|
Azərbaycanla Ermənistan razılaşdı: Qazaxın 4 kəndi qaytarılır
“Express Bank” iflas ərəfəsində - Şirkətlər bankdan 25 milyondan çox depoziti geri çəkiblər
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycandan çıxması prosesi başlayıb - VİDEO
Deputat Ülvi Quliyev Nəsimi rayonunda torpaq zəbt edib? - FOTOLAR
Digərlərinin ağlı ilə hərəkət edən Ermənistan - VİDEO
“Ermənistan müharibəyə təhrik edilir“ - DTX rəisi kəşfiyyat məlumatlarını açıqladı
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi terror hücumlarından necə xəbər tuta bilir? – ŞƏRH
Ərdoğan Qərbi belə mat etdi – Türk əsri başlayıb
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Bəxtiyar Əsgərov məsələsi Fuad Nəcəflini çətin duruma salıb - Naxçıvana ardı-arası kəsilməyən zənglər...
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
“Xocalı qurbanlarının qisasını aldıq!“ - Prezidentin Xocalıdakı çıxışı (FOTOLAR)
Ərdoğan BVF-dən niyə borc almaq istəmir? – Fondun şirkətləri Türkiyə iqtidarını qane etməyə bilər
Tarix 04.06.20, 11:16 |
|
Aykan Eydemir, Con Leçner
“Foreign Policy”, 01.06.2020
Türkiyə iqtisadiyyatı qırılmasını gözləyən bir bənddir. Lirə son 3 ildə dollara nisbətdə dəyərinin 90 faizini itirib, Ankara isə ötən aydan xalis beynəlxalq valyuta ehtiyatlarını (mübadilə xətləri xaric) tükəndirib. Artıq 300 milyard dollar dəyərində valyuta öhdəliklərində boğulan Türkiyənin qeyri-maliyyə şirkətləri bu yükün altına düşüb.
Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan, ölkənin ehtiyacı olduğu halda, Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) ilə saziş imzalanmasını hələ də mümkün saymır. Çünki Ərdoğan sürətli düzəlişlərə üstünlük verir. Buna əyani misal onun Qətərlə lirə-rial mübadilə xəttini – Türkiyənin Mərkəzi Bankının ehtiyatlarını kağız üzərində artıran müvəqqəti bir tənzimləmə – 5 milyard dollardan 15 milyard dollara qədər genişləndirməsidir. Halbuki bunun yerinə struktur islahatlarının aparılması müqabilində BVF-dən orta müddətli aşağı faizli kredit ala bilərdi.
Türkiyədə və xaricdəki bir çox ekspert BVF proqramına əngəlin Ərdoğanın ideologiyası, seçicinin belə bir proqrama arxalanması qorxusu ilə əlaqələ olduğunu iddia edir. Onlar səhv edirlər. Əksinə, Türkiyənin güclü prezidenti üçün maneə BVF-nin şərtləri və onun hiper mərkəzləşdirilmiş idarəetmə üslubunu pozma potensialıdır.
Son 10 ildə Ərdoğan hakimiyyətini qeyri-populyar iqtisadi siyasət platforması ilə birləşdirib. İnvestorlar prezidentin qəribə inanclarını – inflyasiyanın artmasına səbəb olan faiz dərəcələri və ya Türkiyənin iqtisadiyyatına zərbə vurmağı hədəfləyən, yəhudilərin rəhbərlik etdiyi “faiz lobbisini” utancverici və naqolay iddialar sayır. Amma sən saydığını say, gör fələk nə sayır. Mərkəzi Bank 2019-cu ildə son müstəqillik görünüşünü də itirəndən sonra bu inanclar əsas cərəyana çevrilib. Böyük bir şəkildə, indi onlar Türkiyənin pul siyasətini diktə edir, bu da ölkənin istiqraz və səhm bazarlarında çaxnaşmaya səbəb olub.
