![]() |
|














Rusiya və Çin İranı xilas edə bilməyəcək – Britaniya mediası
Tarix 26.11.21, 13:30 |
|

Böyük Britaniyanın “Middle East Eye” saytında “Rusiya və Çin yaxın zamanda İranı iqtisadi böhrandan xilas edə bilməyəcək” başlıqlı məqalə dərc olunub. Məqalənin müəllifi iranlı alim Fərdin İftixaridir.
Novator.az saytı məqaləni qısa ixtisarla ingilis dilindən çevirərək təqdim edir.
Tehran Moskva və Pekinlə əlaqələrindən yararlanıb Qərbə təzyiq göstərmək istəyir. Rusiya və Çin isə belə görünür ki, dünya ticarətinə aludədir, ona görə İranın geosiyasi oyunlarında iştirak riskinə meyillənmir.
ABŞ və Avropa ilə 40 ildir toqquşmada olan İran Qərbin iqtisadi basqısına duruş gətirə bilmək üçün indiyədək Çindən və Rusiyadan çox istifadə edib. Pekinlə Moskva da İrana xeyli iqtisadi və siyasi dəstək verib.
ABŞ-ın sərt sanksiyaları fonunda Pekin İrandan neft idxalını, həyati əhəmiyyət daşıyan sahələrdə ticarətini bu gün də davam etdirir. Çin həmçinin Rusiya ilə əl-ələ verib Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı üzrə İranla nüvə danışıqlarının bərpa olunmasına, İrana qarşı sanksiyaların ləğvinə tərəfdar çıxır.
Çinin İranla imzaladığı 25 illik geniş strateji planı da var. Bu plan İran neftinin Çinə davamlı ixracını, İrana müxtəlif sahələrdə milyardlarla dollar sərmayə yatırılmasını nəzərdə tutur.
Ancaq qarşılıqlı diplomatik səfərlərə, yüksək səviyyəli təmaslara, Rusiya və Çinlə sazişlərinə baxmayaraq oyun qaydalarını tez-tez dəyişməyə meyilli Tehran Pekin və Moskva ilə iqtisadi əlaqələrini lazımi qədər inkişaf etdirə bilməyib.
Hazırda İran prezidenti İbrahim Rəisinin başçılıq etdiyi mühafizəkar hökumət Çin və Rusiya ilə həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli əlaqələri yeni səviyyəyə qaldırmağa ümid edir. Ancaq İranda tərəfdaşlığa mane olan ciddi problemlər var və bu problemlər sistemin mahiyyətindən doğur.
1979-cu ilin islam inqilabı nəticəsində formalaşmış bu sistem onun nizamını müəyyənləşdirən ruhanilərlə hökumət arasında daim ikitirəlik yaranmasına rəvac verir.
Sistemin məsləhətini müəyyənləşdirən heyətin hədəfləri, planı bəzən hökumətin gündəliyi ilə düz gəlmir. Üstəlik, İranda hökuməti gah mühafizəkar, gah da mötədil qanad formalaşdırır ki, bu cinahların da xarici siyasətə və iqtisadi inkişafa yanaşma tərzi bir-birindən fərqlənir.
Hər yeni prezident öz sələfinin gördüyü işləri, qurduğu planları bir kənara qoyub mühüm sahələr, o cümlədən xarici əlaqələr, xarici ticarət üzrə yeni modellər qurmağa, yeni planlar cızmağa başlayır. Həm də İranın ali liderinin müəyyənləşdirdiyi, dönə-dönə üstündə durduğu bir xətt var: iqtisadiyyat elə qurulmalıdır ki, xaricdən nəsə almağa ehtiyac qalmasın, ölkə özü özünü dolandıra bilsin. Bu isə istər-istəməz hökumətlərin (mühafizəkar və ya mötədil) fəaliyyət imkanlarını məhdudlaşdırır, onları çərçivəyə salır.
İran sistemindəki bu təzadlar hökumətin yürütdüyü siyasətin, qəbul etdiyi normativ aktların uzunömürlü, dayanıqlı olmasına inamı sarsıdıb və buna Rusiya ilə Çini İran iqtisadiyyatında uzunmüddətli iştirakdan çəkindirən amillərdən biri kimi baxmaq olar.
