|
Azərbaycanla Ermənistan razılaşdı: Qazaxın 4 kəndi qaytarılır
“Express Bank” iflas ərəfəsində - Şirkətlər bankdan 25 milyondan çox depoziti geri çəkiblər
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycandan çıxması prosesi başlayıb - VİDEO
Deputat Ülvi Quliyev Nəsimi rayonunda torpaq zəbt edib? - FOTOLAR
Digərlərinin ağlı ilə hərəkət edən Ermənistan - VİDEO
“Ermənistan müharibəyə təhrik edilir“ - DTX rəisi kəşfiyyat məlumatlarını açıqladı
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi terror hücumlarından necə xəbər tuta bilir? – ŞƏRH
Ərdoğan Qərbi belə mat etdi – Türk əsri başlayıb
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Bəxtiyar Əsgərov məsələsi Fuad Nəcəflini çətin duruma salıb - Naxçıvana ardı-arası kəsilməyən zənglər...
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
“Xocalı qurbanlarının qisasını aldıq!“ - Prezidentin Xocalıdakı çıxışı (FOTOLAR)
“Onların səhvi həddən artıq demokratik olmalarında idi” – Dilavər Əzimli
Tarix 28.04.20, 20:54 |
|
1920-ci il aprelin 28-də Şərqdə ilk demokratik respublika olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Sovet Rusiyası tərəfindən işğal edilib. Bu gün Azərbaycan tarixinə qanlı hərflərlə yazılmış faciənin 100-cü ildönümüdür.
AzFakt.com xəbər verir ki, Yenisabah.az-ın həmin dövr haqqındakı suallarını Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun “Azərbaycanın orta əsrlər tarixi” şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Dilavər Əzimli cavablandırıb:
- AXC-nin süqutunu şərtləndirən amillər barədə çox danışılıb. Sizcə, işğalın qarşısını almaq heç cür mümkün deyildi?
- Əslində, süqut aprelin 26-dan 27-ə keçən gecə baş verib. Bütün əsərlərdə, o cümlədən Məmməd Əmin Rəsulzadə, Mirzə Bala Məmmədzadənin əsərlərində də 27 aprel göstərilir. Amma sonradan bolşeviklər bunu 28 apreldə bayram etdiklərinə görə, 28-i kimi tarixə düşdü. Həmin dövrün ictimai-siyasi prosesləri göstərir ki, bu süqutdan xilas olmaq mümkün deyildi. O zaman bəlli idi ki, dünyanın iri dövlətləri, Birinci Dünya Müharibəsindən qalib çıxan blok Rusiyanı bütöv görmək istəyirdi. Bu müddət ərzində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini rəsmən tanımadılar, çox ağır vəziyyət idi. O dövrün ictimai –siyasi proseslərini analiz etdikdə görürük ki, istər diplomatik, istər hərbi cəhətdən, istərsə də digər baxımlardan bunu önləmək üçün güc yox idi. Bundan əlavə bolşevik Rusiyası Azərbaycanda özünün güclü bazasını yarada bilmişdi. Bolşevik Rusiyası ilə işləyən bolşeviklər bizə xəyanət etdilər. Bu xəyanət, beynəlxalq aləmdə gedən proseslər AXC-nin süqutunu sürətləndirdi.
- Tarix hadisələri öz dövrünün şərtləri daxilində dəyərləndirməyi sevir. Həmin dövrün şərtlərini nəzərdən keçirəndə işğalda AXC-nin qurucularının hansısa səhvi nəzərə çarpırmı?
