|
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
“Xocalı qurbanlarının qisasını aldıq!“ - Prezidentin Xocalıdakı çıxışı (FOTOLAR)
Yüz milyon büdcəsi olan Dövlət Fondunu kimlər idarə edir? - Araşdırma
MSK növbədənkənar prezident seçkilərinə yekun vurdu - İlham Əliyev 92,12 % səslə qalib oldu
Bir qərinəlik sədrin müəmması - Vahid Novruzovun Auditorlar Palatasında baş verənlərdən xəbəri yoxdur?
İrəvan bu istiqamətdən savaşa başlayacaq - Fransanın Azərbaycanla bağlı sensasiyalı planı (VİDEO)
Utanc və korrupsiya tablosu: Bakı küçələrinə ayrılan 2.300 ton duzu kimlər “yeyib“?
Avropa İttifaqında daxili ziddiyyətlər artır - TƏHLİL
Tarix elmləri namizədi olan Prezident – İlham Əliyev hansı mövzuda elmi işi müdafiə edib?
Güləddin Dadaşovu korrupsiya və çoxsaylı şikayətlər bitirir: “Azərkontrakt” ASC sədri kim olacaq?
Prezident nöqtəni qoydu - “Dediyim marşrut açılmasa, biz Ermənistanla...”
“Onların səhvi həddən artıq demokratik olmalarında idi” – Dilavər Əzimli
Tarix 28.04.20, 20:54 |
|
1920-ci il aprelin 28-də Şərqdə ilk demokratik respublika olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Sovet Rusiyası tərəfindən işğal edilib. Bu gün Azərbaycan tarixinə qanlı hərflərlə yazılmış faciənin 100-cü ildönümüdür.
AzFakt.com xəbər verir ki, Yenisabah.az-ın həmin dövr haqqındakı suallarını Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun “Azərbaycanın orta əsrlər tarixi” şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Dilavər Əzimli cavablandırıb:
- AXC-nin süqutunu şərtləndirən amillər barədə çox danışılıb. Sizcə, işğalın qarşısını almaq heç cür mümkün deyildi?
- Əslində, süqut aprelin 26-dan 27-ə keçən gecə baş verib. Bütün əsərlərdə, o cümlədən Məmməd Əmin Rəsulzadə, Mirzə Bala Məmmədzadənin əsərlərində də 27 aprel göstərilir. Amma sonradan bolşeviklər bunu 28 apreldə bayram etdiklərinə görə, 28-i kimi tarixə düşdü. Həmin dövrün ictimai-siyasi prosesləri göstərir ki, bu süqutdan xilas olmaq mümkün deyildi. O zaman bəlli idi ki, dünyanın iri dövlətləri, Birinci Dünya Müharibəsindən qalib çıxan blok Rusiyanı bütöv görmək istəyirdi. Bu müddət ərzində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini rəsmən tanımadılar, çox ağır vəziyyət idi. O dövrün ictimai –siyasi proseslərini analiz etdikdə görürük ki, istər diplomatik, istər hərbi cəhətdən, istərsə də digər baxımlardan bunu önləmək üçün güc yox idi. Bundan əlavə bolşevik Rusiyası Azərbaycanda özünün güclü bazasını yarada bilmişdi. Bolşevik Rusiyası ilə işləyən bolşeviklər bizə xəyanət etdilər. Bu xəyanət, beynəlxalq aləmdə gedən proseslər AXC-nin süqutunu sürətləndirdi.
- Tarix hadisələri öz dövrünün şərtləri daxilində dəyərləndirməyi sevir. Həmin dövrün şərtlərini nəzərdən keçirəndə işğalda AXC-nin qurucularının hansısa səhvi nəzərə çarpırmı?