İllərdir davam edən sanksiyalar, iqtisadi təcrid İrana xarici strateji əlaqələrini öz geniş resurslarına uyğun səviyyədə qurmağa imkan verməyib. Tehran vaxtının və enerjisinin çoxunu sanksiyalardan salamat qurtarmağa sərf edir. Bu işdə isə o, Rusiya ilə Çini əvəzolunmaz iqtisadi tərəfdaş sayır.
Tehran hesab edir ki, sanksiyaların zərərli təsirlərini azaltmaq üçün Çin və Rusiya, eləcə də Qərblə ziddiyyətdə olan başqa ölkələrlə əlaqələri gücləndirməlidir.
Eyni zamanda Tehran Qərbin apardığı iqtisadi müharibəyə tab gətirə bilmək üçün Rusiya və Çinlə birləşib, necə deyərlər, “sanksiyalar altında olan ölkələr qrupu” yaratmağa səy göstərir.
Çinin ABŞ və Avropa Birliyi ölkələri ilə iri həcmli ticarət dövriyyəsi, Rusiyanın isə Avropada böyük enerji bazarı var. Ona görə Pekin və Moskva ABŞ-ın İrana qarşı sanksiyalarına daim boyun əyməyə məcbur olublar və Tehranın xeyrinə manevr edə bilməyiblər.
Rusiya və Çin iki böyük nüvə dövlətidir, onlar Qərblə həm qlobal əməkdaşlığı, həm də rəqabəti prioritet kimi qəbul edirlər və İranın ambisiyalarını dəstəkləyib özlərini ziyana salmaq istəmirlər.
İran iqtisadiyyatının sanksiyalara görə getdikcə zəiflədiyi, ölkənin strateji sahələrdə böyük sərmayələrə, əsaslı yenidənqurmalara ehtiyac duyduğu bir vaxtda Rəisi hökuməti hələ də xarici iqtisadi əlaqələrə dair strateji plan ortaya qoymayıb.
Rusiya və Çin İrana qarşı sanksiyaların aradan qaldırılmasının leqal yolunu Vyanada Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı üzrə nüvə danışıqlarının aparılmasında görür. Tehran isə buna təxirəsalınmaz bir məsələ kimi baxmır və problemi kökündən həll etmək əvəzinə zahiri dəyişikliklər etməyə üstünlük verir.
Rəisi hökuməti nüvə məsələsinə, Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı üzrə danışıqlara sələfindən fərqli münasibət sərgiləməyə çalışır. İndiki dövrdə Tehran müdrik davranmalıdır: Rusiya və Çini özündən uzaqlaşdırmağı arzulamırsa, onda konstruktiv nüvə siyasəti yürütməlidir.
Əslində Rusiya və Çin İrana münasibətdə çox ziddiyyətli situasiyadadır: bir yanda iqtisadi sanksiyalar, o biri yanda iqtisadi əlaqələr. Rusiya və Çin, şübhəsiz ki, İrana qarşı sanksiyaları və bu ölkənin daxilində sistemin doğurduğu çoxsaylı məhdudiyyətləri iqtisadi əməkdaşlığın yüksək səviyyəyə çatdırılmasına maneə sayır. Həm Moskva, həm də Pekin ümid edir ki, sanksiyalar aradan qalxsa, İranın istifadəsiz qalmış bazarlarında mühüm paya sahib olacaq.
İrana nüvə danışıqlarında daha çox güzəşt əldə etmək üçün Rusiya və Çindən Qərbə qarşı təsir vasitəsi kimi yararlanmaq vacib olsa da, Moskva və Pekin Tehranın mühüm iqtisadi gözləntilərini yerinə yetirməyə hazır deyil.
Qısası, Tehranın Pekin və Moskva ilə qurduğu, gizli əməliyyatlardan, gizli daşınmalardan ibarət iqtisadi əməkdaşlığı onun yalnız gündəlik ehtiyaclarının bir hissəsini ödəməyə yetə bilər və üstəlik, bu cür əməkdaşlıq əbədi davam edə də bilməz.
Tehran daxili və beynəlxalq maneələri aradan qaldırmasa, eləcə də ABŞ və onun regional müttəfiqləri ilə uzunmüddətli razılaşmaya nail olmasa, Çin və Rusiya İranla əməkdaşlığa könülsüz yanaşmağa məhkum qalacaq və onu ağır iqtisadi vəziyyətdən çıxarmaq kimi çətin, faktiki mümkünsüz missiyanı yerinə yetirə bilməyəcək.
