![]() |
|














2020-ci ildə Azərbaycandan 1,1 milyard xarici valyutanı kimlər çıxarıb? - ARAŞDIRMA
Tarix 07.04.21, 10:52 |
|

Azərbaycandan 1,1 milyard xarici valyutanı kimlər və hara çıxarıb
Ölkə iqtisadiyyatının ağır böhran yaşadığı 2020-ci ildə Azərbaycandan xaricə 1,1 milyard manat ekvivalentində qanunsuz vəsait çıxarılması baş verib. Bunu Hesablama Palatası aşkarlayıb. Palatanın 2020-ci ildəki fəaliyyətinə dair hesabatından aydın olur ki, auditlə əhatə olunan dövrdə 7 (yeddi) rezident bank tərəfindən ümumilikdə ölkə ərazisindən kənara “müxbir hesaba göndəriş” adı altında manat ekvivalentində 1,1 milyard manat dəyərində xarici valyuta vəsaitləri (əsasən ABŞ dolları və avro ilə olan pul banknotları) ixrac olunub: “Bu pul vəsaitlərinin də son təyinat ünvanı olan xaricdəki bankların müvafiq müxbir hesablarına mədaxilini nəzərdə tutan təsdiqedici sənədlər gömrük rəsmiləşdirilməsi prosesində mövcud olmayıb”.
Azərbaycandan xaricə qanunsuz pul çıxarılması yəqin ki, ilk hal deyil. Amma onun belə aşkarlanması ilk hal sayıla bilər. Pandemiya ilində ölkə üçün zəruri olan xarici valyutanı xaricə kimlər çıxarıb? Təəssüf ki, Hesablama Palatasının hesabatında bankların və köçürmələrin icra edildiyi hesabların sahiblərinin adları açıqlanmır. Lakin təcrübə göstərir ki, ölkədən kənara əsasən oliqarx-məmurlar, özü də qanunsuz yollarla qazandıqları pulları çıxarırlar. Bu baxımdan, 2020-ci ildə xaricə daşınan vəsaitlərin arxasından hansısa məmur çıxarsa, ictimaiyyət təəccüblənməyəcək.
Qeyd edək ki, bugünlərdə Mərkəzi Bank sərt karantin rejimi altında başa vurduğumuz 2020-ci il üzrə ödəmələr balansı statistikasını açıqlayıb. İlin yekunlarına görə, cari hesabda 227,6 milyon dollar, tədiyə balansının ümümu saldosunda 1 milyard 988 milyon dollar defisit yaranıb.
İqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayev deyir ki, ümumi defisit əsasən maliyyə hesabında yaranan təxminən 2.4 milyard dollar xalis kapital çıxışı ilə bağlı olub: “2019-cu ildə əksinə, maliyyə hesabında 130 milyon dollar profisit qeydə alınmışdı. Kapital çıxışının 1 milyard dolları ölkədən xaricə birbaşa və portfel formasında, 1.4 milyard dolları isə ”digər investisiyalar" (depozitlər, nağd valyuta, kreditlər və s.) formasında kapital ötürülməsilə bağlı olub. Təkcə depozit və və nağd valyuta formasında xalis kapital çıxışı 1.3 milyard dollara yaxın olub.
Tədiyə balansındakı böyük həcmdə defisitə baxmayaraq, hökumət bəyan edib ki, aktivlərin yenidən qiymətləndirilməsi nəticəsində nəinki valyuta ehtiyatları azalıb, əksinə, əvvəlki ilə nisbətən 353 milyon dollar artıb. Rüblər üzrə təhlil göstərir ki, həm cari hesabda, həm də ümumi saldoda qeydə alınan defisit əsasən 2 və 3-cü rüblərdə formalaşıb. İlin son rübündə bu göstəricilərdə ciddi dəyişiklik olmayıb və bu da əsasən neftin qiymətinin yaydan sonrakı dönəmdə bahalanması ilə bağlıdır".
