![]() |
|














Nadir şah Əfşar - Napoleonun sevimlisi, Stalinin müəllimi...
Tarix 14.09.24, 18:30 |
|

Çobanlıq edib kürk tikən atası öləndən sonra 13 yaşında odun toplayıb satmaqla özünü və anasını dolandıran bir oğlan vardı. Bir neçə il sonra - 1704-cü ildə Xarəzm özbəkləri Xorasan vilayətinə basqın etdi. Çox sayda adam öldürüldü. Onlarla adam, o cümlədən 17 yaşlı oğlan və anası qul kimi bazarda satıldı. Ana az sonra əsirlikdə öldü, o oğlan isə sahibinin yanından qaça bildi. Bir müddət quldurluq etdi. 1708-ci ildə o, Xorasana qayıtdı.
O, 28 il sonra-1736-cl ildə III Şah Abbasın (Səfəvi xanədanı) yerinə taxta çıxdı. 1747-ci ilə qədər şahənşah oldu. Qohumu olan cangüdənlər tərəfindən öldürüldü. Qətli Əfşar və Qacar tayfasından olan zabitlər törətdi. O, Əfşarlar dövlətinin I şahı və Asiyanın sonuncu böyük fatehi Nadir şah Əfşar idi. "Şərqin Napoleonu" və "İkinci Makedoniyalı İsgəndər" ləqəbləri də onun adına yazıldı. Qərb mənbələri yazır ki, Napoleon Bonapart Nadir şahın hərbi dühasına heyran idi. O, Nadiri tərifləyir və özünü "İkinci Nadir" kimi qələmə verirdi. Təsadüfi deyil ki, Napoleon Bonapart özünü Avropanın Nadir şahı adlandırırdı. İosif Stalin Nadir şahı və İvan Qroznını özünün müəllimi hesab edirdi.
Nadir şahın London Viktoriya və Albert Muzeyində saxlanılan Məhəmməd Rza Hendi tərəfindən 1740-cı ildə çəkilmiş portretində önəmli bir məqam var. Həmin portretdə şahın başındakı papaq “kolah-e Naderi” kimi tanınır. Bu, hökmdar papağıdır. Özəlliyi ondadır ki, papağın 4 zirvəni andıran və aşkar görünən çıxıntısı aydın görünür. Bu zirvəli çıxıntılar ilk dörd Rəşidi xəlifələrə şahın sayqısını rəmz olaraq ortaya qoyur. Bəzi mənbələr iddia edir ki, Nadir şah həyatının əvvəlində şiə, sonunda isə sünni olub. Qərb tarixçiləri yazır ki, Nadir şah qaldırdığı bayraqda şüurlu şəkildə yaşıl rəngdən istifadə etməkdən qaçırdı, çünki yaşıl şiə İslamı və Səfəvilər sülaləsi ilə assosiasiya yaradırdı...
Təəssüf ki, osmanlı dövləti Nadir şahın dini islahatına lazımı dəyər vermədi. Onun bu təklifi o vaxt həyata keçsəydi, hal-hazırda da islam dünyasında aşkar şəkildə müşahidə olunan sünni-şiə ayrımçılığı birdəfəlik aradan qalxa bilərdi. Bəlkə də, bu ideyaya yenidən qayıtmaqda fayda var...
Bir önəmli məqamı da vurğulayım. Nadir şah türk kimliyinə son dərəcə bağlı idi. İndiki təbirlə desək, o, demək olar ki, ancaq azəri tükcəsində danışırdı və bütün hökmləri də məhz bu dildə verirdi.
Nadir şahın görmək istədiyi ən böyük işlərdən biri islamda islahatlarla bağlı idi. Sirr deyil ki, hazırkı İran coğrafiyası bir vaxtlar sünni bölgə kimi tanınırdı. Məhz Şah İsmayılın qətiyyəti ilə həmin ərazidə şiəlik geniş yayıldı. Ərazidəki bir çox sünnilər şiə olmağa məcbur edildi.
