![]() |
|














Tarixin ən dağıdıcı zəlzələləri - ARAŞDIRMA
Tarix 11.02.23, 12:29 |
|

Bu günlərdə qardaş Türkiyə çətin sınaqla üz-üzədir. Milyonlarla insan zəlzələnin təsirinə məruz qalıb, itki sayı hər keçən gün artır. Bu təbii fəlakət son on ildə dünyada ən çox insan itkisinə səbəb olan zəlzələlərdən biri kimi tarixə düşüb. Hazırda Türkiyə öz tarixinin ən dəhşətli zəlzələsinin qorxunc yaralarını sarımaqla məşğuldur.
“Kaspi” qəzeti mövzu ilə bağlı məqalə dərc edib.
Qardaş Türkiyə tarixinin ən dəhşətli faciələrindən birini yaşayır. Böyük dağıntılar, insan tələfatı ilə nəticələnən zəlzələ tək qardaş ölkəni deyil, dünyanı sarsıdıb. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın dediyi kimi, Türkiyə sadəcə cümhuriyyət tarixinin deyil, coğrafiyasının və dünyanın ən böyük fəlakəti ilə qarşı-qarşıyadır.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) hesablamalarına görə, Türkiyə və Suriyada ümumilikdə 23 milyondan çox insan zəlzələnin təsirinə məruz qalıb. Minlərlə insanın ölümünə səbəb olan bu zəlzələ son on ildə dünyada ən çox insan itkisinə səbəb olan təbii fəlakət kimi tarixə düşüb.
Əksər ölkələr Türkiyəyə yardım əlini uzadıb və bu ölkələr arasında Azərbaycan birinci olub. Bir faktı da qeyd edək ki, Türkiyə hökuməti zəlzələdən dərhal sonra dördüncü səviyyəli həyəcan siqnalı verib ki, bu da beynəlxalq yardım tələbi deməkdir. ÜST-nin Avropa fövqəladə hallar üzrə yüksək səviyyəli əməkdaşı Ketrin Smolvudun sözlərinə görə, ölənlərin sayı 20 mindən çox ola bilər. Zəlzələ xəbərləri dünya mediasında da gündəm olub.
Türkiyədə niyə tez-tez zəlzələ baş verir?
Zəlzələlərin tez-tez baş verdiyi Türkiyədə 1939-1999-cu illər arasında beş güclü zəlzələ olub. 1900-cü ildən bəri bu torpaqlarda baş verən 76 zəlzələdə 90 mindən çox insan həlak olub. Ölümlərin yarıdan çoxu 1939-1999-cu illər arasında olub. Bəziləri Türkiyədə baş verən zəlzələnin 80 il əvvəl yaşanan zəlzələ ilə eyni gücdə olduğunu deyirlər. College London Universitetinin seysmologiya üzrə mütəxəssisi Stefen Hiçks bildirib ki, 1939-cu ilin dekabrında Türkiyənin şimal-şərq hissəsində 7,8 bal gücündə baş verən zəlzələ nəticəsində 30 min nəfər ölüb. Sonuncu dəfə isə 2020-ci ilin yanvarında Türkiyənin şərqindəki Elazığ şəhərində baş verən 6,7 bal gücündəki zəlzələ 41 nəfərin həyatına son qoyub, 1600-dən çox insan yaralanıb.
Bir neçə tektonik qırılma xətlərinin yaxınlığında yerləşən Türkiyə dünyanın ən aktiv zəlzələ zonalarından biridir. Ölkənin çox hissəsi Anadolu tektonik ərazisində yerləşir. Bu ərazi isə Avrasiya, Afrika və Ərəb tektonik lövhələrinin arasında yer tutur. Ekspertlərin fikrincə, bölgənin ən böyük - Avrasiya və Afrika lövhələri yer dəyişdirdikcə, Türkiyənin ərazisi də sıxılır. Bu isə təkanların tez-tez baş verməsinə gətirib çıxarır.