- İndi çox iradlar tutmaq olar, amma o dövr hadisələrini izlədikdə onların yoxdan bir dövlət yaratdıqlarını görürük. Elə bil dövlət bir gəmi idi və o gəminin kapitanı Məmməd Əmin Rəsulzadə idi.Gəmi kapitanı hər kəsə öz yerini düzgün göstərmişdi, seçim çox güclü idi. Əlimərdan bəy Toplçubaşov kimi bir adamı parlamentin sədri edilmişdi. Fransaya nümayəndə heyəti göndərəndə də rəhbər Topçubaşov idi. Cümhuriyyət Azərbaycan dövlətçiliyinin davamı idi. Çar Rusiyası ilə Qacar İmperiyası arasında gedən müharibə Azərbaycanın tarixi torpaqlarının ¼ hissəsini itirməsinə səbəb oldu. Müstəmləkə rejimində olan insanlar yoxdan dövlət yaratdılar.Təbii ki, burada hansısa bir səhv ola bilər, amma qlobal səhv yoxdur. Çünki analoqu olmayan demokratik dövlət yaranıb. Dünyada ən demokratik həyat şəraitini yaradan Türk dövlətləri olublar. Qanunları oxuyursan, dünyada bərabəri olmayan qanun qəbul ediblər. Bu baxımdan qlobal işlər görən insanların səhvi həddən artıq demokratik olmalarında idi. Başqa səhv deyə bilmərəm. Ona görə də 1920-ci ildə isə Azərbaycan ikinci dəfə işğala məruz qaldı.
- Son günlər Cümhuriyyətin işğalında Türkiyənin və Mustafa Kamal Atatürkün adı tez-tez hallandırıır. Türkiyənin Azərbaycanı xilas etmək imkanı hara qədər idi?
- Qardaş Türkiyədə çox ağır durum idi. Müxtəlif sözlər, ifadələr işlədirlər ki, Türkiyənin bizə köməyi dəyməyib. Amma düşünün ki, Osmanlı İmperiyası həmin dövrdə son günlərini yaşayırdı. Onun başqa siyasət aparmağa gücü yetmirdi. Bir dəfə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan çıxışında dedi ki, əgər 1993-cü ildə mən hakimiyyətdə olsaydım, Azərbaycanın rayonları işğal olunmazdı. Bu , elə-belə söz deyil. Hələ 1993-cü ildə baş verən proseslər, çoxluğun erməninin tərəfini tutması, bizim rayonların işğalına səbəb oldu. Qaldı ki, 1918-20-ci illərə, o dövrdə də kənar qüvvələr az rol oynamırdı. Biz bu məsələlərdə çox daxili günahkar axtarırıq. Amma xarici unutmayaq. Birinci dünya müharibəsində əsas məsələlərdən biri Osmanlı imperiyasını parçalamaq idi. XVIII əsrdən sonrakı işğal proseslərini nəzərdən keçirdikdə bunun həqiqiliyini görürük. Böyük Britaniya dünyada ağalıq etməyə başladı. Adlarını “Günəş batmayan ölkə” qoydular. Bunun ardınca Rusiya, Fransa güc sahibi dövlət oldu. Birinci Dünya Müharibəsi bloklara ayrıldı və bu dövlətlərin hamısı eyni blokda oldular. Aradan götürülməsi planlaşdırılan Osmanlı imperiyası üçün vəziyyət heç yaxşı deyildi. XVIII əsrdən başlanan siyasət Türk-müsəlman dünyasını sıradan çıxarmağa yönəlmişdi. Bu, birmənalıdır. Onların əsas qoruyucusu kimi Osmanlı imperiyası çıxış edirdi. Osmanlını aradan götürmək Türk-müsəlman dünyasının sonu demək idi. Amma o ağır günlərdə belə Bakını xilas etmək üçün qüvvələr gəldi, bunu unutmaq olmaz. Osmanlı imperiyası məhv olsa, halımız necə olacaqdı? Mən deyim, ərazimizin bir hissəsi Rusiyanın tərkibinə, bir hissə indiki Ermənistana, bir hissə də Gürcüstana veriləcəkdi. Bununla da Azərbaycan adı sıradan çıxarılacaqdır.Azərbaycan böyük coğrafi ərazidir. Azərbaycanın sərhəddi Həmədana, Zəncana kimi gedib çıxır. Bir ucu Dərbəndə, bir ucu Ərzincana çatır. Osmanlını da aradan götürsələr, Azərbaycanı siləcəkdilər. Adımız harada hallanacaqdı? Atatürkün Türki Cümhuriyyətini yaratması adımızın gələcək təminatı verdi. Atatürk deyirdi ki, SSRİ yaradılan qondarma dövlətdir.