- İndi çox iradlar tutmaq olar, amma o dövr hadisələrini izlədikdə onların yoxdan bir dövlət yaratdıqlarını görürük. Elə bil dövlət bir gəmi idi və o gəminin kapitanı Məmməd Əmin Rəsulzadə idi.Gəmi kapitanı hər kəsə öz yerini düzgün göstərmişdi, seçim çox güclü idi. Əlimərdan bəy Toplçubaşov kimi bir adamı parlamentin sədri edilmişdi. Fransaya nümayəndə heyəti göndərəndə də rəhbər Topçubaşov idi. Cümhuriyyət Azərbaycan dövlətçiliyinin davamı idi. Çar Rusiyası ilə Qacar İmperiyası arasında gedən müharibə Azərbaycanın tarixi torpaqlarının ¼ hissəsini itirməsinə səbəb oldu. Müstəmləkə rejimində olan insanlar yoxdan dövlət yaratdılar.Təbii ki, burada hansısa bir səhv ola bilər, amma qlobal səhv yoxdur. Çünki analoqu olmayan demokratik dövlət yaranıb. Dünyada ən demokratik həyat şəraitini yaradan Türk dövlətləri olublar. Qanunları oxuyursan, dünyada bərabəri olmayan qanun qəbul ediblər. Bu baxımdan qlobal işlər görən insanların səhvi həddən artıq demokratik olmalarında idi. Başqa səhv deyə bilmərəm. Ona görə də 1920-ci ildə isə Azərbaycan ikinci dəfə işğala məruz qaldı.
- Son günlər Cümhuriyyətin işğalında Türkiyənin və Mustafa Kamal Atatürkün adı tez-tez hallandırıır. Türkiyənin Azərbaycanı xilas etmək imkanı hara qədər idi?
- Qardaş Türkiyədə çox ağır durum idi. Müxtəlif sözlər, ifadələr işlədirlər ki, Türkiyənin bizə köməyi dəyməyib. Amma düşünün ki, Osmanlı İmperiyası həmin dövrdə son günlərini yaşayırdı. Onun başqa siyasət aparmağa gücü yetmirdi. Bir dəfə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan çıxışında dedi ki, əgər 1993-cü ildə mən hakimiyyətdə olsaydım, Azərbaycanın rayonları işğal olunmazdı. Bu , elə-belə söz deyil. Hələ 1993-cü ildə baş verən proseslər, çoxluğun erməninin tərəfini tutması, bizim rayonların işğalına səbəb oldu. Qaldı ki, 1918-20-ci illərə, o dövrdə də kənar qüvvələr az rol oynamırdı. Biz bu məsələlərdə çox daxili günahkar axtarırıq. Amma xarici unutmayaq. Birinci dünya müharibəsində əsas məsələlərdən biri Osmanlı imperiyasını parçalamaq idi. XVIII əsrdən sonrakı işğal proseslərini nəzərdən keçirdikdə bunun həqiqiliyini görürük. Böyük Britaniya dünyada ağalıq etməyə başladı. Adlarını “Günəş batmayan ölkə” qoydular. Bunun ardınca Rusiya, Fransa güc sahibi dövlət oldu. Birinci Dünya Müharibəsi bloklara ayrıldı və bu dövlətlərin hamısı eyni blokda oldular. Aradan götürülməsi planlaşdırılan Osmanlı imperiyası üçün vəziyyət heç yaxşı deyildi. XVIII əsrdən başlanan siyasət Türk-müsəlman dünyasını sıradan çıxarmağa yönəlmişdi. Bu, birmənalıdır. Onların əsas qoruyucusu kimi Osmanlı imperiyası çıxış edirdi. Osmanlını aradan götürmək Türk-müsəlman dünyasının sonu demək idi. Amma o ağır günlərdə belə Bakını xilas etmək üçün qüvvələr gəldi, bunu unutmaq olmaz. Osmanlı imperiyası məhv olsa, halımız necə olacaqdı? Mən deyim, ərazimizin bir hissəsi Rusiyanın tərkibinə, bir hissə indiki Ermənistana, bir hissə də Gürcüstana veriləcəkdi. Bununla da Azərbaycan adı sıradan çıxarılacaqdır.Azərbaycan böyük coğrafi ərazidir. Azərbaycanın sərhəddi Həmədana, Zəncana kimi gedib çıxır. Bir ucu Dərbəndə, bir ucu Ərzincana çatır. Osmanlını da aradan götürsələr, Azərbaycanı siləcəkdilər. Adımız harada hallanacaqdı? Atatürkün Türki Cümhuriyyətini yaratması adımızın gələcək təminatı verdi. Atatürk deyirdi ki, SSRİ yaradılan qondarma dövlətdir.