Dünyada ən çox insan tələfatına səbəb olmuş 10 zəlzələ
Hər il dünyada yüz minlərlə zəlzələ baş verir. Onların çoxu zəif olduğu, yerin dərin qatlarında, okean və dənizlərdə baş verdiyi üçün insanlar adətən, xəbər tutmurlar. Yerüstü qatı silkələyən zəlzələlərdən 20-yə qədəri fəlakətlə nəticələnir. Yerin ani bir vaxt ərzində tektonik proseslərlə əlaqədar tərpənməsi - yəni zəlzələ - ən dəhşətli təbii fəlakət kimi tarixdə qanlı izlər qoyub. Elm inkişaf etdikcə zəlzələnin öyrənilməsi və təbii ki, onun fəsadlarının minimuma endirilməsində xeyli irəliləyiş var. Amma bu təbii fəlakətin dəqiq proqnozlaşdırılması hələ ki mümkünsüz sayılır. Tarixdə ən çox insan itkisinə səbəb olan zəlzələlərin tarixinə nəzər salsaq ilk növbədə 856-cı ilin 22 dekabr tarixində İranın Damğan rayonunda baş verən zəlzələni qeyd etməliyik. Bu zəlzələ zamanı 200 000-dən artıq insan həlak olub. Zəlzələnin gücü 7,9 bal qiymətləndirilib. 893-cü il 23 mart tarixində baş verən Ərdəbil zəlzələsinin gücü isə dəqiq məlum deyil. Fəlakət nəticəsində 150 000-dən artıq insan ölüb. 1138-ci ildə Hələb zəlzələsində 230 000 nəfərin öldüyü məlumdur. Dünya tarixinin ən güclü zəlzələlərindən biri də 1556-cı il 23 yanvar günü Çinin şimal-qərbində baş verib. 8 bal gücündə baş verən zəlzələ zamanı 830 000 nəfər həyatını itirib. Bu, bölgə əhalisinin 60 faizi deməkdir.
Çində 1920-ci il 16 dekabr tarixində 7,8 bal gücündə baş verən zəlzələ zamanı isə 200 000 adam həlak olub. Bundan başqa, 20 000-dən artıq insan küçələrdə donaraq həyatını itirib. Yaponiyada 1923-cü ilin sentyabrın 1-də Kanto bölgəsində baş verən fəlakət ölkə tarixinin ən dəhşətli zəlzələsi kimi yaddaşlarda qalıb. 7,9 bal gücündəki həmin zəlzələ Tokio və Yokohamada da ciddi fəsadlara yol açıb. 142 000 adam həlak olub, 380 000 ev tamamilə dağılıb.1948-ci il oktyabrın 5-də Aşqabadda 7,3 bal gücündə baş verən zəlzələdə 110 000-dən çox adam həyatını itirib. 20-ci əsrin ən çox insan itkisinə yol açan zəlzələsi isə Tyanşan zəlzələsi hesab olunur. 28 iyul 1976-cı ildə baş verib. 7,8 bal gücündə özünü göstərən təbii fəlakət zamanı 255 000 nəfər ölüb. Əhali isə ölənlərin sayının daha çox olduğunu iddia edib. 26 dekabr 2004-cü ildə İndoneziyanın Sumatra adası yaxınlığında 9,1 bal gücündə baş verən zəlzələ və onun ardından gələn sunami Cənubi Asiya və Afrikada 14 ölkədə hiss olunub. Nəticədə 227 000-dən çox insan həyatını itirib. 2010-cu ildə Cənubi Amerika ölkəsi Haitidə 7 bal gücündə baş verən zəlzələ zamanı 222 000-dən çox adam həlak olub, 300 000-dən artıq adam yaralanıb.
Dünya tarixində elə zəlzələlər var ki, onların böyüklüyü və törətdiyi dağıntılar yaddaşlarda iz qoyub. 22 may 1960-cı ildə Çilidə baş vermiş zəlzələ isə indiyə qədər ölçülən ən güclü zəlzələdir. Həmin zəlzələnin gücü 9,5 bal olub. Çili zəlzələsindən sonra meydana gələn sunami Sakit okeanda ciddi can və mal itkisinə səbəb olub. 28 mart 1964-cü ildə Alyaskada baş verən 9,2 bal gücündə zəlzələ ikinci ən güclü zəlzələ kimi tarixə düşüb. 3 dəqiqə davam edən həmin zəlzələ də sunamiyə səbəb olub.
