![]() |
|














Rusiya seçkisinin “qara qutu”su: onlayn səsvermə
Tarix 18.10.21, 14:19 |
|

ABŞ-ın “Vaşinqton Post” qəzetində ötən ay Rusiyada keçirilmiş seçkilər zamanı tətbiq edilən onlayn səsvermə sistemi ilə bağlı məqalə dərc olunub. Məqalənin müəllifi “Vaşinqton Post”un Moskva bürosunun rəhbəri Robin Diksondur.
Rusiya prezidenti Vladimir Putin seçkilərdə onlayn səsvermə üsulundan istifadəni tərəqqi yolu, gələcəyə aparan yol kimi xarakterizə edib və bildirib ki, bu yoldan dönmək olmaz.
Eyni zamanda Putin ötən ay keçirilən seçkidə onun partiyasının (Vahid Rusiya Partiyası) Dövlət Dumasında yerlərin əksəriyyətini qazanmasının kimlərinsə xoşuna gəlmədiyini vurğulayıb və onlayn səsvermə sisteminin tənqidə məruz qalmasını da bununla əlaqələndirib.
Ekspertlər Rusiyanın onlayn səsvermə eksperimentinə Putinin ölkəni avtoritar yolla idarə etdiyini deyən demokratiya tərəfdarları ilə Kreml arasındakı fikir ayrılığının yeni predmeti kimi baxırlar.
Rusiyada sentyabrın 17-19-da keçirilən, Putinin Vahid Rusiya Partiyasının qələbəsi ilə nəticələnən seçkidən sonra informasiya texnologiyaları üzrə müstəqil analitiklər, müstəqil müşahidəçilər, habelə müxalifətdən olan müşahidəçilər onlayn səsvermə sistemi ilə bağlı çoxlu şübhəli məqam aşkarlayıblar.
Onlayn sistemdə seçici iştirakının qeyri-adi dərəcədə fəal olması və səsvermənin nəticələrinin kağız bülletenlərdə qeydə alınan nəticələrdən çox fərqlənməsi şübhə doğuran əsas məqamlardır.
Müstəqil analitiklər öz şübhələrini cəmiyyətə Rusiyanın azad media qurumlarının internet səhifələri vasitəsilə çatdırıblar.
Onlayn səsvermənin insanlar üçün daha rahat olduğunu söyləyən Putin seçkidən sonra – sentyabrın 25-də bəyan etdi ki, prosesin şəffaf və ədalətli keçirilməsi üçün əllərindən gələni ediblər.
Mərkəzi Seçki Komissiyasının rəhbəri Ella Panfilova isə yeni sistemi tənqid edənləri böhtanda suçladı və onları cinayət məsuliyyəti ilə hədələdi.
Analitiklərin fikrincə, elektron səsverməyə keçid Kremlə seçkilərin nəticələrinə daha çox təsir göstərmək, səsverməyə ictimai nəzarət mexanizmlərindən daha asan yayınmaq imkanı verir.
Sentyabr seçkisi zamanı elektron səsvermə paytaxt Moskvada və digər 6 bölgədə tətbiq olunub. Bu yerlərdə kağız bülletenlərlə səs vermək imkanı da saxlanıb.
Onlayn səsvermə üsulunun Rusiyada 2024-cü ilin prezident seçkisində də işə salınacağı ehtimal edilir. Həmin seçkidə isə Putinin yenidən namizədliyini irəli sürəcəyi gözlənir. Ölkə konstitusiyasına etdiyi dəyişikliklər ona 2036-cı ilədək hakimiyyətdə oturmaq hüququ verib.
ABŞ-ın Oklahoma ştatındakı universitetdə çalışan, avtoritar dövlətlərdə seçki manipulyasiyalarını araşdıran Koul Harvi deyir ki, onlayn səsvermə Putin rejiminin qaydalarını dəyişib.
Koul Harvinin fikrincə, elektron səsvermə sistemi Rusiyanın hər yerində tətbiq olunsa, rejim ona baha başa gələn səsləri satın alma üsulundan daha ucuz, daha təsirli saxtakarlıq metoduna keçə biləcək.
Sentyabr seçkisində Moskvada onlayn səsvermənin nəticələri müxalifətin kağız bülletenlərdə qazandığı səsləri puça çıxardı. Bu, siyasi etirazlara, müxalifət partiyalarının onlayn səsvermənin nəticələrini rədd etməsinə səbəb oldu.