Məsələni daha da pisləşdirən dollara nisbətdə əvvəlcə 6, sonra da 7 lirəyə dəyişdirilən türk valyutasının məzənnəsinin müdafiəsi üçün Mərkəzi Bank ehtiyatlarının fəlakətli sərfidir. Ərdoğan bu məsələdə xüsusilə həssasdır, çünki bu səyləri kürəkəni, maliyyə və xəzinə naziri Berat Albayrak həyata keçirib.
Doğrudur, Ərdoğan əvvəllər, xüsusilə böhran qarşısında praqmatik olduğunu sübut edib. Faiz artımları buna qarşı çıxdığında da baş verib. Rusiya ilə böhranın kəskinləşməsindən sonra qürurunu unudaraq əlaqələri bərpa edib. Lakin bu qərarlar hakimiyyətin devrilməsinə səbəb olmayıb. Əslində, mediaya tamamilə nəzarət etdiyi xatırlansa, Ərdoğan 18 illik iqtidarı dövründə kəskin dönüşləri əsl demokratiyada olduğundan daha asan həyata keçirə bilər.
Ərdoğanın BVF-nin qapısına gedə bilməməsinin əsl səbəbi hər hansı bir standart və ya struktur islahatlarının yox, hakimiyyətin bölüşdürülməsini və yaxşı idarəetmə tədbirlərinin tələb edilməsidir.
Ərdoğanın İslam təməlli Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AKP) hakimiyyəti şəffaflıq və hesabatlılığın yoxluğundan bəhrələnir. Türkiyə prezidentinin paralel büdcəsi kimi fəaliyyət göstərən sərvət fondu parlament və ya son instansiya məhkəməsi tərəfindən yoxlanılmır. Bir özəl auditorun dediyi kimi, hətta düzgün qiymətləndirmə aparmaq üçün məlumatların şəffaflığı yoxdur.
Türkiyə Statistika Təşkilatı tərəfindən verilən iqtisadi məlumatlar da şübhə doğurur. Almaniyanın ikinci ən böyük borc verən qurumu olan “Commerzbank”-ın Türkiyənin şübhəli böyümə rəqəmləri ilə əlaqədar 2017-ci il hesabatının adı bilirsinizmi necə idi? “Türkiyə: Mənimlə zarafat edirsiniz?”
Pandemiyadan əvvəl Ankaranın maliyyəsi zəif idi, lakin xarici borc, səhiyyə böhranı və daha çox öz nüfuzunu qorumağı üstün tutmanın birləşməsi fəlakətə səbəb ola bilər.
Türkiyə prezidenti keçmiş baş nazir Əhməd Davudoğlunu AKP-dən ayrıldığı və yeni bir partiyaya qurduğuna görə cəzalandırmaq üçün bir universiteti bağlayıb, ancaq bununla seçiciləri özündən uzaqlaşdırmaq riski doğurur.
Başqa bir misal: 2012-ci ildə Türkiyənin qərbində, Kutahya əyalətində açılışı olan Zafer hava limanının inşası hökumətə KİV-lərə nəzarəti əldə etməyə kömək edən, Ərdoğana yaxın bir tikinti maqnatına tapşırılıb. Hökumət hava limanının ilk 7 ilində 7.6 milyon sərnişinin daşınacağını proqnozlaşdırıb, amma aeraportda indiyə qədər cəmi 300 min sərnişin olub. 2044-cü ildə başa çatacaq razılaşmaya əsasən, inşaya 55 milyon dollar xərcləyən şirkətin hava limanında mövcud olmayan uçuşlara xidmət üçün dövlət xəzinəsindən 205 milyon avro (228 milyon dollar) qazanacağı təxmin edilir.
