![]() |
|














Bakıdan çıxan eskadra, Xəzərdə döyüş, saysız-hesabsız qənimət - Ənzəli Əməliyyatı
Tarix 14.07.22, 22:18 |
|
89.jpg)
1920-ci il mayın 18-də həyata keçirilən Ənzəli əməliyyatı tarixşünaslıqda az işıqlandırılan hadisələrdən biridir. Həmin gün Bakını az əvvəl işğal etmiş Qırmızı Ordunun Volqa-Xəzər donanması İranın Gilan vilayətində britaniyalı hərbçilərin yerləşdiyi Ənzəli limanına hücum edir. Məqsəd Rusiya İmperiyasına məxsus və vətəndaş müharibəsi sırasında bolşeviklərlə mübarizə aparan antibolşevik qüvvələrin rəhbərlərindən biri, general-leytenant Anton Denikinin nəzarətinə keçən donanmanın müsadirə olunması idi.
Lent.az Azərbaycanda baş verən hadisələrlə birbaşa bağlılığı olan Ənzəli Əməliyyatı barədə materialı təqdim edir.
Rusiya İmperiyasının süqutundan sonra onun nəhəng ərazisində davamlı və çoxsaylı müharibələr başladı.
Bütün Yer kürəsində inqilab yaymaq istəyən bolşeviklər Vətəndaş Müharibəsinin ilk başlarında imperiyanın ucqarlarını sovetləşdirməyə cəhd etdi. Amma Finlandiya və Baltikyanı ölkələrdə yerli kommunistləri hakimiyyətə gətirmək cəhdi baş tutmadı.
1919-cu il ərzində Antanta ölkələrinin milli respublikalara və “ağlar”a dəstək verməsi də bolşeviklərə hücumlar həyata keçirməyə imkan vermirdi. Bu fonda inqilabi aktivliyi Şərqə doğru yönəltmək ehtiyacı yaranmışdı.
Bununla bağlı bolşeviklərin liderlərindən biri Lev Trostki belə qeyd edirdi:
“Siyasi durum elə gətirib ki, Parisə və Londona gedən yol Əfqanıstan, Pəncab və Benqaliyadan keçir”.
1919-cu ilin ortalarında Böyük Britaniya Qafqaz və Mərkəzi Asiya regionunda mövqelərini çox möhkəmləndirir.
Bu dövrdə Xəzər dənizində bolşeviklərlə silahlı mübarizə aparan, Rusiya İmperiyasının sabiq generalı Denikinin güclü donanması mövcud idi.
Qırmızı Ordunun 1920-ci ilin birinci yarısında Şimali Qafqaza yürüşü həmin donanmanın vəziyyətini tamamilə dəyişdi. Bolşeviklər Xəzər donanmasını əllərinə keçirməyə çalışırdılar və Həştərxan, Krasnovodsk (Türkmənbaşı) və Mahaçqalanı nəzarətə almışdılar.
Əsas bazalarını itirən donanma Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin paytaxtı Bakıya, oradan isə İranın Britaniya qüvvələrinin nəzarət etdiyi Ənzəli limanına aparılması planlaşdırılırdı.
Amma britaniyalılar şərt qoyaraq Denikinin donanmasının tamamilə tərksilah olunmasını və onların tabeliyinə keçməsini bildirdilər.
“Xəzərin ağqvardiyaçı donanmadan təmizlənməsi nəyin bahasına olursa-olsun gerçəkləşməlidir”, - bunu Sovet İttifaqının Hərbi Dəniz Qüvvələrinin komandanı Aleksandr Nemits Volqa-Xəzər donanmasının komandanı Fedor Raskolnikova məktubunda yazırdı.
Məhz bu günlərdə, 1920-ci il aprelin 28-də SSRİ qüvvələri AXC-nin mövcudluğuna son qoyaraq Bakını işğal etdilər. Bolşeviklər onların Xəzər dənizindəki mövcudluqlarına təhlükə törədən həmin donanmanı ələ keçirmək üçün plan hazırlayırlar.