Moskvada onlayn səsvermənin monitorinqini aparan ictimai komitənin sədr müavini, “Exo Moskvı” radiosunun baş redaktoru Aleksey Venediktov iddia edir ki, nəticələrin belə alınmasının kökündə onlayn sistemdən demək olar yalnız hökumətyönlü seçicilərin istifadə etməsi, müxalifət tərəfdarlarının isə bu sistemə baş qoşmaması durur.
Ancaq analitiklər başqa fikirdədirlər. Onlar müxalif düşüncəli insanların daha çox yaşadığı Moskva şəhərində Putinin Vahid Rusiya Partiyasının üstünlük qazanmasını onlayn səsvermədə seçici iştirakının süni şəkildə şişirdilməsində görürlər.
Üç gün ərzində keçirilən səsvermənin ilk günü (cümə günü səhər) və son günü (bazar günü) Moskvanın hər yerində onlayn yolla səs verənlərin sayı çox yüksək həddə olub ki, bunu da normal məntiqlə izah etmək çətindir.
Müxalifət düşərgəsindən olan müşahidəçilər bildirirlər ki, səsvermə başa çatandan sonra iştirakçıların həqiqi sayını, səslərin etibarlılığını yoxlamaq mümkün olmayıb.
İqtisadiyyat tarixi və statistika üzrə mütəxəssis, bir vaxtlar Rusiya Prezidenti yanında Xalq Təsərrüfatı və Dövlət İdarəçilik Akademiyası kimi nüfuzlu elm-təhsil ocağında çalışmış Tatyana Mixaylova hesab edir ki, Moskvada seçkinin nəticələrini kökündən dəyişmiş onlayn səsverməyə diqqət yetirən heç bir adamı boş-boş arqumentlərlə aldatmaq mümkün deyil.
Ənənəvi səsvermə zamanı rast gəlinməyən anomal situasiyanı şərh edərkən Tatyana Mixaylova vurğulayır: “Hakimiyyət müşahidəçilərə lazım olan bir sıra məlumatlara girişi bloklamışdı. Sistemə cavabdeh moskvalı məmur Artyom Kostırko “Exo Moskvı” radiosuna açıqlamasında deyib ki, bəzi hallarda onlayn səsvermənin gedişi izlənməyib. Şifrələnmiş seçki bülleteni heç yerdə mövcud olmayıb. Bu o deməkdir ki, heç kim səslərin etibarlılığını yoxlaya bilməz və dəlillər məhv edildiyi üçün səsvermənin saxtalaşdırıldığını birmənalı şəkildə sübuta yetirə bilməz”.
Tatyana Mixaylovanın sözlərinə görə, elektron sistem insanlara seçimini dəyişmək imkanı da verib ki, bundan da, müstəqil ekspertlərin dediyi kimi, saxtalaşdırma məqsədilə sui-stifadə oluna bilərdi.
Moskvada onlayn sistemdən 1,9 milyon seçici yararlanıb. Onların 300 mini öz seçimində dəyişiklik edib. Bu göstərici sistemi işləyib hazırlayanların gözlədiyindən bir qədər artıq olub. Maraqlısı bir də odur ki, müşahidəçilərin insanların seçimini hansı partiyanın xeyrinə dəyişdiyinə dair məlumatlara girişi olmayıb.
Koul Harvi hesab edir ki, belə məlumatlara girişin bloklanması nəticələri hakim partiyanın xeyrinə dəyişmək imkanlarını artırır: “Biz bir müşahidəçi kimi qapağın altında nə baş verdiyini bilmirik. Biz sadəcə onu bilirik ki, bəzi səslər dəyişdirilib”.
Sentyabr seçkisində manipulyasiyalara yol verildiyi barədə şübhələri araşdıran tanınmış müstəqil analitik Sergey Şpilkin “Meduza” nəşrinə açıqlamasında onlayn səsverməni “qara qutu” və “böyük bəla” adlandırıb. O deyib ki, onlayn sistemdə toplanan milyonlarla səsi izləmək mümkün deyil, əldə olan məlumatlar analiz aparmağa kifayət etmir.
İnterneti Müdafiə Cəmiyyətinin təmsilçisi Aleksandr İsavnin deyir ki, ekspertlər və müşahidəçilər Moskva hökumətində onlayn səsvermə sistemini hazırlayan texniki qrupla dəfələrlə görüşüblər. Ancaq həmin görüşlərdə müşahidəçilər sistemə aydınlıq gətirə biləcək texniki sənədləri ala bilməyiblər. İsavninin sözlərinə görə, sistemdəki bəzi əməliyyatlar onların üzünə qapalı qalıb və bu da səslərin yoxlanmasını mümkünsüz edir.