Ekspertin sözlərinə görə, Mərkəzi Bankın “balanslaşdırıcı maddə” kimi qeyd etdiyi maddə beynəlxalq metodologiyada “xalis xəta və kənarlaşma” kimi əks olunur: “Bu maddə üzrə ölkəyə 648 milyon dollar kapital girişi baş verib. Bu maddə tədiyə balansının heç bir bölməsində ən müxtəlif səbəblərdən uçota alınmayan, lakin maliyyə sistemində ortaya çıxan xarici valyuta kütləsinin həcminə əsasən təyin edilir. Beləliklə, ”Xalis xəta və kənarlaşmalar" maddəsi üzrə 648 mln. dollarlıq kapital girişi tədiyyə balansının ümumi defisitinin azalmasında əhəmiyyətli rol oynayıb".
R.Ağayev qeyd edir ki, Hesablama Palatasının aşkarladığı fakt rəsmi statistikada əksini tapmayıb: “Tədiyə balansında ”digər investisiyalar" bölməsində sektorlara ayırmadan ölkədən kapital çıxışı göstərilir. Təəssüf ki, məsələn, Türkiyədə olduğu kimi bizdə kapital hərəkətini bank, hökumət və özəl sektor üzrə ayırmırlar. Amma yenə də ümumi həcmdən ölkədən kapital çıxışını izləmək olur. bizdə tədiyə balansı qalıq prinsipi üzrə açıqlanır. Qalıq prinsipi o deməkdir ki, il ərzində bankların xaricə çıxardığı və xaricdən geri gətirdiyi vəsaitlərin hər biri ayrıca göstərilmir. Sadəcə, ikisinin fərqi göstərilir. Lakin Mərkəzi Bank 2019-2020-ci illər üzrə Azərbaycandan xaricə qoyulmuş birbaşa investisiyaların həcmi barədə məlumat açıqlayıb. Məlumatdan aydın olur ki, son 2 il ərzində xaricə yatırılan birbaşa investisiyaların həcmi 3.9 milyard dollara yaxındır. Əvvəlki illərdəki birbaşa yatırımların ölkəyə repatriasiyası nəticəsində 2019-2020-ci illərdə ölkədən xalis birbaşa investisiya çıxışı 3.2 milyard dollar təşkil edib.
Tədiyə balansı statistikasından görünən budur ki, xaricə yatırılan Azərbaycan mənşəli birbaşa investisiyaların təxminən 30 faizi neft sektoruna bağlıdır. Çox güman ki, bu, SOCAR-ın sərmayələridir. Amma yerdə qalan 70 faizin əsasən hansı sahələrə bağlı olması, bu sərmayələrdən faktor gəlirləri kimi ölkəyə hansı həcmdə vəsait daxil olması, bu gəlirlərin ölkənin milli gəlirinin formalaşmasına hansı səviyyədə töhfə verməsini müəyyənləşdirmək üçün ciddi analizlərin aparılmasına ehtiyac var".
Ekspertin sözlərinə görə, Mərkəzi Bankın hesabatında xaricə birbaşa investisiyaların iqtisadiyyatın sahələri üzrə bölgüsü görünməsə də, ölkələr üzrə statistikası var: “Çox maraqlı statistikadır: Türkiyəni saymasaq, 2 ilin nəticələrinə görə ən böyük birbaşa sərmayəçi olduğumuz ölkələrin siyahısı belədir: Lüksemburq - 440 milyon dollar; Monteneqro - 290 milyon dollar; Britaniya - 300 milyon dollar; Rusiya - 236 milyon dollar; Avstriya - 226.5 milyon dollar; ABŞ - 224 milyon dollar; Malta - 187.1 milyon dollar; Gürcüstan - 113.9 milyon dollar; Sinqapur - 99 milyon dollar; Niderland - 89 milyon dollar.
Məncə, bu siyahı həm də yaxşı bir xəritədir - oliqarxiyanın xaricdəki kapitalını axtarmaq üçün xəritə.
Yeri gəlmişkən, Beynəlxalq Valyuta Fondunun tədiyə balansı metodologiyasına görə, birbaşa investisiya dedikdə 2 mühüm meyar nəzərdə tutulur: 1) sərmayə qoyan tərəfin müəssisənin kapitalında birbaşa iştirakı, sahiblik vasitəsilə müəssisənin idarəçiliyndə səsvermə hüququ yaranır; 2) sərmayədar müəssisənin kapitalının ən azı 10 faizinə sahiblik qazanır. Qoyulan sərmayənin həcmi müəssisənin kapitalının 10 faizindən az hissəsini almağa yetirsə, bu halda həmin sərmayə çıxışı ölkənin tədiyə balansında “portfel investisiya” kimi qeydə alınır".
