![]() |
|














Rusiya və Çin İranı xilas edə bilməyəcək – Britaniya mediası
Tarix 26.11.21, 13:30 |
|

Böyük Britaniyanın “Middle East Eye” saytında “Rusiya və Çin yaxın zamanda İranı iqtisadi böhrandan xilas edə bilməyəcək” başlıqlı məqalə dərc olunub. Məqalənin müəllifi iranlı alim Fərdin İftixaridir.
Novator.az saytı məqaləni qısa ixtisarla ingilis dilindən çevirərək təqdim edir.
Tehran Moskva və Pekinlə əlaqələrindən yararlanıb Qərbə təzyiq göstərmək istəyir. Rusiya və Çin isə belə görünür ki, dünya ticarətinə aludədir, ona görə İranın geosiyasi oyunlarında iştirak riskinə meyillənmir.
ABŞ və Avropa ilə 40 ildir toqquşmada olan İran Qərbin iqtisadi basqısına duruş gətirə bilmək üçün indiyədək Çindən və Rusiyadan çox istifadə edib. Pekinlə Moskva da İrana xeyli iqtisadi və siyasi dəstək verib.
ABŞ-ın sərt sanksiyaları fonunda Pekin İrandan neft idxalını, həyati əhəmiyyət daşıyan sahələrdə ticarətini bu gün də davam etdirir. Çin həmçinin Rusiya ilə əl-ələ verib Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı üzrə İranla nüvə danışıqlarının bərpa olunmasına, İrana qarşı sanksiyaların ləğvinə tərəfdar çıxır.
Çinin İranla imzaladığı 25 illik geniş strateji planı da var. Bu plan İran neftinin Çinə davamlı ixracını, İrana müxtəlif sahələrdə milyardlarla dollar sərmayə yatırılmasını nəzərdə tutur.
Ancaq qarşılıqlı diplomatik səfərlərə, yüksək səviyyəli təmaslara, Rusiya və Çinlə sazişlərinə baxmayaraq oyun qaydalarını tez-tez dəyişməyə meyilli Tehran Pekin və Moskva ilə iqtisadi əlaqələrini lazımi qədər inkişaf etdirə bilməyib.
Hazırda İran prezidenti İbrahim Rəisinin başçılıq etdiyi mühafizəkar hökumət Çin və Rusiya ilə həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli əlaqələri yeni səviyyəyə qaldırmağa ümid edir. Ancaq İranda tərəfdaşlığa mane olan ciddi problemlər var və bu problemlər sistemin mahiyyətindən doğur.
1979-cu ilin islam inqilabı nəticəsində formalaşmış bu sistem onun nizamını müəyyənləşdirən ruhanilərlə hökumət arasında daim ikitirəlik yaranmasına rəvac verir.
Sistemin məsləhətini müəyyənləşdirən heyətin hədəfləri, planı bəzən hökumətin gündəliyi ilə düz gəlmir. Üstəlik, İranda hökuməti gah mühafizəkar, gah da mötədil qanad formalaşdırır ki, bu cinahların da xarici siyasətə və iqtisadi inkişafa yanaşma tərzi bir-birindən fərqlənir.
Hər yeni prezident öz sələfinin gördüyü işləri, qurduğu planları bir kənara qoyub mühüm sahələr, o cümlədən xarici əlaqələr, xarici ticarət üzrə yeni modellər qurmağa, yeni planlar cızmağa başlayır. Həm də İranın ali liderinin müəyyənləşdirdiyi, dönə-dönə üstündə durduğu bir xətt var: iqtisadiyyat elə qurulmalıdır ki, xaricdən nəsə almağa ehtiyac qalmasın, ölkə özü özünü dolandıra bilsin. Bu isə istər-istəməz hökumətlərin (mühafizəkar və ya mötədil) fəaliyyət imkanlarını məhdudlaşdırır, onları çərçivəyə salır.
İran sistemindəki bu təzadlar hökumətin yürütdüyü siyasətin, qəbul etdiyi normativ aktların uzunömürlü, dayanıqlı olmasına inamı sarsıdıb və buna Rusiya ilə Çini İran iqtisadiyyatında uzunmüddətli iştirakdan çəkindirən amillərdən biri kimi baxmaq olar.