BVF proqramı, onu müşayiət edən islahatlarla, ehtimal ki, bu qədər çirkli gəlir mənbələrini və saysız-hesabsız digər gülünc tənzimləmələri aradan qaldırar. Bununla yanaşı, səlahiyyətli texnokratlardan şəffaflıq, hesabatlılıq, müstəqil tənzimləmə orqanlarından və Mərkəzi Bankdan siyasi təzyiqlərdən azad olmanı tələb edər. Ancaq bu cür islahatlarla hökumətdən bütün kölgəli sövdələşmələrə nəzarəti əldən verməsi xahiş ediləcək. Başqa sözlə, BVF-lə saziş onun rəhbərliyinə və himayədarlıq şəbəkəsinə birbaşa təhdiddir.
1999-cu ildə başlayan və 2001-ci il böhranında davam edən Türkiyənin əvvəlki BVF proqramı ölkəyə daha çox şəffaflıq və hesabatlılıq gətirib. Bu paket hökumət borcunun qeyri-sabit səviyyəsi olduğu və Türkiyə banklarının iflasının ardınca həyata keçirilib. BVF dövlət maliyyəsini və maliyyə şəffaflığını gücləndirmək üçün struktur islahatları və kreditləşmə tələbi olaraq yeni idarəçiliyə çağırış edib. Türkiyə növbəti 6 ildə orta hesabla 7 faiz böyümə əldə edərək sabitləşib.
BVF proqramı bu gün Türkiyə üçün bənzər fayda verə bilsə də, Ərdoğan onun şərtlərinə tabe olmaqda acizdir. Son dəfə BVF-nin ağrılı tədbirləri nəticə verib, amma Türkiyədə üçtərəfli koalisiyanın ultramillətçi partnyoru olan Dövlət Baxçalı 2002-ci ildə parlamenti erkən seçkilərə məcbur edib və İstanbulun keçmiş bələdiyyə başçısı Ərdoğan siyasi iqtidara yiyələnib. Əvvəllər olduğu kimi, yenə də gözlənilməz addımlar atan Baxçalı bu gün də Ərdoğanın əsas koalisiya tərəfdaşıdır.
2002-ci ildə Baxçalıdan faydalanan Ərdoğan qarşıdakı 2023-cü ilin prezident seçkiləri öncəsi onun qurbanı olmaq istəmir, xüsusilə İstanbulun hazırkı bələdiyyə başçısı, Türkiyənin dağınıq müxalifətini birləşdirməyə müvəffəq olan populyar Əkrəm İmamoğlu prezidentin ən böyük rəqibi kimi ortaya çıxdıqda.
Məhz buna görə, BVF Türkiyə hökumətinin mütləq son dayanacağı olacaq. Türkiyənin iqtisadi bəlaları və bundan əziyyət çəkən vətəndaşları birtəhər Ərdoğanı müzakirə masası ətrafında oturmağa məcbur etsələr, BVF ona asan giriş icazəsi verməməlidir. BVF maliyyə şəffaflığını, balansdankənar tənzimləmələrə son qoymağı, ailə üzvləri əvəzinə, texnokratların işə götürülməsini, antikorrupsiya və çirkli pulların yuyulması əleyhinə ciddi tədbirlər görülməsini tələb etməlidir. Türkiyənin böyük, gənc və dinamik əhalisi həm Avropa, həm də Yaxın Şərq üçün iqtisadi artım sürücüsü ola bilər. Onlar buna layiqdirlər.