Yeri gəlmişkən, Türkiyədə yaşanan son hadisə süni zəlzələ məsələsini də ortaya çıxarıb. Mütəxəssislər bir ağızdan bəyan edirlər ki, bu, mümkün deyil. Zəlzələ ocağı olmasa, süni zəlzələ yaratmaq da olmaz. Özü də süni zəlzələni asanlıqla təbiidən fərqləndirmək mümkündür.
Xəbərin oxunma sayı : 913
loading...
Analiz
Xəbərlər
-
İcra başçısının qızı məktəbin ərazilərini icarəyə verdi - Saatı 60 manata... + FOTO/VİDEO
-
“ASAN xidmət”lərdə artıq bu sənədlər tələb edilməyəcək - Fərman
-
Nazir müavinin şirkət rəhbəri olan qohumu məhkəmədə iş qaldırdı - FOTO
-
Cəbrayıl rayonunun Hovuslu kəndi - FOTOLAR
-
Adın, ata adının və soyadın dəyişdirilməsinin dövlət qeydiyyatına alınması qaydası dəyişdi - FƏRMAN
-
İsrail Prezidenti İsxak Hersoqun Azərbaycana rəsmi səfəri başa çatıb - FOTO
-
“Edam hökmlərinin hamısı icra olunacaq” - İran məhkəmə sisteminin başçısı
-
“Azfinance İnvestisiya Şirkəti” iflasın bir addımlığında - Hesabat
-
“İtləri yığıb Koreyaya, Çinə sataq?“ - Milli Məclisdə müzakirə
-
Tanınmış modeli vəhşicəsinə döyən Ziya Hüseynzadə kimdir? - FOTO/VİDEO
-
“Məktəbə yaxın ərazilərdə siqaretlərin satışı qadağan edilməlidir“ - Deputat
-
KTN-nin sabiq şöbə müdiri Adəm İsmayılın kitabının təqdimatı olub - FOTO
-
Nazir “Bolt”, “Uber”, “Yango”nu tənqid etdi - Qanunvericilik dəyişir
-
Elşad Həsənov Yasamalı qarış-qarış satır - FOTOFAKT
-
“Enerji təhlükəsizliyi təkcə tədarük istiqamətlərinin şaxələndirilməsi deyil” - İlham Əliyev
-
Universitetlərin “levi“ gəlir mənbəyi - “Sərbəst iş”in taleyi necə olacaq?
-
24 filialı olan, 141 milyon manatlıq satış edən «Bolmart»ın sahibi - İldə cəmi 27 min manat qazanıb
-
Tanınmış model döyüldü - DİN araşdırma başlatdı
-
Azərbaycan Ordusunun ümumqoşun poliqonunda döyüş atışlı taktiki təlim keçirilib - VİDEO
-
Masallıda yararsız vəziyyətdə olan uşaq bağçası - Video
-
Bakıda kütləvi dava - 3 nəfər bıçaqlanıb, 2 nəfər döyülüb
-
Ətin bahalaşmasının daha bir səbəbi: heyvandarlığa dotasiya az ayrılır?
-
Bu rayonda sel təhlükəsi: 3 kəndin əhalisi təxliyə edildi
-
Lənkəranda tibb ocağından çox ilan yuvasına çevrilən məntəqə - VİDEO
-
Aygün Kazımova Türkiyədə “gəlincik” oldu - FOTO
-
Mövsümün ən yaxşı futbol transferləri məlum oldu – SİYAHI
-
Azərbaycanlı xanımlar niyə xarici kişilərlə evlənir? - VİDEO
-
Evli kişi qonşu qadınla əlaqə qurdu, onunla evlənmək istəməyəndə... – ŞOK OLAY
-
“TikTok”da saxta elanlarla abituriyentlərdən pul yığılır - XƏBƏRDARLIQ
-
Azərbaycanda daha iki nəfər COVID-19-a yoluxub - FOTO
-
Buzovnada dənizkənarına yenidən hasar çəkilir - VİDEO
-
Xocalıda avtomobil qəzası - ölən və yaralananlar var
-
“Talibanla heç vaxt müharibə olmayacaq” - SEPAH generalı
-
Azərbaycanda istirahət üçün nə qədər pul lazımdır? - QİYMƏTLƏR
-