Bu planın hazırlanmasına Türküstan cəbhəsinin komandanı Mixail Frunze də qoşulur. O, “ağ”ların Ənzəli limanında ingilislərin himayəsi altında olan donanmasını ələ almaq üçün İrana 20-30 minlik hərbi qüvvə ilə müdaxilə etməyi təklif edir.
Neytral İrana hücumun ciddi beynəlxalq qınağa səbəb olmasından ehtiyat edən Sovet rəhbərliyi diplomatik qalmaqalı önləmək üçün əməliyyatda iştirak edəcək qüvvələrin Moskvanın qərarı olmadan addım atdığını bildirməyi planlaşdırırdı.
Mayın 17-də Volqa-Xəzər donanmasının 14 gəmidən ibarət eskadrası reyd üçün Bakıdan çıxaraq İran istiqamətinə yol alır. Gəmilərin göyərtəsində 2 minə qədər döyüşçü var idi. Onların sayəsində Ənzəli sahillərinə desant çıxarılması və qısa müddətə limanın mühasirəyə alınması planlaşdırılırdı.
Mayın 18-i səhər sovet donanması Ənzəliyə yaxınlaşaraq ingilislərdən kapitulyasiya etməyi və “ağ”lardan qalan bütün donanmanı onlara verməyi tələb etdilər.
Cavab verilmədiyi üçün tezliklə gəmilərdən ingilislərin Ənzəlidəki sahil batareyaları atəşə tutulmağa başlandı.
Artilleriya atışlarından biri şəhərdə ingilis qüvvələrinin qərargahına düşdüyü üçün döyüşlərin idarə edilməsi ilə bağlı böhran və qarışıqlıq yaşandı. Britaniya hərbçiləri Ənzəlidən geri çəkilmək əmri aldı və gəmilərin az bir hissəsini də götürərək daha təhlükəsiz olan Rəşt şəhərinə geri çəkildilər.
Plana uyğun həyata keçirilən əməliyyat zamanı bolşeviklərin 1 döyüşçüsü ölür, 10 nəfər isə yaralanır. Minimal itkilər və ələ keçirilən zəngin qənimət Moskvada böyük sevinclə qarşılansa da, onlar neytral ölkə statusuna malik İranın limanına edilən hücumu kənar qüvvələrin etdiyini deyərək məsuliyyətdən yayınır.
1920-c il mayın 23-də SSRİ-nin xarici işlər üzrə xalq komissarı Georgi Çiçerin İrana müraciət edərək Ənzəlidəki əməliyyatın SSRİ rəhbərliyinin icazəsi olmadan keçirildiyini açıqlayır.
Britaniyanın “Times” qəzeti 28 may tarixli buraxılışında bu münasibətlə yazırdı:
“İranın Ənəzli limanının ələ keçirilməsi Yaxın və Orta Şərq boyu yayılmış və tezalışan materialın yanğına çevrilməsi üçün kiçik qığılcım ola bilər”.
1920-ci ilin iyununda Ənzəlidə qənimət kimi ələ keçirilən müxtəlif ölçülü 20 gəmi, 50 top, onlar üçün 50 min mərmi, həmçinin, radiostansiya, azuqə ehtiyatları və s. Bakıya daşınır.
Ənzəli əməliyyatı bolşeviklərin vətəndaş müharibəsi sırasında həyata keçirdiyi ən uğurlu dəniz əməliyyatı kimi tarixə düşüb.
Xəbərin oxunma sayı : 763
Maraqlı
Xəbərlər
-
Çoxmərtəbəli binalarda səs izolyasiyasına niyə diqqət edilmir? - VİDEO
-
Bağçalara qəbul başlayır - Proses necə keçiriləcək?