- Azərbaycan cəmiyyəti AXC-nin aqibətindən hansı nəticəni çıxarmalıdır? Tarixdən ibrət götürəcəyimiz dərs varmı?
- 27 aprel tarixə “qara gün” kimi düşməlidir. Nəticələr ondan ibarətdir ki, birincisi, bizim ərazilərimizdə Ermənistan adlı qondarma dövlət yaradıblar. İkincisi, Azərbaycanın tarixi ərazilərinin böyük hissəsini gürcülərə veriblər. Batuma qədər ərazi onlara verildi. Almaniya və bir sıra dövlətlər gürcülərin tərəfində durdular. Üçüncüsü, əlifbamızı dəyişdilər. Mustafa Kamal Atatürk bizə görə latın əlifbasına keçdi. O, latın dilinə keçən kimi, bizim əlifbanı dəyişdilər. 1937-dək bütün pasportlarda Türk yazılırdı. Sonra dəyişildi. Məsələnin kökündə Türkiyə türkü ilə Azərbaycan türkünü ayırmaq dayanırdı. Bunu etdilər. Türkü “Azərbaycanlı” sözü ilə əvəzlədilər. Türk deyəndə hamı Türkiyə türkünü nəzərdə tutdu. Türklüyə zərbə vurdular. Azərbaycan ədəbiyyatını, tarixini SSRİ şüuru əsasında yazdırdılar. Burada məqsəd intelektual insanların məhv edilməsi idi. 1937-ci ildə onları Sibirə göndərdilər, Nargində güllələdilər, başlarına min oyun açdılar, milli kadrları məhv elədilər. Özlərinin insanlarını vəzifəyə qoydular. Satqın tarixçilər ortaya çıxdı. Tarixin dəyişməsinə etiraz edənlər dəlixanalarda çürüdülər. SSRİ dəlilərin sayına görə dünyada birinci yerdə idi, iynə vurub insanları dəli edirdilər. Fəlsəfəmizi yox elədilər. Rəsulzadəni mən tələbə olanda tarixdə İngilis agenti kimi qələmə verirdilər. Müsavatı “satqın burjua hökuməti” adlandırırdılar. Nəriman Nərimanov onların əməllərinə etiraz edəndə xain çıxardılar.Ən dəhşətli zərbə milli təfəkkürümüzə dəydi. İnsanlar var ki, hələ də SSRİ-yə böyük rəğbətlə yanaşırlar. Hər hansı tarixi prosesi izləmək üçün 25-30 il vaxt lazımdır. Mən bu 30 ildə müəyyən etdim ki, SSRİ elə sistem yaradıb ki, biz hələ də onun əzabını çəkirik. Tarixdən nəticə çıxarıb gənc nəsilə ötürməliyik, belə acınacaqlı nəticələri görüb gələcəkdə baş verməməsi üçün çalışmalıyıq. Tarixdən nəticə çıxarılsa, işğala təkrar məruz qalınmaz.
Xəbərin oxunma sayı : 598
Müsahibə
Xəbərlər
-
Cənubi Qafqazda müasir çağırışlara əsaslanan yanaşma
-
Novruz bayramının İlaxır çərşənbəsi qeyd olunur
-
Xalq artisti görünüşü ilə təəccübləndirdi - VİDEO
-
Futbolumuzun yeganə xilas yolu - Yalnız o gəlməlidir
-
“Rusiya nüvə tərksilahına dair danışıqlara hazırdır” - Peskov
-
“Məhkumlar soyuq havalarda üst-üstə paltarlar geyiniblər”: Generalın istintaqı bitdi
-
Səfirin qardaşı oğlu yüzlərlə insana qarşı dələduzluq edib: Bulut Bağcı kriptovalyuta işini necə “qurub?”
