![]() |
|




.jpg)





645.jpg)



Putinlə Tramp XXI əsri necə korladılar? – “The Guardian”
Tarix 05.04.22, 14:43 |
|

Böyük Britaniyanın “The Guardian” qəzetində Robert Rayxın “Putinlə Tramp mənim XXI əsr haqda təsəvvürümün yanlış olduğunu göstərdilər” başlıqlı məqaləsi dərc olunub. Professor Robert Rayx 1990-cı illərdə ABŞ-ın əmək naziri olub. Hazırda Berkli Kaliforniya Universitetində dövlət siyasətindən dərs deyir və dünyanın aparıcı medialarında siyasi icmalçı kimi çıxış edir.
Novator.az saytı Robert Rayxın “Guardian“dakı məqaləsini ingiliscədən çevirib oxucuların diqqətinə çatdırır.
2016-cı ildə Donald Trampın ABŞ prezidenti seçilməsi, 2022-ci ildə isə Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Ukraynada işğalçı müharibəyə başlaması mənim XXI əsrlə bağlı bəzi düşüncələrimdə yanıldığımı göstərdi.
Mən elə bilirdim XXI əsrdə millətçilik aradan qalxacaq. Qloballaşma sərhədlərin götürülməsi, ölkələr, regionlar arasında iqtisadi əlaqələrin güclənməsi, müasir mədəniyyətin, o cümlədən istehlak mədəniyyətinin bütün dünyaya yayılması ilə nəticələnəcək.
Yanılmışam. Həm Putin, həm də Tramp öz hakimiyyətlərini möhkəmləndirmək üçün ksenofob millətçilikdən istifadə etdilər. (Putinin aqressiyası Ukraynada vətənpərvərlik ruhunu alovlandırdı.)
Düşünürdüm ki, XXI əsrdə dövlətlər artıq öz vətəndaşlarını məlumat almaq istəyindən məhrum edə bilməyəcək.
Güman edirdim ki, yeni rəqəmsal texnologiyalar, o cümlədən internet dünyanın informasiya və beyin axınına nəzarəti mümkünsüz hala gətirəcək. Düşünürdüm ki, zalımlar artıq öz xalqlarını zülmətdə saxlaya, onları öz təbliğatları ilə aldada bilməyəcəklər.
Yenə yanılmışam. Tramp da Putin kimi medianı yalanla doldurdu. Putin öz vətəndaşlarını Ukraynada baş verənlərlə bağlı həqiqətlərdən məhrum edə bildi.
Düşünürdüm ki, inkişaf etmiş millətlər artıq öz coğrafi ərazilərini genişləndirmək uğrunda döyüşməyəcəklər.
Elə bilirdim yeni iqtisadiyyat torpaq-ərazi iddialarını innovativ texnologiyaların kölgəsində qoyacaq, ölkələr arasında rəqabət torpaq uğrunda yox, qabaqcıl ixtiralar uğrunda gedəcək.
Bu məsələdə qismən haqlı çıxmışam. Doğrudan da yeniliklər, innovasiyalar indi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Amma torpaq hələ də mühüm xammala çıxışı təmin edən, həmçinin insanları potensial xarici təcavüzkarlardan qoruyan faktor olaraq qalır.
Güman edirdim ki, böyük nüvə dövlətləri heç vaxt bir-biriləri ilə müharibə riskinə getməz, çünki nüvə silahı bunun yalnız məhvə apardığına “təminat” verir.
Nüvə müharibəsinin mənasızlığı məni arxayın etmişdi.
Qorxuram bu məsələdə də yanılmış olam. Putin hazırda təhlükəli nüvə uçurumunun kandarındadır.
Sivilizasiyanın daha heç vaxt özünü hamıdan təcrid etmiş səheflərin əsirinə çevrilməyəcəyini düşünürdüm. Elə bilirdim bu səfehlik artıq XX əsrdə qaldı, XXI əsrdə hətta totalitar dövlətlərin də hökumətləri tiranları cilovlaya biləcək.
Trampla Putin göstərdilər ki, yanılmışam.
Mən müharibə metodlarının dəyişdiyinə, kiber müharibənin və hədəfi yüksək dəqiqliklə vurmağa qadir silahların indən belə mülki əhali arasında itkiləri minimuma endirəcəyinə inanırdım.