İllərdir davam edən sanksiyalar, iqtisadi təcrid İrana xarici strateji əlaqələrini öz geniş resurslarına uyğun səviyyədə qurmağa imkan verməyib. Tehran vaxtının və enerjisinin çoxunu sanksiyalardan salamat qurtarmağa sərf edir. Bu işdə isə o, Rusiya ilə Çini əvəzolunmaz iqtisadi tərəfdaş sayır.
Tehran hesab edir ki, sanksiyaların zərərli təsirlərini azaltmaq üçün Çin və Rusiya, eləcə də Qərblə ziddiyyətdə olan başqa ölkələrlə əlaqələri gücləndirməlidir.
Eyni zamanda Tehran Qərbin apardığı iqtisadi müharibəyə tab gətirə bilmək üçün Rusiya və Çinlə birləşib, necə deyərlər, “sanksiyalar altında olan ölkələr qrupu” yaratmağa səy göstərir.
Çinin ABŞ və Avropa Birliyi ölkələri ilə iri həcmli ticarət dövriyyəsi, Rusiyanın isə Avropada böyük enerji bazarı var. Ona görə Pekin və Moskva ABŞ-ın İrana qarşı sanksiyalarına daim boyun əyməyə məcbur olublar və Tehranın xeyrinə manevr edə bilməyiblər.
Rusiya və Çin iki böyük nüvə dövlətidir, onlar Qərblə həm qlobal əməkdaşlığı, həm də rəqabəti prioritet kimi qəbul edirlər və İranın ambisiyalarını dəstəkləyib özlərini ziyana salmaq istəmirlər.
İran iqtisadiyyatının sanksiyalara görə getdikcə zəiflədiyi, ölkənin strateji sahələrdə böyük sərmayələrə, əsaslı yenidənqurmalara ehtiyac duyduğu bir vaxtda Rəisi hökuməti hələ də xarici iqtisadi əlaqələrə dair strateji plan ortaya qoymayıb.
Rusiya və Çin İrana qarşı sanksiyaların aradan qaldırılmasının leqal yolunu Vyanada Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı üzrə nüvə danışıqlarının aparılmasında görür. Tehran isə buna təxirəsalınmaz bir məsələ kimi baxmır və problemi kökündən həll etmək əvəzinə zahiri dəyişikliklər etməyə üstünlük verir.
Rəisi hökuməti nüvə məsələsinə, Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı üzrə danışıqlara sələfindən fərqli münasibət sərgiləməyə çalışır. İndiki dövrdə Tehran müdrik davranmalıdır: Rusiya və Çini özündən uzaqlaşdırmağı arzulamırsa, onda konstruktiv nüvə siyasəti yürütməlidir.
Əslində Rusiya və Çin İrana münasibətdə çox ziddiyyətli situasiyadadır: bir yanda iqtisadi sanksiyalar, o biri yanda iqtisadi əlaqələr. Rusiya və Çin, şübhəsiz ki, İrana qarşı sanksiyaları və bu ölkənin daxilində sistemin doğurduğu çoxsaylı məhdudiyyətləri iqtisadi əməkdaşlığın yüksək səviyyəyə çatdırılmasına maneə sayır. Həm Moskva, həm də Pekin ümid edir ki, sanksiyalar aradan qalxsa, İranın istifadəsiz qalmış bazarlarında mühüm paya sahib olacaq.
İrana nüvə danışıqlarında daha çox güzəşt əldə etmək üçün Rusiya və Çindən Qərbə qarşı təsir vasitəsi kimi yararlanmaq vacib olsa da, Moskva və Pekin Tehranın mühüm iqtisadi gözləntilərini yerinə yetirməyə hazır deyil.
Qısası, Tehranın Pekin və Moskva ilə qurduğu, gizli əməliyyatlardan, gizli daşınmalardan ibarət iqtisadi əməkdaşlığı onun yalnız gündəlik ehtiyaclarının bir hissəsini ödəməyə yetə bilər və üstəlik, bu cür əməkdaşlıq əbədi davam edə də bilməz.
Tehran daxili və beynəlxalq maneələri aradan qaldırmasa, eləcə də ABŞ və onun regional müttəfiqləri ilə uzunmüddətli razılaşmaya nail olmasa, Çin və Rusiya İranla əməkdaşlığa könülsüz yanaşmağa məhkum qalacaq və onu ağır iqtisadi vəziyyətdən çıxarmaq kimi çətin, faktiki mümkünsüz missiyanı yerinə yetirə bilməyəcək.
