müdiri
-
Prezident BMT Baş katibinin müavinini qəbul edib - Müzakirə
-
“DOST” mərkəzlərində göstərilən xidmətlərin siyahısı təsdiqlənib - FƏRMAN
-
“Rusiya razılaşmasa, döyüşməyə davam edəcəyik” - Tramp
-
Nazir generalı rəis əvəzi təyin etdi - Xanım rəis istefa verdi
-
Son illər Azərbaycanda belə bir hal olmayıb - Banklar dollar almır...
-
Daha bir gün də artırıldı, ardıcıl neçə gün iş olmayacaq? - RƏSMİ
-
Tramp Zelenskinin rəhbərlik etdiyi Ukraynaya təhlükəsizlik zəmanəti vermək istəmir - LAVROV
-
Gəncədə bəzi attraksionların istismarı dayandırıldı - VİDEO
-
İlham Əliyev Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin həmsədrlərini qəbul etdi - FOTOLAR
-
Pakistanda 155 girov azad edildi - FOTOLAR
-
“Bolt”da bu sürücülərin fəaliyyətinə bu gündən QADAĞA
-
Məşhur klinikalar saxta diplomlu Musa Kılıçı necə işə götürüb? - İLGİNC FAKTLAR
-
Qəbul imtahanlarına onlayn hazırlaşmaq keyfiyyətli nəticə verir? - Açıqlama
-
Baş nazirdən bağçalarla bağlı - Qərar
-
Dünya fond bazarlarında eniş davam edir - Əsas indeks göstəriciləri
-
Gömrük Hospitalının həkimləri: "İki ildir maaşımızı əlimizdən alırlar"
-
“Səs-küy axşam 10-da başlayır, səhər 7-yə qədər davam edir” - Video
-
Kartla ödəniş etmək istəyən şəxslər bəzi marketlərdə niyə çətinliklərlə üzləşir? - VİDEO
-
Plastik cərrahlar qiyməti qaldırdı - Burun 5 min...
-
Sosial şəbəkələrdə narkotik vasitələrin açıq şəkildə alveri gedir - VİDEO
-
Bakıda avtomobilinə hücum edilən şəxs sahikar imiş - DETALLAR
-
“Dərnəgül” taxta bazarında yanğın - VİDEO
-
UEFA Çempionlar Liqası: - “Liverpul” tunirlə vidalaşdı
-
“Məndə böyük travma qalıb” - Mehriban Zəki
-
Salah İspaniya nəhəngində oynamaq istəyir - Bu şərtə razı olsa...
-
Keşlə bazarının bəzi satıcıları niyə hələ də köçməyiblər? - VİDEO
-
ABŞ VƏ Ukrayna danışıqları başa çatdı - 30 günlük atəşkəs, hərbi, kəşfiyyat yardımı...
-
“Vətən” restoranında istehlaka yararsız məhsullar aşkarlandı - Fotolar
-
Babək prospektində bu yol hər an çökə bilər - VİDEO
-
Çin, Rusiya və İrandan Trampa güc nümayişi - Birgə təlimlərin İrana faydası varmı?
-
Səttar Mehbalıyevin otelində kütləvi narazılıq - Deputat niyə susur?
-
“Azcake“ə məxsus mağazanın vitrinində tarakan gəzişir - VİDEO
-
Zelenskini Məhəmməd bin Salman belə qarşıladı - Video
-
Qarabağda yaşayan ermənilər Bakıda şahid qismində danışdı - Vardanyanın məhkəməsi
-
Leyla və Arzu Əliyevalar İsmayıllıda - Fotolar
-
Azərbaycan kimi seçir: Türkiyə, yoxsa İsrail?
-
Ramazanın 12-ci gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
“Kanada məhsullarına əlavə rüsumlar tətbiq ediləcək” - Tramp
-
Yeni Günəşlidə 3 mərtəbəli qanunsuz obyekti kim tikdirir? - Fotofakt
-
Bir ildə 16 min iş yeri bağlanıb: Səbəb nədir?
-
Anarın məhkəməyə verəcəyi şair: “Daha ciddi, iyrənc faktlar bilirəm“
-
“Hindistandan silah alınmasında maraqlıyıq“ - Ermənistan XİN rəhbəri
-
Ukrayna “Drujba”nı vurdu - Macarıstana neft axını dayandı
-
Qaz Emalı Zavodunun direktoru dəyişdi - Təyinat
-
Azərbaycan vətəndaşlarının böyrəyini satırmış - Polşada həbs olundu
-
Sahibə Qafarova Gürcüstan Prezidenti ilə görüşdü - Fotolar
-
Məhkəmə-Hüquq Şurasının Apellyasiya Şurasının ilk iclası keçirilib - FOTO
-
Ermənistan Azərbaycanla yeni müharibəyə hazırlaşır - “Caliber“
-
Son 2 ildə işğaldan azad olunan rayonlara nə qədər yerli turist gedib? – Siyahı
-
99-BZ-500 buna görə döyülüb - Qadına söz atıb, o da yoldaşına deyib
-
“Qazaxıstan Azərbaycanı etibarlı strateji tərəfdaş və müttəfiq kimi görür“ - Tokayev
-
Rəqabət Məcəlləsi ilə bağlı qaydalar - Təsdiqləndi
-
“Avropa Müdafiə İttifaqını qurmağın vaxtı çatıb“ - Fon der Lyayen
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Əmlak Məsələləri Dövlət Xidmətinə yeni səlahiyyət verildi - Fərman
-
“Saray” körpüsü piyadaların istifadəsinə açılıb - Fotolar
-
“Bir günlük müharibə Rusiyaya bir milyard dollara başa gəlir” - Budanov
-
“50 qəpik“ avtoyumanın kassaları yarıldı: Qəpiklər oğurlandı
TOP 10
ARXİV