Məni buna müdafiə strategiyası üzrə mütəxəssislər inandırmışdılar. Onlar deyirdilər ki, aqressiv qüvvələrin mülki şəxslərə hücumu artıq mənasızdır.
Tamamilə yanlış fikir imiş. Ukraynada dinc əhali arasında ölənlərin sayı arta-arta gedir.
Mən demokratiyanın qaçılmaz olduğuna inanırdım.
Bu inam məndə 1990-cı illərin əvvəllərində – Sovet İttifaqı dağılanda formalaşmışdı. Onda hələ Çin yoxsul ölkə idi. Mənə elə gəlirdi ki, qloballaşmış, yeni texnologiyaların hökmran olduğu müasir dünyada daha totalitar rejimlərin şansı yoxdur. Təbii ki, dünyanın geridə qalmış bəzi bölgələrində kiçik diktaturaların hələ bir müddət yaşayacağını güman edirdim. Amma tam əmin idim ki, müasir dövr demokratiyaya, demokratiya isə müasir dövrə birdəfəlik qədəm qoyub.
Trampla Putin bu məsələdə də yanıldığımı göstərdilər.
Bununla belə, hazırda ukraynalılar sübut etməkdədirlər ki, Tramp və Putin kimi avtokratların zamanı geri qaytarmaq cəhdlərinın qarşısını yalnız demokratiyanın gücü sayəsində almaq olar.
Ukrayna xalqının mübarizə şövqü onu da aydın şəkildə sübuta yetirir ki, demokratiya öz-özünə əldə olunmur. Bu, idman yarışı deyil ki, oturub seyr edəsən. Demokratik quruluş hökumətin yox, insanların qurduğu bir sistemdir.
Ukraynalılar bizə xatırladırlar ki, demokratiya onun uğrunda qurban verməyə hazır olanda yaşaya bilir. Qurban ifadəsini müxtəlif mənalarda başa düşmək gərəkdir. Söhbət həm böyük, həm də kiçik qurbanlardan gedir.
Məsələn, ola bilsin, 2020-ci ildə ABŞ-da prezident seçkisi keçiriləndə on minlərlə qaradərili kimi səs vermək üçün saatlarla növbəyə durmağın lazım gələcək. Ola da bilsin ki, vətəndaş hüquqları uğrunda hərəkatın mərhum liderləri Con Lyuis və Martin Lüter Kinq kimi başqalarının səs verə bilməsi uğrunda yürüş keçirməli, etiraz etməli, hətta həyatını riskə atmalı olacaqsan.
Ola bilsin, əksinə – adamların seçkini boykot etməsi, səs verməməsi məqsədilə yüzlərlə qapını döyəcəksən. Bunların hamısını göz altına almaq lazımdır.
Yeri gələndə səsimizin eşidilməsi uğrunda minlərlə insanı toplamalı və ya səsimizı saya salmaq istəməyən dünya güclərinə qarşı üsyana da qalxmalıyıq.
Demokratiyanın müdafiəsi işi onu məhv etmək istəyənlərə qarşı müharibəyə başlamağı da zərurətə çevirə bilər.
Ukrayna xalqı onu da xatırladır ki, demokratiya – keçmiş nəsillərdən bizə qalmış ən qiymətli sərvətdir. Bu miras elə-belə qalmayıb, keçmiş nəsillər onu bizə ötürə bilmək üçün həyatlarını riskə atıblar.
Demokratiya – bizdən də gələcək nəsillərə qalası ən qiymətli sərvət ola bilər, bir şərtlə ki, onu xoxan kimi görənlərin azadlığı boğmasına imkan verməyək, yaxud müştəbehliyimizə son qoyub azadlığın qayğısına qalmaqla məşğul olaq.
Mən XXI əsrin çox irəli getdiyini düşünürdüm, Putinlə Tramp yanıldığımı sübut etdilər. Texnologiyalar, qloballaşma və müasir idarəetmə sistemləri tiranların metodlarını dəyişə bilməyib.
Ancaq o da var ki, bu gün mən də dünyanın milyonlarla insanı kimi ukraynalılardan ilham alıram və ibrət götürürəm. Ukraynalılar bu gün bizə bildiyimizi yenidən öyrətməklə dərs verirlər.
Xəbərin oxunma sayı : 946
loading...