- Azərbaycan cəmiyyəti AXC-nin aqibətindən hansı nəticəni çıxarmalıdır? Tarixdən ibrət götürəcəyimiz dərs varmı?
- 27 aprel tarixə “qara gün” kimi düşməlidir. Nəticələr ondan ibarətdir ki, birincisi, bizim ərazilərimizdə Ermənistan adlı qondarma dövlət yaradıblar. İkincisi, Azərbaycanın tarixi ərazilərinin böyük hissəsini gürcülərə veriblər. Batuma qədər ərazi onlara verildi. Almaniya və bir sıra dövlətlər gürcülərin tərəfində durdular. Üçüncüsü, əlifbamızı dəyişdilər. Mustafa Kamal Atatürk bizə görə latın əlifbasına keçdi. O, latın dilinə keçən kimi, bizim əlifbanı dəyişdilər. 1937-dək bütün pasportlarda Türk yazılırdı. Sonra dəyişildi. Məsələnin kökündə Türkiyə türkü ilə Azərbaycan türkünü ayırmaq dayanırdı. Bunu etdilər. Türkü “Azərbaycanlı” sözü ilə əvəzlədilər. Türk deyəndə hamı Türkiyə türkünü nəzərdə tutdu. Türklüyə zərbə vurdular. Azərbaycan ədəbiyyatını, tarixini SSRİ şüuru əsasında yazdırdılar. Burada məqsəd intelektual insanların məhv edilməsi idi. 1937-ci ildə onları Sibirə göndərdilər, Nargində güllələdilər, başlarına min oyun açdılar, milli kadrları məhv elədilər. Özlərinin insanlarını vəzifəyə qoydular. Satqın tarixçilər ortaya çıxdı. Tarixin dəyişməsinə etiraz edənlər dəlixanalarda çürüdülər. SSRİ dəlilərin sayına görə dünyada birinci yerdə idi, iynə vurub insanları dəli edirdilər. Fəlsəfəmizi yox elədilər. Rəsulzadəni mən tələbə olanda tarixdə İngilis agenti kimi qələmə verirdilər. Müsavatı “satqın burjua hökuməti” adlandırırdılar. Nəriman Nərimanov onların əməllərinə etiraz edəndə xain çıxardılar.Ən dəhşətli zərbə milli təfəkkürümüzə dəydi. İnsanlar var ki, hələ də SSRİ-yə böyük rəğbətlə yanaşırlar. Hər hansı tarixi prosesi izləmək üçün 25-30 il vaxt lazımdır. Mən bu 30 ildə müəyyən etdim ki, SSRİ elə sistem yaradıb ki, biz hələ də onun əzabını çəkirik. Tarixdən nəticə çıxarıb gənc nəsilə ötürməliyik, belə acınacaqlı nəticələri görüb gələcəkdə baş verməməsi üçün çalışmalıyıq. Tarixdən nəticə çıxarılsa, işğala təkrar məruz qalınmaz.