Nadir şah hesab edirdi ki, sünni olan Osmanlı İmperiyası ilə Əfşar dövləti arasındakı qarşıdurmanın əsas səbəblərindən biri də bu amilə söykənir.
Nadirin ordusu sünni və şiə müsəlmanların qarışığından yaranmışdı. Onun məqsədi İran coğrafiyasında sünnilər tərəfindən daha məqbul sayıla biləcək bir dini düşüncə formalaşdırmaq idi.
Nadir şiəliyin Cəfəri qoluna üstünlük verirdi. O, sünnilər tərəfindən təhqir kimi qarşılanan bəzi şiə yozumlarını qadağan etdi. Xüsusən Rəşidi xilafətinin 3 xəlifəsi Əbu Bəkr, Ömər ibn Xəttab və Osman ibn Əffanın söyülməsini yasaqladı.
Nadir şah ümid edirdi ki, cəfərilik sünni İslamın beşinci məzhəbi kimi qəbul ediləcək. O, həmçinin ümid edirdi ki, Məkkə və Mədinəyə də hökm edən Osmanlı soltanları onun təbəələrinə də həcc ziyarətinə getməyə icazə verəcək.
Bu məqsədə varmaq üçün Nadir şah İraq, İran, Əfqanıstan və Orta Asiyadan olan üləmaları imam Əlinin Nəcəf şəhərində olan türbəsində bir araya yığdı. Cəfəri məzhəbi məsələsi ilə bağlı bir neçə gün davam edən qızğın müzakirələrdən sonra iştirakçılar Cəfəri məzhəbini sünni İslamın qanuni hüquqi məktəbi kimi tanıyan sənədi imzaladılar. Osmanlı sultanı isə bu nəticədən məmnun qalmadı. Belə ki, osmanlılar cəfəriliyi beşinci məzhəb kimi (Hənəfilər, Malikilər, Şafiilər,Hənbəlilər) qəbul etmədilər. Buna baxmayaraq Osmanlı sultanları şiə zəvvarlarına həccə getməsinə icazə verdilər.
Onu da deyim ki, Misirdə yerləşən İslam dünyasının ən qədim və nüfuzlu Universitetlərindən biri olan Əl-Əzhər 1959-cü ildə Cəfəriliyi sünni islamın beşinci məzhəbi kimi (Hənəfilər, Malikilər, Şafiilər,Hənbəlilər) tanıyıb. Ancaq bu tanıma ciddi qarşılanmayıb...
Yeri gəlmişkən, bu universitetin əsası (970-972) şiə Fatimələr tərəfindən qoyulub. Ola bilər ki, bu qərarın verilməsində bu amil də müəyyən rol oynayıb. Şühbəsiz ki, bu, pozitiv qərardır. Təəssüf doğuran odur ki, bu qərar İslam Dünyası tərəfindən hələ də rəsmən tanınmır. Ümid edirəm ki, nə vaxtsa Nadir şahın arzusu həyata keçəcək və müsəlman dünyasını parçalayan sünni-şiə ayrımçılığı aradan qalxacaq...
Elbəyi HƏSƏNLİ, SÜRİX
Xəbərin oxunma sayı : 1276
Maraqlı
Xəbərlər
-
Saxta sənədli həkim ayda 50 mini necə qazanıb? - Şok faktlar
-
Şimali Makedoniya Prezidenti Bakıda Zəfər parkını ziyarət edib - FOTO
-
Tarix və mədəniyyət həvəskarları üçün ən yaxşı səyahət distansiyası Qaziantep - FOTOLAR
-
Evdə Fərdi Təhsil məktəbində korrupsiya - Direktor maliyyə yoxlamasından təşvişə düşüb...
