![]() |
|














Ərdoğan BVF-dən niyə borc almaq istəmir? – Fondun şirkətləri Türkiyə iqtidarını qane etməyə bilər
Tarix 04.06.20, 11:16 |
|
5781.jpg)
Aykan Eydemir, Con Leçner
“Foreign Policy”, 01.06.2020
Türkiyə iqtisadiyyatı qırılmasını gözləyən bir bənddir. Lirə son 3 ildə dollara nisbətdə dəyərinin 90 faizini itirib, Ankara isə ötən aydan xalis beynəlxalq valyuta ehtiyatlarını (mübadilə xətləri xaric) tükəndirib. Artıq 300 milyard dollar dəyərində valyuta öhdəliklərində boğulan Türkiyənin qeyri-maliyyə şirkətləri bu yükün altına düşüb.
Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan, ölkənin ehtiyacı olduğu halda, Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) ilə saziş imzalanmasını hələ də mümkün saymır. Çünki Ərdoğan sürətli düzəlişlərə üstünlük verir. Buna əyani misal onun Qətərlə lirə-rial mübadilə xəttini – Türkiyənin Mərkəzi Bankının ehtiyatlarını kağız üzərində artıran müvəqqəti bir tənzimləmə – 5 milyard dollardan 15 milyard dollara qədər genişləndirməsidir. Halbuki bunun yerinə struktur islahatlarının aparılması müqabilində BVF-dən orta müddətli aşağı faizli kredit ala bilərdi.
Türkiyədə və xaricdəki bir çox ekspert BVF proqramına əngəlin Ərdoğanın ideologiyası, seçicinin belə bir proqrama arxalanması qorxusu ilə əlaqələ olduğunu iddia edir. Onlar səhv edirlər. Əksinə, Türkiyənin güclü prezidenti üçün maneə BVF-nin şərtləri və onun hiper mərkəzləşdirilmiş idarəetmə üslubunu pozma potensialıdır.
Son 10 ildə Ərdoğan hakimiyyətini qeyri-populyar iqtisadi siyasət platforması ilə birləşdirib. İnvestorlar prezidentin qəribə inanclarını – inflyasiyanın artmasına səbəb olan faiz dərəcələri və ya Türkiyənin iqtisadiyyatına zərbə vurmağı hədəfləyən, yəhudilərin rəhbərlik etdiyi “faiz lobbisini” utancverici və naqolay iddialar sayır. Amma sən saydığını say, gör fələk nə sayır. Mərkəzi Bank 2019-cu ildə son müstəqillik görünüşünü də itirəndən sonra bu inanclar əsas cərəyana çevrilib. Böyük bir şəkildə, indi onlar Türkiyənin pul siyasətini diktə edir, bu da ölkənin istiqraz və səhm bazarlarında çaxnaşmaya səbəb olub.
Məsələni daha da pisləşdirən dollara nisbətdə əvvəlcə 6, sonra da 7 lirəyə dəyişdirilən türk valyutasının məzənnəsinin müdafiəsi üçün Mərkəzi Bank ehtiyatlarının fəlakətli sərfidir. Ərdoğan bu məsələdə xüsusilə həssasdır, çünki bu səyləri kürəkəni, maliyyə və xəzinə naziri Berat Albayrak həyata keçirib.
Doğrudur, Ərdoğan əvvəllər, xüsusilə böhran qarşısında praqmatik olduğunu sübut edib. Faiz artımları buna qarşı çıxdığında da baş verib. Rusiya ilə böhranın kəskinləşməsindən sonra qürurunu unudaraq əlaqələri bərpa edib. Lakin bu qərarlar hakimiyyətin devrilməsinə səbəb olmayıb. Əslində, mediaya tamamilə nəzarət etdiyi xatırlansa, Ərdoğan 18 illik iqtidarı dövründə kəskin dönüşləri əsl demokratiyada olduğundan daha asan həyata keçirə bilər.
Ərdoğanın BVF-nin qapısına gedə bilməməsinin əsl səbəbi hər hansı bir standart və ya struktur islahatlarının yox, hakimiyyətin bölüşdürülməsini və yaxşı idarəetmə tədbirlərinin tələb edilməsidir.
Ərdoğanın İslam təməlli Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AKP) hakimiyyəti şəffaflıq və hesabatlılığın yoxluğundan bəhrələnir. Türkiyə prezidentinin paralel büdcəsi kimi fəaliyyət göstərən sərvət fondu parlament və ya son instansiya məhkəməsi tərəfindən yoxlanılmır. Bir özəl auditorun dediyi kimi, hətta düzgün qiymətləndirmə aparmaq üçün məlumatların şəffaflığı yoxdur.