Xəbərin oxunma sayı : 598
Müsahibə
Xəbərlər
-
Sosial sahəyə ayrılan vəsait artırılacaq? - AÇIQLAMA
-
“Həbsdə olmağımın səbəbini bilirəm” - Bəkir Orucovun məhkəməsi
-
Azərbaycanda 3 aya 51 milyon 36 min manatlıq narkotik ələ keçirib - HESABAT
-
NATO qoşunları Rusiya sərhədlərinə yaxınlaşır - Şoyqu
-
“COP29 bizə imkan verəcək ki, Qlobal Cənub ölkələri ilə təmasları gücləndirək” - İlham Əliyev
-
Polisin “saxla“ əmrinə tabe olmadı, hadisə yerindən qaçdı - VİDEO
-
Hansı ölkə uşaq böyütmək üçün daha əlverişlidir? – Azərbaycan son onluqdadır
-
Bakıda özəl klinikada əməliyyat olunan yeniyetmə öldü - Araşdırma aparılır
-
“Neft-qaz sahəsində uzun illər xüsusilə də Avropa bazarlarına nəql ediləcək resurslarımız var” - Prezident
-
Əhalinin nəzərinə! Tibbi arayışlarla bağlı yenilik, mayın 1-dən...
-
Bakıda 21 yaşlı model faciəli şəkildə öldü - FOTO
-
“COP29-a ev sahibliyi edəcək ölkə kimi Azərbaycan fəal hazırlıq prosesindədir” - İlham Əliyev
-
Ağdamdakı Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzi bağlandı - FOTO/VİDEO
-
Baydenin siyasətinə etiraz etdi – İstefa verdi
-
Tikilməkdə olan Laçın aeroportundan son görüntülər - VİDEO
-
NİİM əhaliyə müraciət etdi - VİDEO
-
“Fikirləşdim ki, ata-bala ikimizi də öldürəcək“ - “Cümü“yə 18 il həbs verildi
-
Hərbi gəmilər, kater və vertolyotlar Xəzərdə hərəkətə gətirildi: Möhtəşəm təlimlərdən FOTO/VİDEO
-
Xocavənddə partlayıcı vasitələr aşkar edilib: Saxlanılan var - FOTO
-
Qubada illərdir hökm sürən kanalizasiya problemi nə zaman həllini tapacaq? - VİDEO
-
Amerikalılar kütləvi şəkildə “iPhone” almaqdan imtina edirlər - SƏBƏB
-
Şəxs hansı halda orqanını başqasına verə bilər? - ARAŞDIRMA
-
Binəqədinin keçilməz yolları - VİDEO
-
Könül Kərimova estetik əməliyyat etdirib - FOTO
-
Xavi qərarını niyə dəyişdiyinin səbəbini dedi: “Üç dəqiqə söhbətləşdik və...“
-
Çörək və un məmulatlarına tələbatın azalması qiymətlərə təsir edəcək? - VİDEO
-
Azərbaycanda uşaqlar arasında yeni virus YAYILDI
-
Şadlıq saraylarında hansı menyular daha çox bahalaşıb? - QİYMƏTLƏR
-
Anar Ələkbərov o videonu Prezidentlərə göstərdi - VİDEO
-
Prezident İlham Əliyev Almaniyada işgüzar səfərdədir - FOTO/VİDEO
-
NATO baş katibi qırıcı təyyarədə ikinci pilot oldu - FOTO
-
Avtobuslarda gigiyenik qaydalara əməl olunmur - VİDEO
-
Lukaşenko nüvə başlığını qucaqladığını bildirib - VİDEO
-
Milli Məclisdən Avropa Parlamentinin qətnaməsinə ETİRAZ
-
Türkiyədə İŞİD-ə qarşı əməliyyat - 23 bəfər saxlanıldı
-
İlham Əliyev Füzulidən Berlinə getdi - Tarixi uçuş
-
Hansı rayonda nə qədər özəl uşaq bağçası var? – Tam siyahı
-
Azərbaycan-Qazaxıstan hərbi əməkdaşlığı müzakirə edilib - VİDEO
-
Keçmiş nazir müvininə 7 il iş kəsildi - 125 milyon mənimsəyib
-
Vətəndaş Qəbulu Mərkəzində may ayında qəbul cədvəli açıqlanıb - SİYAHI
-
Ətin qiyməti 25 manat olacaq? - AÇIQLAMA
-
Prezidentlər Ağdamda orta məktəbin təməlqoyma mərasimində - FOTOLAR
-
Yusif Mustafayev borc verdiyi 100 mindən çox pulunu geri ala bilmir - VİDEO
-
Tayvandan Azərbaycana gətirilən meyvə suyu yararsız çıxıb - FOTO
-
İlham Əliyev Qırğızıstan prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə etdi - FOTO
-
Mənimsəmədə təqsirləndirilən vəkilin cinayət işinin bəzi detalları məlum olub - İTTİHAM AKTI
-
COP29 Azərbaycanın malik olduğu imkanlarıntəqdimatı olacaq
-
Xaricdən gətirilən kartof ölkə daxilində 2 dəfə baha satılır – Rəqəmlər
-
Prezidentlərin Ağdama səfərindən - Maraqlı fotolar
-
İki naziri yola salan Heydər Yaqubov... – Direktor öz gücünü kimdən alır?