Tərcümə: Strateq.az
Xəbərin oxunma sayı : 277
Analiz
Xəbərlər
-
Könül Kərimova estetik əməliyyat etdirib - FOTO
-
Xavi qərarını niyə dəyişdiyinin səbəbini dedi: “Üç dəqiqə söhbətləşdik və...“
-
Çörək və un məmulatlarına tələbatın azalması qiymətlərə təsir edəcək? - VİDEO
-
Azərbaycanda uşaqlar arasında yeni virus YAYILDI
-
Şadlıq saraylarında hansı menyular daha çox bahalaşıb? - QİYMƏTLƏR
-
Anar Ələkbərov o videonu Prezidentlərə göstərdi - VİDEO
-
Prezident İlham Əliyev Almaniyada işgüzar səfərdədir - FOTO/VİDEO
-
NATO baş katibi qırıcı təyyarədə ikinci pilot oldu - FOTO
-
Avtobuslarda gigiyenik qaydalara əməl olunmur - VİDEO
-
Lukaşenko nüvə başlığını qucaqladığını bildirib - VİDEO
-
Milli Məclisdən Avropa Parlamentinin qətnaməsinə ETİRAZ
-
Türkiyədə İŞİD-ə qarşı əməliyyat - 23 bəfər saxlanıldı
-
İlham Əliyev Füzulidən Berlinə getdi - Tarixi uçuş
-
Hansı rayonda nə qədər özəl uşaq bağçası var? – Tam siyahı
-
Azərbaycan-Qazaxıstan hərbi əməkdaşlığı müzakirə edilib - VİDEO
-
Keçmiş nazir müvininə 7 il iş kəsildi - 125 milyon mənimsəyib
-
Vətəndaş Qəbulu Mərkəzində may ayında qəbul cədvəli açıqlanıb - SİYAHI
-
Ətin qiyməti 25 manat olacaq? - AÇIQLAMA
-
Prezidentlər Ağdamda orta məktəbin təməlqoyma mərasimində - FOTOLAR
-
Yusif Mustafayev borc verdiyi 100 mindən çox pulunu geri ala bilmir - VİDEO
-
Tayvandan Azərbaycana gətirilən meyvə suyu yararsız çıxıb - FOTO
-
İlham Əliyev Qırğızıstan prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə etdi - FOTO
-
Mənimsəmədə təqsirləndirilən vəkilin cinayət işinin bəzi detalları məlum olub - İTTİHAM AKTI
-
COP29 Azərbaycanın malik olduğu imkanlarıntəqdimatı olacaq
-
Xaricdən gətirilən kartof ölkə daxilində 2 dəfə baha satılır – Rəqəmlər
-
Prezidentlərin Ağdama səfərindən - Maraqlı fotolar
-
İki naziri yola salan Heydər Yaqubov... – Direktor öz gücünü kimdən alır?
-
Qərb Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmağa çalışır - Zaxarova
-
“TikTok“la bağlı sorğu keçirilib - 74,9% məhdudiyyət tətbiqini istəyib
-
Binə qəsəbəsində qanunsuz elektrik xətləri çəkilir? - VİDEO
-
Xocalıda insan qalıqları aşkar edildi - FOTO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri Ağdam Konfrans Mərkəzi ilə tanış olublar - FOTOLAR
-
HƏMAS silahı yerə qoyacağına söz verdi: Amma bir şərtlə
-
“Füzuli tam şəkildə yenidən qurulur” - Hikmət Hacıyev
-
Ağdam Cümə məscidinin bərpadan sonra açılışı olub - FOTOLAR
-
Naxçıvanın yeni baş naziri kimdir? - DOSYE
-
Bakıda kişi qardaşını qətlə yetirib: “Hamımızın başına oyun açırdı”
-
Prezidentlər Pənahəli xanın sarayı və İmarət kompleksində görülən işlərlə tanış olublar - FOTO
-
Deputatdan parlament seçkilərinin vaxtı ilə bağlı iddia
-
Bakının məşhur məktəbi təmirə bağlanır: Şagirdlər digər təhsil ocağına köçürülürlər
-
Avtomobili yay rejiminə necə keçirək? - AÇIQLAMA + VİDEO
-
Naxçıvanın yeni baş naziri vəzifəsindən azad olundu - Yerinə Cəlilov təyin edildi
-
“Zəngəzur dəhlizinin adını eşitdikcə sanki ağıllarını itirirlər...“ - “Bu, çox qəribədir“