-
Dərman vasitələrinin farmakonəzarət qaydası ilə bağlı YENİLİK
-
Paytaxtda 600 manata səməni satılır? - VİDEO
-
Sərnişindaşımaya dair müsabiqələrdə iştiraka görə ödəniləcək məbləğlər - SİYAHI
-
Ramazan ayının doqquzuncu gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
“Dördüncü dəfədir ki, bayram tonqalını azad edilmiş Qarabağda qalayıram” - Prezident
-
AFFA 4 nəfəri futboldan ömürlük uzaqlaşdırdı - RƏSMİ
-
Nura Suridən Xəyyam Nisanov barədə şok sözlər - VİDEO
-
Jurnalsit İstanbul Klinikasını ittiham etdi: “Anamı öldürdülər“
-
Ermənistanın keçmiş müdafiə naziri: “Hindistandan alınan silahlar yararsız vəziyyətdədir”
-
Gürcüstan və Azərbaycan iki müstəqil dövlət kimi daim bir-birinin yanındadır
-
Əfv və amnistiya olacaq! - Hüquq müdafiəçisi tarixi açıqladı
-
Azərbaycanda ilk dəfə cəzaçəkmə müəssisəsində üztanıma sistemi yaradılıb - FOTO
-
“Biz bir daha göstərdik ki, öz yolumuzdan dönməyəcəyik” - İlham Əliyev
-
Zəngilanın bu kəndi yenidən qurulacaq - 1,1 milyon ayrıldı
-
Hikmət Hacıyev Çinə niyə gedib? - TƏHLİL
-
“Azpetrol“ məntəqələrində yolxlama: İnsanların həyatı təhlükəyə atılıb!
-
Yerli və idxal kərə yağları cüzi bahalaşıb – Son qiymətlər
-
Xalası onu təhqir etdiyini deyən müğənnini məhkəməyə verdi: 30 min təzminat istədi
-
Özəl universitetlərdə tibb təhsili bərpa olunacaqmı? - VİDEO
-
Rumıniyada NATO-nun ən böyük hərbi bazası tikilir: Minlərlə hərbçi yerləşdiriləcək
-
“Bu gün Azərbaycan dünyada nadir ölkələrdəndir ki, onun siyasəti tamamilə müstəqildir” - Prezident
-
Adı iki nəfərin ölümündə hallanan məmur 50 min təzminat verib? - “Rang Rover“lə qəza...
-
Sabahın iş günü ilə bağlı RƏSMİ AÇIQLAMA
-
Rusiyada səslərin 100 faizi sayıldı: Putindən mütləq qələbə
-
“Əfsuslar olsun ki, bu, Ermənistana dərs olmadı“ - Azərbaycan lideri
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Strateji əməkdaşlıq və dostluq münasibətləri Azərbaycan ilə Gürcüstan üçün həmişə prioritet olub
-
“Azəriqaz”da Cahid Hüseynov ruzigarı: direktor müavininin bacısı oğlu yeni vəzfəyə təyin edildi
-
Xətai rayonunda saxlanılan narkokuryerlərdə 10 kq marixuana aşkar edilib - VİDEO
-
“İnflyasiya ilə əlaqədar zəruri tədbirlər davam etdiriləcək“ - Nazirlər Kabineti
-
Tenderə nəzarət edən dövlət qurumunun özü qanunsuz tender keçirir? – FOTOFAKT
-
Prezident Azərbaycan xalqını təbrik etdi - MƏTN
-
Dövlət qulluqçusu olmaq istəyənlərin nəzərinə - Nəticələr elan olundu
-
Polis gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq - DİN
-
Azərbaycanda işsizlərin sayı artdı – Son 20 ilin statistikası
-
İkitərəfli əlaqələrin yüksək səviyyədə olmasının əyani təzahürü
-
“Manatın məzənnəsi Mərkəzi Bankdan asılı olacaq“ - Millət vəkili
-