-
Qərb Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmağa çalışır - Zaxarova
-
“TikTok“la bağlı sorğu keçirilib - 74,9% məhdudiyyət tətbiqini istəyib
-
Binə qəsəbəsində qanunsuz elektrik xətləri çəkilir? - VİDEO
-
Xocalıda insan qalıqları aşkar edildi - FOTO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri Ağdam Konfrans Mərkəzi ilə tanış olublar - FOTOLAR
-
HƏMAS silahı yerə qoyacağına söz verdi: Amma bir şərtlə
-
“Füzuli tam şəkildə yenidən qurulur” - Hikmət Hacıyev
-
Ağdam Cümə məscidinin bərpadan sonra açılışı olub - FOTOLAR
-
Naxçıvanın yeni baş naziri kimdir? - DOSYE
-
Bakıda kişi qardaşını qətlə yetirib: “Hamımızın başına oyun açırdı”
-
Prezidentlər Pənahəli xanın sarayı və İmarət kompleksində görülən işlərlə tanış olublar - FOTO
-
Deputatdan parlament seçkilərinin vaxtı ilə bağlı iddia
-
Bakının məşhur məktəbi təmirə bağlanır: Şagirdlər digər təhsil ocağına köçürülürlər
-
Avtomobili yay rejiminə necə keçirək? - AÇIQLAMA + VİDEO
-
Naxçıvanın yeni baş naziri vəzifəsindən azad olundu - Yerinə Cəlilov təyin edildi
-
“Zəngəzur dəhlizinin adını eşitdikcə sanki ağıllarını itirirlər...“ - “Bu, çox qəribədir“
-
Azərbaycandan dünyaya Yaşıl Baxış
-
Bakıda 6 istiqamət üzrə istirahət zonaları yaradılacaq - TƏFƏRRÜAT + VİDEO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri Füzulinin Baş planı ilə tanış olublar - FOTOLAR
-
Nəsib Quliyev qadına görə intihar edib - SENSASİYALI İDDİA
-
“Dövlət sərhədimizin 12 kilometri artıq delimitasiya olunmuş hesab edilir” - Prezident İlham Əliyev
-
Bölmələrimiz həyəcan siqnalı ilə ayağa qaldırıldı - Zakir Həsənov prosesi izlədi
-
Taliban İŞİD-ə qarşı mübarizə üçün xüsusi bölmə yaradır: İşsizlərin siyahısı hazırlanır
-
Azərbaycanda balıq ovu qadağan edilir - Bu tarixdə
-
“NATO Polşada nüvə obyektləri yerləşdirərsə, hədəfimiz olacaq“ - Rusiya XİN
-
Cəfər Cabbarlı haqqında məxfi həqiqətlər - ARAŞDIRMA + VİDEO
-
Azərbaycanda niyə qeysəriyyə əməliyyatlarına üstünlük verilir? - ARAŞDIRMA
-
Bayden qanun imzaladı - Üç ölkəyə hərbi yardım haqqında
-
ADA Universitetində keçirilən forumdan mühüm məqamlar
-
İqlim dəyişmələrinin fəsadlarına qarşı mübarizəyə böyük töhfə
-
Tünzalə Ağayevanın yeni görünüşü - VİDEO
-
“Qarabağ“ - “Neftçi“ oyunundakı 5 qol - VİDEO
-
Sakinlər deputatlara ən çox nədən şikayətlənirlər? - VİDEO
-
Keçmiş başçının hospitalından şikayət - Pasientlə “Rela Hospital“ arasında nə baş verib?