Dünyada onlayn səsvermə sistemindən bütün ölkə ərazisində istifadə edən yeganə dövlət Estoniyadır. Estoniya Seçki Komissiyasının məlumatına görə, 2019-cu ildə keçirilən seçkidə seçicilərin 43%-i onlayn qaydada səs verib.
Tərcümə: Novator.az
Xəbərin oxunma sayı : 502
Dünya
Xəbərlər
-
Polis Maştağada xüsusi əməliyyat keçirib - VİDEO
-
Xocalı kərpic zavodunun açılışı oldu - FOTOLAR
-
Azərbaycanlı müəllim Mədinədə öldü - Bəqi qəbiristanlığında dəfn edildi
-
“FS Club Badam”da kisəçi işləyən şəxs müştərinin başına oyun açdı - ŞOK TƏFƏRRÜAT
-
Prezident Xocalıda bu ailənin qonağı oldu - FOTOLAR
-
Bakının bu ərazisi plana düşdü: Söküntü işlərinə başlanılır
-
Fərhad Əhmədovdan gəmisinin həbsdən azad olunması üçün 6 milyon dollar rüşvət istənilib - MƏHKƏMƏ
-
Ağdamda tarixi məscidin binasının bərpadan sonra açılışı oldu - Fotolar
-
Bakı aeroportunda əməliyyat: brilyant qaşlar aşkar edildi
-
Futbol qaydalarında inqilab: Penalti və VAR dəyişir
-
Ağdam şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbin binasının açılışı olub - Fotolar
-
Bakıda 39, rayonlarda 41 dərəcə isti olacaq - Sabahın havası
-
Naxçıvan “respublika“ statusunda qalmalıdırmı? - Zahid Orucdan maraqlı mesajlar
-
Prezident Ağdamda açılışda iştirak etdi - FOTOLAR
-
İtkin şəhidimiz Xaçmaz rayonunda dəfn olundu - Fotolar
-
Qərb payızda ölkədə sabitliyi pozmağa cəhd göstərəcək - Gürcüstan parlamentinin sədri
-
Vəhdət Partiyası toplantı keçirdi:Sədr tapşırıqlar verdi
-
“İlin ilk yarısında cinayətlərin sayı əhəmiyyətli dərəcədə azalıb” - Hərbi prkuror
-
Sakinlər qəzalı vəziyyətə düşmüş evlərin yarısının sökülməməsindən narazıdırlar - VİDEO
-
Rusiyanın növbəti gecə hücumları – Ukrayna isə Moskvanı hədəfə alıb
-
50 minə qəbir yeri satan şöbə müdiri həbs edilibmiş - Hökm oxundu
-
Bakıda dayanacağın işığı kəsilib, sərnişinlər çətinlik çəkirlər - VİDEO
-
Ələsgər Məmmədlinin səhhəti pisləşib - Tanınmış şəxslər Prezident İlham Əliyevə müraciət edib
-
Güzəştli şərtlərlə Qarabağda da ev almaq mümkün olacaq - VİDEO
-
Piylənmə ilə bağlı xərçəng ölümləri kəskin artıb - ARAŞDIRMA
-
Sənədsiz evlərlə bağlı dəyişiklik - VİDEO
-
Bu, Rusiya üçün son müddətdir – Ağ Ev
-
Neftimizi hansı ölkələrə və neçəyə satmışıq? - Tam siyahı
-
Yeni binalarda kombi olmayacaq? - Açıqlama
-
Əliyevlə Berdiməhəmmədov Şuşada nahar ediblər - FOTOLAR
-
“Suriyanın bölünməsinə icazə verməyəcəyik“ - Ərdoğan
-
Paytaxtın bu rayonlarında qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
“Mandarin” bağçasında uşaq yıxılıb xəsarət aldı - Niyə nəzarət olunmur?
-
“Aİ öz maliyyə yardımı ilə Ermənistanı asılı vəziyyətə salmağa çalışır“ - Zaxarova
-
“Çinə vizasız rejim tələbə axınını artıracaq“ - Ekspert Aisa Aslanova
-
İsmayıllı rayonunda örüş sahəsində hotel tikilir - Sakinləri narazılıq edirlər
-
“Trampla dronlarla bağlı meqasövdələşməni nəzərdən keçiririk“ - Zelenski
-
Batma təhlükəsi ilə üzləşənlər belə xilas edildi - VİDEO
-
II və III qrup üzrə qəbul imtahanının nəticəsi açıqladı:kimlərin nəticəsi ləğv edilib?