-
Abortla bağlı yeni qanun qəbul edilə bilər - VİDEO
-
Qərb Ukraynaya silah tədarükünü bərpa edib - Zelenski
-
Xocalı girovlarının ifadələri: Dəhşətli faktlar ortaya çıxdı
-
Mingəçevir sakinlərin nəzərinə: Bəzi ərazilərdə qaz olmayacaq
-
“Yadıma düşmür ki, nəvaxtsa mən onu söyüm...“ - Zülfüqarov Məmmədyarova cavab verdi
-
Kolumbiya üsyançılarının sayı artır - hökumət narahatdır
-
Masallıda 24 yaşlı oğlan xalası qızı ilə münasibətdə oldu: anası və atasına isə... - TƏFƏRRÜAT
-
“Azəriqaz”da absurd təyinat…- Nəqliyyat mühəndisi maliyyə sektorunda
-
15 mini icra başçısının sürücüsünə vermək adı ilə aldı - Sahibkarın başına iş gəldi
-
Baş prokuror Nərimanovda vətəndaşları qəbul etdi - Fotolar
-
“Qaçqınkom“un tenderi şübhələr yaratdı: “SS-İnşaat“ kimindir?
-
Əli Əsədov İqtisadi Şuranın üzvlərini topladı - Müzakirə
-
Natiq Cəfərli quru sərhədlərinin bağlı qalmasını tənqid etdi - “Belə də iş olar?!”
-
“Stomatoloq.Mehemmed” necə pasiyentləri implant edir? - Araşdırma
-
Dövlət Miqrasiya Xidməti əməkdaşlarının geyim forması dəyişdi - Fərman
-
Biləcəridə şəhid ailəsinin evini dağıtdılar - FOTOLAR
-
Serftifikasiyadan kəsildi, məktəbə texniki işçi kimi düzəlmək istədi - Dələduzluğun qurbanı oldu
-
Pekin düşmənlərinə qarşı “kiber-arılar“ yaradır - SENSASİNON DETALLAR
-
Əhalinin banklardakı əmanətləri 15 milyard manatı keçib - Statistika
-
Bakıda avtomobil ehtiyat hissələri mağazasının faəliyyəti dayandırıldı - VİDEO
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 3 günlük məzənnəni açıqladı
-
Nikahların sayı artıb, boşanmalar azalıb - Doğulanların və ölənlərin sayı isə...
-
Mənzil qiymətləri niyə sürətlə artır? - Bazara təsir edən amillər
-
Dənizçi pasportu almaq istəyən 181 nəfəri belə aldadıblar - DƏLƏDUZLUQ İŞİ
-
“Putin Ukraynada uzunmüddətli müharibəyə hazırlaşır“ - “Financial Times“
-
Növbəti dörd gündə havanın maksimal temperaturu 41 dərəcə olacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
“Veysəloğlu“ Şirkətlər Qrupunun elan etdiyi “Qida Təhlükəsizliyi Ayı”na yekun vuruldu - FOTOLAR
-
Sosial yardım məbləğində artımlar olacaq? - Deputat
-
PKK silahları təhvil verməyə başladı - FOTOLAR/VİDEO
-
Xocalıda girov götürülmüş qadın: Yaşyarımlıq oğlum başından qəlpə xəsarəti aldı
-
Bosniyalı müsəlmanların qətli - Srebrenitsa soyqırımından 30 il ötür
-
Azərbaycanda orta aylıq əmək haqqı 9 % artıb - Rəsmi
-
Prezident daha bir fərman imzalayıb - Şübhəli əməliyyatlarla bağlı
-
Lisey və gimnaziyalara qəbul - 200 şagirdin nəticəsinin əlavə araşdırılmasına zərurət yaranıb
-
“Yaşayış minimumu haqqında” qanun dəyişib - Fərman
-
Magistraturanı bitirənlər bu qədər maaş alacaq - SİYAHI
-
“Bakinski raboçi”, “Respublika” və “Xalq qəzeti”... - Prezident bu nəşrlərlə bağlı fərman verdi
-
İlham Əliyev Mariam Kvrivişvilini qəbul etdi - FOTO
-
Pakistanda avtobusa silahlı hücum olub - 9 nəfər öldürülüb
-