-
Bayden qanunu imzaladı - “TikTok” ABŞ-da qadağan ediləcək
-
Şuşada inşa olunan yeni yaşayış kompleksinin görüntüləri - VİDEO
-
Maşın bazarında durğunluğun səbəbi nədir? - VİDEO
-
Büdcəyə yenidən baxılacaq? - FOTO
-
Rəisin evindən oğurluq etdi, araq alıb içdi - Kameraya salam da verdi
-
İkinci əl məhsulun oğurluq olmadığını necə bilmək olar? - VİDEO
-
Çinə səfər edən Antoni Blinken üçün qırmız xalı sərilmədi - VİDEO
-
Bakıda nöqsanlar aşkarlanan restoranın fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb - FOTO
-
Alimpaşa Məmmədov vurduğu ziyandan 185 min manat ödəyib
-
“İstəyirəm həyat yoldaşım mənə qulaq asanda utanmasın” - Aysun İsmayılova
-
Sabah Rəfahda hərbi əməliyyat başlaya bilər - İsrail nəşrindən şok iddia
-
“Nar” voleybol üzrə ölkə çempionlarını təbrik edir - FOTOLAR
-
Sabah Binəqədidə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
Zəngilan, Cəbrayıl və Qubadlı sakinlərinə şad xəbər - VİDEO
-
Əfv Komissiyasının növbəti iclası keçirilib - Müraciətlərin sayı 300-ü keçib
-
Xankəndidə tələ partlayıcı qurğular aşkarlanıb - VİDEO
-
Bakıda restoran sahibləri cəzalandırıldılar - RƏSMİ
-
Naxçıvanda 10 aydan çoxdur ki, maaş ala bilməyən işçilər etiraz etdilər - VİDEO
-
30-a yaxın israilli general HƏMAS-ın girovluğundadır – KİV
-
Şuşaya köç başlayır - Tarix açıqlandı
-
Moskvada sərgidə qənimət götürülmüş NATO tankı nümayiş etdiriləcək - VİDEO
-
Üç ayda 170 avtomobil yanıb: FHN əsas səbəbləri açıqladı
-
Bakı Sağlamlıq Mərkəzində maşınqayırma texnikumunu bitirən şəxs anju edir? - İDDİA/VİDEO
-
“Azərbaycan parlaq gələcəyini inamla qurur“ - Sadıq Japarov
-
Bakıda dələduz şəbəkə peyda olub – Mənzilləri, obyektləri kirayələyib...
-
100 milyon da son hədd deyil - İlham Əliyev
-
ABŞ-nin Rusiyadakı səfirliyi zəhərlənmədən ehtiyat edir - SƏBƏB
-
“Ermənistan özü işğalı sonlandırmağa qərar verdi“ - Elçin Əmirbəyov
-
Respubilkanın sabiq baş pediatırı intihar edib - Prokurorluqdan açıqlama
-
Azərbaycan-Qırğızıstan sənədləri imzalanıb - FOTO
-
Tanınmış iş adamı deputat olacaq? - İDDİA
-
Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdi - VİDEO
-
Roza Zərgərli pedaqoji fəaliyyətə başlayıb - VİDEO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan Dövlətlərarası Şurasının 2-ci iclası keçirilib - FOTOLAR
-
Benzinlə qadını yandıran şəxs vəzifəli şəxsin oğludur - Yeni faktlar
-
Prezidentdən Allahverən İsmayılovla bağlı – Sərəncam
TOP 10
ARXİV