Prezident Xankəndidə Novruz tonqalını alovlandırıb - Xalqı təbrik edib + FOTOLAR
-
Nazirlik “Araz Supermarket”i cərimələdi - Məhsulu üzərində göstərilən qiymətdən baha satıb
-
İşdən çıxarılan Ruslan Əliyev Badamdardakı villasını satışa çıxarıb - FOTOLAR
-
Martın 20-də geomaqnit qasırğası gözlənilir - Xəbərdarlıq
-
NATO-nun baş katibinin Azərbaycana səfəri başa çatdı - FOTO
-
Dünyanın ən isti yeri: burada hətta bakteriyalar belə yaşaya bilməz
-
İlham Əliyev Vladimir Putini təbrik etdi - Prezident seçkisində qələbəsinə görə
-
Xırdalan dairəsində ev adı altında tikilən obyekt restoran kimi fəaliyyət göstərəcək - FOTOLAR
-
“Bakı otis lift“ valyuta vəsaitini xaricdən geri qaytarmayıb - PROTOKOL
-
Füzuli şəhərinə daha 34 ailə yola salınıb - FOTOLAR
-
Azərbaycan dünyanın ən təhlükəsiz ölkələri arasındadır - REYTİNQ
-
Xocalıda kütləvi məzarlıqda qalıqları aşkar edilənlərlə bağlı brifinq keçirilib - VİDEO
-
Hikmət Hacıyev Pakistanın Çindəki səfiri ilə görüşüb - FOTO
-
“Putin prezident seçkilərində qalib gəldi“ - Rusiya MSK
-
Dövlətə məxsus 10 avtomobil hərraca çıxarılır – Qiymətlər 1 300 manatdan başlayır (SİYAHI)
-
Bakıda həll yolunu tapmayan səki problemi - VİDEO
-
Məktəb təhsili əlavə hazırlıqlara sövq edir? - VİDEO
-
Deputat Erkin Qədirlinin köməkçisi ölkədən qaçıb? - İDDİA
-
Əli Əsədovdan qeyri-müntəzəm sərnişin daşınması ilə bağlı QƏRAR
-
“Rusiya ilə NATO arasında müharibə mümkündür“ - Putin
-
Bakıda eyni rayon ərazisində fərqli qiymətə satılan mənzillər - ARAŞDIRMA
-
“Ukrayna üçün hərbçilərin göndərilməsi, silah və sursat təchizatı yoxdur“ - Avstriyanın XİN
-
Novruz Bayramı ərəfəsində Azərbaycana turist axını gözlənilir - VİDEO
-
“Biz onu dəyişmək istəyirdik, amma o, öldü“ - Putin
-
Lənkəranda sərnişin avtobuslarının əksəriyyəti istismara yararsızdır - VİDEO
-
Mehriban Əliyeva Saida Mirziyoyeva ilə sərgi açılışında - FOTOLAR
-
Binəqədidə söküntü problemi: Mənzil sahibləri tikinti şirkəti ilə razılaşmırlar - VİDEO
-
“Rəsmi nikahım yoxdur“ - Vəfa Şərifova
-
“Görsək ki, Azərbaycan futboluna faydası var, lazımi addımı atacağıq” - Qurban Qurbanov
-
“Azərbaycan-NATO tərəfdaşlığının uzun tarixi var“ - Prezident İlham Əliyev
-
Rusiyada prezident seçkisinin ilkin nəticələri: Putin qalib gəlir
-
“Biz sülhə heç vaxt olmadığımız qədər yaxınıq“ - Prezident
-
Gəncə sakinləri mavi yanacaq problemi yaşayırlar - VİDEO
-
Prezidentin NATO-nun Baş katibi ilə şam yeməyi əsnasında geniş tərkibdə görüşü olub - VİDEO
-
Mənzil almaq istəyənlər bankların daxili ipotekasından niyə istifadə edə bilmir? - VİDEO
-
“COP-29 dönüş nöqtəsi olacaq“ - Stoltenberq
-
Dövlət Baxçalı Ərdoğana çağırış etdi - “Ayrıla bilməzsən! Türk millətini yalnız buraxa bilməzsən!