Milli Onkologiya Mərkəzinə 650 min manat ayrılıb - SƏRƏNCAM
-
Bakıda dəfn mərasimində DƏHŞƏT: Oraqla qardaşının BAŞINI KƏSDİ
-
20 avtobus marşrutu müsabiqəyə çıxarılır - SİYAHI
-
Köhnədir, oturacaqları sınıqdır - 50 nömrəli avtobusdan ŞİKAYƏT
-
Bakı zənginlərinin qumar oynadığı məkan: “Ağ klub“un aqibəti necə oldu? (VİDEO)
-
ABŞ-nin NATO müttəfiqləri Amerika silahlarının Ukrayna üçün əvəzini ödəyəcəklər - Tramp
-
Sumqayıtda əliliyi olan şəxslər üçün quraşdırılan panduslar yarımçıq qaldı - VİDEO
-
İsrail yaxın vaxtlarda bir neçə ərəb dövləti ilə sülh sazişi imzalaya bilər - Netanyahu
-
Azərbaycan 103 ölkəyə ixrac, 153 ölkədən idxal edib - Statistika
-
Bazarlarda satılan şaftalıların üzərinə boya vurulur? - VİDEO
-
Azərbaycanda əhalinin yanacaq xərclərinin nə ilə bağlıdır? - VİDEO
-
“Ciyər axşamı”ndakı qanlı davanın səbəbi bilindi - Məclis sahibi də etiraz edib
-
Prezident İlham Əliyevin Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfəri başa çatıb - FOTOLAR
-
Vətən müharibəsinin iştirakçısı arvadını öldürüb? - Valideynlər danışdı
-
Metroda ən çox sərnişin bu stansiyalardan istifadə edir - SİYAHI
-
“AtaSığorta” kibertəhlükəsizlik tələblərini pozub - AMB xəbərdarlıq etdi
-
Bakının ən bahalı və ucuz mənzilləri - Sotu 350 min AZN olan torpaq sahəsi
-
Sərxoş sürücü polisə tabe olmadı - İçkili maşın sürməsini belə izah etdi
-
Romada Ukrayna toplantısı: Zelenski Marşall Planı təklif edir
-
“Dedi ki, qardaşı Kürdəxanıda rəisdir” - Restoranda ağlayan qadın aldadılıb
-
Fərid Əhmədov pakistanlı həmkarı ilə görüşdü - Fotolar
-
Bu imtahanın keçirilmə qaydaları dəyişdirildi - Keçid balı artırılıb
-
Kiyevə göndərilən dron səfirliyimizin yaxınlığına düşüb - Fotolar
-
DİN-də kollegiya iclası: Vilayət Eyvazov yeni tələblər qoydu - FOTO
-
Ən çox şikayət edilən sığorta şirkətlərinin - Siyahısı
-
Lavrov və Rubio arasında görüş olub - Nə müzakirə edilib?
-
Bakı metrosunda ən çox hansı stansiyadan istifadə edilir? - SİYAHI
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
“Nar” tədbirdə rəsmi telekommunikasiya tərəfdaşı kimi iştirak etdi - Fotolar
-
Azərbaycanlı “Vaqner”çilər həbs olundu - DTX-dən əməliyyat
-
Məhşur blogerin “Papağ” restoranları “Cart to card” sistemi işləyir? - Vergidən yayınma……
-
İlham Əliyevlə Paşinyan nələri müzakirə ediblər? - Rəsmi açıqlama
-
Cərrah Elçin Bayramov qonşularına təzyiq göstərir - “Heç kimdən qorxmuram...“
-
Azərbaycan kənd təsərrüfatında fəlakət göstəriciləri: Əkin sahələrinin zərəri 90% artdı
-
İşdən çıxarılan məktəb direktorlarının 20 faizi vəzifəsinə bərpa olunub - Nazir
-
Özünü “vəkil“ kimi təqdim edən Səbiyyə Panəliyevanın dələduzluğu davam edir - ŞİKAYƏT
-
Azərbaycanla Ermənistan bu məsələlərdə razılığa gəldi - Görüşün nəticələri
-
Yağış yağacaq, külək əsəcək - Sabahın havası
-
Xocalıda yaralanan şəxs: Bacımın meyitini üç gün sonra götürə bildim, qardaşım isə...