Banklar vasitəsilə ölkədən vəsait çıxarılması necə tənzimlənir, prosesə hansı qurumlar nəzarət edir? Palatanın aşkarladığı faktlar üzrə cinayət işinin qaldırılması, qanunsuz köçürməni edən banklar və hesab sahibləri cəzalandırıla bilərmi? Hüquqşünas Əkrəm Həsənovun “Yeni Müsavat”a dediyinə görə, Azərbaycanda kifayət qədər liberal valyuta rejimi mövcuddur: “Ölkədə əgər xarici valyutanı sərbəst şəkildə alıb-satmaq olarsa, prinsipcə, onu sərbəst şəkildə kənara da çıxarmaq mümkündür. Amma əlbəttə, mövcud qanunvericiliyin tələblərinə əməl etmək şərtilə. Azərbaycandan kənara valyuta çıxarılması iki yolla mümkündür: nağd və bank köçürmələri yolu ilə. Nağd çıxarılmaya gömrük orqanları, köçürmələrə banklar və Mərkəzi Bank nəzarət edir. Hesablama Palatasının açıqladığı məlumatdan aydın olmur ki, 1.1 milyard manat ekvivalentində dollar və avro xaricə banklar tərəfindən köçürmə yolu ilə, yoxsa nağd - yəni banknot formasında çıxarılıb. Nağd çıxarılsaydı, buna nəzarəti gömrük orqanları etməliydi. Gömrük orqanlarında qeydiyyata alınmadığına görə belə demək olar ki, bu vəsaitlər qaçaqmalçılıqla çıxarılıb ölkədən. Yəni gömrük orqanlarından gizlədilməklə. Qanunvericiliyə əsasən bu yolla ölkədən çıxarılan vəsait xeyli miqdardadırsa, onda bu əməlin sahibləri 3 ilədək azadlıqdan məhrum etmə və çıxarılan pulun 40-60 faizinə qədər cərimə cəzasına məhkum edilə bilərlər. Əgər çıxarılan vəsait 500 min manatdan yuxarıdırsa, bu, xüsusilə külli miqdarda hesab olunur. Bu zaman əməl sahibi 3 ildən 5 ilədək azadlıqdan məhrum etmə, çıxarılan pulun 60-80 faizindək cərimə cəzasına məhkum edilə bilərlər”.
Hüquqşünas bildirir ki, vəsait köçürmə yolu ilə çıxarılıbsa, nəzarəti banklar həyata keçirməliydi: “Bu halda söhbət inzibati xətadan gedə bilər - valyuta tənzimi qaydalarının pozulmasına görə. İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 430.3-cü maddəsinə görə buna görə banklar cərimə oluna bilərlər - bank həmin məbləğin 20-30 faizi, bankın vəzifəli şəxsi isə 10-20 faizi həcmində. Burada söhbət ”Valyuta tənzimi haqqında" Qanunun, həmçinin Mərkəzi Bank tərəfindən təsdiqlənmiş “Azərbaycan Respublikasının rezidentlərinin xarici valyutada, habelə qeyri-rezidentlərin milli və xarici valyutada əməliyyatların aparılması qaydaları”nın pozulmasından gedir. Qaydaların 4-cü maddəsində vəsaitlərin hansı halda və hansı qaydada xaricə köçürülməsi dəqiq əksini tapıb. Banklar bu qaydalara əməl etməlidilər. Əməl etmədikləri halda müvafiq məsuliyyətə cəlb oluna bilərlər. Bankların qaydalara əməl etməsinə nəzarəti isə Mərkəzi Bank həyata keçirir".
Ə.Həsənovun sözlərinə görə, çirkli pulların dövriyyəsinin qarşısını almalı olan Maliyyə Monitorinqi Xidməti Palatanın açıqladığı faktda əksini tapan vəsaitlərin hərəkətini o zaman izləyə bilər ki, onların terrorçuluğu maliyyələşdirməyə yönəldildiyini müəyyənləşdirmiş olsun.