-
Ramazan ayının səkkizinci gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
“Azərbaycanla Ermənistan arasında dayanıqlı sülhə nail olunacağına ümid edirik“ - NATO-nun Baş katibi
-
Xocavəndin əsrarəngiz Tuğ kəndi: Yeni görüntülər - VİDEO
-
Messi Argentina millisinin qarşıdakı oyunlarını buraxacaq - SƏBƏB
-
Prezident İlham Əliyevin Yens Stoltenberqlə təkbətək görüşü başlayıb - FOTOLAR
-
Ukraynaya hərbi yardım ABŞ-nin silah ehtiyatlarını azalda bilər - Ağ Ev
-
Xəzər dənizi yox olacaq? - “Proses 2050-ci ilə qədər davam edəcək“
-
NATO baş katibi Azərbaycanda səfərdədir - FOTO
-
Pravoslav kilsəsinin lideri müsəlmanların boynuna xaç asmağa çağırıb - Patriarxın qorxulu fətvası
-
“Tramp prezident olmaq üçün çox yaşlıdır” - Baydendən məzəli ittiham
-
“Hökumət inflyasiyanı birrəqəmli həddə endirəcək“ - Ərdoğan
-
“Azəriqaz“ı onlar idarə edirmiş...- Sədr müavini Cahid Hüseynovun qohumları
-
İslandiyada şəhər boşaldıldı: Turistlər və yerli sakinlər təxliyə edildilər
-
Bu gün 46 mindən çox şagird üçün buraxılış imtahanı keçirilib - 2 nəfər imtahandan xaric edilib
-
“Atamı KQB öldürdü...” - Onun Andranik haqqında yazdığı romanı kim oğurlamışdı?
-
Dövlət Baxçalı yenidən MHP sədri seçildi - 11-ci dəfə
-
“Bitcoin” alaq, yoxsa qızıl? - ARAŞDIRMA
-
Ermənistanda narazı əhali ayağa qalxdı - VİDEO
-
Müdafiə Nazirliyi həftəlik icmalını təqdim edib - VİDEO
-
Sumqayıtda tank mərmisi aşkarlandı - FOTO/VİDEO
-
Havanın temperaturu aşağı düşəcək, intensiv yağış yağacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Moskvada hava limanları bağlandı: Ukrayna dronlarının hücumları
-
Dumanlı hava şəraiti ilə bağlı XƏBƏRDARLIQ
-
NATO tükənir: Pul yoxdur
-
Kiberdələduzların yeni fırıldağı: bu keçidlərə daxil olmayın! (VİDEO)
-
Zeytun yağı xilaskara çevrilir: 5 yaşınadək uşaqlarda...
-
Bakıda bu küçələrə avtomobillər buraxılmayacaq - Bu gündən qadağa qüvvəyə minib
-
Dünyanın ən böyük təyyarəsi yaradılacaq - FOTO
-
Kim Çen In hava-desant təlimlərinə qızı ilə birlikdə rəhbərlik etdi - FOTOLAR
-
“Mən seçilməsəm, ABŞ qan gölünə çevriləcək” - Tramp
-
Bakı və Parisin Gürcüstanda mübarizəsi - Tbilisi vədləri, yoxsa reallığı seçəcək?
-
“Fransa Ukraynada Rusiyaya qarşı əməliyyat keçirə bilər” - Makron
-
İpoteka ilə ev alanlara sevindirici xəbər - VİDEO
-
Sudanda milyonlarla insanı dəhşətli aclıq gözləyir - BMT
-
Dövlət qulluğu vəzifələri üzrə test imtahanları keçiriləcək - DİM məlumat yaydı
-
Azərbaycanda boşanmış kişiyə fantastik məbləğdə aliment kəsildi - VİDEO
-
Ramazan ayı ilə bağlı suallara cavab: Azan oxunarkən yemək olar? - VİDEO
-
Ən dəbli məşhurlar onlardır - SİYAHI
-
Neymar haqda qorxunc proqnoz - Həkimi açıqladı
TOP 10
ARXİV