-
Son 10 ildə azərbaycanlılar Türkiyədən 11 mindən çox mənzil alıblar - Statistika
-
“Atlant”ın sahibinin adı keçən cinayət işi: 90 min manatlıq mülki iddia qaldırıldı
-
İranda tragikomik olay - Pezeşkianın korteji yolda qaldı
-
Dilqəm Məhərrəmov lisenziyası olmadığı halda Aysunu necə əməliyyat edib? - VİDEO
-
EXPARGO-nun gətirdiyi uşaq qidası zay çıxıb - Şikayət
-
“İsrailin Suriya hücumlarını qətiyyətlə qınayırıq, dəstək verməyə hazırıq” - Türkiyə MN
-
Əliyev və Berdiməhəmmədov Mehmandarovların malikanə kompleksində - FOTOLAR
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Bakıda bu ilin altı ayı üzrə 7 min 549 cinayət qeydə alınıb - Baş Prokurorluq
-
ABŞ İrandakı nüvə obyektlərindən cəmi birini sıradan çıxara bilib - Kəşfiyyat məlumatı yayıldı
-
Prezident “Dostluq” adlı atı Berdiməhəmmədova hədiyyə etdi - Fotolar
-
İsrail Dəməşqdə Baş Qərargaha dron zərbəsi endirdi - Şiddətli döyüşlərdə yüzlərlə insan ölüb
-
“Dəyənəklə, yumruq və təpiklə döyürdülər” - Əsirlikdə olan şəxs
-
Prezident Berdiməhəmmədovla Yuxarı Gövhər Ağa məscidini ziyarət edib - Fotolar
-
Tramp 150-dən çox ölkəyə məktub göndərməyə hazırlaşır - Yeni tarifərlə bağlı...
-
Mbappe ilə bağlı araşdırmalar aparılır - Polisə rüşvət verib?
-
Naxçıvanda 41 dərəcə isti qeydə alınıb - Faktiki hava
-
İlham Əliyev və Berdiməhəmmədov Şuşada olublar - Fotolar
-
Bakı və Abşeronda ucuz evi haradan almaq olar? - VİDEO
-
Daşaltı kəndinin fonunda - FOTOLAR
-
Sabah 41 dərəcə isti olacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Aİ Rusiyaya qarşı 18-ci sanksiyalar paketini təsdiqləyə bilmir - Səbəb aşıqlandı
-
Dağıdılmış yerlərə baxdılar... - FOTOLAR
-
Laçında meşə yanğınına görə 3 nəfər məsuliyyətə cəlb olunub - BİRGƏ MƏLUMAT
-
Berdiməhəmmədov Füzuliyə getdi, Prezident qarşıladı - Fotolar
-
“Suriya döyüşməyə hazırdır” - Əhməd Əl Şaraa
-
Müğənniliyə başlayan dırnaq ustasının qazancı mübahisə yaratdı - efirdə dava düşdü
-
Rusiyada döyüşlərə məcburi cəlb edilən azərbaycanlılar nə etməlidirlər? - VİDEO
-
“Evlərimizdə çatlar əmələ gəlib“ - MTK binanın qarşısında qaraj tikir?
-
Min bir dərdin dərmanı - Gündə 1 stəkan için
-
Suriyadakı toqquşmalarda 356 nəfər ölüb - Nə baş verir?
-
Kəngərliyə növbəti köç karvanı yola salındı - FOTOLAR
-
Zelenski Ukraynanın yeni hökumətinin namizədlərini açıqlayıb - SİYAHI
-
Bakı-Sumqayıt yolundakı piyada keçidi bərbad vəziyyətdədir - VİDEO
-
“Həyatımın bir dövrünü bağladım” - İradə İbrahimova
-
PSJ finalda kabusuna dönən futbolçuya elçi düşdü - Razılaşsa, tarixə düşəcək
-
Vaşinqton İsrail və Suriya arasında gərginliyin yaxın saatlarda azalacağını gözləyir - Marko Rubio
-
Azərbaycanda mənzillər nə qədər bahalaşıb? - Qiymətlər açıqandı
-
Klinika direktoru arvadını buna görə güllələyib - Təfərrüat
-
Salyanda əqli qüsurlu qıza qarşı seksual zorakılıq edilib - Dəhşətli cinayətin təfərrüatı
-
Miqrantlar Rusiyaya daxil olarkən məcburi peyvənd oluna bilər - SƏBƏB
-
Azərbaycanda güclü zəlzələlər olacaq? - VİDEO
-
Nərimanov rayonunda aparılan tikintidə təhlükəsizlik qaydaları pozulur - VİDEO
-
ABŞ İsrailin Suriyaya endirdiyi zərbələrdən narahatdır - Rubio
-
Bakıda görünməmiş dələduzluq: Tanışının telefonu oğurladı, anasına yazdı...