-
Azərbaycandan dünyaya Yaşıl Baxış
-
Bakıda 6 istiqamət üzrə istirahət zonaları yaradılacaq - TƏFƏRRÜAT + VİDEO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri Füzulinin Baş planı ilə tanış olublar - FOTOLAR
-
Nəsib Quliyev qadına görə intihar edib - SENSASİYALI İDDİA
-
“Dövlət sərhədimizin 12 kilometri artıq delimitasiya olunmuş hesab edilir” - Prezident İlham Əliyev
-
Bölmələrimiz həyəcan siqnalı ilə ayağa qaldırıldı - Zakir Həsənov prosesi izlədi
-
Taliban İŞİD-ə qarşı mübarizə üçün xüsusi bölmə yaradır: İşsizlərin siyahısı hazırlanır
-
Azərbaycanda balıq ovu qadağan edilir - Bu tarixdə
-
“NATO Polşada nüvə obyektləri yerləşdirərsə, hədəfimiz olacaq“ - Rusiya XİN
-
Cəfər Cabbarlı haqqında məxfi həqiqətlər - ARAŞDIRMA + VİDEO
-
Azərbaycanda niyə qeysəriyyə əməliyyatlarına üstünlük verilir? - ARAŞDIRMA
-
Bayden qanun imzaladı - Üç ölkəyə hərbi yardım haqqında
-
ADA Universitetində keçirilən forumdan mühüm məqamlar
-
İqlim dəyişmələrinin fəsadlarına qarşı mübarizəyə böyük töhfə
-
Tünzalə Ağayevanın yeni görünüşü - VİDEO
-
“Qarabağ“ - “Neftçi“ oyunundakı 5 qol - VİDEO
-
Sakinlər deputatlara ən çox nədən şikayətlənirlər? - VİDEO
-
Keçmiş başçının hospitalından şikayət - Pasientlə “Rela Hospital“ arasında nə baş verib?
-
Bayden qanunu imzaladı - “TikTok” ABŞ-da qadağan ediləcək
-
Şuşada inşa olunan yeni yaşayış kompleksinin görüntüləri - VİDEO
-
Maşın bazarında durğunluğun səbəbi nədir? - VİDEO
-
Büdcəyə yenidən baxılacaq? - FOTO
-
Rəisin evindən oğurluq etdi, araq alıb içdi - Kameraya salam da verdi
-
İkinci əl məhsulun oğurluq olmadığını necə bilmək olar? - VİDEO
-
Çinə səfər edən Antoni Blinken üçün qırmız xalı sərilmədi - VİDEO
-
Bakıda nöqsanlar aşkarlanan restoranın fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb - FOTO
-
Alimpaşa Məmmədov vurduğu ziyandan 185 min manat ödəyib
-
“İstəyirəm həyat yoldaşım mənə qulaq asanda utanmasın” - Aysun İsmayılova
-
Sabah Rəfahda hərbi əməliyyat başlaya bilər - İsrail nəşrindən şok iddia
-
“Nar” voleybol üzrə ölkə çempionlarını təbrik edir - FOTOLAR
-
Sabah Binəqədidə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
Zəngilan, Cəbrayıl və Qubadlı sakinlərinə şad xəbər - VİDEO
-
Əfv Komissiyasının növbəti iclası keçirilib - Müraciətlərin sayı 300-ü keçib
-
Xankəndidə tələ partlayıcı qurğular aşkarlanıb - VİDEO
-
Bakıda restoran sahibləri cəzalandırıldılar - RƏSMİ
-
Naxçıvanda 10 aydan çoxdur ki, maaş ala bilməyən işçilər etiraz etdilər - VİDEO
-
30-a yaxın israilli general HƏMAS-ın girovluğundadır – KİV
-
Şuşaya köç başlayır - Tarix açıqlandı
-
Moskvada sərgidə qənimət götürülmüş NATO tankı nümayiş etdiriləcək - VİDEO
-
Üç ayda 170 avtomobil yanıb: FHN əsas səbəbləri açıqladı
-
Bakı Sağlamlıq Mərkəzində maşınqayırma texnikumunu bitirən şəxs anju edir? - İDDİA/VİDEO
-
“Azərbaycan parlaq gələcəyini inamla qurur“ - Sadıq Japarov
-
Bakıda dələduz şəbəkə peyda olub – Mənzilləri, obyektləri kirayələyib...