Türkiyə Statistika Təşkilatı tərəfindən verilən iqtisadi məlumatlar da şübhə doğurur. Almaniyanın ikinci ən böyük borc verən qurumu olan “Commerzbank”-ın Türkiyənin şübhəli böyümə rəqəmləri ilə əlaqədar 2017-ci il hesabatının adı bilirsinizmi necə idi? “Türkiyə: Mənimlə zarafat edirsiniz?”
Pandemiyadan əvvəl Ankaranın maliyyəsi zəif idi, lakin xarici borc, səhiyyə böhranı və daha çox öz nüfuzunu qorumağı üstün tutmanın birləşməsi fəlakətə səbəb ola bilər.
Türkiyə prezidenti keçmiş baş nazir Əhməd Davudoğlunu AKP-dən ayrıldığı və yeni bir partiyaya qurduğuna görə cəzalandırmaq üçün bir universiteti bağlayıb, ancaq bununla seçiciləri özündən uzaqlaşdırmaq riski doğurur.
Başqa bir misal: 2012-ci ildə Türkiyənin qərbində, Kutahya əyalətində açılışı olan Zafer hava limanının inşası hökumətə KİV-lərə nəzarəti əldə etməyə kömək edən, Ərdoğana yaxın bir tikinti maqnatına tapşırılıb. Hökumət hava limanının ilk 7 ilində 7.6 milyon sərnişinin daşınacağını proqnozlaşdırıb, amma aeraportda indiyə qədər cəmi 300 min sərnişin olub. 2044-cü ildə başa çatacaq razılaşmaya əsasən, inşaya 55 milyon dollar xərcləyən şirkətin hava limanında mövcud olmayan uçuşlara xidmət üçün dövlət xəzinəsindən 205 milyon avro (228 milyon dollar) qazanacağı təxmin edilir.
BVF proqramı, onu müşayiət edən islahatlarla, ehtimal ki, bu qədər çirkli gəlir mənbələrini və saysız-hesabsız digər gülünc tənzimləmələri aradan qaldırar. Bununla yanaşı, səlahiyyətli texnokratlardan şəffaflıq, hesabatlılıq, müstəqil tənzimləmə orqanlarından və Mərkəzi Bankdan siyasi təzyiqlərdən azad olmanı tələb edər. Ancaq bu cür islahatlarla hökumətdən bütün kölgəli sövdələşmələrə nəzarəti əldən verməsi xahiş ediləcək. Başqa sözlə, BVF-lə saziş onun rəhbərliyinə və himayədarlıq şəbəkəsinə birbaşa təhdiddir.
1999-cu ildə başlayan və 2001-ci il böhranında davam edən Türkiyənin əvvəlki BVF proqramı ölkəyə daha çox şəffaflıq və hesabatlılıq gətirib. Bu paket hökumət borcunun qeyri-sabit səviyyəsi olduğu və Türkiyə banklarının iflasının ardınca həyata keçirilib. BVF dövlət maliyyəsini və maliyyə şəffaflığını gücləndirmək üçün struktur islahatları və kreditləşmə tələbi olaraq yeni idarəçiliyə çağırış edib. Türkiyə növbəti 6 ildə orta hesabla 7 faiz böyümə əldə edərək sabitləşib.
BVF proqramı bu gün Türkiyə üçün bənzər fayda verə bilsə də, Ərdoğan onun şərtlərinə tabe olmaqda acizdir. Son dəfə BVF-nin ağrılı tədbirləri nəticə verib, amma Türkiyədə üçtərəfli koalisiyanın ultramillətçi partnyoru olan Dövlət Baxçalı 2002-ci ildə parlamenti erkən seçkilərə məcbur edib və İstanbulun keçmiş bələdiyyə başçısı Ərdoğan siyasi iqtidara yiyələnib. Əvvəllər olduğu kimi, yenə də gözlənilməz addımlar atan Baxçalı bu gün də Ərdoğanın əsas koalisiya tərəfdaşıdır.
2002-ci ildə Baxçalıdan faydalanan Ərdoğan qarşıdakı 2023-cü ilin prezident seçkiləri öncəsi onun qurbanı olmaq istəmir, xüsusilə İstanbulun hazırkı bələdiyyə başçısı, Türkiyənin dağınıq müxalifətini birləşdirməyə müvəffəq olan populyar Əkrəm İmamoğlu prezidentin ən böyük rəqibi kimi ortaya çıxdıqda.