Analiz
Xəbərlər
-
Aygün Kazımovanın bu FOTOsu gündəm OLDU
-
Özəlləşdirmə çekləri barədə yekdil rəy: - dövlət vətəndaşlarına sahib çıxmalıdır
-
Deputatlar xalqın xeyrinə danışanda da tənqid edilir - səbəb nədir?
-
Kəlbəcərdən Laçına çəkilən elektrik xətti - VİDEO
-
“Bütöv Azərbaycan yaranacaq“ - Araz Elsəs
-
100 il yaşamağı hədəfləyən Hafiz Hacıyev: “Ölənə yaxın partiyanı ləğv edəcəyəm...”
-
Sərhədlər bağlıdır, amma Azərbaycana quru yolla 91 min əcnəbi gəlib – SİYAHI
-
50 yaşlı Defne Samyeli gözəlliyi ilə illərə meydan oxudu - FOTO
-
Klublarımızın yay planları: Kim gəlir, kim gedir?
-
“28 May”da velosiped oğurlayan şəxslər saxlanıldı - VİDEO
-
25 mindən çox azərbaycanlı qadın Türkiyəyə ərə gedib - Son 13 ilin statistikası
-
“G7”dən kənarlaşdırılan Rusiya “G20”də iştirak edə bilər - Avropa Birliyi
-
Telman İsmayılov Baydenlə niyə görüşüb? - “New York Post”
-
“Ukraynanın cənub-şərqində vəziyyət çox çətin olaraq qalır” - Conson
-
“Azərbaycan Ermənistanla sülh müqaviləsi imzalamaq istəyindədir“ - İlham Əliyev
-
Türkiyədə sel suları Kastamonu şəhərinə ciddi ziyan vurdu - VİDEO
-
Kəlbəcərdə İşğal və Zəfər muzeyləri kompleksinin təməli qoyulub - FOTO/VİDEO
-
Sumqayıt bulvarında dənizə kanalizasiya axıdılır? - Rəsmi açıqlama
-
Hikmət Mirzəyev şəhid övladları ilə görüşüb - FOTOLAR
-
“Rusiya qlobal internetin söndürülməsinə hazırlaşıb“ - Kreml
-
Bayden geri dönüş barədə düşünür - Çinə qarşı qadağalar yumşaldılacaqmı?
-
Maştağada narkotik plantasiyası: Bir həyətdə 15 mindən çox çətənə kolu aşkarlandı
-
Kasım-Jomart Tokayev avqustda Azərbaycana gələcək
-
Sabah havanın temperaturu 38 dərəcəyədək ARTACAQ
-
“AXC-Müsavat xəyanətkar cütlüyü Kəlbəcəri qurban verdi“ - Dövlət başçısı
-
“Biz istədiyimizə nail olacağıq” - Dövlət başçısı
-
Dövlət başçısı Kəlbəcərdə İstisu sanatoriyasının təməlini qoyub - FOTO
-
Rusiya defolt elan etdi - 1918-ci ildən bu yana ilk dəfə
-
“Ermənistanla sərhəddə mövqelərimiz daha da möhkəmlənəcək“ - Ali Baş Komandan
-
“Hələ ölməmişəm, uğur qazanmaq istəyirəm“ - Azərbaycan millisinin baş məşqçisi
-
“İllərdir, PUA-ların müharibədəki təhlükəsinə diqqət yetiririk” - ABŞ-ın ordu naziri
-
Prezidentin Göygöl, Kəlbəcər və Laçın rayonlarına səfəri - VİDEO
-
“Tayvana qarşı güc tətbiqi istisna deyil” - Çinli səfir
-
“Ukraynaya raket zərbələrinin bütün iştirakçılarını tapacağıq” - Zelenski
-
Türkiyədə yerli sualtı qayığın istehsalı prosesinə başlanılır – VİDEO
-
“Hər bir təxribatının qarşısı qətiyyətlə alınacaq...“- Müdafiə naziri açıq mesajlar verdi + VİDEO
-
“Bundan sonra kişinin nazını çəkib, paltarını yuya bilmərəm“ - Səidə Sultan
-
Millimizin hücumçusu İran klubunda - RƏSMİ
-
NATO və Türkiyənin hərbi birləşmələrinə Ordumuzun nümayəndələri təyin olunacaq - Zakir Həsənov
-
Füzulinin Polis Şöbəsinin əməkdaşı minaya düşüb
-
Səbail Rayon Məhkəməsindən analoqu olmayan qərar - Fikrət Məmmədova müraciət
-
İyun ayında son 20 ilin rekord daşqınları müşahidə olunub - Umayra Tağıyeva
-
Dövlət qəzeti KTN-i “göydən yerə çırpdı“ - Supermarketə çevrilən yarmarkalarda nə baş verir?