-
100 milyon da son hədd deyil - İlham Əliyev
-
ABŞ-nin Rusiyadakı səfirliyi zəhərlənmədən ehtiyat edir - SƏBƏB
-
“Ermənistan özü işğalı sonlandırmağa qərar verdi“ - Elçin Əmirbəyov
-
Respubilkanın sabiq baş pediatırı intihar edib - Prokurorluqdan açıqlama
-
Azərbaycan-Qırğızıstan sənədləri imzalanıb - FOTO
-
Tanınmış iş adamı deputat olacaq? - İDDİA
-
Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdi - VİDEO
-
Roza Zərgərli pedaqoji fəaliyyətə başlayıb - VİDEO
-
Azərbaycan və Qırğızıstan Dövlətlərarası Şurasının 2-ci iclası keçirilib - FOTOLAR
-
Benzinlə qadını yandıran şəxs vəzifəli şəxsin oğludur - Yeni faktlar
-
Prezidentdən Allahverən İsmayılovla bağlı – Sərəncam
-
Bakıda təhlükəli vəziyyət: 130-dan çox yaşı olan bina hər an uça bilər (VİDEO)
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentlərinin məhdud tərkibdə görüşü olub - FOTO
-
Deputatın tikdiyi binanın əyilməsi ilə bağlı xəbərdarlıq: Komissiya yaradılması təklif edildi
-
“NATO-nun Finlandiyadakı təlimləri təxribat xarakterlidir” - Zaxarova
-
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentlərinin məhdud tərkibdə görüşü başladı
-
Qırğızıstan Prezidentinin rəsmi qarşılanma mərasimi olub - FOTOLAR +VİDEO
-
AMEA-da yeni şöbələr yaradılıb - Kadr təyinatları olub
-
Sadır Japarov Bakıya gəldi - FOTO
-
Qeyri-neft sektorunun inkşafı və Dövlət İnvestisiya Şirkətinin batırdığı sərmayələr... - I yazı
-
Bakıda taksilər gediş haqqı qiymətini qaldırdı - VİDEO
-
“Made in Karabakh”: Şərablarımız yenidən dünyaya ayaq açır - VİDEO
-
Sabiq deputatın qardaşı oğlunun 350 min vergi borcu var - Ramiz Mehdiyevin qohumudur
-
Hadrut yenidən qurulur - Ən son görüntülər
-
Baş nazir iclas keçirib - Holdinqin İdarə Heyətinə tapşırıqlar verilib
-
“Rusiya yaxın günlərdə Ukrayna ərazisinə hücumları gücləndirəcək“ - ABŞ institutu
-
Yağış yağıb, şimşək çaxıb - FAKTİKİ HAVA
-
“Sənəd masama qoyulan kimi onu imzalayacağam” - Bayden
-
Beyləqanda dəhşətli cinayət: Ferma sahibi toyuq hinində çobanın arvadına təcavüz etdi
-
Keyfiyyətsiz gün eynəklərinin qorxunc fəsadları - VİDEO
-
Masazırda vətəndaşa məxsus torpaq sahəsi zəbt edilərək ev tikilir - İDDİA + VİDEO
-
Dünyada ABŞ-dən narazılıq artır - QLOBAL SORĞU
-
"35 ildir Aygünü sevmişəm" - Faiq Ağayev
-
“Britaniya sənayesi müharibə rejiminə keçir” - Sunak
TOP 10
ARXİV