Məhz buna görə, BVF Türkiyə hökumətinin mütləq son dayanacağı olacaq. Türkiyənin iqtisadi bəlaları və bundan əziyyət çəkən vətəndaşları birtəhər Ərdoğanı müzakirə masası ətrafında oturmağa məcbur etsələr, BVF ona asan giriş icazəsi verməməlidir. BVF maliyyə şəffaflığını, balansdankənar tənzimləmələrə son qoymağı, ailə üzvləri əvəzinə, texnokratların işə götürülməsini, antikorrupsiya və çirkli pulların yuyulması əleyhinə ciddi tədbirlər görülməsini tələb etməlidir. Türkiyənin böyük, gənc və dinamik əhalisi həm Avropa, həm də Yaxın Şərq üçün iqtisadi artım sürücüsü ola bilər. Onlar buna layiqdirlər.
Tərcümə: Strateq.az
Xəbərin oxunma sayı : 277
Analiz
Xəbərlər
-
“Çox güman ki, Azərbaycan-Ermənistan dialoqu uğurla nəticələnəcək“ - Tramp
-
Bu rayonda 4 900 abonentin qaz təchizatı dayandırılacaq - Xəbərdarlıq
-
Pensiyaçıların kommunal ödənişini dövlət ödəyəcək? - Deputat AÇIQLADI
-
“Dedilər ki, 5 milyon manatı qaytarmalıyam“ - Bulvar idarəsinin həbsdə olan sabiq sədri
-
“Hər ay məndən 20 min alırdı, sintezator çalanla xəyanət etdi“ - VİDEO
-
“Paşa Bank“da kəskin mənfəət azalması - 91 milyon manata düşdü
-
Naxçıvan universitetində RƏZALƏT: Tələbələrə qiymət qarşılığında cinsi əlaqə təklif olunub
-
ABŞ fondları Ukraynanın ən böyük taxıl terminallarından birinə nəzarəti ƏLƏ KEÇİRDİ
-
Bakıda ağır qəzanın görüntüləri yayıldı - VİDEO
-
PKK-nın İraqdakı mağarası aşkar edilib - Yüzlərlə hərbi vasitə tapılıb + VİDEO
-
Mehdiyevlərin bankı insanlara yalan məlumat verir - Fotofakt
-
Hərbi prokurora müavini, Sumqayıta isə hərbi prokuror təyin edilib - Kamran Əliyevdən yeni təyinat
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
“Elat Kəndli-Fermer Təsərrüfatı“ MMC tullantıları hara axıdıb? - Xidmət tədbir gördü
-
Azərbaycanda iki yeni milli park yaradılır - SƏRƏNCAM
-
Ukraynada hökumət dəyişikliyi - Zelenski yeni baş nazir təyin edir
-
Suşi bu vəziyyətdə hazırlanırmış - Yoxlama
-
Xətaidəki çörək sexinin fəaliyyəti dayandırıldı - VİDEO
-
Məşhur restoran buna görə cərimə edilmişdi - Məhkəmə qərar verdi
-
Rusiyadakı biznesi təhlükə altında olan sabiq məmurlar kimlərdir? - SİYAHI
-
Efirdə müğənnilər qırğına çıxdı - Mikrafonlar söndürüldü - VİDEO
-
Xırdalanda “Little Stars” uşaq bağçasında azyaşlının qolu qırıldı - Rəhbərlik gizlətdi
-
“NATO Moldovanı Rusiya ilə müharibəyə hazırlayır“ - Rusiya xarici kəşfiyyatı
-
Azərbaycan avtobusları Almaniyadan 400, Rusiyadan isə 35 min manata alıb - SİYAHI
-
Torpaq sahələrinin istifadəyə və icarəyə verilməsi ilə bağlı - Yenilik
-
“-ov“, “-yev“ sonluqlu soyadlar bu hallarda dəyişdirilir - RƏSMİ
-
Krımda partlayış hazırlayan 25 yaşlı yerli qadın saxlanılıb - İDDİA
-
Vəhdət Partiyasında toplantı: Adəm İsmayıl Bakuvi tapşırıq verdi
-
Hindistanlı turistlərin Azərbaycana səfəri kəskin artıb - Boykot işə yaramayıb
-
ABŞ yardımları dayandırdı, ərzaq böhranı başladı - Əfqanlar aclıqla üz-üzə qalıb
-
Milli Məclisin sessiyası başa çatdı: Deputatlar məzuniyyyətə çıxdı
-
“İmtahanlara özümün belə müdaxiləm mümkün deyil“ - Məleykə Abbaszadə
-
Şəxsiyyət vəsiqələri dəyişir - Qanun qəbul olundu
-
Bu media subyektləri cərimələnəcək - 5000 manatadək
-
Ötən həftə 812 yanğın olub, 5 nəfərin meyiti çıxarılıb - FHN
-
Putin Trampa xəbərdarlıq edib: “60 günə hər şeyi alacam”
-
Hərbçilərin pensiyalarının hesablanmasında dəyişiklik edilir? - Nazirlikdən cavab
-
54 yaşlı Aygün Kazımova göz qamaşdırdı - VİDEO
-
“Cahid Şahbazova cinayət işi açılıb“ - VİDEO
-
Bu avtomobillərin kilometrajı geri çəkilir - Aldanmamaq üçün nə etmək olar?