“Yeni Müsavat”
Xəbərin oxunma sayı : 1288
Sosial
Xəbərlər
-
Model Günay Musayevə çılpaq fotosunu PAYLAŞDI
-
Bakıda mövcud olan binaların ömrü nə qədərdir? - Nəzarət gücləndirilir
-
Zubir Premyer Liqada 50-ci qolunu vurdu - SİYAHI
-
Azərbaycanda banklar faizlərdən nə qədər pul qazanıblar? – Tam siyahı
-
Yağış yağacaq, dolu düşəcək... - Sabahın havası
-
Zahid Oruc ittihamlara belə cavab verdi: “Kimisə “ata”lıqda görməmişik”
-
“ABŞ suverenliyimizi pozub“ - Kolumbiya Prezidenti
-
Həkim səhvinə görə pasiyentin sinir toxuması sıradan çıxıb? - VİDEO
-
Yollardakı elektron tərəzilər yükü artıq hesablayır? - VİDEO
-
Genetik testlərlə bağlı mühüm qərar: Nəticələr pozitiv olarsa...
-
Azərbaycanın “AI-92” markalı benzini idxal və ixrac etdiyi ölkələr - SİYAHI
-
Sabiq MTN nazirinin də həsi gündəmdə - İspaniya mediasından ŞOK YAZI
-
Narkotik daşıyan sualtı qayıq ABŞ-yə gələrkən məhv edilib - Tramp
-
Evimizdəki təhlükə: Tikinti materiallarının bilinməyən zərərləri
-
“Əfqanıstan və Pakistan dərhal atəşkəs barədə razılığa gəliblər“ - Qətər XİN
-
Yer kürəsində maqnit qasırğası başlayıb - XƏBƏRDARLIQ
-
Azərbaycanda nu kəndlərin adları dəyişdiriləcək - SƏBƏBLƏR
-
Başqa marketin torbası ilə mağazaya girib döyüldü - Bakıda ŞOK OLAY
-
“Naxçıvan duzu” adı ilə satılan palçıqlı kristallar - Bazarlarda gizli təhlükə
-
“Onlar bir-birilərini şatdaunu uzatmaqda günahlandırırlar“ - Tramp
-
Mehdiyevin ailəsinin ölkədən çıxışına niyə “stop” qoyuldu? - Səbəbi AÇIQLANDI
-
Azərbaycanda daşıyıcı ana “ovu” - Gənc xanımlar Gürcüstana niyə aparılır?
-
Bazarda “optika fırıldağı”: İnsanlar belə aldadılır
-
Sosial şəbəkələrdə soyuq silahlar satılır - VİDEO
-
Müdafiə naziri ABŞ Mərkəzi Komandanlığının komandanı ilə görüşüb - VİDEO
-
“Polşa terrorçuya əməlli-başlı hörmət edir” - Siyyarto
-
Fermerlər işçi tapa bilmirlər - ARAŞDIRMA
-
Mehdiyevin xaric edildiyi Təhlükəsizlik Şurası - Kimlər var?
-
Bakının mərkəzində söküntü: Bəzi ərazilər yenidən qurulur
-
Prezident amerikalı rəsmini qəbul etdi - FOTOLAR
-
2 həftə sonra toyu olacaqdı - Meyiti tapıldı
-
“Trampın və Amerika xalqının səbri tükənmək üzrədir“ - Ağ Ev rəsmisi
-
Polis Akademiyasında “Açıq qapı” günü keçirildi - FOTOLAR
-
“Laser Beauty Clinic“də qanunsuz fəaliyyət davam edir - Nazirlik niyə susur?
-
Payızın izləri bazarlara necə təsir edib: Qiymətlər qalxıb, yoxsa ucuzlaşıb?
-
“Neftçi“ Vensan Abubakar transferini açıqladı - VİDEO
-
İki əsrlik gərginlik: Tramp Pakistan-Əfqanıstan münaqişəsini nizamlaya biləcəkmi?
-
Özündən böyük sevgilisini evinə gətirdi: Anası hər ikisini küçəyə qovdu
-
“Avropa İttifaqına üzv olmaq üçün müraciət edəcəyik” - Mirzoyan
-
Prezident onu bu quruma birinci müavin təyin etdi - Şamil Rzayev kimdir?