1 iyundan əmlakını sığortalamayanlar cərimə olunacaq? – Vacib açıqlama
-
Sabahdan hava şəraiti pisləşəcək - Xəbərdarlıq
-
Laçında bütün lazımi şərait yaradılır
-
“Biz İran məsələsini dərindən müzakirə etdik” - İsrail Prezidenti
-
İt dişləyən şəxs vaksini nə vaxt vurdurmalıdır ki, effektiv olsun? - Açıqlama
-
Kanndakı çıxışı mübahisə yaratdı - Türk məşhurlar arasında gərginlik
-
Azərbaycan Ordusunun Ağdam və Şuşadakı mövqeləri atəşə tutuldu - RƏSMİ
-
Nazir 3 rəisi vəzifəsindən azad etdi - SİYAHI
-
“Ukrayna MN Baş Kəşfiyyat İdarəsinin qərargahı vurulub“ - Putin
-
Çində minarəyə görə müsəlmanlar ayağa qalxdılar - VİDEO
-
“Azərbaycana səfər etmək mənim və millətim üçün həyata keçən arzudur“ - İsxaq Hersoq
-
“Biz niyə xalqın əleyhinə qərarlar veririk?” – Deputat
-
Dünyanın ən çox qazanan 10 idmançısı - SİYAHI
-
15-18 yaş aralığında işləyən şəxslərə məzuniyyət düşür? - AÇIQLAMA
-
Ölkəyə narkotik gətirənlər saxlanıldı - FOTO
-
Laçının bərpası sürətlə həyata keçir
-
İshak Hersoq Azərbaycanda belə qarşılandı - VİDEO
-
Avtomobilini satmaq istəyənlərin NƏZƏRİNƏ: Sığorta tarixçənizi korlaya bilərsiniz - VİDEO
-
Cəbrayıl rayonunun Hasanlı kəndi - FOTO
-
Rusiyanın Ukraynadakı müharibədə itkiləri - Yenilənmiş SİYAHI
-
Azərbaycanda bu şəxslər birdəfəlik müavinət alacaq - SİYAHI
-
Əhaliyə xəbərdarlıq - 1-4 iyun tarixlərində...
-
Meyvə-tərəvəz paytaxtda niyə bahadır? - VİDEO
-
“Yeni iqtidar dövründə vitse-prezidentlərin sayı artırıla bilər“ - Fuat Oktay
-
“Ölkədəki xırda bankların iflas həddinə çatacağını görəcəyik” - Ekspert
-
Azərbaycan Ordusu real döyüş şəraitində təlimlər keçirib - VİDEO
-
Buzovna qayalarında özbaşınalıq: Yeni hasarların bünövrəsi qoyulub - FOTO
-
Özbaşına fərdi ev tikən fiziki şəxslər 500 manatadək cərimələnəcəklər - DETALLAR
-
Azərbaycan və İsrail prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - FOTO
-
Ermənilər Qarabağda silah daşıyır – VİDEO
-
Sülh müqaviləsinin imzalanması Ermənistan üçün son şansdır
-
Bakıda bu küçələrdə evlər sökülür - Sakinləri nə gözləyir? (VİDEO)
-
Yaponiya Şimali Koreya raketinin vurulmasına göstəriş verdi: “Təhlükə olarsa, məhv ediləcək”
-
Milli Məclisin plenar iclası başlayıb - Gündəlikdə 28 məsələ var
-
“Əl-Hilal”dan Messiyə fantastik təklif - 1,2 milyardlıq müqavilə
-
Marketlərdə Ukrayna adı ilə İran duzu satılır? - AÇIQLAMA
-
İsrail prezidenti Azərbaycana rəsmi səfərə gəlib - FOTO
-
Həkəri çayı üzərində möhtəşəm yeni körpü - VİDEO
-
“Ukrayna Ordusunun hücumunun vaxtı ilə bağlı qərar qəbul edilib” - Zelenski
-
Azərbaycanda hotel xidməti ucuzlaşacaq? - VİDEO
-
“Ermənistanın əsassız bəyanatını rədd edirik“ - Azərbaycan XİN
-
Psixiatriya xəstəxanasında xəstələrə əzab verilir? - VİDEO
-
Taksi fəaliyyəti ilə bağlı yeni qayda və tənzimləmələrə ehtiyac var - VİDEO