-
MN-dəki 143 milyonluq mənimsəmə işi: “Birbaşa əli olan şəxslər azadlıqdadır“
-
Prezidentlərin lanç əsnasında geniş tərkibdə görüşü oldu - FOTO
-
Avtomobilə hücumla bağlı 3 nəfər ev dustağı edildi - Məhkəmədən qərar
-
“Evrohome“da sahibkarlardan məcburi toplanan “kommunal vergi“ - Möhnətov yığdığı pulları vergidın yayındırır
-
Vəzifədən azad edilən generalın yerinə - Təyinat
-
Bayram günlərində rayonlarda istirahət neçəyə başa gəlir? - VİDEO
-
“Topxana Layihə İnşaat” şirkətinin külli miqdarda vergi borcu var - 2 milyondan artıq
-
Rusiyaya qarşı proksi müharibə aparılır - Peskov
-
Sabiq rəis aldadılaraq FHN-dən işdən çıxarıldığını iddia edir: “Nazir mənə diplom vermişdi...“
-
Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdilər - FOTOLAR
-
Dövlət Turizm Agentliyindəki həbslərin ŞOK PƏRDƏARXASI
-
“Süfrələrdə yandırılan şamları nəzarətsiz qoymayın!” - VİDEO
-
Bakıda sürücülər və sərnişinlər bir-birinə girdi – DİN cinayət işi açıb... (VİDEO)
-
İlham Əliyev Şimali Makedoniya Prezidentini qarşıladı - Fotolar
-
Qayınatasından prokurorluğa şikayət edən gəlinə - Cinayət işi açıldı
-
Bu rayonda əməliyyat keçirildi - Saxlanılan var
-
Ukrayna və Türkiyə əməkdaşlığı gücləndirir: Yol xəritəsi təqdim edildi
-
Səbiyyə Panəliyevanın vətəndaşlara külli miqdarda ziyan vurduğu iddia edilir - VİDEO
-
Bu şəxslər pulsuz mənzil ala biləcək - Prezident təsdiqlədi
-
“Kiyevə hərbi yardımın bərpası Ukrayna nümayəndə heyəti ilə görüşdən asılıdır“ - Rubio
-
Tıxacdan bezən sürücüləri sevindirəcək xəbər - VİDEO
-
Ceyhun Bayramov Qazaxıstanın XİN başçısı ilə görüşdü - FOTO
-
Evini kirayə verənlərin diqqətinə: Sizi bu təhlükə gözləyir
-
Bu gün instaqramda nələr paylaşıldı? - FOTOLAR
-
Suriya hökuməti ilə YPG terror qruplaşması arasında razılıq sənədi imzalanıb - FOTO
-
Azərbaycan güləşçisi Avropa çempionatının qalibi olub - Fransalı rəqibini məğlub edib
-
Qarabağda erməni dili ilə bağlı heç bir problem olmayıb - Arkadi Qukasyan
-
“X“ sosial şəbəkəsinə genişmiqyaslı hücum var - Mask
-
Bu dərmanı reseptsiz qəbul etməyin - Xəbərdarlıq
-
Müəllimlərə “hinduşkabaş“ deyən direktorun yeni səsyazısı yayıldı - 5 min manat?
-
Rəsmi Bakıdan Fransaya cavab: “Əsassız qarayaxma kampaniyasını...“
-
Taksi sürücüsü başqasının kartından 1430 manatı necə çıxarıb? - İki gün sonra ələ keçdi
-
Arayikgilin məhkəməsində etiraflar - Fotolar
-
Hikmət Hacıyev Britaniyanın rəsmi şəxsləri ilə görüşdü - Müzakirə
-
Gömrük Komitəsinin “avtoşluq“ edən vəzifəli şəxsi: “Yeyib-içməyə tələsirəm“
-
Putin Sahibə Qafarovanı “Dostluq” ordeni ilə təltif etdi - FOTO
-
Ramazanın 11-ci gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
Sabah bu ərazidə qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Tiktoker Nurdandan xəbər var - Ev dustaqlığına buraxıldı
-
“Bizə Suriya mövzusunda kimsə dərs verə bilməz” - Ərdoğan
-
Turizm Agentliyinin rəhbəri evə qapandı, işə gəlmir - Nə baş verir?