Xəbərin oxunma sayı : 967
Dünya
Xəbərlər
-
“Rusiya müharibəni dayandırmasa, böyük problemlərlə üzləşəcək“ - Piter Heqset
-
Sabah bəzi ərazilərdə qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Mehdiyevin qızı atası haqda suala sualla cavab verdi: “Bir kəlmə də deməyəcəyəm”
-
“NATO və Aİ-nin gücündən bərabər istifadə etməyə çalışırıq“ - Mark Rütte
-
“Qrant qazanan özəl bağçaların aylığı 500 manatdan çox olmamalıdır“ - Nazirlik
-
İran gəmiləri Azərbaycana gəldi - FOOTLAR
-
Mehdiyevlərin ailə bankı da batır - Zərərin həcmi açıqlandı
-
Pakistanla Əfqanıstan 48 saatlıq atəşkəs elan etdi - “Reuters“
-
Növbəti iki gündə bəzi rayonlara sulu qar yağacaq - Xəbərdarlıq
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
TRİPP layihəsi bütün bölgə üçün faydalı olacaq - İlham Əliyev
-
MSK toplandı:Depuatın mandatına xitam verildi
-
DTX və DSX-dən birgə əməliyyat - Külli miqdarda narkotik ələ keçirilib
-
Azərbaycan bu il 23 ölkədən 6,4 milyardlıq qızıl alıb - Tam siyahı
-
Ceyhun Bayramov ATƏT sədri ilə görüşdü - FOTO
-
Madaqaskarda hərbi çevriliş baş verib - Prezident ölkədən qaçıb
-
Azərbaycanlı “qanuni oğru“ həbs olundu - Rusiyada
-
“Ramiz Mehdiyevin mənə nə aidiyyəti var?“ - Əli Həsənov
-
Prezident ATƏT sədrini qəbul etdi - FOTOLAR
-
Həmkarlar İttifaqında yeni rəhbərlik - "köhnə hamam, köhnə tas..."
-
Əhməd əl-Şaraa Rusiyada - Bəşər Əsədin ekstradisiyasını istəyəcək
-
“Faktları tapıblar, sübutlar var...“ - YAP-dan Ramiz Mehdiyevin həbsinə reaksiya
-
Dövlət agentliyində işçilərin say həddi artırıldı - FƏRMAN
-
ABŞ Venesuela sahillərində gəmiyə zərbə endirdi - 6 nəfər öldü
-
Yağış yağacaq, şimşək çaxacaq - Sabahın havası
-
Prezidentdən NUFA3 iştirakçılarına - Müraciət
-
Zəngəzur dəhlizi belə olacaq - XƏRİTƏ
-
25 yaşlı müəllimə qaçırıldı, məcburi videoya çəkildi - TƏFƏRRÜAT
-
Azərbaycanda hansı sahələrdə nə qədər əməkhaqqı verilir? - Siyahı
-
Ramiz Mehdiyevin topdağıtmaz sərvətinin bir qismi... - SİYAHI
-
Gəncədə 33 yaşlı kişi 11 yaşlı xalası qızına təcavüz edib - TƏFƏRRÜAT
-
“Sədərək”dəki sahibkarlar nədən narazıdır? - VİDEO
-
“Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişi üzrə təklifimiz qüvvədədir“ - Kreml
-
Baş direktor vəzifəsindən azad edildi - “Azneft”də struktur dəyişikliyi
-
Mehdiyev işində Elton Məmmədovun adı halanır - Dövlət vəsaitlərini birgə mənimsədikləri iddia olunur
-
Kommunal xərcin 20 faizi geri qaytarılacaq - Deputat dəyişiklikləri açıqladı
-
Bu il nə qədər avtomobil utilizasiyaya verilib? - VİDEO
-
Azərbaycan nefti 64 dollara düşdü - Daha iki dollar ucuzlaşıb
-
Xırdalanda qətl hadisəsi - 19 yaşlı oğlan öldürüldü
-