-
Laçın şəhərinin müasir siması Azərbaycanın əldə etdiyi uğurları ilə eyni səviyyədədir
-
“İstəmirəm qızım məşhur olsun“ - Sevda
-
“Ukraynanın bərpasına 400 milyard dollar lazım olacaq“ - Nazir müavini
-
Laçınlılar doğma yurda qayıdışın sevincini yaşayırlar - VİDEO
-
Kosovoda 41 NATO hərbçisi yaralandı: Vuçiç xalqa müraciət edəcək - VİDEO
-
Cəlilabadda kartofun qiyməti kəskin ucuzlaşdı - FOTO
-
Təmiz su tullantılarla çirkləndirilir - VİDEO
-
Görmə məsafəsi məhdudlaşacaq - Xəbərdarlıq
-
Laçın şəhərinin möhtəşəm gecə görüntüsü - VİDEO
-
“Tezliklə hücuma keçəcəyik” - General
-
“Ərdoğanın Bəşər Əsədlə hələlik danışıqlar aparmaq planı yoxdur“ - İbrahim Kalın
-
ABŞ-də borc tavanının artırılması “Bitcoin”in qiymətinə necə təsir edəcək? - Açıqlama
-
Müdafiə Nazirliyi məlumat yaydı - Qeyri-qanuni erməni silahlılarının mühəndis işlərinin qarşısını aldı
-
Evləri suyun, küçələri də zibilin içində qalan sakinlər - VİDEO
-
Hikmət Hacıyev Ararat Mirzoyanla görüşəcək - Sabah
-
Avtobuslarla bağlı yeni qayda gəlir - Bundan sonra... (VİDEO)
-
“Rusiya dağılacaq, proses Şimalı Qafqazdan başlayacaq” - Saakaşvili
-
Son sutkada Azərbaycanda 1 nəfər koronavirusa yoluxub, 5 nəfər sağalıb - FOTO
-
Prezident və birinci xanım taekvondo üzrə dünya çempionatının açılış mərasimində - VİDEO
-
Dünyada Azərbaycanın artan nüfuzu göz qabağındadır
-
İcra başçısının konteyner əməliyyatı - TENDER
-
Nazirliklərin avtomobilləri satışa çıxarıldı - 800-18000 MANAT
-
Aysun keçmiş həyat yoldaşı haqda: “Ona ehtiyacım yoxdur“
-
Deputat Elman Nəsirov Ərdoğanın qələbəsinə görə qurban kəsəcək? - VİDEO
-
Rusiyanın Ukraynadakı müharibədə itkiləri - Yenilənmiş SİYAHI
-
Azərbaycanda hərbi vəzifəlilərin təlim toplanışı başa çatıb - FOTO/VİDEO
-
Prezident qəbullar keçirib – FOTOLAR
-
Qalib və məğlub arasındakı fərqi görmək üçün bu səhnə yetərli idi...
-
Bağ evlərinin kirayəsi bahalaşdı - VİDEO
-
Azərbaycanda zavodun fəaliyyəti dayandırılıb - Rəhbəri cərimələnib
-
Ərdoğan ən çox səsi hansı bölgələrdən əldə edib? - SİYAHI
-
Qubadlı rayonunun Mahruzlu kəndi - FOTO
-
Zuğulba çimərliyi yenidən hasarlanır - VİDEO
-
Aqrar İnnovasiya Mərkəzinə təyinat oldu - FOTO
-
Gündə bir dəfə yemək rejimi faydalıdırmı? - ARAŞDIRMA
-
Taksilərlə bağlı yenilik - Sürücülərə nəzarət etmək üçün... (VİDEO)
-
Qurban Qurbanov kövrəldi - VİDEO
-
Edis azərbaycanlı reperə dəstək oldu - FOTO
-
Azərbaycan Ordusunun Ağdam istiqamətindəki mövqeləri atəşə tutulub - RƏSMİ
-
Yaponiya ilə Şimali Koreya savaş həddinə çatdı - Tokio xəbərdarlıq etdi
-
Ərazi bütövlüyünün və suverenliyin qarşılıqlı şəkildə tanınması vacib şərtdir
-
Azərbaycanın Ermənistan istisna olmaqla, Avrasiya İqtisadi Birliyinin üzvləri ilə...
-
Bayden Ərdoğanı təbrik etdi - FOTO
TOP 10
ARXİV