-
İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov “Sea Breeze”də olublar - FOTOLAR
-
“Tramp başa düşür ki, Putin ona yalan danışır” - Zelenski
-
Gül kollarının alınması məxfi məlumatdır? - Şabranda müəmmalı tender
-
Dini Komitə 800 min manata portal açır - “Amin“
-
İsrail ordusu Dəməşqə yeni zərbə endirdi - Ölənlər var + Video
-
Beyləqanda “Qərbi Azərbaycan İrsi” kitabının təqdimat mərasimi - Fotolar
-
Adəm Məmmədov həbsdə qaldı - “Zon”a köçürüləcək
-
“Ermənistanda ikinci dövlət olmayacaq“ - Paşinyan
-
“Daşınmaz əmlakın dövlət reyestri haqqında” qanuna edilb - Fərman
-
“UNEC”in Sevda adlı müəllimi “Porshe”sindən düşərək vətəndaşı hədələdi - VİDEO
-
Marqarin idxalı kəskin artıb - Marketlərdə 2,6 dəfə baha satılır
-
Bakıda qadın güllələndi - Klinika direktoru olan həyat yoldaşı saxlanıldı
-
Prezident İlham Əliyev bəzi qanunlara dəyişikliyi təsdiqləyib - Detallar
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Bu prospektdə yol hərəkətinin təşkili dəyişdi - Fotolar
-
Leyla Əliyeva Atabayeva ilə bir arada - FOTOLAR
-
Prezident ipoteka krediti ilə bağlı fərman imzaladı - Qayda dəyişdi
-
Beyləqanda qadın qətlə yetirilib - 23 yaşlı oğlan saxlanılıb
-
Sumqayıtda 67 kq narkotik dövriyyədən çıxarılıb - İki nəfər saxlanılıb
-
Mərkəzi Klinikanın həkimi əməliyyat etdiyi xəstəni qəbul etmədi - Kişi 8 gün sonra öldü
-
“Ermənistanın KTMT-dən çıxma ehtimalı daha yüksəkdir“ - Paşinyan
-
“270 nəfərlik müəssisədə 700 nəfər məhbus var” - Qadın kalonundan şikayət
-
Zelenski Trampdan narazıdır - “Bayden dövründə yardım daha güclü idi”
-
Rəsmi sənəddə qeyri-rəsmi ünvan: “Elmar marketin yaxınlığı...”
-
Magistraturaya qəbul imtahanında dəyişiklik gözlənilir - DİM rəsmisi
-
Şəmkir rayonunda maye qazdoldurma məntəqəsinin istismarı dayandırıldı - VİDEO
-
General vəzifədən azad edilib? - DSX xəbəri təkzib elədi
-
7 ildir ev alıblar, amma çıxarış yoxdur - VİDEO
-
“Az-Lead” şirkətin 1,7 milyon borcu var - “İndart Holding” də borclanıb
-
Sosial şəbəkələrdə dərman tövsiyə edənləri bu cəza gözləyir - VİDEO
-
Ünvanlı yardım alanların sayında 20 minlik artım - İqtisadçı əsas səbəbi açıqladı
-
Türkiyədə meşə yanğınları şiddətlənib - Çanaqqala və Tekirdağda kəndlər təxliyə edildi
-
Bu il ali məktəblərə qəbul planı 90 faizdən artıq dolacaq - DİM sədri
-
İlham Əliyevin Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla görüşü oldu - FOTO
-
“Melissa park” tikinti şirkəti ilə sakinlər arasında münaqişə yaşanır - Kim haqlıdır?
-
Naxçıvanda sahibkarların bank hesabları kəskin azaldı - Talıbovdan sonrakı bir ayda nə baş verib?
TOP 10
ARXİV