Xəbərin oxunma sayı : 967
Dünya
Xəbərlər
-
Polis Maştağada xüsusi əməliyyat keçirib - VİDEO
-
Xocalı kərpic zavodunun açılışı oldu - FOTOLAR
-
Azərbaycanlı müəllim Mədinədə öldü - Bəqi qəbiristanlığında dəfn edildi
-
“FS Club Badam”da kisəçi işləyən şəxs müştərinin başına oyun açdı - ŞOK TƏFƏRRÜAT
-
Prezident Xocalıda bu ailənin qonağı oldu - FOTOLAR
-
Bakının bu ərazisi plana düşdü: Söküntü işlərinə başlanılır
-
Fərhad Əhmədovdan gəmisinin həbsdən azad olunması üçün 6 milyon dollar rüşvət istənilib - MƏHKƏMƏ
-
Ağdamda tarixi məscidin binasının bərpadan sonra açılışı oldu - Fotolar
-
Bakı aeroportunda əməliyyat: brilyant qaşlar aşkar edildi
-
Futbol qaydalarında inqilab: Penalti və VAR dəyişir
-
Ağdam şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbin binasının açılışı olub - Fotolar
-
Bakıda 39, rayonlarda 41 dərəcə isti olacaq - Sabahın havası
-
Naxçıvan “respublika“ statusunda qalmalıdırmı? - Zahid Orucdan maraqlı mesajlar
-
Prezident Ağdamda açılışda iştirak etdi - FOTOLAR
-
İtkin şəhidimiz Xaçmaz rayonunda dəfn olundu - Fotolar
-
Qərb payızda ölkədə sabitliyi pozmağa cəhd göstərəcək - Gürcüstan parlamentinin sədri
-
Vəhdət Partiyası toplantı keçirdi:Sədr tapşırıqlar verdi
-
“İlin ilk yarısında cinayətlərin sayı əhəmiyyətli dərəcədə azalıb” - Hərbi prkuror
-
Sakinlər qəzalı vəziyyətə düşmüş evlərin yarısının sökülməməsindən narazıdırlar - VİDEO
-
Rusiyanın növbəti gecə hücumları – Ukrayna isə Moskvanı hədəfə alıb
-
50 minə qəbir yeri satan şöbə müdiri həbs edilibmiş - Hökm oxundu
-
Bakıda dayanacağın işığı kəsilib, sərnişinlər çətinlik çəkirlər - VİDEO
-
Ələsgər Məmmədlinin səhhəti pisləşib - Tanınmış şəxslər Prezident İlham Əliyevə müraciət edib
-
Güzəştli şərtlərlə Qarabağda da ev almaq mümkün olacaq - VİDEO
-
Piylənmə ilə bağlı xərçəng ölümləri kəskin artıb - ARAŞDIRMA
-
Sənədsiz evlərlə bağlı dəyişiklik - VİDEO
-
Bu, Rusiya üçün son müddətdir – Ağ Ev
-
Neftimizi hansı ölkələrə və neçəyə satmışıq? - Tam siyahı
-
Yeni binalarda kombi olmayacaq? - Açıqlama
-
Əliyevlə Berdiməhəmmədov Şuşada nahar ediblər - FOTOLAR
-
“Suriyanın bölünməsinə icazə verməyəcəyik“ - Ərdoğan
-
Paytaxtın bu rayonlarında qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
“Mandarin” bağçasında uşaq yıxılıb xəsarət aldı - Niyə nəzarət olunmur?
-
“Aİ öz maliyyə yardımı ilə Ermənistanı asılı vəziyyətə salmağa çalışır“ - Zaxarova
-
“Çinə vizasız rejim tələbə axınını artıracaq“ - Ekspert Aisa Aslanova
-
İsmayıllı rayonunda örüş sahəsində hotel tikilir - Sakinləri narazılıq edirlər
-
“Trampla dronlarla bağlı meqasövdələşməni nəzərdən keçiririk“ - Zelenski
-
Batma təhlükəsi ilə üzləşənlər belə xilas edildi - VİDEO
-
II və III qrup üzrə qəbul imtahanının nəticəsi açıqladı:kimlərin nəticəsi ləğv edilib?