-
“Nar” region qadınlarının şəxsi inkişafına dəstək olur - Fotolar
-
Azərbaycandan növbəti Ümrə ziyarətinin vaxtı açıqlandı - QİYMƏTLƏR
-
Bu yolda sürət həddi endirildi - XƏBƏRDARLIQ
-
“Həm Rusiya, həm də Ukraynanın razı olacağı sülhün tərəfdarıyıq“ - TBMM sədri
-
Son bir ildə əsas ərzaq məhsulları nə qədər bahalanıb? - SİYAHI
-
DTX-nin rəisi Katrin Bomberger ilə görüşüb - Nələr müzakirə olunub?
-
Tofiq Yaqubluya hökm oxundu - 9 il həbs
-
“Silahlar Ermənistandan gəlirdi“ - Bako Sahakyandan etiraf
-
Bakının mərkəzində ağacları kəsənlərə cinayət işi açıldı - RƏSMİ
-
301 nömrəli məktəbin direktoru ilə bağlı tədbir görüləcək - Rəsmi
-
Sahil Babayev dəyişikliyə başladı - Rektorun qardaşını işdən çıxardı
-
Əli Əsədov İqtisadi Şuranın üzvlərini topladı: iclasda nələr müzakirə olunub?
-
Azərbaycanda unu ən baha və ən ucuz qiymətə hansı şirkətlər satır? - SIYAHI
-
Xalqxeber.Az xəbər portalı 13 yaşını qeyd edir
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Vilayət Eyvazov şimali makedoniyalı həmkarı ilə görüşdü - Fotolar
-
“1992-ci ildə Qarabağ ərazisində 30 mindən az erməniəsilli sakin yaşayırdı“ - Qukasyan
-
Turistlərin heyran qaldığı, tarixi özündə yaşadan Mardin - FOTOLAR
-
Müğənni Dəniz Əsədova hakim qarşısına çıxarılır - 4 şikayətçi var
-
Baş redaktorun şəxsi profili və saytın səhifəsi ələ keçirilib - Hakerlər tərəfindən
-
Elçin Qurbanov barəsində “vəzifədən kənarlaşdırma” qərarı ləğv edildi - 238 minlik iş
-
“Nar” region qadınlarının şəxsi inkişafına dəstək olur - Fotolar
-
“Rus ayısı ilə Amerika öküzü arasındakı zavallı ingilis eşşəyi“… - III Çarlz Kanadanı müdafiə edəcəkmi?
-
Prezidentdən aviasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı - Fərman
-
“Böyük Ermənistan” ideyası nağıldır” - Arkadi Qukasyan
-
Cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 101 nəfər saxlanılıb - DİN
-
İlham Əliyev “Tibbi sığorta haqqında” qanuna dəyişikliyi təsdiqlədi - Nələr olacaq?
-
“Bəlkə bu dəfə əfvə düşər” - Cahangir Hacıyevin bacısı
-
Arvadını sevgililəri ilə birgə əxlaqsız partilərə məcbur edirmiş - “Ailə TV“-nin rəhbəri tutuldu
-
“Dövlətin kino istehsalı üçün ayırdığı vəsait lazımi formada xərclənmir“ - AKİ katibi
-
Prezidentdən yeni təyinat - SƏRANCAM
-
22 dərəcə isti olacaq - Sabahın havası
-
Şimali Koreyadan ABŞ-yə xəbərdarlıq - Nüvə müharibəsi...
-
Nərimanov rayonunda daha bir qanunsuz tikinti - FOTOLAR
-
“Bu təqaüdlər 14 faiz artırılıb“ - “Nazirlər Kabineti təklif hazırlayır“
-
4 minə yaxın azərbaycanlı itkin düşüb - Komitə hesabat yaydı
-
Trampın aqressiv siyasəti Çinin yüksəlişinə səbəb olacaq - Keçmiş baş nazir
-
Bələdiyyə torpaqları satışa çıxarıldı -11 000 manatdan başlayır
-
GDU-da baş verənlər - Rektorun qardaşı universitetdəki korrupsiyanı ört-basdır edir?..