Metroda növbəti problem - Qatar tuneldə qaldı
-
Faizsiz kreditlər daha çox kimlərə şamil olunacaq? - VİDEO
-
“Putin Ukrayna müharibəsini bitirmək istəmir“ - Tramp
-
Qiymət artımından sonra saxta qızıllar bazara yol açıb - VİDEO
-
Ramanada kanal həddindən artıq çirklənib - ŞİKAYƏT /VİDEO
-
Paytaxtın hərəkətin ən çox intensiv olduğu mərkəzi küçəsi təktərəfli olur - VİDEO
-
DÇ-2026 seçmə mərhələsi: Türkiyə və İngiltərə darmadağın, Portuqaliya bir xalla kifayətləndi
-
“Beauty Time“da qadın yanıq xəsarətləri aldı - Məşhur salonlar şəbəkəsindən ŞİKAYƏT
-
“Yaxın Şərqdən sonra digər regionlarda sülhə maraq itirilməməlidir“ - Zelenski
-
Sahibsiz heyvanları toplayaraq müalicə etdirdi, klinikaya 40 min manat borcu yarandı - VİDEO
-
Ramiz Mehdiyev həbs olundu! - Dövlətə xəyanətdə ittiham olunur! (ŞOK)
-
“Qəzzada sülh planının ikinci mərhələsinin başlayır“ - Tramp
-
Vardanyanın məhkəməsində ifadələr dinlənildi - FOTOLAR
-
Azərbaycan Ordusunda gecə və gündüz şəraitində nümayiş məşqləri keçirilib - VİDEO
-
Bakı metrosunda izdiham - Saatlardır kart işləmir + FOTO
-
Zelenski Odessa merini vətəndaşlıqdan məhrum etdi - Truxanov kimdir və nə baş verir?
-
“Tarqovı”da qanunsuz fotoqraflıq edən gənc - 4 sutkalıq həbs olundu
-
Qəzzanın yenidən qurulması 70 milyard dollara başa gələcək - BMT
-
Prezidentin tarixi Misir səfərindən görüntülər - VİDEO
-
Azərbaycanlı tələbə NASA-nın saytında təhlükəsizlik boşluğu tapdı - VİDEO
-
“Putinin Türkiyəni təhdid etməsi barədə iddialar həqiqətə uyğun deyil“ - AKP sözçüsü
-
“Rabitəbank”ın maliyyə vəziyyəti ürəkaçan deyil - Hesabat
-
AAAF Park-da oğurluq: Mənzildən soyuducu və paltaryuyan, anbardan bilyard oğurlandı
-
Prezident bu səlahiyyəti nazirlikdən aldı, Agentliyə verdi - Sərəncam
-
Azərbaycanda işsiz qadınların sayı artdı - Statistika
-
Sabiq icra başçısının həbs müddəti uzadılıb - Məhkəmə qərar verdi
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
İranlı milyonçu qadın Bakıda aldadılıb - “3 milyonumu mənimsəyiblər“
-
“Şimali Koreya Rusiyanın texnoloji dəstəyi ilə yeni qitələrarası raket hazırlayıb“ - Xarici KİV
-
Zakir Qaralov “Akkordu“ dirçəldir? - 15 milyonluq borc sıfırlandı
-
Bu avtomobillər kəskin ucuzlaşacaq - Yeni qərar
-
40 min ölüm, 64 min doğum, 2152 əkiz, 78 üçəm... - Bu ilin statistikası
-
ATƏT sədrinin Azərbaycana səfəri təxirə salındı - Səbəb açıqlandı
-
MSK sabah toplanır: bu deputatın mandatına xitam veriləcək
-
Dövlət Gömrük Komitəsində kürsü savaşı - Müavin və idarə rəisi Şahin Bağırovun yerinə göz dikib
-
Yağış yağacaq, şimşək çaxacaq - Sabahın havası
-
Mərkəzi Bank Adil Əliyevi cərimə etdi - Federasiyasına görə...