-
Ramiz Mehdiyev Təhlükəzlik Şurasının üzvlüyündən azad edildi - Sərəncam
-
Türkiyə XİN və MN-dən Azərbaycanla bağlı - Paylaşım
-
“Putinlə bir-birimizə nifrət edirik” - Zelenski
-
İran hərbi gəmiləri Bakı limanını tərk etdi - FOTO
-
Bakıda ailə evindən çıxarıldı, övladları küçədə dərs oxuyur - VİDEO
-
Məmməd Məmmədovdan “tender möcüzəsi“ - Un istehsalçısı inşaat şirkətinə “çevrildi“
-
“Elnur Əliyev Əli Həsənovun ən yaxın adamı olub...“ - Fəaliyyəti ciddi şəkildə yoxlanılmalıdır
-
Dabaq xəstəliyi Qaxda da təsərrüfat sahiblərini çıxılmaz vəziyyətə salıb - VİDEO
-
Sabunçu rayonunda illərdir yolları qurumayan Yavər Əliyev küçəsi - VİDEO
-
Memorial Kompleksin tikintisinə daha 12.6 milyon - Tender iki şirkətə verildi
-
Pensiya yaşı nə vaxt dəyişdiriləcək? - VİDEO
-
Bazarda arabaçı işləyən şəxsin 5 şirkəti var - VİDEO
-
Gülxanıma şəxsiyyət vəsiqəsi veriləcək - DİN
-
Azərbaycan Prezidenti “Kazinform“a müsahibə verdi - TAM MƏTN
-
Səhiyyə Nazirliyinin bu müəssisələri ləğv edildi - SİYAHI
-
Mehriban Əliyeva Vatikandakı açılışda iştirak etdi - FOTOLAR
-
“Ukrayna hazırkı döyüş xətti üzrə dayanmağa razıdır” - ZELENSKİ
-
Elektromobil idxalında kəskin azalma - SƏBƏBLƏR
-
Şəkidə 300 illik qəbirlər qazılıb? - VİDEO
-
Maştağada kişi bıçaqlandı - Şübhəli tanışıdır
-
Birinci xanımın Vatikana səfəri dünya mediasında - FOTO
-
Koroğlu metrosunun ətrafında yaşanan sərnişin xaosu nə vaxt bitəcək? - VİDEO
-
“Ağacı yeyib qurtardı, indi də bizi yeməyə keçib” - VİDEO
-
“Ölkəmizdəki sülh və əmin-amanlıq əbədi olsun!” - Mehriban Əliyeva
-
Taksilərlə bağlı yeni qərar bu tarixdən - Qüvvəyə minəcək
-
Zəngəzur dəhlizində görülən işlərdən son görüntülər - VİDEO
-
Saxta klinika “Nova Med“ fəaliyyətini davam etdirir - Xəyalə İsmayılova iş başında
-
“Azər Konyak“ şərab evində yoxlama - Nöqsanlar aşkarlandı
-
Elsevər Ağayevin “SEM-AZ“ı daha bir tenderdə qalib oldu - 800 minlik sifariş
-
Binədə maşınlar çirkab suyu boş əraziyə axıdırlar - VİDEO
-
Çin və Türkiyədən gələn karqolar niyə gecikir? - VİDEO
-
Xudafərin körpüsünün işğaldan azad olunmasından 5 il ötür
-
Bu gün 18 oktyabr Azərbaycanın Müstəqilliyinin Bərpası Günüdür
-
Türkiyənin məşhur sənətçilərində narkotik izləri tapıldı - ADLAR
-
Şabranda qadın bıçaqlandı - Əri polisə təslim oldu
-
“Ukrayna üçün ən vacib məsələ təhlükəsizlik zəmanətidir“ - Zelenski
-
Arayik və dəstəsinin məhkəməsi davam etdirilir - Bu məlumatlar tədqiq olundu
-
Ramiz Mehdiyevin ailə üzvülərinə şok qadağa - Ölkədən çıxışlarına “STOP” qoyuldu
-
“Hələ quzu əti 21 manatdır, şükür edin...” - Bazarda qiymətlər əl yandırır
-
Aİ 2035-ci ilə qədər hərbi xərclərini açıqladı - 6,8 trilyon avro
-
Bu yerlərdə də maşından rahat düşüb-minəcəksiniz - Fotolar
-