-
Sədrlə qohumlar üz-üzə gəldi - AHİK-də 4 nəfər istefa verdi
-
Kümçülər təhvil verdikləri baramanın pulunu niyə ala bilmirlər? - VİDEO
-
Dr. Vəfa Gündoğan necə estetik əməliyyat icra edir? - FOTO/VİDEO
-
Ukraynaya silah tədarükü rekord həddə çatacaq - Respublikaçı senator
-
Nərimanovdakı “Taxta bazarı”nda yanğın olub - VİDEO
-
DTX əməliyyat keçirdi - Həbs edilən var
-
Fransa müdafiə xərclərini sürətlə artıracaq - Makron
-
Azərbaycanda ətin qiyməti qalxıb - VİDEO
-
Sağlam bildiyimiz qidalar qanı qatılaşdırır - Nə yeyək?
-
“Çelsi“ klublararası dünya çempionatının qalibi oldu - VİDEO
-
Əliyev - Paşinyan görüşünün kadrarxası məqamları - VİDEO
-
Bakı çimərliklərində son durum: Yenə natəmizlik, yenə üfunət... (VİDEO)
-
Polkovnik Voronici Kiyevdə Rusiya agentləri olan azərbaycanlılar öldürüb? - FOTO
-
Əhd etmişdilər, Bakıdan Laçına piyada getdilər - VİDEO
-
Vətəndaş idarə etdiyi avtomobilə yazılmış cərimədən narazıdır - VİDEO
-
Salyan rayonunda ağır qəza hadisəsi: 3 nəfər ölüb
-
İnsanlar isti hava səbəbindən çimərliklərə axın edirlər - VİDEO
-
Qardaşı oğlunu öldürməkdə şübhəli bilinən kişi saxlanıldı - Şərurda
-
“Prezidentliyə hazır olmadığımı düşünürdüm” - Putin
-
Bakıda 38, Aran rayonlarında 40 dərəcə isti qeydə alınıb - FAKTİKİ HAVA
-
Xəstəxanada intim görüntüləri yayılan şöbə müdiri ərizə yazdı - Şantaj olunub
-
Rüşvət alanlar tutuldu: Rüşvəti verən bu iş adamları necə olacaq?
-
Azərbaycan-Ermənistan sülh danışıqlarını yaxından izləyirik - Ərdoğan
-
Köməksiz qalan azyaşlı xilas edildi - VİDEO
-
Müdafiə Nazirliyi həftəlik icmalını yaydı - VİDEO
-
İsmayıllıda itkin düşən 40 yaşlı qadın sosial şəbəkə vasitəsilə tapıldı - FOTO
-
Suriya və İsrail rəsmiləri Bakıda görüşüb - “Al Arabiya”
-
“Rusiyanı şərtsiz dəstəkləməyə davam edəcəyik” - Kim Çen In
-
34 mindən çox abituriyent imtahan verdi - 5 nəfərdə mobil telefon aşkarlanıb
-
“Avropanın ölkəmizə “demokratiya dərs”i keçməsi qəbulolunmazdır“ - “Gürcü Arzusu”
-
Polis istirahət zonalarında fasiləsiz xidmət aparır - FOTOLAR
-
Bakıda 40 dərəcə isti olacaq, dağlıq ərazilərə yağış yağacaq - Sabahın havası
-
Azərbaycana gələn turistlər niyə hotellərə deyil, kənd evlərinə üz tutur? - VİDEO
-
“Yolunu azmış” oğul Kral ailəsinə qayıdır? - Londonda gizli görüş
-
Dizel və 92 oktanlı benzin bahalaşacaq? - Açıqlama
-
Bakıda yol-nəqliyyat hadisəsi oldu - Tıxac yarandı
-
Saray qəsəbəsində sexdə yanğın olub - VİDEO
-
Azərbaycanda uşaqlar arasında yeni virus yayılıb - XƏBƏRDARLIQ
-
“Bir gecədə 36 Ukrayna PUA-sını məhv etmişik” - Rusiya MN
-
“Prezident olmaq çox təhlükəli işdir” - Tramp
-
Azərbaycanlılar ən çox bu ölkəyə gedir - Səbəb nədir?