-
Bakıda taksilərin sayına limit qoyuldu - Dəyişiklik
-
“Tomaqawk”lar Ukraynada vəziyyəti nüvə müharibəsi həddinə çatdıracaq - Lukaşenko
-
Şuşakənd və Təzəbinəyə növbəti köç yola düşdü - FOTOLAR
-
Bakıda şirkətdən 7 min manatlıq oğurluq - 2 mühafizəçi saxlanıldı
-
“Azərbaycan Mərkəzi Bankı uçot dərəcəsini 6,25%-dək endirəcək“ - Fitch Solutions
-
Yolu piyadalar üçün nəzərdə tutulmayan yerdən keçən qadını MAŞIN VURDU
-
Beyləqanda Ümumdünya Statistika Günü qeyd olundu - Fotolar
-
Azərbaycan-Pakistan-Türkiyə spikerlərinin görüşü - İslamabad Bəyannaməsi qəbul edildi
-
Kərə yağı Azərbaycana hansı ölkələrdən və neçəyə gətirilir? – Qiymət 35% bahalanıb
-
Ordumuz payız-qış mövsümünə keçir - VİDEO
-
Makron və Tramp arasında maraqlı anlar - VİDEO
-
Prezident Yaxın Şərq Sülh Sammitində iştirakı ilə bağlı paylaşım edib - VİDEO
-
“Hər il təhsilə 5 milyard manat ayrılır” - Nazir müavini
-
Bakıda yeni pulsuz parklanma yerləri təşkil edilib - ÜNVANLAR
-
Əli Əsədov bu Agentliyə yeni səlahiyyət verdi - QƏRAR
-
Kürdəmirdə qadın bıçaqlandı - Əri saxlanıldı
-
Abşeronda evli kişi sevgilisini bıçaqladı:10 illik münasibətin sonu faciə ilə bitdi
-
Marketlərdə 40, köşklərdə 80 qəpik - Fərqin səbəbi nədir?
-
Bakıda bu binalarda mənzillər bahalaşacaq - VİDEO
-
Azərbaycanda Hindistandan gətirilən ətlər satılır? - VİDEO
-
“Ərdoğan Rusiya-Ukrayna müharibəsinin həllinə kömək edə bilər“ - Tramp
-
Sabunçu sakinləri üfunət içində - Kanalizasiya problemi niyə həll olunmur?
-
Moped idarə etmək üçün sürücülük vəsiqəsi tələb olunacaq - VİDEO
-
Prezidentin açılışını etdiyi Hövsan stadionunda Ticarət Mərkəzi tikilir - İcazə sənədi yoxdur?
-
Dostluğun təntənəsi: Azərbaycan - Tacikistan əlaqələri
-
İnstaqramda kimlər nələr paylaşdı? - FOTOLAR
-
Bu gün bütün Yaxın Şərq üçün yeni başlanğıc olacaq - Tramp
-
Sabah bu ərazilərdə qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
16 yaşlı qızın ana olması faktı üzrə istintaq başladı - Atanın kimliyi araşdırılır
-
MDB Məkanında Əməkdaşlıq və Qarşılıqlı Hörmətin Yeni Mərhələsi: Azərbaycanın Strateji Vizyonu
-
“Azərbaycan regional diplomatiyada ön sıralardadır“ - Hikmət Hacıyev
-
Bakıda 276 min manatlıq qızıl oğurluğu: Aysel və Vüsal Zeynalovların məhkəməsi başladı
-
"Sədərək”də sahibkarlarla Agentlik əməkdaşları arasında gərginlik - VİDEO
-
Azərbaycan və tacik xalqları arasında tarixi, mədəni və dini bağlılıqlar iki ölkə arasındakı əlaqələrin əsasını təşkil edir
-
İlham Əliyev Şarm əl-Şeyxdə Donald Trampla görüşüb - VİDEO
-
MDB məkanında əməkdaşlıq və qarşılıqlı hörmətin yeni mərhələsi
-
Ağdam-Hindarx yolunun tozu sakinləri çətin vəziyyətə salıb - VİDEO
-
Ərdoğan Meloniyə siqareti tərgirməyi tövsiyə edib - VİDEO
-
Enerji pasportu olan binalarda mənzillər bahalaşacaq - VİDEO
-
Keçmiş qayınatasını öldürüb, avtomobillə üstündən keçdi, qayınanasını bıçaqladı - TƏFƏRRÜAT
-
Ən çox şikayət olunan sığorta şirkətləri açıqlanıb - SİYAHI
-
Bakıda 276 min manatlıq qızıl oğurluğu: Aysel və Vüsal Zeynalovların məhkəməsi başladı
-
63 milyon manatlıq sifariş alan “universal“ şirkət: “Vest-LTD“nun sahibi kimdir?
-
Vitkoff və Putin arasında görüş 5 saat çəkibmiş - Tramp təfərrüatları açıqladı
TOP 10
ARXİV