AQTA bal yarmarkasında yoxlama keçirib - Uyğunsuzluqlar aşkarlandı
-
Mehriban Əliyeva Roma Papası ilə görüşdü - FOTO
-
Vasif Talıbovun “Batabat“ında yoxlama: Pozuntular aşkarlandı
-
Toy günü gəlinin ata-anası ölmüşdü - Kürəkən cəzalandırıldı
-
Azərbaycanın bu ölkədə səfirliyi təsis edildi - SƏRƏNCAM
-
DİN-də Kollegiya iclası keçirildi - Nazir konkret tapşırıqlar verdi
-
“Nar” “Çoox Şanslı” lotereyasına start verdi
-
Azərbaycanda heyvan bazarlarında məhdudiyyətlər tətbiq ediləcək - Bu tarixdən
-
Baş prokuror 73 nəfərin müraciəti ilə bağlı göstərişlər verdi - FOTO
-
Əti xaricdən 3,9, kərə yağını 11,7, düyünü 1,7 manta alırıq... - Siyahı
-
Mehdiyevin gəlini ATU-nun klinikasında vəzifəyə necə yüksəlib? - ŞOK FAKT
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 3 günlük məzənnəni açıqladı
-
Putin Macarıstana necə səfər edəcək? - Aİ rəsmisi açıqladı
-
Tahir Qədəşovun həbsi üçün məhkəməyə çağırılması tələb olundu - “Atlant işi
-
Qanun qadağan edir, amma... - Sədr müavini dövlət qurumlarından 300 minlik sifariş alıb
-
MDB dövlətlərinin təhlükəsizlik qurumlarının 57-ci iclası keçirilib - Səmərqənddə
-
Vüsal Aslanov rəisi işdən çıxardı - 7 ay əvvəl vəzifəyə təyin olunmuşdu
-
“Pensiya sisteminin maliyyə dayanıqlılığında risk yoxdur“ - Maliyyə Nazirliyi
-
“ELMED” klinikasında stomatoloq Afət Ağayevadan şikayət - VİDEO
-
Azərbaycanda şok hadisə - 7 ildir öz uşağı bilirdi, qardaşı imiş
-
Paytaxtda ev almaq istəyənlərin nəzərinə: Mənzillərin qiyməti neçədən başlayır? (VİDEO)
-
Özəl bankların ümumi mənfəətinin yarıdan çoxu bir şirkətə məxsusdur - SİYAHI
-
Mehdiyev 7 saat dindirildi - İstintaqa əsa ilə gedib
-
Yanvarın 1-dən gəlir vergisi tətbiq olunacaq? - Vüqar Bayramovdan cavab
-
Deputatlar arasında gərginlik: “Sonra sizinlə ayrı bir məsələni də danışacağam”
-
Azərbaycana 9 ayda 267 milyon qazandıran məhsul - Rəqəmlər
-
Yağış yağacaq, şimşək çaxacaq - Sabahın havası
-
Rövnəq Abdullayevin neft ticarətindəki “görünməz əli“ - Anar Əlizadə haqqında...
-
Xocavənddə daha 100 ev təmir olunacaq - 5,9 milyon ayrıldı
-
Polis Yasamaldakı silahlı insidentlə bağlı - 2 nəfəri saxladı
-
Mədət Quliyevdən Ramiz Mehdiyev barəsində açıqlama - “Üzvlükdən çıxarılacaq...”
-
Saxta medal verənlərin işini bu idarə araşdırır - 3 nəfər məsuliyyətə cəlb olundu
-
Beyləqanda Müstəqilliyin Bərpası Günü qeyd edildi - FOTOLAR
-
Azərbaycana daxil olan su ehtiyatları 30 faiz azalıb - Nazir müavini
-
Paytaxtın Xətai rayonunda bu binaları qurd basıb - VİDEO
-
2025-ci ilin ən çox qazanan futbolçuları - SİYAHI
-
Anım Günündə transgenderin azyaşlıların önündə ifasına kim icazə verib? - VİDEO
-
Bakıda iki avtobus toqquşdu: Sürücü belə xilas edildi (VİDEO)
-
11-ci sinif şagirdləri arasında mübahisə - Bıçaqlanan var
TOP 10
ARXİV