-
Generalın nömrəsini axtaran müəllimin başına oyun açdılar - DƏLƏDUZLUQ İŞİ
-
İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan arasındakı görüş başa çatdı - FOTO
-
“Bakı və İrəvanın sülh sazişi imzalaması regiona sabitlik gətirəcək“ - Peskov
-
Miras üstündə mübahisələrə son qoyulur? - Qanun dəyişdi, qaydalar yeniləndi
-
“Polisləri görüb qışqırmağa başladım” - Qız qaçıran 3 nəfər niyə azadlığa buraxıldı?
-
Bahalaşan və ucuzlaşan məhsullar açıqlandı - SİYAHI
-
“Atlant” sahibi ilə kürəkəni məhkəmədə üz-üzə - 14 milyon kimin cibindədir?
-
“Təxminən 20 min uşaq bağçadan kənarda qalacaq“ - Nazir
-
Zelenskidən Rusiyaya xəbərdarlıq: “Sərt reaksiya olacaq!”
-
I və IV ixtisas qrupları üzrə imtahan keçiriləcək - DİM-dən xəbərdarlıq
-
Arvadını öldürmək istəmişdi - 15 il həbs verildi
-
Məhbus ailələrinin Tolikə qarşı şikayətinə baxılır - Məhkəmə qapalı keçirilir
-
Trampdan daha bir qalmaqallı qərar - Braziliyaya 50% rüsum tətbiq etdi
-
Azərbaycan məktəblərində rus bölmələri bağlanır? - Rəsmi cavab
-
Kamran Əliyev Zaqatalada vətəndaşları qəbul edəcək - Bu tarixdə
-
Bağ evi almaq müşkülə çevrilib: Hansı ərazilərdə qiymətlər od tutub yanır?
-
Yol polisindən yağışlı hava ilə bağlı - Müraciət
-
Bakıda iş adamının 2 villasını soydular - Yarım milyon manat oğurlandı
-
Kredit borcu olanların NƏZƏRİNƏ - Manatın məzənnəsi dəyişərsə...
-
Ağdərədə mina partladı - Xəsarət alan var
-
İlham Əliyevlə Paşinyanın görüşü başladı - FOTO/VİDEO
-
Fahreddin Altun vəzifəsindən azad edildi - Yeni TƏYİNAT
-
Direktor və müavinlər... - Daha bir kollecdə yeni təyinatlar olub
-
Əhali Prezidentin fəaliyyətini yüksək qiymətləndirir - SORĞU
-
Böyük Britaniya və Fransa bəyannamə imzalayacaq - Nüvə sahəsində
-
Klublararası Dünya Çempionatı: PSJ "Real"ı darmadağın edərək finala çıxdı
-
Qeydiyyatdan keçmədən də Qarabağa gedə bilərsiz - Bu dəfə 5 gün
-
Abşeronda şok hadisə:Oğul anasını yandıraraq öldürdü - VİDEO
-
“İplik“ fabrikindən 10 minlik oğurluq - Gözətçilər saxlanıldı
-
Sabah bu ərazilərdə 4 saat işıq olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
“Bu müharibədə diplomatiya tükənib” - Merts məyusdur
-
Azərbaycanda neçə nikah müqaviləsi bağlanıb?
-
Usta Natiq birdən-birə necə “vəzifəli şəxs” olub? - TƏFƏRRÜAT
-
Sabah bəzi rayonlarda şimşək çaxacaq, dolu düşəcək - Xəbərdarlıq
-
“Türkiyədə prezident seçkiləri 2028-ci ildə keçiriləcək“ - Ərdoğan
-
Bakıda ŞOK cinayət - 13 yaşlı qızın intim videolarını yaydı, həbs edildi
-
Prezident İlham Əliyev BƏƏ lideri ilə görüşdü - Fotolar
-
Avropada on gündə 2300 nəfər dünyasını dəyişib - İstilərə görə
-
Bu kəndlərdəki evlər təmir olunacaq - 30 milyona yaxın vəsait ayrıldı
-
Ərdoğandan İmamoğlu ilə bağlı təklifə reaksiya - “Xeyirli olar...”
TOP 10
ARXİV