-
UEFA Region Kuboku: “Cəbrayıl“ turnirlə vidalaşdı
-
Boris Consondan Ukraynaya bir daha tam dəstək - Zelenskini ölkəsinə dəvət etdi
-
Mövlud Çavuşoğlu Bakıya gəlib - FOTO
-
Azərbaycan Prezidentinə Kəlbəcərin baş planı təqdim edilib
-
Dövlət başçısı Kəlbəcərdə İstisu sanatoriyasının təməlini qoyub
-
Hərbçilərin yürüşləri təşkil olunub - FOTO/VİDEO
-
İlham Əliyev Göygöl, Kəlbəcər və Laçına səfər edib - FOTO
-
MTN polkovniki özü haqqında hökmü eşitdi, ağladı - Məhkəmə
-
Türkiyə ordusu terror aktları planlaşdıran şəxsləri zərərsizləşdirib - VİDEO
-
Müdafiə Nazirliyinin rəhbərliyi Fəxri xiyabanı və İkinci Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib - VİDEO
-
Səfər Mehdiyev Prezident Administrasiyasına niyə çağırılıb?
-
“Rusiyanı defoltdan saatlar ayırır” - “Bloomberg”
-
Yoluxma sayı açıqlandı - Koronavirus statistikası
-
Çimərliyə gedənlərin nəzərinə! - FHN xəbərdarlıq etdi
-
Xalqın vahid yumruq kimi birləşməsi tarixi Zəfər gününü reallaşdırdı
-
Taxılımız bol olacaqmı? - ŞƏRH
-
“Ukraynanın NATO-ya daxil olması məsələsinə baxılmır” - İspaniya XİN
-
“Xəzəri hasarlayıb balığı da satır, kürüsünü də...” - Partiya sədrindən etiraz
-
Ruslar uşaq bağçasını raketlə vurub - VİDEO
-
“Praktikada olan tələbələrin liftdən istifadə etməsi qadağandır” - FOTO
-
Türkiyə Müdafiə Nazirliyindən Azərbaycana təbrik mesajı – FOTO
-
5 yaşlı Əfrasiyaba kömək lazımdır - “Onu ölməyə qoymayın!” + Fotolar
-
Sabah güclü külək əsəcək - Hava proqnozu
-
Fövqəladə Hallar Nazirliyindən hava ilə bağlı XƏBƏRDARLIQ
-
Laçında hava limanı tikintisi davam edir – VİDEO
-
Bu aylıq 2000 manat təqaüd veriləcək - Prezidentin FƏRMANI + SİYAHI
-
Müasir döyüş qabiliyyətli Milli Ordumuz
-
UEFA Region Kuboku: “Cəbrayıl“ bu gün yenidən “Kolos“la qarşılaşacaq
-
Sabiq MTN-çi Sahib Ələkbərov jurnalisti təhqir etdi - Məhkəmə sədri Həbib Həsənov isə... + VİDEO
-
“Qarabağda ədalət bərpa olunursa, bu, birliyimizdəndir” - Süleyman Soylu
-
Mehriban Əliyeva Silahlı Qüvvələr Günü münasibətilə paylaşım edib – FOTO
-
Azərbaycanda tanınmış şairi nəvəsi öldürüb? - FOTO
-
Kiyevdə yaşayış binası raketlə vurulub - VİDEO
-
Magistral su kəmərində qəza oldu: Bakının bir sıra əraziləri susuz qalacaq
-
Qırğızıstanda kazinolar açılır, ancaq... - “Qırğızlar oynasalar, məsuliyyətə cəlb olunacaqlar“
-
Gəncədə Qafqaz İslam Ordusuna abidə ucaldılıb - FOTO
-
Rəşadətli Azərbaycan Ordusunun yaradılmasından 104 il ötür
-
Səmra hovuzdan görüntülərini paylaşdı – VİDEO
-
Onlar 25 ildən çoxdur deputatdır - SİYAHI+FOTO
-
“Putinin qələbəsi fəlakətə səbəb olacaq“ - Boris Conson
-
Kondisionerli dayanacağın bu görüntüləri müzakirələrə səbəb oldu – Rəsmi açıqlama
-
Azərbaycan Prezidenti Silahlı Qüvvələr Günü münasibətilə paylaşım edib - FOTO
-
Bakıdan Füzuliyə ilk müntəzəm avtobus marşrutu açıldı - VİDEO
-
Xalqların Rusiyaya münasibəti necə dəyişib? – Sorğu
-
Yay mövsümündə haraya gedək? - Bölgə turizminin ənənəvi problemləri
-
Baş nazir Ələt Azad İqtisadi Zonası ilə bağlı tapşırıqlar verib - FOTO
-
“Mançester Yunayted“ tarixinin ən yaxşıları - Ronaldo yoxdur
-
Sumqayıtda su və kanalizasiya xəttinə görə dağıdılan yol asfaltlanmayıb - VİDEO
-
Tanınmış vəkil həbs edilib - Təfərrüat açıqlanmır, amma...