-
Azərbaycana gələn turistlərin yarıdan çoxu azərbaycanlılardır? - Maraqlı statistika
-
170 azərbaycanlı əsir işgəncələrlə öldürülüb - General
-
Deputat Əlibala Məhərrəmzadənin Qubadakı qanunsuz tikililəri - VİDEO
-
Tələbə təqaüdləri də artırılacaqmı? - VİDEO
-
Bəzi yollarda görünüş məsafəsi azalıb - FOTOLAR
-
“Kiyev hələ də sülh üçün kifayət qədər istək nümayiş etdirməyib“ - Tramp
-
DTX Dövlət Turizm Agentliyinin əməkdaşını həbs edib - İstintaqın bəzi təfərrüatları məlum olub
-
Bəzi elektromobil məntəqələri niyə işləmir? - VİDEO
-
“Starlink” olmasaydı Ukrayna müharibəni uduzardı - Rubio
-
Novruz bayramı ərəfəsində çərəzlərin qiyməti - VİDEO
-
Məktəblərdə iş dəftərlərinin dövlət tərəfindən təşkili nə vaxt olacaq? - VİDEO
-
Aysunu konsertdə qucaqlayan bəy kimdir? - Açıqlama
-
Banklar depozit fazilərini niyə artırır? - VİDEO
-
Mingəçevirdə məktəbli bıçaqlanıb - Saxlanılan var (VİDEO)
-
Zelenskinin geyimlərini hazırlayan azərbaycanlı dizayner kimdir? - DOSYE - FOTO
-
“Benzia ona qarşı aşağılayıcı hərəkətlər etdi” - “Araz Naxçıvan”lı
-
Azərbaycandakı xidmətlərdən ən çox bu ölkələrdən gələn turistlər narazı qalıb - Siyahı
-
“Mən Rusiya ilə çox sərt davranmışam” - Tramp
-
Sabah bu ərazilərdə qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Hakan Fidandan kritik açıqlama - Türkiyə dörd ölkə ilə yeni mərkəz yaradır
-
Qurban Qurbanov dünənki davaya belə reaksiya verdi - VİDEO
-
Ramazanın 10-cu gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
Pomidor orqanizmi xərçəngin bu növlərindən qoruyur - Alimlər açıqladı
-
Qazi qazini aldatdı, həbs edildi - 5 minə maşın növbəsi…
-
ABŞ Ukraynaya hərbi yardımı bərpa etməyəcək - KİV
-
“Yeni konstitusiya ölkəni parçalamaq istəyənlərə qarşı mübarizəni gücləndirəcək“ - Mehmet Uçum
-
Müalicə üçün Azərbaycana hansı ölkələrdən nə qədər insan gəlib? - SİYAHI
-
Leyla və Arzu Əliyevalar sərgidə - FOTOLAR
-
“Təhlükəli sahələrə daxil olmayın“ - DİN vətəndaşlara müraciət edib
-
“PKK terror təşkilatı qurultay keçirərək özünü buraxacaq“ - KİV
-
Hansı liqa bilet satışından daha çox pul qazanır? - Siyahı
-
Duman səbəbilə bəzi yollarda görmə məsafəsi məhdudlaşacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Pakistan Rusiya ilə əməkdaşlıqda maraqlıdır - Nazir
-
59 minə yaxın şagird üçün buraxılış imtahanı keçirildi - 3 nəfərdə telefon aşkarlanıb
-
Elvin Cəfərquliyev davadan danışdı: “Üzümə zərbə endirdi“
-
“Starlink”i söndürsəm, Ukraynanın cəbhə xətti dağılacaq” - Mask
TOP 10
ARXİV