-
İran İsrailə qarşı nüvə silahından istifadə etməyə hazırdır - Netanyahu
-
Qaynı qızını xəstə oğlu üçün oğurladı, polis yolda yaxaladı - İmişlidəki cinayətin TƏFƏRRÜATI
-
Bu ərazilərdə 5 gün qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Manatın sabitliyinin gücü və riskləri: Sabit, yoxsa üzən məzənnə?
-
Avtobuslar niyə yolun ortasında dayanır? - VİDEO
-
Prezident İlham Əliyev Ərdoğana zəng edib - Nələr müzakirə olunub?
-
Azərbaycan klublarının yay transferləri: Kim gəlir, kim gedir?
-
Xanımı Ərdoğanın çlxışı zamanı ağladı - VİDEO
-
Bakı Suriya və İsrail danışıqlarına ev sahibliyi edəcək - KİV
-
Fitnes məşqçilərinin təqdim etdiyi qidalanma proqramları niyə bahadır? - VİDEO
-
Ölkədə 1,5 milyon sahibkar var - Ən çox biznesmen hansı rayonlardadır?
-
Azərbaycanlılar Türkiyədə kütləvi şəkildə mənzil alırlar: Onları ora nə çəkib aparır?
-
Xurmanı Almaniyadan 17 manata, Çindən 2 manata alırıq - QİYMƏTLƏR
-
“Putin İranın uranı zənginləşdirməsinə tam qadağanı dəstəkləyir“ - KİV
-
“Epidbiomed” MMC-yə 138 min manatlıq sifariş - Təsisçisi qanunsuz dərman dövriyyəsinə görə həbs edilmişdi
-
Yeni qida normaları kimlərə şamil ediləcək? - DEPUTAT AÇIQLADI
-
Abşeron İcra Hakimiyyətinin həbs olunan əməkdaşı: “Zəng edib dedi ki, 30 min manat istə“
-
“Sputnik Azərbaycan“ Rusiya FTX-nin filialından başqa bir şey deyildi - Mətbuat Şurası
-
İlham Əliyevin Suriya Prezidenti ilə geniş tərkibdə görüşü oldu - FOTOLAR
-
Çay evində zarafat faciə ilə nəticələndi - Göyçaydakı cinayətin TƏFƏRRÜATI
-
SOCAR Suriya Hökuməti ilə Anlaşma Memorandumu imzaladı - FOTO
-
Nazirlikdən hava ilə bağlı əhaliyə - Videomüraciət
-
“Türkiyə Suriyada da terror dəftərinin bağlanacağına inanır“ - Ərdoğan
-
Azərbaycan klublarının dəyəri nə qədərdir? - SİYAHI
-
Suriya Prezidenti Azərbaycandadır - Fotolar
-
Hər 1 manat Yağmurun həyatını xilas edə bilər - Çarəsiz anadan yardımsevər insanlara MÜRACİƏT
-
Xanımı Polad Həşimovun şəhid xəbərini necə almışdı? - FOTOLAR
-
Dövlət Departamentinin 1300 əməkdaşı işdən çıxarıldı - FOTOLAR
-
Ali Məhkəmənin hakimi Nigar Rəsulbəyova təqaüdə göndərildi - FOTO
-
“Evlərimiz təhlükədədir, hər an çökmə baş verə bilər” - VİDEO
-
Koçaryan Simonyana qarşı daha bir iddia qaldırıb - Nədə ittiham edir?
-
Avtomobillərin utilizasiyası sistemində boşluqlar - İşbazlar fürsətdən istifadə edirlər (VİDEO)
-
Bağçalara qəbul başlayır - Proses necə keçiriləcək?
-
Ölkədə nikahsız doğulanların sayı artır - İki baxış
-
Həm arıq saxlayır, həm də ürəyə xeyirdir - Hazırda mövsümüdür
-
Tələbələrin təqaüdündən xəbərsiz tutulan pullar hara gedir? - VİDEO
-
Çoxmərtəbəli binalarda səs izolyasiyasına niyə diqqət edilmir? - VİDEO
-
Tovuz döyüşlərindən 5 il ötür
-
Abortla bağlı yeni qanun qəbul edilə bilər - VİDEO
TOP 10
ARXİV