-
Çin Tayvanı hərbi yolla geri almağa hazırdır - Rəsmi Pekin
-
Hücum rus ordusuna baha başa gəldi – Ağır itkilərlə geri çəkildi
-
Bu gün Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində nizam-intizam, peşəkarlıq istənilən səviyyədədir
-
Yıldız Tilbe yağışın altında rəqsi ilə diqqət çəkdi - VİDEO
-
“Azərbaycan Prezidenti ordunun bundan sonra da gücləndiriləcəyini vurğulayır” - Məhərrəm Əliyev
-
“Ərzaq təhlükəsizliyimiz təhdid altındadır“ - Moldova Prezidenti
-
Bu gün İlham Əliyevin “general-leytenant” rütbəsi verdiyi hərbçilər kimlərdir? - FOTO
-
Yoluxma sayı açıqlandı - Koronavirus statistikası
-
Rusiya Moldovaya hədə-qorxu gəldi: “Moskvadan cavab gecikməyəcək”
-
Oğuzda yarıməsrlik ağacları kim qurudub? - VİDEO
-
Bir qrup hərbçiyə ali hərbi rütbələr verilib - SƏRƏNCAM
-
Deputatdan Tahir İmanova cavab: “Mənim 250 minlik maşınım yoxdur” - VİDEO
-
Prezident Vətən müharibəsində fərqlənən bir qrup hərbçini təltif edib - SİYAHI
-
“Ukraynada müharibə uzun çəkəcək” - Stoltenberq
-
Rəşadətli Ordumuz Azərbaycanın şanlı qələbəsini təmin etməklə bir daha döyüş meydanında özünün üstünlüyünü sübut etdi
-
Avtobus az, tələbat çoxdur: Şuşaya nə üçün bilet tapılmır?
-
“Artıq Türkiyə başqalarının ssenarilərində fiqur deyil” - Çavuşoğlu
-
Sevil-Sevinc bacıları əsəbiləşdilər: “Bizi alan yoxdur” - FOTO
-
Bakının bəzi küçələrində avtomobillərin hərəkəti məhdudlaşdırılacaq - SİYAHI
-
“NATO ölkələri Ukraynaya tam yardım paketi ilə bağlı razılığa gələcəklər“ - Baş katib
-
“Yüzlərlə tələbi yerinə yetirmişik” - Zelenski
-
Füzulidə ermənilərin atıb qaçdıqları raket sistemi aşkarlanıb - VİDEO
-
Azərbaycanın ABŞ-dakı səfiri Prezident Cozef Baydenlə görüşüb - FOTO
-
“Bunun adı qardaş köməyidir” - Türkiyə səfiri Azərbaycanın yardımı barədə
-
Klublarımızın yay planları: Kim gəlir, kim gedir?
-
Bu avtobuslarda kondisionerlər niyə işləmir? - VİDEO
-
“Sizin qələbəniz iradənin əyani sübutudur“ - Mehriban Əliyeva
-
İcra başçısı vergi borcu olan şirkətlə 440 min manatlıq müqavilə bağlayıb - FOTO
TOP 10
ARXİV