-
Son 10 ildə azərbaycanlılar Türkiyədən 11 mindən çox mənzil alıblar - Statistika
-
“Atlant”ın sahibinin adı keçən cinayət işi: 90 min manatlıq mülki iddia qaldırıldı
-
İranda tragikomik olay - Pezeşkianın korteji yolda qaldı
-
Dilqəm Məhərrəmov lisenziyası olmadığı halda Aysunu necə əməliyyat edib? - VİDEO
-
EXPARGO-nun gətirdiyi uşaq qidası zay çıxıb - Şikayət
-
“İsrailin Suriya hücumlarını qətiyyətlə qınayırıq, dəstək verməyə hazırıq” - Türkiyə MN
-
Əliyev və Berdiməhəmmədov Mehmandarovların malikanə kompleksində - FOTOLAR
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Bakıda bu ilin altı ayı üzrə 7 min 549 cinayət qeydə alınıb - Baş Prokurorluq
-
ABŞ İrandakı nüvə obyektlərindən cəmi birini sıradan çıxara bilib - Kəşfiyyat məlumatı yayıldı
-
Prezident “Dostluq” adlı atı Berdiməhəmmədova hədiyyə etdi - Fotolar
-
İsrail Dəməşqdə Baş Qərargaha dron zərbəsi endirdi - Şiddətli döyüşlərdə yüzlərlə insan ölüb
-
“Dəyənəklə, yumruq və təpiklə döyürdülər” - Əsirlikdə olan şəxs
-
Prezident Berdiməhəmmədovla Yuxarı Gövhər Ağa məscidini ziyarət edib - Fotolar
-
Tramp 150-dən çox ölkəyə məktub göndərməyə hazırlaşır - Yeni tarifərlə bağlı...
-
Mbappe ilə bağlı araşdırmalar aparılır - Polisə rüşvət verib?
-
Naxçıvanda 41 dərəcə isti qeydə alınıb - Faktiki hava
-
İlham Əliyev və Berdiməhəmmədov Şuşada olublar - Fotolar
-
Bakı və Abşeronda ucuz evi haradan almaq olar? - VİDEO
-
Daşaltı kəndinin fonunda - FOTOLAR
-
Sabah 41 dərəcə isti olacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Aİ Rusiyaya qarşı 18-ci sanksiyalar paketini təsdiqləyə bilmir - Səbəb aşıqlandı
-
Dağıdılmış yerlərə baxdılar... - FOTOLAR
-
Laçında meşə yanğınına görə 3 nəfər məsuliyyətə cəlb olunub - BİRGƏ MƏLUMAT
-
Berdiməhəmmədov Füzuliyə getdi, Prezident qarşıladı - Fotolar
-
“Suriya döyüşməyə hazırdır” - Əhməd Əl Şaraa
-
Müğənniliyə başlayan dırnaq ustasının qazancı mübahisə yaratdı - efirdə dava düşdü
-
Rusiyada döyüşlərə məcburi cəlb edilən azərbaycanlılar nə etməlidirlər? - VİDEO
-
“Evlərimizdə çatlar əmələ gəlib“ - MTK binanın qarşısında qaraj tikir?
-
Min bir dərdin dərmanı - Gündə 1 stəkan için
-
Suriyadakı toqquşmalarda 356 nəfər ölüb - Nə baş verir?
-
Kəngərliyə növbəti köç karvanı yola salındı - FOTOLAR
-
Zelenski Ukraynanın yeni hökumətinin namizədlərini açıqlayıb - SİYAHI
-
Bakı-Sumqayıt yolundakı piyada keçidi bərbad vəziyyətdədir - VİDEO
-
“Həyatımın bir dövrünü bağladım” - İradə İbrahimova
-
PSJ finalda kabusuna dönən futbolçuya elçi düşdü - Razılaşsa, tarixə düşəcək
-
Vaşinqton İsrail və Suriya arasında gərginliyin yaxın saatlarda azalacağını gözləyir - Marko Rubio
-
Azərbaycanda mənzillər nə qədər bahalaşıb? - Qiymətlər açıqandı
-
Klinika direktoru arvadını buna görə güllələyib - Təfərrüat
-
Salyanda əqli qüsurlu qıza qarşı seksual zorakılıq edilib - Dəhşətli cinayətin təfərrüatı
-
Miqrantlar Rusiyaya daxil olarkən məcburi peyvənd oluna bilər - SƏBƏB
-
Azərbaycanda güclü zəlzələlər olacaq? - VİDEO
-
Nərimanov rayonunda aparılan tikintidə təhlükəsizlik qaydaları pozulur - VİDEO
-
ABŞ İsrailin Suriyaya endirdiyi zərbələrdən narahatdır - Rubio
-
Bakıda görünməmiş dələduzluq: Tanışının telefonu oğurladı, anasına yazdı...
-
İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov “Sea Breeze”də olublar - FOTOLAR
-
“Tramp başa düşür ki, Putin ona yalan danışır” - Zelenski
-
Gül kollarının alınması məxfi məlumatdır? - Şabranda müəmmalı tender
-
Dini Komitə 800 min manata portal açır - “Amin“
-
İsrail ordusu Dəməşqə yeni zərbə endirdi - Ölənlər var + Video
-
Beyləqanda “Qərbi Azərbaycan İrsi” kitabının təqdimat mərasimi - Fotolar
-
Adəm Məmmədov həbsdə qaldı - “Zon”a köçürüləcək
-
“Ermənistanda ikinci dövlət olmayacaq“ - Paşinyan
-
“Daşınmaz əmlakın dövlət reyestri haqqında” qanuna edilb - Fərman
-
“UNEC”in Sevda adlı müəllimi “Porshe”sindən düşərək vətəndaşı hədələdi - VİDEO
-
Marqarin idxalı kəskin artıb - Marketlərdə 2,6 dəfə baha satılır
-
Bakıda qadın güllələndi - Klinika direktoru olan həyat yoldaşı saxlanıldı
-
Prezident İlham Əliyev bəzi qanunlara dəyişikliyi təsdiqləyib - Detallar
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Bu prospektdə yol hərəkətinin təşkili dəyişdi - Fotolar
-
Leyla Əliyeva Atabayeva ilə bir arada - FOTOLAR
-
Prezident ipoteka krediti ilə bağlı fərman imzaladı - Qayda dəyişdi
-
Beyləqanda qadın qətlə yetirilib - 23 yaşlı oğlan saxlanılıb
-
Sumqayıtda 67 kq narkotik dövriyyədən çıxarılıb - İki nəfər saxlanılıb
-
Mərkəzi Klinikanın həkimi əməliyyat etdiyi xəstəni qəbul etmədi - Kişi 8 gün sonra öldü
-
“Ermənistanın KTMT-dən çıxma ehtimalı daha yüksəkdir“ - Paşinyan
-
“270 nəfərlik müəssisədə 700 nəfər məhbus var” - Qadın kalonundan şikayət
-
Zelenski Trampdan narazıdır - “Bayden dövründə yardım daha güclü idi”
-
Rəsmi sənəddə qeyri-rəsmi ünvan: “Elmar marketin yaxınlığı...”
-
Magistraturaya qəbul imtahanında dəyişiklik gözlənilir - DİM rəsmisi
-
Şəmkir rayonunda maye qazdoldurma məntəqəsinin istismarı dayandırıldı - VİDEO
-
General vəzifədən azad edilib? - DSX xəbəri təkzib elədi
-
7 ildir ev alıblar, amma çıxarış yoxdur - VİDEO
-
“Az-Lead” şirkətin 1,7 milyon borcu var - “İndart Holding” də borclanıb
-
Sosial şəbəkələrdə dərman tövsiyə edənləri bu cəza gözləyir - VİDEO
-
Ünvanlı yardım alanların sayında 20 minlik artım - İqtisadçı əsas səbəbi açıqladı
-
Türkiyədə meşə yanğınları şiddətlənib - Çanaqqala və Tekirdağda kəndlər təxliyə edildi
-
Bu il ali məktəblərə qəbul planı 90 faizdən artıq dolacaq - DİM sədri
-
İlham Əliyevin Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla görüşü oldu - FOTO
-
“Melissa park” tikinti şirkəti ilə sakinlər arasında münaqişə yaşanır - Kim haqlıdır?
-
Naxçıvanda sahibkarların bank hesabları kəskin azaldı - Talıbovdan sonrakı bir ayda nə baş verib?
TOP 10
ARXİV